Файл: Асхат лімов интербелсенді дістерді жоАРы оу орындарында олдану оу ралы Алматы.doc

Кесте №19

БАҒАЛАУ

Даулы және пiкiрталас туғыза-тын мәселелер бойынша шешiм қабылдап, оны дәлелдеу. Студенттер өз ойларын, идеяларын, пайымдауларын мазмұндап, оларды негiздеуi қажет. Бұл деңгейде жауаптарда нақтылық, логикалық жүйе, дәйектiлiк қолданады.

«Сiздiң ойыңызша бұл дұрыс па, бұрыс па?Маңызды ма,емес пе? Жақтайсыз ба? Қарсысыз ба?» деген пiкiрталас пен дау-дамай туғызатын сұрақтар арқылы жүзеге асырылады.

- Тиянақтау, - салмақтау, - бағалау, - маңыздылығына қарап жіктеу, - тексеру, - салыстыру, - қайта қарастыру, - рет-ретімен қою, - сұрыптау, - ұсыныс жасау, - таңдау, - өлшеу, таразылау, - сынау, сынақтан өткізу, - шешу, - жақтап не жоққа шығаратын дәлелдер келтіру

Ж О Ғ А Р Ғ Ы

(Некоторые вопросы образования. Пер. с англ. - Алматы: Центр Демократического Образования, 2001 кітабы бойынша)
ҚОСЫМША

Блум таксономиясы аффективтік (эмоционалды-құндылықтық) салада
Бұл салаға тұлғаның өзін қоршаған әлем мен ортаның құбылыстарына деген эмоционалды-тұлғалық қатысын қалыптастыратын мақсаттар жатады. Бұл қатынас түйсік (қабылдау, перцепция) пен қызығушылықтан басталып, құндылықтарды өз бойында қалыптастыру мен оларды белсенді түрде жүзеге асыруға дейін дамиды. Осы салаға тұлғада қызығушылық пен бейімділіктерді қалыптастыру, оның сан алуан сезімдерді жан дүниесінен өткеруі, өзіндік қатынасты қалыптастыру, оны түсіну мен әрекетте қолдану мақсаттарын жатқызуға болады.

Аффективтік мақсаттар когнитивтік мақсаттармен салыстырғанда күрделі болғандықтан (олар тұлғаның қалыптасуына тереңінен үңіледі), олар тез арада нақты нәтижелерді көрсетпейді. Сол себепті де ұстаздар оларды педагогикалық диагностикада көптеп қолданбайды.
Кесте №20

Б.Блум таксономиясы бойынша

аффективтік (эмоционалды-құндылықтық) сала категориялары

(В. И. Чупрасова. Современные технологии в образовании. – Владивосток, 2000. – 58 с. - кітабы бойынша)

Катего-риялар	Мазмұны	Оқушының әрекеттері
Түйсік	Оқушының қандай да бір құбылыстар мен қоршаған әлемнен келіп жатқан қозғағыштарды (стимулдарды) қабылдауға дайындығы мен қабілеттігін білдіреді. Мұғалім тарапынан мұндай мақсаттарға жету үшін оқушының зейінін өзіне аударып, оны қажетті нәрсеге тоқтатып, бағыттау керек. Мұнда келесі субкатегориялар кіреді: - түйсіну; - түйсінуге (қабылдауға) дайын болу, соған ұмтылу. Бұлар оқушының оқу мазмұнына деген бәлсенді (пассив) позициясынан белсендірек қатынасына (алайда әлі де толық мақсатты түрде бағытталмаған) көтерілуді көрсетеді.	- Оқудың қажеттілігін түйсінеді; - Сыныпта өзін қоршағандардың пікірлерін мұқият тыңдайды, қарым-қатынаста киім, интерьер, сәулет пен сурет өнерінде эстетикалық факторлардың маңыздылығын түсінетіндігін көрсетеді; - Басқа адамдардың проблемалары мен қажеттіліктеріне, қоғамдық өмірде туындаған проблемаларға өзінің икемділігін көрсетеді.
Реакция (жауап беру)	Оқушы тарапынан туындаған белсенділікті нұсқайды. Бұл деңгейде оқушы тек түйсініп (қабылдап) қана қоймай, қандай да бір құбылысқа немесе сыртқы қозғағышқа жауап береді; пәнге, құбылысқа немесе әркеттенуге қызығушылық танытады. Субкатегориялары: - тәуелді түрде жауап беру; - ерікті түрде жауап беру; - өз жауабына қанағаттану.	- Мұғалім берген үй тапсырмасын орындайды; - Мектеп ішінде қабылданған ережелер мен жүріс-тұрыс тәртібіне бағынады; - Сынып ішінде туындаған мәселелерді талқылауға қатысады; - Қоғамдық-саяси және халықаралық проблемалар баспа бетінде қалайша жарық көретіндігімен өзіндік тұрғыдан танысады; - Тапсырмаларды орындауға өз еркімен сұранады; - Оқу пәніне қызығушылық танытады.
Құнды-лық-тарды таңдау	Қандай да бір өмірлік құндылықтарға бағытталып, оларды өз бойына сіңірудің әртүрлі деңгейлері жатады (яғни өмірде кездесетін әртүрлі объектерге, құбылыстарға немесе әрекеттенудің түрлеріне деген көзқарас): - құндылықтарды таңдап, қабылдау (басқаша айтқанда, пікір қалыптастыру); - құндылықтардың қайсысы маңызды екендігін анықтау, оларға баға беру; - таңдаған құндылықтарға деген ықылас, сенім.	- Алдына мақсат қояды, бір жетістікке жетуді қалайды (мәселен, сауатты түрде сөйлеп, жаза білу); - Өзіндік тұжырым қалыптастыру үшін әртүрлі көзқарастарды мақсатты түрде зерттейді; Өз көзқарасы мен идеалдарын жақтауда жоғарғы сенім көрсетеді.
Құндылық-тарды қалыптас-тыру	Әртүрлі құндылықтарды түсіну мен оларды байланыстыру арқылы таңдау жасап, өзіндік құндылықтарды қалыптастыру. Екі түрі болады: - өзінің қатысын түсіну: - құндылықтар жүйесін қалыптастыру.	- Өзінің әрекеттеріне деген жауапкершілікті өзіне жүктейді; - Өзінің мүмкіншіліктері мен шектеулерін түсінеді; - Өзінің қабілеттері, мүдделері мен нанымдарына сәйкес болашаққа жоспарлар құрады; - Өзінің сүйікті өнер туындысының ерекшеліктерін айқындауға тырысады.
Құнды-лықтар-дың әрекет-терден көрінуі	Тұлғаның құндылықтарды ұстану, өз бойына сіңіру деңгейін көрсетеді. Құндылықтар тұлғаның әрекеттерін айқындап, күнделікті әдетке (өмір салтына) айналады.	- Өқуда өзінділік пен дербестік танытады; - Бірлесе жұмыс жасауға ынта танытады; - Дәлелді айғақтар келтірілгенде өзінің көзқарастарын қайта қарастырып, әрекеттерін өзгертуге дайын екендігін көрсетеді; - Жеке гигиена мен салауатты өмір салтын ұстанған дағдыларды тұрақты түрде көрсетеді; - Өзінің нақтыланған әрі бірізді өмірлік ұстанымдарын қалыптастырады.

