Файл: Почвоведение. Курс лекций.pdf

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 26.09.2020

Просмотров: 5243

Скачиваний: 17

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
background image

Пры

 

гэтым

 

у

 

напрамку

 

глеба

ў

тваральных

 

працэса

ў

 

адбываюцца

 

карэнныя

 

зрух

і

 

ў

 

лепшы

 

бок

Наз

і

раюцца

 

змяненн

і

 

глебавага

 

проф

і

лю

аграх

і

м

і

чных

ф

і

з

і

ка

-

х

і

м

і

чных

 

і

 

водна

-

ф

і

з

і

чных

 

уласц

і

васцей

Характэрнай

 

адзнакай

 

акультурвання

 

з

'

я

ў

ляецца

 

накапленне

 

ў

 

верхн

і

м

 

гарызонце

 

гумусу

насычанага

 

асновам

і

 

і

 

па

ў

тарачным

і

 

акс

і

дам

і

а

 

таксама

 

зольных

 

элемента

ў

як

і

я

 

ў

твараюць

 

устойл

і

выя

 

злучэнн

і

У

 

залежнасц

і

 

ад

 

ступен

і

 

акультурвання

 

дзярнова

-

падзол

і

стыя

 

глебы

 

падзяля

-

юцца

 

на

 

слаба

-, 

сярэдня

 

і

 

добраакультураныя

Проф

і

ль

 

дзярнова

-

падзол

і

стых

 

слабаакультураных

 

глеба

ў

 

складаецца

 

з

 

на

-

ступных

 

гарызонта

ў

:  

А

вор

 –- 

А

2

 

або

 

А

2

В

1

 –- 

В

 (

В

1

В

2

) –- 

С

У

 

ворны

 

гарызонт

 

уцягнуты

 

А

о

А

1

 

і

 

часткова

 

А

2

 

або

 

А

2

В

1

Яго

 

магутнасць

 

складае

 

ад

 20 

да

 25 

см

Характэрна

 

нетрывалая

 

дробнакамякаватая

 

структура

 

або

 

бесструктурнасць

Магутнасць

 

падзол

і

стага

 

гарызонта

 

глеба

ў

 

на

 

лёсах

 

і

 

лёсапа

-

добных

 

сугл

і

нках

 13—22 

см

на

 

марэнных

 

адкладах

 

яна

 

скарачаецца

 

да

      5—10 

см

а

 

на

 

рыхлых

 

водна

-

ледав

і

ковых

 

і

 

старажытнаалюв

і

яльных

 

адкладах

 

падзол

і

сты

 

гарызонт

 

выя

ў

лены

 

вельм

і

 

слаба

К

і

слотнасць

 

ворнага

 

гарызонта

 

пан

і

жаецца

 

да

  4,8—5,3 

рН

 

у

 

КС

l  (

супраць

  3,0—4,2 

у

 

цал

і

нным

 

стане

). 

У

 

складзе

 

абменных

 

катыёна

ў

 

павышаецца

 

колькасць

 

Са

 

і

 

М

і

 

скарачаецца

 

доля

 

абменнага

 

вадароду

Ступень

 

насычанасц

і

 

асновам

і

  –- 

да

  50—65  %, 

а

 

колькасць

 

гумусу

 

ў

 

дзярнова

-

падзол

і

стых

 

слабаакультураных

 

глебах

 

складае

  1,5—2,0  %, 

на

 

больш

 

цяжк

і

х

 

марэнных

 

і

 

азёрна

-

ледав

і

ковых

 

адкладах

  –-  2,2  %. 

