Файл: Жамбыл облысы кімдігі білім басармасыны ОУдістемелік кабинеті 5сынып аза тілі.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 07.11.2023
Просмотров: 232
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
| Оқу мақсаты: | 5.1.5.1 тыңдалған мәтін мазмұны негізінде сұрақтарға жауап беру, көтерілген мәселе бойынша өз ойын білдіру; 5.4.2.2 зат есімдердің мағыналық түрлерін мәнмәтін аясында жалғаулар арқылы түрлендіріп қолдану. |
| Бағалау критерийі: Ойлау дағдыларының деңгейі: | Білім алушы
Қолдану |
| Орындау уақыты: | 20 минут |
Тапсырма
ЖЖ.
1. Берілген мәтінді мұқият тыңдап, жалпы мазмұнына қатысты жұбыңызға 1 жіңішке,
1 жуан сұрақ дайындаңыз.Сұрақтарыңызбен алмасып, жауап беріңіз.
Жіңішке сұрақ:
__________________________________________________________________________________________________________________________________________
Жуан сұрақ:
__________________________________________________________________________________________________________________________________________
Қиял туралы жалпы ұғым
Қиялдың адам қажетіне асуы, оның шындықпен байланысты болуы адамға ерекше қанат бітіріп, оның ілгері өрлеуіне себепші болады. Халық «Қыран жетпеген жерге қиял жетеді» деп өте тауып айтқан.
Қиял – табиғаттың адамдарға берген үлкен сыйы, әрі құнды рухани сапа. Оның адам өміріндегі ерекше мәнін ұлы адамдар да жоғары бағалаған. Туысқан қырғыз халқының ұлы жазушысы Шыңғыс Айтматов: «Ақтық демі таусылғанша ой ойлап, қиял қанатында ұшатындығымен де адам – биік, адам – ұлы» деп терең мағыналы ой қорытындылайды. Қиялдың сиқыр күшінің өзі оның шындықпен, еңбекпен, мақсатпен тығыз ұштасуында. Оны тәрбиелеу де осыған бағытталған. Адам әдетте қол жеткеніне қанағаттана қоймайды. Ол өзінің қиялы арқылы ізденеді, дүниені өзгертуге, жаңғыртуға тырысады. Болашағын болжайды, келешекте атқарылатын әрекетінің нәтижесін күні бұрын санасында елестетеді. Қиялдың, әсіресе, шығармашылық еңбектегі рөлі аса зор.
Қиял бейнелері адам қажеттігінен тәуелді бола тұрып, оны белсенді кызметке итермелейді, творчестволық ісіне күш-жігер қосады. Қиялы әлсіздің өзі де әлсіз. Ендеше бір мезгіл қиялдап, армандап, тұруды да ұмытпайық. (147 сөз)
(https://massaget.kz/)
2. Мәтіннен қандай ой түйдіңіз. Автордың «Адам өзінің қиялы арқылы ізденеді, дүниені өзгертуге, жаңғыртуға тырысады
» деген ойына өз пікіріңізді «ПОПС формуласы» арқылы білдіріңіз.
«Менің ойымша, ...»
«Мен оны былай түсінемін ...»
«Оны мына деректермен, мысалдармен дәлелдей аламын ...»
«Осыған байланысты мен мынадай қорытынды шешімге келдім ...»
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Мәтіннен зат есімдерді тауып, мағыналық түрлерін ажыратыңыз.