---

---

Студенттің пікірталасқа қатысуын бақылау парағы

Студенттің аты-жөні _________________________________________________
Қандай жиілікте Әрекеттері	Әрқашан	Әдетте	Кейде	Ешқашан
Берілген тапсырма мен сұрақтарды түсініп алуға тырысып, басқалармен бөліседі.
Оқулыққа сүйенбей, идеялар мен ойлар келтіреді.
Тыңдай біліп, сөйлеушіні қуаттап отырады.
Өз пікірлерін дерек көздерімен немесе практикамен дәлелдейді.
Пән ауқымында қалмай, пікірлерін кең тұрғыдан қалыптастырады.
Пікірлерді қорытындалау мен жалпыламалауға ұмтылады.
Басқаларды тыңдайды, бөтен пікірмен санасады.
Өз ойларын басқа пікірлермен салыстырып, қорытынды шығарады.
Жаңа түсініктердің пайда болуына мүдделі.

Бұл парақта студенттің жұмысын «+» немесе «-» белгілерін қойып бағалауға болады.

Төменде келтірілген кестеде жеке студенттің жұмысы бағаланбай, сабақтың барысы бақыланады. Бақылаушы парақтың оң жағындағы бағанға өз пікірлерін келтіреді.
Кесте №24

Сабақты бағалау парағы

Пән _________________________________________________ Оқытушы _________________________________________________ Уақыты _________________________________________________
Талаптар	Комментарий
Аудиториядағы психологиялық климат
Студенттердің қызығушылығы (мотивациясы)
Студенттердің белсенділігі
Студенттердің бірлесе жұмыс жасауы
Блум таксономиясы бойынша жоғары деңгейдегі сұрақтар мен тапсырмаларды қолдану
Сабақ құрылымының жүйелігі
Оқытушы және студенттер қолданған әдіс-тәсілдер
Бағалау тәсілдерін қолдану
Сабақтың нәтижелігі туралы жалпылама пікір

---

2.3 Есеп беру

Есеп беру – оқу процесінің динамикасын көрсету үшін оның әр кезеңінде студенттер мен оқытушының өзінің жұмысы, бақылауы мен бағалауын жазбаша түрде келтіруі.

Есеп беру үйренушілер мен оқытушылардың талаптарды қандай деңгейде орындағандығын көрсетіп, оқу процесін жоспарлауға өзгертулер енгізу мүмкіншілігін береді.
2.4 Сауалнама

Сауалнама – берілген сұрақтарға жауап беру арқылы ақпарат жинақтау.

Сауалнаманы алдын-ала құрастырып, респонденттерге таратып берген орынды. Мәселен, семестр басында студенттің мұқтаждары мен қызығушылығын анықтау үшін кіріспе сауалнамасын жүргізген орынды. Студенттердің жауаптары пән мазмұнында қажетті өзгертулерді жасап, үйренушілердің танымдық деңгейін анықтауға септігін тигізеді.