У

 

гарызонце

 

А

2

 

коль

-

касць

 

гумусу

м

і

неральных

 

акс

і

да

ў

 

і

 

рухомых

 

элемента

ў

 

жы

ў

лення

 

расл

і

н

 

рэзка

 

пан

і

жаецца

Дзярнова

-

падзол

і

стыя

 

сярэднеакультураныя

 

глебы

 

ў

 

большай

 

меры

 

адрозн

і

ваюцца

 

ад

 

цал

і

нных

 

па

 

знешн

і

х

 

адзнаках

 

і

 

ў

ласц

і

васцях

І

х

 

проф

і

ль

 

уклю

-

чае

 

гарызонты

 

А

вор

  –-  (

А

2

)  –- 

А

2

В

1

  –- 

В

  (

В

1

В

2

)  –- 

С

Магутнасць

 

ворнага

 

слоя

 

знаходз

і

цца

 

ў

 

межах

  25—30 

см

Гарызонт

 

А

2

 

добра

 

выя

ў

лены

 

тольк

і

 

ў

 

проф

і

л

і

 

дзярнова

-

падзол

і

стых

 

глеба

ў

разв

і

тых

 

на

 

лёсах

 

і

 

лёсападобных

 

сугл

і

нках

 (

магут

-

насць

          6—12 

см

), 

а

 

на

 

марэнных

 

адкладах

 

ён

 

звычайна

 

выя

ў

лены

 

ў

 

выглядзе

 

асобных

 

плям

зацёка

ў

 

або

 

зус

і

м

 

адсутн

і

чае

У

 

стане

 

сярэдняй

 

ступен

і

 

акультуранасц

і

 

ворныя

 

гарызонты

 

дзярнова

-

падзол

і

стых

 

глеба

ў

 

маюць

 

камякава

-

тую

 

структуру

у

 

і

х

 

павял

і

чваецца

 

колькасць

 

абменных

 

асно

ў

З

 

гэтым

 

звязана

 

пан

і

жэнне

 

г

і

драл

і

тычнай

 

к

і

слотнасц

і

 

да

  2—5 

м

.

экв

/100 

г

 

глебы

 

і

 

павел

і

чэнне

 

ступен

і

 

насычанасц

і

 

асновам

і

 

да

 70—80 %; 

ная

ў

насць

 

гумусу

 – 2,0—3,0 %. 

Дзярнова

-

падзол

і

стыя

 

добраакультураныя

 

глебы

 

по

ў

насцю

 

губляюць

 

харак

-

тэрную

 

для

 

і

х

 

цал

і

ннага

 

стану

 

дыферэнцыраваную

 

будову

 

проф

і

лю

Ё

н

 

складзены

 

з

 

гарызонта

ў

 

А

вор

 –- 

А

2

В

1

 –- 

В

 –- 

С

Падзол

і

сты

 

гарызонт

 

у

 

выглядзе

 

невял

і

к

і

х

 

лап

і

н

 

і

 

зацёка

ў

 

прысутн

і

чае

 

тольк

і

 

ў

 

глебах

як

і

я

 

разв

і

ваюцца

 

на

 

лёсах

 

і

 

лёсапа

-

добных

 

сугл

і

нках

Магутнасць

 

ворнага

 

гарызонта

 

складае

 30—45 

см

для

 

яго

 

ха

-

рактэрна

 

трывалая

 

дробнакамякаватая

 

або

 

зярн

і

ста

-

камякаватая

 

структура

Сту

-

пень

 

насычанасц

і

 

асновам

і

 

павял

і

чваецца

 

да

 80—90 %, 

к

і

слотнасць

     

перавышае

 


background image

6,0, 

а

 

колькасць

 

гумусу

 –- 

больш

 

за

 3,0 %. 

