Файл: Почвоведение. Курс лекций.pdf

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 26.09.2020

Просмотров: 5297

Скачиваний: 17

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
background image

уменьшения

 

потерь

 

воды

а

 

также

 

сооружение

 

дренажно

-

коллекторной

 

сети

 

и

 

со

-

блюдение

 

норм

 

и

 

сроков

 

полива

Рационализация

 

землепользования

 

на

 

основе

 

точного

 

учета

 

региональных

 

и

 

локальных

 

особенностей

 

почвенного

 

покрова

 – 

одна

 

из

 

важнейших

 

задач

 

борьбы

 

за

 

здоровую

 

окружающую

 

среду

за

 

решение

 

продовольственной

 

проблемы

 

мира

за

 

обеспечение

 

благополучия

 

современного

 

и

 

грядущих

 

поколений

 

людей

 

на

 

зем

-

ле

 

23. 

ПОЧВЫ

 

БЕЛАРУСИ

 

 

23.1. 

Современное

 

состояние

 

и

 

структура

 

земель

 

Беларуси

 

 

Почвенно

-

земельные

 

ресурсы

 

являются

 

одним

 

из

 

важнейших

 

богатств

 

нашей

 

страны

От

 

эффективности

 

их

 

использования

 

и

 

охраны

 

в

 

значительной

 

мере

 

зависит

 

экономическая

социальная

 

и

 

экологическая

 

ситуация

 

в

 

Беларуси

Структура

 

зямельнага

 

фонду

 

Рэспубл

і

к

і

 

Беларусь

 

наступная

Земл

і

 

сельскагаспадарчых

 

прадпрыемства

ў

 

і

 

грамадзян

 

займаюць

 

больш

 

за

 

палав

і

ну

 

тэрыторы

і

 

рэспубл

і

к

і

  (57,1  %). 

На

  

друг

і

м

 

месцы

 

знаходзяцца

 

земл

і

   

дзяржа

ў

ных

 

лесагаспадарчых

 

прадпрыемства

ў

На

 

долю

 

астатн

і

х

 

катэгорый

 

зямель

 

прыпадае

 

тольк

і

 10 % 

зямельнага

 

фонду

Так

і

я

 

суаднос

і

ны

 

ў

годдзя

ў

 

сведчаць

 

аб

 

і

нтэнс

іў

ным

 

выкарыстанн

і

 

зямель

Для

 

тэрыторы

і

 

рэспубл

і

к

і

 

характэрна

 

высокая

 

ступень

 

узворвання

 (52,2%). 

Разам

 

з

 

тым

 

сельскагаспадарчыя

 

ў

годдз

і

 

кра

і

ны

 

маюць

 

тэндэнцыю

 

да

 

скарачэння

У

 

пара

ў

нанн

і

 

з

  1975 

г

плошча

 

зямель

 

сельскагаспадарчых

 

прадпрыемства

ў

 

скарац

і

лася

 

амаль

 

на

 940 

тыс

га

Гэта

 

абумо

ў

лена

у

 

асно

ў

ным

выключэннем

 

з

 

і

х

 

складу

 

зямель

забруджаных

 

радыенукл

і

дам

і

 

ў

 

вын

і

ку

 

катастрофы

 

на

 

Чарнобыльскай

 

АЭС

адводам

 

значных

 

плошча

ў

 

зямель

 

для

 

размяшчэння

 

народнагаспадарчых

 

аб

'

екта

ў

перадачай

 

і

х

 

у

 

склад

 

ахо

ў

ных

 

тэрыторый

 

і

 

і

нш

На

 

аднаго

 

жыхара

 

Беларус

прыпадае

 

каля

  0,6 

га

 

ворнай

 

зямл

i. 