Семестр аяғында студенттерге кіріспе сауалнамасын қайтарып, оларға өздерінің мұқтаждары қаншалықты ескеріліп, өз білімдерінің қандай дәрежеде өскендігі туралы ой-толғаныс жұмысын жазуды тапсыруға болады.
Студенттерге арналған кіріспе сауалнамасының сұрақтары

1. Семестрде пән бойынша алдыңызға қандай мақсаттар қоясыз? Келтірілген тізім ішінен 3-5 мақсатты таңдаңыз:

а) емтиханда жақсы баға алу

ә) емтиханға жақсылап дайындалу

б) өзіндік тұрғыдан оқып/үйрену дағдыларын дамыту

в) үйренудің тиімді әдіс-тәсілдерін меңгеруді жалғастыру

г) пән бойынша негізгі ұғымдар, түсініктер мен заңдылықтарды білу

ғ) оқулықта берілген мәліметтерді игеру

д) мұқият тыңдай біліп, жүйелі түрде сөйлей білу

е) өмірде қажетті білім алу

ж) өз қабілеттерімді дамыту

з) өмірде туындаған проблемаларды шеше білу

и) ешнәрсе білгім келмейді.

2. Пән игеруде әрекеттердің қандай түрлерін таңдап алар едіңіз? Келтірілген тізім ішінен 3-5 әрекетті таңдаңыз:

а) әр сабақта топ ішінде бірлесе жұмыс жасау

ә) өзім құрастырған жоспар бойынша оқу

б) өзіндік тұрғыдан оқып/үйрену

в) ақпарат көздерінен тапқан мәліметтерді басқалармен талқылау, бөлісу

г) білгенімді анықтап, оны әрі қарай қалайша дамытудың жолдарын қарастыру

ғ) өз білімдерімді қолдану

д) семестр бойы қорытынды жоба бойынша жұмыс жасау

е) студенттердің сабақта да, сабақтан тыс уақытта да бірін-бірі оқытуы

ж) оқытушыны тыңдау және оның сұрақтарына жауап беріп, берген тапсырмаларын орындау

---

з) оқулықты оқып, игеру

и) әрекеттенгім келмейді.

3. Оқытушының сабақтарда қандай әдіс-тәсілдерді қолданғанын қалар едіңіз? Келтірілген тізім ішінен 3-5 тәсілдерді таңдаңыз:

а) дайын жауап бермей, жауап ізденуді ұйымдастыру

ә) студенттермен диалог (әңгіме, сұхбаттасу) құру, олардың пікірін сұрап, қандай да болмасын мәселені талқылау

б) оқулықтағы мәліметті өз сөзімен түсінікті етіп жеткізу

в) студенттердің бірін-бірі оқыту тәсілдерін қолдану

г) лекция түрінде: білгенін келтіріп, студенттердің конспект жүргізуін талап ету

ғ) оқытудың техникалық құралдарын қолдану (компьютер, интербелсенді тақта, проекторлар)

д) белсенді үлестірмелі материалдарды тарату

е) тақта мен борды қолданып, мәліметтердің бір бөлігін келтіру

ж) ақпараттың басқа да формаларын қолдану: кесте, схема, диаграмма, график

з) студенттерге әдіс-тәсілдерді таңдауда ерік беру

и) оқытушының өзі біледі.
2.5 Интервью

Интервью – сұрақ-жауаптар арқылы қандай да болмасын мәселені талқылау және өзіндік пікір келтіру.

Интервью арқылы студенттің немесе оқытушының сабақ тақырыбы немесе оқу/оқыту процесі жайлы пікірлерін білуге болады. Мұнда интервью сұрақтары алдын-ала дайындалып, сұхбаттасушыларға (интервьюерлерге) таратылады. Олардың жауаптары оқу/оқыту процесінің деңгейін анықтап, оған өзгерістер енгізу мүмкіншілігін береді.
Кесте №25

Студенттен интервью алу парағы

Студенттің аты-жөні ______________________________________________ Талқыланатын сабақ тақырыбы немесе проблема ___________________ ________________________________________________________________
Сұрақтар__Студенттің_жауаптары'>Сұрақтар	Студенттің жауаптары
- Сабақ Сізге ұнады ма? Өз пікіріңізді дәлелдеңіз. - Сабақтың ең ұтымды жерлері қандай болды? - Сабақ тақырыбының (проблеманың) Сіз үшін қандай маңызы бар деп ойлайсыз? - Бүгінгі үйренгеніңіз Сіз үшін болашақта қажет болады деп ойлайсызба? Неліктен? - Осы тақырып (мәселе) бойынша тағы да не білгіңіз келеді? - Осы тақырып (мәселе) бойынша қандай ақпарат көздерін қарастырасыз? - Бұл проблеманы шешуде Сіздің үлесіңіз қандай болды деп есептейсіз? - Сабақта қандай әрекеттер атқардыңыз? - Топ жұмысы қандай деңгейде өтті деп ойлайсыз? Неліктен? - Өз жұмысыңызға қанағаттанасыз ба?

---