2 БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ-ПСИХОЛОГТАРДЫҢ КОММУНИКАТИВТІК МӘДЕНИЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТӘЖІРИБЕЛІК ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЖҰМЫС МАЗМҰНЫ
2.1 БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ-ПСИХОЛОГТАРДЫҢ КОММУНИКАТИВТІК МӘДЕНИЕТІНІҢ ҚАЛЫПТАСУ ДЕҢГЕЙІН АНЫҚТАУ
Диссертациялық жұмысымыздың зерттеу мәселесі бойынша болашақ педагог-психологтардың коммуникативті мәдениетінің деңгейін анықтау мақсатында білім алушылар арасында сауалнама жүргізілді. Тәжірибе жұмысы Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университетінде «Психология және білім беру менеджменті» мамандығының 2-ші және 3-ші курс білім алушыларымен бірге жүргізілді. Тәжірибенің тиімділігін анықтау үшін білім алушыларды екі топқа бөлдік: эксперимент тобы мен бақылау тобы.

Біз қарастыратын болашақ педагог-психологтардың коммуникативті мәдениетті қалыптастыру аспектілері (мотивациялық-құндылық, мағыналы, практикалық) бұл процесті негізгі мақсаттарға жетудің шарты ретінде қарастыруға мүмкіндік береді.

Сонымен, біз қарастырып отырған болашақ педагог-психологтардың коммуникативті мәдениетін қалыптастыру барысында, біздің ойымызша, келесі кезеңдерді бөліп көрсету қажет:

- бірінші кезеңде болашақ педагог-психологтардың коммуникативті мәдениетінің деңгейін анықтау;

- екінші кезеңде білім алушылардың коммуникативті мәдениетінің ерекшелігі, коммуникативті әрекеттің сапасы ретінде білім алушылардың коммуникативті мәдениетін қалыптастыруға дайындау процесін ұйымдастыруды анықтайды.

- үшінші кезеңі білім алушылардың коммуникативті мәдениетін қалыптастырудың нәтижесі олардың кәсіби іс-әрекетінде осы элементтерді пайдалануға кәсіби дайындығы болып табылады.

Теориялық зерттеулер бойынша осы тәжірибеде коммуникативті құраушы келесі компоненттерді қарастыруға мүмкіндік береді: мотивациялық мазмұндық және практикалық. Сауалнама жүргізу барысында келесі әдістер пайдаланылды:

1. М.Снайдердің сөйлеу кезінде өзін-өзі бақылауды бағалау диагностикасының әдістемесі (1-қосымша).

2. М.Снайдердің «Сіз адамды тыңдай аласыз ба?» тесті. (2-қосымша).

3. М.Снайдердің «Сөйлесу кезінде сіз сұхбаттасушыны сыйлай аласыз ба?» тесті. (3-қосымша).

1. М.Снайдердің сөйлеу кезінде өзін-өзі бақылауды бағалау диагностикасының әдістемесі бойынша нұсқаулық: Білім алушылар белгілі бір жағдайларға реакцияларды сипаттайтын 10 сөйлемді мұқият оқып шығады. Білім алушылар олардың әрқайсысын өзіне қатысты дұрыс немесе дұрыс емес деп бағалауы керек. Егер сөйлем оған дұрыс немесе дұрыс емес болып көрінсе, сериялық нөмірдің жанына «Д» әрпін қойып, егер ол қате немесе келіспесе, «ДЕ» әрпін қояды.

---

Снайдердің пікірінше, коммуникативті бақылауы жоғары адамдар өздерін үнемі бақылап отырады, өзін қайда және қалай ұстау керектігін жақсы біледі, эмоцияларының көрінісін бақылайды. Сонымен қатар, олар үшін өзін-өзі көрсетуі қиын, олар күтпеген жағдайларды ұнатпайды. Олардың ұстанымы: «Мен қазір қандай болсам, сондаймын».

Коммуникативті бақылауы төмен адамдар тікелей және ашық, оларда тұрақты «мен» бар, әртүрлі жағдайларда аз өзгереді.