Паводле

 

гэтага

 

паказчыка

 

яна

 

ста

i

ць

 

у

 

адным

 

шэрагу

 

з

 

так

i

м

е

ў

рапейск

i

м

дзяржавам

i, 

як

 

Балгарыя

  i 

Венгрыя

У

 

той

 

жа

 

час

 

у

 

Рас

ii  i 

ЗША

 

ворнай

 

зямл

на

 

аднаго

 

жыхара

 

прыпадае

 

значна

 

больш

 –- 0,9–-1,0 

га

Вял

і

кая

 

плошча

 

ворных

 

зямель

 

і

 

высокая

 

і

нтэнс

іў

насць

 

і

х

 

выкарыстання

 

на

 

тэрыторы

і

 

Беларус

і

 

спалучаюцца

 

са

 

складаным

і

 

прыродным

і

 

ў

мовам

і

культуртэхн

і

чнай

 

і

 

мел

і

ярацыйнай

 

не

ў

ладкаванасцю

На

 

ў

сёй

 

плошчы

 

сельскагаспадарчых

 

угоддзя

ў

 

эрадз

і

раваныя

 

і

 

эраз

і

йна

 

небяспечныя

 

земл

і

 

займаюць

  3  445 

тыс

га

засмечана

 

камяням

і

  548 

тыс

га

забалочана

  103 

тыс

га

зарасло

 

хмызняком

 

і

 

драбналессем

  87 

тыс

га

забруджана

 

радыенукл

і

дам

і

  1  328 

тыс

га

 (

цэз

і

ем

-137  

з

  

моцнасцю

  

больш

  

за

  1 Ku/

км

2

).  

Значныя

  

плошчы

  

зямель

  

сельска

-

гаспадарчага

 

прызначэння

 

забруджаны

 

цяжк

і

м

і

 

металам

і

як

і

я

 

пападаюць

 

у

 

глебу

 

разам

 

з

 

прамысловым

і

 

вык

і

дам

і

адпрацаваным

і

 

газам

і

 

а

ў

татранспарту

асадкам

і

 

сцёкавых

 

вода

ў

 

і

 

цвёрдых

 

бытавых

 

адхода

ў

аграх

і

м

і

катам

і

На

 

пачатак

  1997 

г

плошча

 

парушаных

 

зямель

 

у

 

вын

і

ку

 

правядзення

 

буда

ў

н

і

чых

 

работ

здабычы

 

карысных

 

выкапня

ў

торфараспрацовак

 

і

 

і

нш

складае

 


background image

ў

 

рэспубл

і

цы

 40 

тыс

га

На

 

сельскагаспадарчых

 

землях

 

значнае

 

распа

ў

сюджванне

 

атрымал

i  

дэградз

і

раваныя

 

асушаныя

 

тарфяныя

  

глебы

,  

як

i

я

  

займаюць

  

каля

 1 % 

агульнай

 

плошчы

Фарм

i

раванне

 

гэтых

 

глеба

ў

 

звязана

 

з

 

асушэннем

  i 

далейшым

 

i

нтэнс

i

ў

ным

 

выкарыстаннем

асабл

i

ва

 

ў

 

севазваротах

 

з

 

вял

i

кай

 

удзельнай

 

вагой

 

прапашных

 

культур

У

 

вын

i

ку

 

адбываецца

 

паскораная

 

спрацо

ў

ка

 

арганагеннага

 

слоя

Пры

 

гэтым

 

тарфяныя

 

глебы

 

цалкам

 

або

 

часткова

 

губляюць

 

марфалаг

i

чныя

 

адзнак

зыходных

 

глеба

ў

змяняюцца

  i

х

 

уласц

i

васц

i  i 

ў

зровень

 

вытворчай

 

здольнасц

i. 

Гэтыя

 

глебы

 

значна

 

ў

ступаюць

 

узро

ў

нем

 

урадл

i

васц

звычайным

 

тарфян

i

кам

Тольк

пры

 

дастатковым

 

унясенн

арган

i

чных

  i 

м

i

неральных

 

угнаення

ў

 

яны

 

могуць

 

забяспечыць

 

адносна

 

высок

i

я

 

ў

раджа

і

 

сельскагаспадарчых

 

культур

Асобным

мас

i

вам

на

 

тэрыторы

рэспубл

i

к

трапляюцца

 

дэградз

і

раваныя

 

асушаныя

 

дзярнова

-

падзол

i

стыя

 

забалочаныя

 i 

дзярновыя

 