У

 

ворных

 

гарызонтах

 

добраакультура

-

най

 

глебы

 

наз

і

раецца

 

накапленне

 

і

л

і

стай

 

фракцы

і

 


background image

Табл

і

ца

 31 

Пара

ў

нальная

 

характарыстыка

 

ворных

 

дзярнова

-

падзол

і

стых

 

эрадз

і

раваных

 

глеба

ў

 

Характарыстыка

 

ворнага

 

гарызонта

 (

А

вор

Ступень

 

эрадз

і

раванасц

і

 

глеба

ў

 

Сярэднегадавы

 

змы

ў

 

глебы

,  

т

/

га

 

Ступень

 

разбурэння

 

Колькасць

 

гуму

-

су

, % 

Запасы

 

гуму

-

су

т

/

га

 

Шчыльнасць

г

/

см

3

 

Агульная

 

по

-

рыстасць

, % 

 

 

Неэрадз

і

раваныя

 

(

вельм

і

 

слабаэрадз

і

-

раваныя

 

па

ў

напро

-

ф

і

льныя

 

на

 

сх

і

лах

 

са

 

стромкасцю

 

да

 1

о

 

< 2,0 

 

Захаваныя

 

цалкам

 

 

1,6 

і

 

вышэй

 

 

50 

і

 

вышэй

 

 

1,15+0,14 

 

56,1 

Слабаэрадз

і

раваныя

 

на

 

сх

і

лах

 

са

 

стромкасцю

 

1—3

о

 

2,1—5,0 

Разбураныя

 

частко

-

ва

узворваецца

 

гарызонт

 

А

2

 

1,3+0,04 

35—45 

1,32+0,09 

49,8 

Сярэднеэрадз

і

рава

-

ныя

 

на

 

сх

і

лах

 

са

 

стромкас

-

цю

 3—5

о

 

5,1—10,0 

Разбураныя

 

цалкам

уз

-

ворваецца

 

гары

-

зонт

 

А

2

 

і

 

верхняя

 

час

-

тка

 

гары

-

зонта

 

В

 

1,0+0,03 

20—30 

1,43+0,08 

44,1 

Моцнаэрадз

і

раваныя

 

на

 

сх

і

лах

 

са

 

стромкас

-

цю

 5—7

о

 

10,1—20,0 

Разбураныя

 

цалкам

 

га

-

рызонты

 

Авор

 

і

 

А

2

.   

Авор

 

утвораны

 

з

 

гары

-

зонта

 

В

 

0,7+0,02 

10—15 

1,50+0,11 

39,6 

Вельм

і

 

моцнаэрадз

і

-

раваныя

 

на

 

сх

і

лах

 

са

 

стромкасцю

 

больш

  

за

 

7

о

 

>20,0 

Авор

 

утвораны

 

з

 

гары

-

зонта

 

В

 

і

 

подсц

і

льнай

 

пароды

 

0,6+0,02 

<10 

1,57+0,09 

38,2 

 


background image

На

 

добраакультураных

 

глебах

 

рост

 

і

 

разв

і

ццё

 

расл

і

н

 

у

 

меншай

 

меры

 

за

-

лежаць

 

ад

 

неспрыяльных

 

умо

ў

 

надвор

'

я

На

 

гэтых

 

глебах

 

атрымл

і

ваюць

 

устойл

і

выя

 

ў

раджа

і

 

ў

с

і

х

 

сельскагаспадарчых

 

культур

у

 

тым

 

л

і

ку

 

і

 

патраба

-

вальных

 

да

 

ў

мо

ў

 

росту

У

 

адпаведнасц

і

 

з

 

прынятай

 

у

 

рэспубл

і

цы

 

клас

і

ф

і

кацыяй

  (1990) 

да

 

тыпу

 

дзярнова

-

падзол

і

стых

 

аднесены

 

таксама

 

глебы

як

і

я

 

знаходзяцца

 

ва

 

ў

мовах

 

кароткачасовага

 

зал

і

шняга

 

ў

в

і

льгатнення

Па

 

ная

ў

насц

і

 

ў

 

і

х

 

проф

і

л

і

 

адзнак

 

агляення

 

вылучаюцца

 

наступныя

 

падроды

аглееныя

 

ў

н

і

зе

кантактна

-

аглееныя

 

і

 

часова

 

зал

і

шне

 

ў

в

і

льготненыя

 (

слабаглеяватыя

). 