| Жалпы | Жалқы | Деректі | Дерексіз |
| | | | |
| Бағалау критерийі | № тапсырма | Дескриптор | Балл |
| Білім алушы | |||
| Мәтін мазмұны бойынша сұрақтарға жауап береді. | 1 | Мәтін мазмұны бойынша сұрақ құрастырады: жуан сұрақ; жіңішке сұрақ; | 1 1 |
| Сұрақтарға жауап береді: 1-жауап; 2-жауап; | 1 1 | ||
| Көтерілген мәселеге өз пікірін білдіреді. | 2 | Пікір білдіреді; Ойын түсіндіреді; Дәлел келтіреді; Қорытынды жасайды. | 1 1 1 1 |
| Зат есімдерді мағынасына қарай ажыратады. | 3 | Жалпы есім, жалқы есімді анықтайды; Деректі, дерексіз зат есімді анықтайды. | 1 1 |
| Барлығы | 10 | ||
«Қиял әлемі. Морфология» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты
ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)
Білім алушының аты-жөні _______________________________________________________________________________________________
| Бағалау критерийі | Оқу жетістігі деңгейі | ||
| Төмен | Орта | Жоғары | |
| Мәтін мазмұны бойынша сұрақтарға жауап береді. | М  әтін мазмұнына қатысты сұрақтар құрастырып, қойылған сұрақтарға жауап беруде қиналады. | М әтін мазмұнына қатысты сұрақтар құрастырып, қойылған сұрақтарға жауап беруде қателеседі. | Мәтін мазмұнына қатысты сұрақтар құрастырып, қойылған сұрақтарға жауап береді. |
| Көтерілген мәселеге өз пікірін білдіреді. | К өтерілген мәселеге өз көзқарасын дәлелді білдіріп, ойын жүйелі жеткізуде қиналады. | К өтерілген мәселеге өз көзқарасын дәлелді білдіріп, ойын жүйелі жеткізудеқателеседі. | К өтерілген мәселеге өз көзқарасын дәлелді білдіріп, ойын жүйелі жеткізеді. |
| Зат есімдерді мағынасына қарай ажыратады. | З ат есімнің жалқы, жалпы, деректі, дерексіз түрлерін анықтауда қиналады. | З ат есімнің жалқы, жалпы, деректі, дерексіз түрлерін анықтауда қателеседі. | З ат есімнің жалқы, жалпы, деректі, дерексіз түрлерін анықтайды. |
Бөлім «Қиял әлемі. Морфология»
ІІ нұсқа
| Оқу мақсаты: | 5.1.5.1 тыңдалған мәтін мазмұны негізінде сұрақтарға жауап беру, көтерілген мәселе бойынша өз ойын білдіру; 5.4.2.2 зат есімдердің мағыналық түрлерін мәнмәтін аясында жалғаулар арқылы түрлендіріп қолдану. |
| Бағалау критерийі: Ойлау дағдыларының деңгейі: | Білім алушы
Қолдану |
| Орындау уақыты: | 20 минут |
Тапсырма
ЖЖ.
1. Мәтінді мұқият тыңдап, жалпы мазмұнына қатысты жұбыңызға 1 жіңішке, 1жуан сұрақ дайындаңыз.Сұрақтарыңызбен алмасып, жауап беріңіз.
Жіңішке сұрақ: __________________________________________________________________________________________________________________________________________
Жуан сұрақ: __________________________________________________________________________________________________________________________________________
Қиял
Әр адамның қиял ерекшеліктері оның жеке қызығулары мен қасиеттеріне, алдына қойған арман-мақсатына байланысты. Адам қиялы еңбек процесінде, іс-әрекет үстінде жарыққа шығып, үнемі дамып отырады. Талантты орыс ғалымы Қ. Э. Циолковский космосқа ұшуды армандаған еді. Космос кораблімен аспан әлеміне тұңғыш жол салған Юрий Гагарин мен қазақ ғарышкері Тоқтар Әубәкіровтің және басқаларының ерліктері осындай шындықпен тығыз байланысты қиялдың іске асуы болып табылады.
Ақын-жазушылар қиялы арқылы өзінің келешек кейіпкерлерін «көреді», олардың мінез-құлықтарын «елес етеді», сөзін «естиді». Сонымен қатар, ақын-жазушылар өз кейіпкерлерімен бірге өмір сүреді, олардың ойын, көңіл күйін «сезіп», қоян-қолтық араласып жүргендей болады.