забалочаныя

 

глебы

як

i

я

 

сфарм

i

равал

i

ся

 

ў

 

вын

i

ку

 

нерацыянальнага

 

выкарыстання

а

 

таксама

 

глебы

парушаныя

 

ў

 

вын

i

ку

 

здабычы

 

нярудных

 

выкапня

ў

  i 

правядзення

 

буда

ў

н

i

чых

культуртэхн

i

чных

 i i

ншых

 

земляных

 

работ

Па

ў

сюднае

 

пашырэнне

 

на

 

Белару

ci 

атрымал

таксама

 

глебы

забруджаныя

 

цяжк

i

м

металам

i, 

радыенукл

i

дам

i, 

адходам

прамысловасц

i  i 

камунальнай

 

гаспадарк

i.  

Для

 

сельскагаспадарчых

 

угоддзя

ў

 

Беларус

і

 

характэрна

 

драбнаконтурнасць

Найменшым

і

 

памерам

і

 

контуру

 

ворнай

 

зямл

і

  (6,0 

га

вылучаецца

 

В

і

цебская

 

вобласць

У

 

Брэсцкай

 

вобласц

і

 

гэты

 

паказчык

 

складае

 13,9, 

у

 

Гомельскай

 – 19,0, 

у

 

Гродзенскай

 –- 16,0, 

у

 

М

і

нскай

 –- 16,1, 

у

 

Маг

і

лё

ў

скай

 –- 18,2 

га

Адзначаныя

 

негаты

ў

ныя

 

фактары

 

не

 

тольк

і

 

парушаюць

 

экалаг

і

чную

 

ра

ў

навагу

 

ў

 

кра

і

не

але

 

зн

і

жаюць

 

урадл

і

васць

 

глеба

ў

 

і

 

эфекты

ў

насць

 

і

х

 

выкарыстання

На

 

Беларус

шмат

 

уваг

надаецца

   

рацыянальнаму

 

выкарыстанню

,   

акультурванню

 

і

 

ахове

 

глеба

ў

Сучасныя

 

найбольш

 

эфекты

ў

ныя

 

прыёмы

 

акультурвання

 –- 

дастатковае

 

ў

нясенне

 

арган

i

чных

м

i

неральных

 i 

бактэрыяльных

 

угнаення

ў

вапнаванне

 

к

i

слых

 

глеба

ў

асушальная

 

мел

i

ярацыя

  i 

арашэнне

аптымальная

 

с

i

стэма

 

апрацо

ў

к

i   

глеба

ў

З

  1993 

па

  1997 

гг

у

 

рэспубл

i

цы

 

на

  1 

га

 

ворыва

 

ў

несена

 177 

кг

 

дзеючага

 

рэчыва

 

м

i

неральных

 

угнаення

ў

, 11,6 

т

 

арган

i

чных

 

угнаення

ў

Штогод

 

вапнуецца

 

каля

 300 

тыс

га

 

к

i

слых

 

глеба

ў

Пад

 

уплывам

 

прав

i

льных

 

навукова

 

абгрунтаваных

 

агратэхн

i

чных

 

прыёма

ў

 

уздзеяння

 

на

 

глебы

 

ў

 i

х

 

праходзяць

 

карэнныя

 

зрух

ў

 

напрамку

 

глеба

ў

тваральных

 

працэса

ў

Акультурванне

 

спрыяе

 

намнажэнню

 

ў

 

глебе

 

гумусу

паляпшэнню

 

яго

 

якаснага

 

саставу

павел

i

чэнню

 

запаса

ў

 

элемента

ў

 

жы

ў

лення

 

расл

i

н

зн

i

жэнню

 

к

i

слотнасц

i   

глебавага

 

раствору

стварэнню

 

ў

  i

х

 

спрыяльных

 

для

 

разв

i

цця

 

расл

i

н

 

водна

-

ф

i

з

i

чных

 

умо

ў

У

 

працэсе

 

картаграфавання

 

глебавага

 

покрыва

 

рэспубл

i

к

выя

ў

лена

што

 

каля

 

40  % 

глеба

ў

 

сельскагаспадарчага

 

прызначэння

 

маюць

 

аптымальную

 

колькасць

 

фосфару

,  50%  --- 

кал

i

ю

Каля

  75  % 

плошчы

 

ворыва

 

займаюць

 

глебы

 

з

 

аптымальнай

 

рэакцыяй

 

глебавага

 

асяроддзя

 


background image

 

23.2. 