Дзярнова

-

падзолістыя

 

аглееныя

 

ўнізе

 

глебы

 

шырока

 

распа

ў

сюджаны

 

на

 

рыхлых

 

пясчаных

 

адкладах

 

з

 

адносна

 

бл

і

зк

і

м

 

узро

ў

нем

 

глебава

-

грунтавых

 

вода

ў

У

 

і

х

 

проф

і

л

і

 

на

 

глыб

і

н

і

  1,5—2,0 

м

 

прысутн

і

чае

 

аглеены

 

гарызонт

 

жа

ў

тавата

-

белага

белага

 

або

 

шэра

-

белага

 

колеру

На

 

сугл

і

н

і

стых

 

глеба

ў

тваральных

 

пародах

 

у

 

н

і

жняй

 

частцы

 

проф

і

лю

 

в

і

даць

 

адзнак

і

 

агляення

 

ў

 

выглядзе

 

палос

 

і

 

плям

 

блак

і

тнага

 

колеру

Яны

 

ў

тварыл

і

ся

 

з

-

за

 

замаруджа

-

най

 

ф

і

льтрацы

і

 

і

 

застою

 

паверхневай

 

атмасфернай

 

вады

 

ў

 

глебавай

 

то

ў

шчы

Дзярнова

-

падзолістыя

 

кантактна

-

аглееныя

 

глебы

 

звычайна

 

фарм

і

руюцца

 

на

 

двухчленных

 

адкладах

Сярод

 

гэтых

 

глеба

ў

 

найбольш

 

распа

ў

сюджаны

 

супясчаныя

 

і

 

пясчаныя

як

і

я

 

разв

і

ваюцца

 

на

 

водна

-

ледав

і

ковых

 

адкладах

 

і

 

падсц

і

лаюцца

 

сугл

і

н

і

стай

 

або

 

гл

і

н

і

стай

 

марэнай

На

 

кантакце

 

покры

ў

най

 

і

 

подсц

і

льнай

 

пароды

 

ў

 

вын

і

ку

 

застою

 

в

і

льгац

і

 

мае

 

мес

-

ца

 

асвятленне

 

н

і

жняй

 

частк

і

 

падзол

і

стага

 

гарызонта

 

і

 

ная

ў

насць

 

плям

 

агляен

-

ня

 

ў

 

верхн

і

м

 

сло

і

 

подсц

і

льнай

 

пароды

Дзярнова

-

падзолістыя

 

часова

 

залішне

 

ўвільготненыя

 

(

слаба

-

глеяватыя

)

 

глебы

 

разв

і

ваюцца

 

ва

 

ў

мовах

 

аслабленага

 

паверхневага

 

і

 

ў

нутрыглебавага

 

сцёку

Больш

 

распа

ў

сюджаны

 

на

 

глеба

ў

тваральных

 

пародах

 

сугл

і

н

і

стага

 

і

 

звязнасупясчанага

 

грануламетрычнага

 

складу

Адзнакам

і

 

ка

-

роткачасовага

 

ў

в

і

льгатнення

 

ў

 

гумусавым

 

гарызонце

 

з

'

я

ў

ляюцца

 

рэдк

і

я

 

пунктацы

і

 

марганцу

 

і

 

адз

і

нкавыя

 

ржавыя

 

плямы

 

другасна

 

ак

і

сленага

 

жалеза

Падзол

і

сты

 

гарызонт

 

мае

 

белаватае

 

адценне

У

 

і

люв

і

яльным

 

гарызонце

 

адзнакам

і

 

пера

ў

в

і

льгатнення

 

з

'

я

ў

ляюцца

 

белаватыя

шызавата

-

белаватыя

і

ржавыя

 

і

 

ржава

-

охрыстыя

 

плямы

Неабходна

 

адзначыць

што

 

кароткачасовае

 

пера

ў

в

і

льгатненне

 

разглед

-

жаных

 