Қиял адамның өскен ортасына, табиғат, қоршауына да байланысты көрініп отырады. «Жаратылыстың құшағында,– деп жазады М.Жұмабаев,– меруерт себілген көк шатырдың астында, хош иісті жасыл кілем үстінде, күнмен бірге күліп, түнмен бірге түнеп, желмен бірге жүгіріп, алдындағы малымен бірге өріп, сары сайран далада тұрып өсетін қазақ баласының қиялы жүйрік, өткір, терең болуға тиісті». (143 сөз)
(https://kk.wikipedia.org/)
2. Мәтіннен қандай ой түйдіңіз? Автордың «Адам қиялы еңбек процесінде, іс-әрекет үстінде жарыққа шығып, дамып отырады» деген ойына өз пікіріңізді «ПОПС формуласы» арқылы білдіріңіз.
«Менің ойымша, ...»
«Мен оны былай түсінемін ...»
«Оны мына деректермен, мысалдармен дәлелдей аламын ...»
«Осыған байланысты мен мынадай қорытынды шешімге келдім ...»
3. Мәтіннен зат есімдерді тауып, мағыналық түрлерін ажыратыңыз.
| Жалпы | Жалқы | Деректі | Дерексіз |
| | | | |
| Бағалау критерийі | № тапсырма | Дескриптор | Балл |
| Білім алушы | |||
| Мәтін мазмұны бойынша сұрақтарға жауап береді. | 1 | Мәтін мазмұны бойынша сұрақ құрастырады: жуан сұрақ; жіңішке сұрақ; | 1 1 |
| Сұрақтарға жауап береді: 1-жауап; 2-жауап; | 1 1 | ||
| Көтерілген мәселеге өз пікірін білдіреді. | 2 | Пікір білдіреді; Ойын түсіндіреді; Дәлел келтіреді; Қорытынды жасайды. | 1 1 1 1 |
| Зат есімдерді мағынасына қарай ажыратады. | 3 | Жалпы есім, жалқы есімді анықтайды; Деректі, дерексіз зат есімді анықтайды. | 1 1 |
| Барлығы | 10 | ||
«Қиял әлемі. Морфология» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты
ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)
Білім алушының аты-жөні _______________________________________________________________________________________________
| Бағалау критерийі | Оқу жетістігі деңгейі | ||
| Төмен | Орта | Жоғары | |
| Мәтін мазмұны бойынша сұрақтарға жауап береді. | М  әтін мазмұнына қатысты сұрақтар құрастырып, қойылған сұрақтарға жауап беруде қиналады. | М әтін мазмұнына қатысты сұрақтар құрастырып, қойылған сұрақтарға жауап беруде қателеседі. | Мәтін мазмұнына қатысты сұрақтар құрастырып, қойылған сұрақтарға жауап береді. |
| Көтерілген мәселеге өз пікірін білдіреді. | К өтерілген мәселеге өз көзқарасын дәлелді білдіріп, ойын жүйелі жеткізуде қиналады. | К өтерілген мәселеге өз көзқарасын дәлелді білдіріп, ойын жүйелі жеткізуде қателеседі. | К өтерілген мәселеге өз көзқарасын дәлелді білдіріп, ойын жүйелі жеткізеді. |
| Зат есімдерді мағынасына қарай ажыратады. | З ат есімнің жалқы, жалпы, деректі, дерексіз түрлерін анықтауда қиналады. | З ат есімнің жалқы, жалпы, деректі, дерексіз түрлерін анықтауда қателеседі. | З ат есімнің жалқы, жалпы, деректі, дерексіз түрлерін анықтайды. |
«Көлік және жол белгілері. Морфология», «Адамның сырт келбеті мен мінезі. Морфология» бөлімдері бойынша жиынтық бағалау
І нұсқа
| Оқу мақсаты: | 5.2.6.1 оқылым стратегияларын қолдану: жалпы мазмұнын түсіну үшін оқу, нақты ақпаратты табу үшін оқу; 5.3.5.1 оқылым және тыңдалым материалдары бойынша негізгі ақпараттарды сақтай отырып, жинақы мәтін жазу. |
| Бағалау критерийі: Ойлау дағдыларының деңгейі: | Білім алушы
Қолдану |
| Орындау уақыты: | 20 минут |
Тапсырма
Мәтіні мұқият оқып, тапсырмаларды орындаңыз.