ХАРАКТАРЫСТЫКА

 

ЎМОЎ

 

І

 

ФАКТАРАЎ

 

ГЛЕБАЎТВАРЭННЯ

 

НА

 

ТЭРЫТОРЫІ

 

БЕЛАРУСІ

 

 

Невял

і

кая

 

па

 

плошчы

 

тэрыторыя

 

Беларус

і

 

характарызуецца

 

вельм

і

 

разнастайным

і

 

прыродным

і

 

ў

мовам

і

 

і

 

фактарам

і

 

глеба

ў

тварэння

Гэта

 

разнастайнасць

 

абумо

ў

лена

у

 

першую

 

чаргу

асабл

і

васцям

і

 

геалаг

і

чнай

 

будовы

складанасцю

 

рэльефу

 

і

 

геамарфалог

іі

стракатасцю

 

глеба

ў

тваральных

 

парод

значным

і

 

зменам

і

 

кл

і

мату

Значэнне

 

гэтых

 

фактара

ў

 

у

 

фарм

і

раванн

і

 

глебавага

 

покрыва

 

розных

 

рэг

і

ёна

ў

 

рэспубл

і

к

і

 

неаднолькавае

Геалагічная

 

будова

 

і

 

глебаўтваральныя

 

пароды

Паводле

 

геалаг

і

чнай

 

будовы

 

тэрыторыя

 

Беларус

і

 

належыць

 

да

 

заходняй

 

частк

і

 

Рускай

 

платформы

якая

 

складаецца

 

з

 

двух

 

структурных

 

яруса

ў

  – 

крыштал

і

чнага

 

фундамента

 

і

 

асадачнага

 

чахла

Пароды

 

крыштал

і

чнага

 

фундамента

 

амаль

 

усюды

 

перакрыты

 

асадкавым

 

чахлом

магутнасць

 

якога

 

вагаецца

 

ад

 

некальк

і

х

 

дзесятка

ў

 

да

 2 000—5 000 

метра

ў

Найбольш

 

старажытным

і

 

ў

тварэнням

і

 

з

'

я

ў

ляюцца

 

дакембрыйск

і

я

 

пароды

 

(

гран

і

ты

дыярыты

 

і

 

і

нш

.), 

як

і

я

 

трапляюцца

 

тольк

і

 

каля

 

вёск

і

 

Глушкав

і

чы

 

Лель

-

чыцкага

 

раёна

 

Гомельскай

 

вобласц

і

У

 

некаторых

 

раёнах

 

па

 

берагах

 

рэк

 

Дняпра

Заходняй

 

Дзв

і

ны

Сар

'

янк

і

 

і

 

і

нш

на

 

паверхню

 

выходзяць

 

адклады

 

дэвонскага

 

ў

зросту

як

і

я

 

прадста

ў

лены

 

далам

і

там

і

 

і

 

далам

і

тазаваным

і

 

вапнякам

і

Як

 

глеба

ў

тваральныя

 

пароды

 

яны

 

значнай

 

рол

і

 

не

 

адыгрываюць

Выкарысто

ў

ваюцца

у

 

асно

ў

ным

для

 

атрымання

 

буда

ў

н

і

чай

 

вапны

 

і

 

вапнавых

 

угнаення

ў

Некальк

і

 

большае

 

значэнне

 

ў

 

фарм

і

раванн

і

 

глебавага

 

покрыва

 

рэспубл

і

к

і

 

ма

-

юць

 

мелавыя

 

адклады

як

і

я

 

выходзяць

 

на

 

паверхню

 

і

 

сустракаюцца

 

як

 

у

 

карэнным

 

заляганн

і

 (

бераг

і

 

рэк

 

Дняпра

Сожа

 