глеба

ў

 

не

 

аказвае

 

негаты

ў

нага

 

ў

плыву

 

на

 

разв

і

ццё

 

большасц

і

 

сельска

-

гаспадарчых

 

культур

Гэтыя

 

глебы

 

з

'

я

ў

ляюцца

 

лепшым

і

 

сярод

 

дзярнова

-

падзол

і

стых

 

глеба

ў

 

лёгкага

 

грануламетрычнага

 

складу

У

 

асобныя

 

гады

 

на

 

сугл

і

н

і

стых

 

і

 

гл

і

н

і

стых

 

слабаглеяватых

 

глебах

 

магчыма

 

вымаканне

 

аз

і

мых

 

збожжавых

 

культур

Дзярнова

-

падзолістыя

 

забалочаныя

 

глебы

На

 

тэрыторы

і

 

кра

і

ны

 

гэты

 

тып

 

глеба

ў

 

ста

і

ць

 

на

 

друг

і

м

 

месцы

 

па

 

займальнай

 

плошчы

У

 

складзе

 

сель

-

скагаспадарчых

 

угоддзя

ў

 

і

х

 

удзельная

 

вага

 

складае

  33,8  %, 

а

 

на

 

ворыве

  –- 

36,5  %  (

рыс

.). 

Найбольшае

 

распа

ў

сюджанне

 

дзярнова

-

падзол

і

стыя

 

забалоча

-

ныя

 

глебы

 

атрымал

і

 

на

 

по

ў

начы

 

рэспубл

і

к

і

  (

В

і

цебская

 

вобласць

), 

дзе

 

яны

 


background image

 

285 

прадста

ў

лены

 

на

  52,2  % 

ворных

 

зямель

Менш

 

за

 

ў

сё

 

і

х

 

у

 

Гродзенскай

 

вобласц

і

  (24,1 %). 

Глебы

 

гэтага

 

тыпу

 

фарм

і

руюцца

 

ва

 

ў

мовах

 

працяглага

 

перыядычнага

 

пера

ў

в

і

льгатнення

 

або

 

грунтавым

і

 

водам

і

Больш

 

характэрны

 

для

 

тэрыторый

складзеных

 

лёсавым

і

лёсападобным

і

азёрна

-

ледав

і

ковым

і

водна

-

ледав

і

ковым

і

 

і

 

старажытнаалюв

і

яльным

і

 

адкладам

і

У

 

раёнах

 

пашырэння

 

канцова

-

марэнных

 

утварэння

ў

 

яны

 

сустракаюцца

 

радзей

 

і

 

прымеркаваны

 

да

 

ў

частка

ў

 

з

 

адносна

 

спакойным

 

рэльефам

Дзярнова

-

падзол

і

стыя

 

забалочаныя

 

глебы

 

ў

 

прыродным

 

стане

 

заняты

 

пе

-

раважна

 

лясным

і

 

насаджэнням

і

ельн

і

кам

і

 

чарн

і

чным

і

зеленамошным

і

саснякам

і

 

чарн

і

чным

і

да

ў

гамошным

і

 

і

 

вытворным

і

 

ад

 

і

х

 

бярозавым

і

 

і

 

ас

і

навым

і

 

лясам

і

Акрамя

 

лясо

ў

 

на

 

гэтых

 

глебах

 

разв

і

ваюцца

 

сухадольныя

 

луг

і

 

н

і

зкай

 

прадукцыйнасц

і

У

 

пара

ў

нанн

і

 

з

 

тыпам

 

дзярнова

-

падзол

і

стых

 

глеба

ў

 

яны

 

маюць

 

яшчэ

 

больш

 

высокую

 

к

і

слотнасць

вельм

і

 

слаба

 

забяспечаны

 

фосфарам

 

і

 

кал

і

ем

але

 

гумусу

 

змяшчаюць

 

больш

Гэтыя

 

глебы

 

адрозн

і

ваюцца

 