Нәтижелерді есептеу: 1, 5 және 7 сұрақтарға «Д» жауабына және қалғандарының барлығына «ДЕ» жауабына бір ұпай беріледі. Ұпайларыңызды есептеңіз. Егер сіз сұрақтарға шын жүректен жауап берсеңіз, сіз туралы мынаны айтуға болады:

0-3 ұпай – коммуникативті бақылауы төмен.Мінез-құлқы тұрақты және кез-келген жағдайларға байланысты өзгерту қажет деп санамайды. Қарым-қатынаста өзіңізді шынайы ашуға қабілеттісіз. Кейбіреулер сізді турашылдығыңызға байланысты қарым-қатынаста «ыңғайсыз» деп санайды.

4-6 ұпай – сізде коммуникативті бақылау орташа, сіз шынайысыз, бірақ эмоционалдық көріністеріңізде ұстамды емессіз, сіздің мінез-құлқыңыз басқа адамдармен байланысты.

7-10 ұпай – сізде коммуникативті бақылау жоғары. Сіз кез келген рөлге оңай еніп, өзгеретін жағдайларға икемді жауап бересіз, жақсы сезінесіз және тіпті басқаларға қалдыратын әсеріңізді болжай аласыз. «Коммуникативті дағдылар» түсінігіне әңгімелесушіні бағалау, оның күшті және әлсіз жақтарын анықтау ғана емес, сонымен қатар достық атмосфераны орнату, әңгімелесушінің мәселелерін түсіну қабілеті және т.б. Бұл қасиеттерді тексеру үшін , біз келесі сынақтарды ұсынамыз.

---

3-сурет. М. Снайдердің сөйлеу кезінде өзін-өзі бақылауды бағалау диагностикасының әдістемесінің нәтижелері
3-суреттен көріп отырғанымыздай, 3-курс білім алушылар арасынан 19 адам осы әдістеме бойынша сауалнамадан өтті, олардың ішінде 5 адамның коммуникативті бақылауы төмен, 10 адамның коммуникативті бақылауы орташа, және, тиісінше 4 адамдыкі жоғары екендігі анықталды. 2-курс білім Білім алушыларға келетін болсақ, олардан сауалнамаға 12 адам қатысқан болатын. Сауалнама нәтижесі бойынша 3 адамның коммуникативті бақылауы төмен, ал 9 адамның коммуникативті бақылауы орташа болып шықты.

2. М. Снайдердің «Сіз адамды тыңдай аласыз ба?» тесті

Нұсқау: «Кез келген адаммен сөйлескенде сізді қанағаттандырмайтын немесе тітіркендіретін жағдайларды белгілеңіз - ол сіздің досыңыз, әріптесіңіз, тікелей жетекшіңіз, көшбасшы немесе жай ғана кездейсоқ әңгімелесушіңіз болсын». Жағдайлардың нұсқалары.

Бұл тест бойынша нәтижелер келесі тәртіппен өңделеді:

70%- 100% – Сіз нашар әңгімелесушісіз. Сіз өз бетіңізбен жұмыс істеп, тыңдауды үйренуіңіз керек.

40%-70% – Сізде кейбір кемшіліктер бар. Сіз мәлімдемелерге сын көзбен қарайсыз, сізде жақсы әңгімелесушінің кейбір жақсы қасиеттері әлі де жетіспейді, асығыс қорытынды жасаудан аулақ болыңыз, сөйлеу мәнеріне назар аудармаңыз, жасандылық жасамаңыз, айтылған сөздің жасырын мағынасын іздемеңіз.

10%-40% – Сіз жақсы әңгімелесушісіз, бірақ кейде серіктесіңіздің назарынан толықтай бас тартасыз. Оның сөздерін сыпайы түрде қайталаңыз, оған өз ойын толық ашуға уақыт беріңіз, ойлау қарқыныңызды оның сөйлеуіне бейімдеңіз және сізбен сөйлесу одан да жағымды болатынына сенімді бола аласыз;

0%-10% – Сіз тамаша сұхбаттасушысыз. Сіз тыңдай білесіз, сіздің қарым-қатынас стиліңіз басқаларға үлгі бола алады.