і

 

і

нш

.), 

так

 

і

 

ў

 

выглядзе

 

асобных

 

мас

і

ва

ў

 

сярод

 

чацвярц

і

чных

 

адклада

ў

У

 

месцах

 

і

х

 

выхада

ў

 

фарм

і

руюцца

 

дзярнова

-

карбанатныя

 

глебы

а

 

прадукты

 

растварэння

 

мелавых

 

адклада

ў

 

значна

 

ў

плываюць

 

на

 

глеба

ў

тваральныя

 

працэсы

 

навакольнай

 

тэрыторы

і

Важную

 

ролю

 

ў

 

геалаг

і

чнай

 

будове

 

Беларус

і

 

адыгрываюць

 

адклады

 

антрапа

-

генавай

 

с

і

стэмы

І

х

 

магутнасць

 

на

 

тэрыторы

і

 

рэспубл

і

к

і

 

складае

 

ў

 

сярэдн

і

м

  80—

90 

м

Найменшая

 

магутнасць

 

антрапагенных

 

адклада

ў

  –- 

ад

 

адз

і

нак

 

да

 

дзесятка

ў

 

метра

ў

 –- 

сустракаецца

 

ў

 

па

ў

днёвых

 

і

 

ў

сходн

і

х

 

раёнах

найбольшая

 –- 

да

 250—300 

м

  –- 

у

 

цэнтральных

 

раёнах

 

рэспубл

і

к

і

  (

Ашмянскае

М

і

нскае

Навагрудскае

 

і

 

і

ншыя

 

ў

звышшы

). 

Значны

 

ў

плы

ў

 

на

 

фарм

і

раванне

 

антрапагеннага

 

покрыва

 

тэрыторы

і

 

Беларус

і

 

аказала

 

акумуляты

ў

ная

 

дзейнасць

 

плейстацэнавых

 

ледав

і

ко

ў

як

і

я

 

неаднаразова

 

насо

ў

вал

і

ся

 

з

 

Фенасканды

і

Таму

 

ў

 

л

і

талаг

і

чным

 

складзе

 

антра

-

пагеннай

 

то

ў

шчы

 

пераважаюць

 

пароды

 

ледав

і

ковага

 

і

 

водна

-

ледав

і

ковага

 

паход

-

жання

марэнныя

 

сугл

і

нк

і

 

і

 

супеск

і

водна

-

ледав

і

ковыя

 

і

 

алюв

і

яльныя

 

пяск

і

азёр

-

на

-

ледав

і

ковыя

 

пяск

і

сугл

і

нк

і

 

і

 

гл

і

ны

Гэтыя

 

пароды

 

амаль

 

па

 

ў

сёй

 

тэрыторы

і

 

на

-

шай

 

рэспубл

і

к

і

 

з

'

я

ў

ляюцца

 

глеба

ў

тваральным

і

.  

Глеба

ў

тваральныя

 

пароды

як

 

і

 

рэльеф

з

'

я

ў

ляюцца

 

важным

 

фактарам

як

і

 

абумо

ў

л

і

вае

 

разв

і

ццё

 

працэса

ў

 

глеба

ў

тварэння

 

на

 

тэрыторы

і

 

Беларус

і

З

 

і

м

і

 

ў

 


background image

значнай

 

ступен

і

 

звязана

 

неаднароднасць

 

глебавага

 

покрыва

 

розных

 

рэг

і

ёна

ў

 

рэспубл

і

к

і

Склад

 

і

 

ў

ласц

і

васц

і

 

глеба

ў

тваральных

 

парод

 

Беларус

і

 

вызначаюцца

 

геалаг

і

чнай

 

будовай

 

тэрыторы

і

паходжаннем

 

і

 

ў

зростам

 

выходных

 

на

 

дзённую

 

паверхню

 

парод

а

 

таксама

 

далейшым

і

 

працэсам

і

 

і

х

 

пера

ў

тварэння

На

 

тэрыторы

і

 

Беларус

і

 

глебы

 

разв

і

ваюцца

 

на

 

чацвярц

і

чных

  (

антрапагенных

адкладах

як

і

я

 