нездавальняючым

і

 

агравытворчым

і

 

ў

ласц

і

васцям

і

таму

 

што

 

вясной

 

і

 

восен

-

ню

 

звычайна

 

знаходзяцца

 

ў

 

стане

 

по

ў

нага

 

насычэння

 

в

і

льгаццю

Аз

і

мыя

 

збожжавыя

 

на

 

і

х

 

вымакаюць

а

 

ся

ў

ба

 

яравых

 

культур

 

значна

 

зацягваецца

Дзярнова

-

падзол

і

стыя

 

забалочаныя

 

глебы

 

паспяваюць

 

да

 

веснавых

 

палявых

 

работ

 

на

 7–10 

дзён

 

пазней

чым

 

а

ў

таморфныя

На

 

падтыпавым

 

узро

ў

н

і

 

клас

і

ф

і

кацы

і

 

дадзены

 

тып

 

падзяляецца

 

на

 

дзяр

-

нова

-

падзол

і

стыя

 

паверхнева

-

аглееныя

 

і

 

дзярнова

-

падзол

і

стыя

 

грунтова

-

аглееныя

Адначасова

 

вылучаюцца

 

два

 

падтыпы

 

гэтых

 

глеба

ў

 

пасля

 

правяд

-

зення

 

асушальнай

 

мел

і

ярацы

і

Па

 

ступен

і

 

выя

ў

ленасц

і

 

аглеенага

 

гарызонта

 

яны

 

падзелены

 

на

 

глеяватыя

 

і

 

глеевыя

Дзярнова

-

падзолістыя

 

паверхнева

-

аглееныя

 

глебы

 

фарм

і

руюцца

 

пера

-

важна

 

на

 

пародах

 

сугл

і

н

і

стага

 

і

 

гл

і

н

і

стага

 

грануламетрычнага

 

складу

як

і

я

 

больш

 

шырокае

 

распа

ў

сюджванне

 

атрымал

і

 

ў

 

па

ў

ночнай

 

і

 

цэнтральнай

 

част

-

ках

 

Беларус

і

Марфолага

-

генетычныя

 

асабл

і

васц

і

 

дзярнова

-

падзолістых

 

паверхнева

-

глеяватых

 

ворны

ў

 

глеба

ў

 

паказаны

 

на

 

рыс

.43.  

Характэрным

і

 

адзнакам

і

 

глеба

ў

 

гэтага

 

падтыпу

 

з

'

я

ў

ляецца

 

к

і

слая

 

рэак

-

цыя

 

глебавага

 

проф

і

лю

вельм

і

 

значнае

 

абядненне

 

гарызонта

 

А

2

 

абменным

і

 

катыёнам

і

 

Са

 

і

 Mg 

і

 

аморфным

і

 

формам

і

 Fe

2

O

3

 i Al

2

O

3

Большую

 

выразнасць

чым

 

у

 

незабалочаных

 

глебах

мае

 

размеркаванне

 

і

лу

 

па

 

генетычных

 

гарызон

-

тах

Адбываецца

 

моцнае

 

абяз

і

льванне

 

падзол

і

стага

 

гарызонта

 

і

 

накапленне

 

і

л

і

стых

 

часц

і

нак

 

у

 

і

люв

і

яльнай

 

частцы

 

проф

і

лю

Колькасць

 

гумусу

 

ў

 

ворным

 

гарызонце

 

складае

 

каля

 3 %. 

Дзярнова

-

падзолістыя

 

паверхнева

-

глеевыя

 

глебы

 

ў

 

адрозненне

 

ад

 

па

-

верхнева

-

глеяватых

 

разв

і

ваюцца

 

амаль

 

пры

 

пастаянным

 

пера

ў

в

і

льгатненн

і

У

 

рэльефе

 

займаюць

 

дн

і

шчы

 

варонкападобных

 

западз

і

н

бяссцёкавыя

 

пан

і

жэнн

і