4-сурет. М. Снайдердің «Сіз адамды тыңдай аласыз ба?» тестінің нәтижелері
4-суреттен 1-тест нәтижесін көре аламыз. 3-курс білім алушылар арасында 3 адам – тамаша сұхбаттасушы, 9 адам – жақсы әңгімелесуші, ал 7 адамда кейбір кемшіліктер бар екені анықталды. 2-курс білім алушылар арасынан 2 тамаша сұхбаттасушы, 5 жақсы әңгімелесуші және 5 кемшіліктері бар адам анықталды. 3-курс арасынан да, 2-курс арасынан да нашар әңгімелесушілер анықталмады.

3.М. Снайдердің «Сөйлесу кезінде сіз сұхбаттасушыны сыйлай аласыз ба?» тесті.

---

Нұсқаулығы: «Бағаланатын 10 сұраққа жауап беру керек: «әрқашан дерлік» - 2 ұпай, «көп жағдайда» - 4 ұпай, «кейде» - 6 ұпай, «сирек» - 8 ұпай, «ешқашан дерлік» - 10 ұпай».

Өңдеу және интерпретациялау: Ұпай жоғары болған сайын тыңдау қабілеті де дамиды. Егер 62 ұпайдан жоғары болса, тыңдаушы «ортадан жоғары». Әдетте тыңдаушылардың орташа балы – 55.

5-сурет. М. Снайдердің «Сөйлесу кезінде сіз сұхбаттасушыны сыйлай аласыз ба?» тестінің нәтижелері
5-сурет бойынша, 1 3-курс білім алушыларының тыңдау қабілеті төмен. 3-курс арасынан 10 білім алушы, 2-курс арасынан 4 білім алушы тыңдау қабілеттері орташа. 3-курс арасынан да, 2-курс арасынан да тыңдау қабілеті жоғары 8 адам анықталды. Жалпы сауалнама мен тест нәтижесін пайыздық көрсеткішпен келесі диаграммада ұсынамыз.

6-сурет. Сауалнама мен тест бойынша екі топтың пайыздық нәтижелері
Сауалнама мен тест бойынша екі топтың білім алушыларының 48- 49% жоғары көрсеткіштер шығарды. Бұл өздерінің эмоцияларын басқара білуімен, айналасындағы жағдайдың өзгеруіне икемді және ептілікпен жауап беруімен және өзгермелі жағдайларға мүмкіндігінше тез бейімделуімен ерекшеленеді. Мұндай мінез-құлық мүмкіндігінше адамның мінез-құлқының жоғары деңгейде хабардар болуын, мақсатқа жетуін растайды.

Сауалнама мен тест бойынша екі топтың білім алушыларыңың 36-38% арасында орташа көрсеткіштер шығарды. Бұл топтағы білім алушылар басқа адамдармен қарым-қатынаста шынайылығымен, эмоционалдылығымен ерекшеленеді. Бұл сипаттамалар жақсы да, зиян да болуы мүмкін, бірақ олардың болуы бұл респонденттердің мінез-құлқында айналасындағы адамдарды ескеруге кедергі келтірмейді.

Сауалнама мен тест бойынша екі топтың білім алушылары 58% және 67% төмен көрсеткіштер шығарды. Бұл білім алушылар үнсіз және тұйық екенін, жалғыздықты жақсы көретінін білдіреді.Алынған мәліметтер коммуникацияның қалыптасуының нақты деңгейлерін анықтауға және коммуникативті мәдениетті қалыптастыруды қамтамасыз ететін бірқатар факторларды анықтауға мүмкіндік берді.

2. Болашақ педагог-психологтардың коммуникативтік мәдениетінің даму деңгейлерінің диагностикасы. (Лобанов.А.А)

Мақсаты: жеке тұлғаның танымдық және қарым-қатынас мәдениетінің қалыптасу деңгейін анықтау.