ў

тварыл

і

ся

 

ў

 

вын

і

ку

 

дзейнасц

і

 

мацерыковых

 

зледзянення

ў

Да

 

і

х

 

адносяцца

ма

-

рэнныя

 

(

ледав

і

ковыя

або

 

гляцыяльныя

), 

водна

-

ледав

і

ковыя

 

(

флюв

і

я

-

гляцыяльныя

), 

азёрна

-

ледав

і

ковыя

 (

л

і

мнагляцыяльныя

і

 

старажытнаалюв

і

яльныя

 

(

гляцыяалюв

і

яльныя

адклады

 (

рыс

.35). 

У

 

межах

 

рэспубл

і

к

і

 

пашыраны

 

таксама

 

лёсы

 

і

 

лёсападобныя

 

сугл

і

нк

і

як

і

я

на

 

думку

 

розных

 

спецыял

і

ста

ў

маюць

 

эолавае

водна

-

ледав

і

ковае

дэлюв

і

яльнае

 

або

 

пол

і

генетычнае

 

паходжанне

Разам

 

з

 

тым

 

мног

і

я

 

навуко

ў

цы

 

л

і

чаць

што

 

прырода

 

гэтых

 

адклада

ў

 

да

 

канца

 

не

 

выя

ў

лена

Акрамя

 

адклада

ў

абумо

ў

леных

 

дзейнасцю

 

старажытных

 

зледзянення

ў

усю

-

ды

 

сустракаюцца

 

сучасныя

 

ў

тварэнн

і

алюв

і

яльныя

балотныя

сх

і

лавыя

 

(

дэлюв

і

яльныя

), 

эолавыя

як

і

я

 

накап

і

л

і

ся

 

за

 

апошн

і

я

 10 

тысяч

 

гадо

ў

Марэнныя

 

(

асабіста

 

ледавіковыя

)

 

адклады

  

характарызуюцца

 

вельм

і

 

разнас

-

тайным

 

грануламетрычным

 

складам

Яны

 

складзены

 

абломкам

і

 

рознай

 

вел

і

чын

і

 

(

ад

 

вельм

і

 

тонк

і

х

 

гл

і

н

і

стых

 

часц

і

нак

 

да

 

адарваных

 

валуно

ў

). 

Сярод

 

марэнных

 

адклада

ў

 

на

 

тэрыторы

і

 

Беларус

і

 

найбольш

 

пашыраны

 

кан

-

цова

-

марэнныя

 

ў

тварэнн

і

 

апошняга

 

зледзянення

Яны

 

сканцэнтраваны

 

ў

 

па

ў

ночных

 

і

 

па

ў

ночна

-

заходн

і

х

 

раёнах

дзе

 

ствараюць

 

буйна

і

 

сярэдня

ў

згорысты

 

рэльеф

 

з

 

узвышшам

і

 

ад

 60 

да

 100 

м

Да

 

по

ў

дня

 

ад

 

зоны

 

распа

ў

сюджвання

 

апошняга

 (

паазерскага

зледзянення

дзе

 

маюць

 

месца

 

адклады

 

больш

 

старада

ў

н

і

х

 

ледав

і

ковых

 

перыяда

ў

марэна

ў

 

асно

ў

ным

перакрыта

 

водна

-

ледав

і

ковым

і

 

наносам

і

У

 

гэтым

 

выпадку

 

ў

 

глебавым

 

проф

і

л

і

 

яна

 

выступае

 

ў

 

якасц

і

 

подсц

і

льнай

 

пароды

Звычайна

 

марэнныя

 

адклады

 

афарбаваны

 

ў

 

буры

 

або

 

чырвона

-

буры

 

колер

 

рознага

 

адцення

Паводле

 

грануламетрычнага

 

складу

 

глеба

ў

тваральная

 

то

ў

шча

 

марэны

 

часцей

 

за

 

ў

сё

 

з

'

я

ў

ляецца

 

сугл

і

н

і

стай

 

або

 

супясчанай

пяск

і

 

і

 

гл

і

ны

 

распа

ў

сюджаны

 