Мінез – адам баласының ішкі жан дүниесінің сыртқы көрінісі деуге болады. Сондықтан, әл-Фараби бабамыз «Мінез – жанның айнасы» деген екен. Әдетте, біз адамдарға қарап мінезі жақсы екен немесе жаман екен деп баға баға беріп жатамыз.
Жақсы мінезді адамдарға ақкөңіл, яғни үнемі көңілді жүретін, жайдары адамдарды жатқызамыз. Көбінесе олар ашуланбайды, қайрымды, мейрімді және сабырлы келеді. Қытай халқының «Үлкен өзендер ақырын ағады, ал ақылды адамдар ақырын сөйлейді» деген мақалы осыған сай келеді.
Кейде адамның өмір сүру стилі, тағдыры, қоғамдағы орны өз мінезіне байланысты сияқты. Мәселен, көптеген психологтар адамның мінез-құлқы оның өмір сүруін анықтап береді дейді. Яғни, мінезі ашық, ақкөңіл адамдар тез достасып, кез келген адамдармен жылдам дос болып кетсе, мінезі тұйық адамдар өзгелермен қарым-қатынасқа түсуі өте қиын.
Әрине, «Бес саусақ бірдей емес» дегендей барлық адамдардың мінезі жақсы бола бермейді. Мінезі жаман адамдарды кекшіл, өзімшіл, қырсық, ашуланшақ ретінде байқауымызға болады. Әлбетте, бұл жаман қасиеттер. Сондықтан, әл-Фараби «Мінез-құлық міні – рухани кеселге жатады» деген болатын. (148 сөз)
(https://osken-onir.kz)
1. «Егер ..., онда ..., өйткені ...» тәсілімен мәтін мазмұнына байланысты 2 сөйлем құрыңыз.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2. Мәтіндегі нақты ақпараттар арқылы түсініктеме беріңіз.
Мінезі жақсы адамдар – ________________________________________________
Мінезі жаман адамдар – ________________________________________________
Мінезі тұйық адамдар – ________________________________________________
Мінезі ашық адамдар – ________________________________________________
3. Мәтіндегі маңызды ақпараттарды белгілеп отырып оқыңыз. Мәтін мазмұнын жинақтап, өз сөзіңізбен жазыңыз. (40-50 сөз)
Көше қалай сөйлейді?
Сабақтан кейін Әкежанды мектептен алып кету үшін шешесі келді.
Олар бірге мектептен шығып, алдымен дүкенге кіруді шешті. Олар келесі көшеге бұрылып, жаяу жүретін өтпеге келді.
– Жол белгілері деген не? – деп сұрады Әкежан шешесінен.
-
Жолда жаяу жүргіншілер мен жүргізушілерге арналған арнай жол белгілері
болады. Бағанаға қарашы. Адам салынған көк төртбұрышты көрдің бе? Бұл белгі – жаяу адам жүргіншілер өтпесі. Жол белгілері жолдарда қозғалысты реттеуге көмектеседі – жүргізушілер мен жаяу жүргіншілерді жол апаттарынан сақтануды ескертеді, қайда баруға болады және болмайтындығын көрсетеді.
-
Тағы да қандай жол белгілері болады? – деді Әкежан. -
Ескерту белгілері – бұл бағдаршамның сары түсіне сәйкес, «Абайлаңыз!»
Тыйым салу белгісі қызыл түске сәйкес келеді. Сонымен қатар нұсқау белгілері бар, – деп түсіндірді Әкежанға шешесі. – Жол белгілерінің жеті тобы болады. Бұл белгілер барлық әлем халықтарына түсінікті!
-
Шеше, адамдар оларды қалай түсінеді, әлемдегі халықтар әр түрлі тілде
сөйлейді ғой? – деді Әкежан.
-
Барлық адамдар әр түрлі көлік түрлерін, велосипед пен мотоциклді
пайдалана алады. Жол белгілері жүргізушілер мен жаяу жүргіншілерге түсінікті болу үшін, оларды сурет түрінде ойлап тапқан, - деп түсіндірді шешесі. (163 сөз)
«Жаяу жүргіншілер мектебі»
__________________________________________________________________________________________________________________________________________