Нұсқау: 19 сұраққа жауап беру керек. Тек «иә» немесе «жоқ» деп жауап беріңіз. Егер сұраққа жауабыңыз оң болса, онда «+» белгісін, теріс болса «-» белгісін қойыңыз. Типтік жағдайларды елестетіп көріңіз және егжей-тегжейлерді көп ойламаңыз. Ойлануға көп уақыт жұмсамаңыз. Тез жауап беріңіз. (5-қосымша).

---

Нәтижелерді өңдеу: Педагогикалық мәдениет деңгейі 1,3,5,7,9,11,13,15,17,19 сұрақтарға оң жауаптар және 2,4 сұрақтарға теріс жауаптар қосындысымен анықталады. 1-6 төмен нәтиже, 7-12 орташа нәтиже және 13-19 жоғары нәтиже.

Зерттеу барысында бақылау тобы мен эксперимент топтарына диагностика жүргізілді. Бақылау тобы ретінде 2 курс білім алушылары, ал эксперимент тобы ретінде 3 курс білім алушылары таңдалды. 2 курстан барлығы 12 адам, ал 3 курс білім алушыларынан 19 адам зерттеуге қатысты. Алдымен, осы диагностика бойынша бақылау тобының зерттеу басындағы нәтижелерін қарастырамыз (кесте 4-қосымшада берілген).

Бақылау тобының нәтижелерін диаграммада бейнелейтін болсақ, келесідей көрініс аламыз (сурет 7).

7-сурет. Зерттеу басындағы бақылау тобы ретінде білім алушылардың бастапқы нәтижелері
7-суреттен көріп отырғанымыздай, зерттеу басында бақылау тобында диагностика бойынша 3 (25%) төмен және 16 (75%) орташа деңгей анықталды. Жоғары деңгей бақылау тобында болмады. Ал енді эксперимент тобының нәтижелерін талдап көрейік (кесте 3 қосымшада берілген).

Ендігі кезекте зерттеу басындағы эксперимент тобының осы көрсеткіштерін диаграммада бейнелеп көрейік (сурет 8).

8-сурет. Зерттеу басындағы эксперимент тобы ретінде алынған 2 курс білім алушылардың бастапқы нәтижелері
8-суреттен зерттеу басында эксперимент тобында орташа көрсеткіштер басым болғанын байқаймыз. Орташа көрсеткішті 11 адам, яғни 61% көрсеткен. Диагностика бойынша 2 (11%) адамнан жоғары және қалған 5 (28%) адамнан төмен деңгей анықталды. Жоғары деңгей бақылау тобында болмады.

Коммуникативті қасиеттері жоғары білім алушылар келесідей сипатқа ие болады:

• 
  ұжымдық және ұжым үшін жұмыс істей алады;
  
• 
  кәсіби саладағы ұйымдастырушылық қызметке психологиялық тұрғыдан дайын, олар ұйымдастырушы ретінде динамизммен және перспективалы-лығымен ерекшеленеді;
  
• 
  көшбасшылыққа ұмтылу;
  
• 
  өзіне сенімді, амбициялы;
  
• 
  орташа талапшыл, олар ерік-жігерімен, реакцияның қаталдығымен, өт-ініштердің батыл және категориялық формасымен, мақсатқа жетудегі табан-дылығымен, ашық және турашылдығымен ерекшеленеді;
  
• 
  өз жолын алуға, өз ұстанымын қорғауға ұмтылу;
  
• 
  ымыраға келуге бейім;
  
• 
  мойынсұнғыш, тәжірибеге бейім;
  
• 
  әдептілік: адамдармен қарым-қатынаста олардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, пропорциялық, әдептілік сезімін білдірді;
  
• 
  бірінші кездесуде, контактілерде дұрыс үнді тез табу;
  
• 
  көпшіл және қонымды;
  
• 
  басқа адамдардың қажеттіліктеріне оңай жауап береді, көмектесуге дайын;
  
• 
  басқалардың мінез-құлқына сезімталдық.
  

---

Смотрите также файлы

• Контрольная работа по дисциплине Эконометрика.docx

• На свете есть особый шар.docx

• Интересный способ посадки огурцов.doc

• Самостоятельная работа по теме Цель занятия формирование знаний содержания учебного предмета математика.docx

• Лекции по теоретической метрологии.doc