значна

 

менш

То

ў

шча

 

марэны

 

часта

 

неаднародная

 

па

 

л

і

талог

іі

Яна

 

змяшчае

 

л

і

нзы

к

і

шэн

і

 

і

 

праслойк

і

 

больш

 

рыхлага

 

або

наадварот

больш

 

цяж

-

кага

 

матэрыялу

Марэнныя

 

адклады

 

нярэдка

 

абагачаны

 

карбанатам

і

  (

у

 

выглядзе

 

абломка

ў

 

вапняковых

 

парод

), 

як

і

я

 

знаходзяцца

 

ў

 

паверхневых

 

або

 

н

і

жн

і

х

 

гары

-

зонтах

 

глебы

Бескарбанатная

 

марэна

як

 

прав

і

ла

прымеркавана

 

да

 

выра

ў

наваных

 

водападзельных

 

град

 

і

 

вельм

і

 

пакатых

 

сх

і

ла

ў

Водна

-

ледавіковыя

  (

флювіягляцыяльныя

)

 

адклады

 

на

 

тэрыторы

і

 

рэспубл

і

к

і

 

прадста

ў

лены

 

разнастайным

і

 

ў

тварэнням

і

як

і

я

 

накап

і

л

і

ся

 

ў

 

розных

 

умовах

 

пры

 

раставанн

і

 

ледав

і

ка

Да

 

і

х

 

адносяцца

 

адклады

 

кама

ў

оза

ў

зандравых

 

палё

ў

 

і

 

і

нш

Сярод

 

водна

-

ледав

і

ковых

 

наноса

ў

 

найбольшае

 

пашырэнне

 

атрымал

і

 

зандравыя

 


background image

адклады

як

і

я

 

ў

твараюць

 

выра

ў

наваныя

 

тэрыторы

і

складзеныя

 

пераважна

 

пяскам

і

 

і

 

супескам

і

Зандравыя

 

пяск

і

 

звычайна

 

дробна

і

 

розназярн

і

стыя

Для

 

і

х

 

характэр

-

на

 

ная

ў

насць

 

невял

і

кай

 

колькасц

і

 

буйназёму

Камы

 

і

 

озы

наадварот

складзены

 

грубым

 

пясчана

-

жв

і

равым

 

матэрыялам

Водна

-

ледав

і

ковыя

 

адклады

 

больш

 

распа

ў

сюджаны

 

ў

 

цэнтральнай

 

частцы

 

рэспубл

і

к

і

дзе

 

яны

 

залягаюць

 

на

 

размытай

 

сожскай

 

або

 

дняпро

ў

скай

 

марэне

Старажытнаалювіяльныя

 

(

гляцыяалювіяльныя

адклады

  –- 

гэта

 

наносы

як

і

я

 

сфарм

і

равал

і

ся

 

ў

 

дал

і

нах

дзе

 

праходз

іў

 

сцёк

 

ледав

і

ковых

 

вода

ў

Паводле

 

л

і

талаг

і

чнага

 

складу

 

старажытнаалюв

і

яльныя

 

адклады

 

бл

і

зк

і

я

 

да

 

зандравых

І

х

 

адметная

 

рыса

 –- 

невял

і

кая

 

колькасць

 

буйназёму

больш

 

высокая

 

сартыраванасць

дробназярн

і

стасць

часам

 

выя

ў

леная

 

сла

і

стасць

Старажытна

-

алюв

і

яльныя

 

адкла

-

ды

 

пашыраны

 

ў

 

па

ў

днёвай

 

частцы

 

рэспубл

і

к

і

Азёрна

-

ледавіковыя

 

(

лімнагляцыяльныя

)

 

адклады

 

ў

тварыл

і

ся

 

ў

 

прыледав

і

ковых

 

азёрах

Звычайна

 

яны

 

мяжуюць

 

з

 

канцова

-

марэнным

і

 

ў

тварэнням

і

Як

 

і

 

апошн

і

я

пашыраны

 

ў

 

па

ў

ночных

 

і

 

па

ў

ночна

-

заходн

і

х

 

раёнах

 

рэспубл

і

к

і

Па

 

грануламетрычным

 

складзе

 

азёрна

-

ледав

і

ковыя

 

адклады

 

належаць

 

да

 

гл

і

н

 

і

 

сугл

і

нка

ў

радзей

 

да

 

пяско

ў

Характарызуюцца

 

сла

і

стай

 

або

 

манал

і

тнай

 

будовай

маюць

 

асадак

 

прэснаводнай

 

вапны

Лёсы

 

і

 

лёсападобныя

 

адклады

 

пашыраны

 

на

 

по

ў

дзень

 

ад

 

мяжы

 

апошняга

 

(

паазерскага

ледав

і

ка

 

і

 

генетычна

 

ў

 

значнай

 

меры

 

звязаны

 

з

 

яго

 

дзейнасцю

Гэтыя

 

адклады

 

часцей

 

за

 

ў

сё

 

прыстасаваны

 

да

 

водападзельных

 

прастора

ў

сх

і

ла

ў

 

марэн

-

ных

 

град

 

і

 

рачных

 

дал

і

н

Для

 

раёна

ў

 

распа

ў

сюджвання

 

лёсавых

 

сугл

і

нка

ў

 

харак

-

терны

 

пакатахвал

і

сты

 

рэльеф

 

з

 

мноствам

 

западз

і

н

 –- “

сподка

ў

”. 

Магутнасць

 

лёса

ў

 

і

 

лёсападобных

 

адклада

ў

 

змяняецца

 

ад

 0,5—3,0 

да

 8—15 

м

Гэта

 

тонкасартыраваныя

 

пароды

 

з

 

вял

і

кай

 

колькасцю

 

пылу

маюць

 

характэрную

 

палева

-

жо

ў

тую

радзей

 

бураватую

 

афарбо

ў

ку

Глеба

ў

тваральныя

 

лёсы

 

і

 

лёсапа

-

добныя

 

адклады

 

ў

 

межах

 

Беларус

і

 

пераважна

 

лёгкасугл

і

н

і

стага

 

і

 

супясчанага

 

гра

-

нуламетрычнага

 

складу

Ная

ў

насць

 

фракцы

і

 

буйнога

 

пылу

 (0,05--0,01 

мм

у

 

лёсах

 

–- 

больш

 

за

  50  %, 

у

 

лёсападобных

 

адкладах

  –- 

больш

 

за

  40  %. 

З

 

гэтай

 

нагоды

 

і

х

 

называюць

 

пылаватым

і

Алювіяльныя

 

адклады

 

складаюць

 

поймавыя

 

і

 

н

і

зк

і

я

 

надпоймавыя

 

тэрасы

Магутнасць

 

сучасных

 

алюв

і

яльных

 

накаплення

ў

 

складае

 

ад

 1—2 

да

 15—18 

м

Ад

 

і

ншых

 

парод

 

адрозн

і

ваюцца

 

сла

і

стасцю

 

і

 

сартаваннем

 

матэрыялу

 

паводле

 

памера

ў

 

часц

і

нак

У

 

і

х

 

то

ў

шчы

 

часта

 

знаходзяцца

 

гумусавыя

 

і

 

тарфяныя

 

гарызонты

У

 

бу

-

дове

 

алюв

і

яльных

 

адклада

ў

 

прымае

 

ў

дзел

 

рэчышчавы

поймавы

 

і

 

старычны

 

алюв

і

й

Дэлювіяльныя

 

(

схілавыя

)

 

адклады

 

накопл

і

ваюцца

 

ў

 

н

і

жн

і

х

 

частках

 

сх

і

ла

ў

 

у

 

вын

і

ку

 

змыву

 

пароды

 

з

 

верхн

і

х

 

частак

а

 

таксама

 

з

 

водападзела

ў

 

дажджавым

і

 

і

 

талым

і

 

водам

і

Дэлюв

і

яльныя

 

ў

тварэнн

і

 

адрозн

і

ваюцца

 

некаторай

 

сортнасцю

 

і

 

звычайна

 

больш

 

тонказярн

і

стыя

чым

 

зыходныя

 

пароды