Коммуникативті қасиеттері орташа және төмен білім алушылар келесідей сипатқа ие болады:

• 
  ұжымдық жұмыс істеуге қабілетті;
  
• 
  көшбасшылыққа ұмтылмау;
  
• 
  басқалардың арасында өздері туралы жақсы пікір қалыптастыруға ұмтылу;
  
• 
  турашыл, ашушаң, қарсылыққа тап болса, агрессия танытады;
  
• 
  кез келген ықпалға қарсы тұру, басшыларға агрессивті болу;
  
• 
  еріксіз еліктеу, санасыз біреуге немесе бір нәрсеге тәуелді болу;
  
• 
  өзіне сенімсіз, мойынсұнғыш;
  
• 
  жеке бастың пайдасына ұмтылмайды, олар өзін-өзі берумен, әлсіздер мен қорғансыздарға қамқорлықпен сипатталады.
  

Осылайша, бастапқы анықтау кезеңінде келесі мәселелер анықталды:

• 
  білім алушылардың көпшілдік пен тіл тапқыштық төмен деңгейі;
  
• 
  болашақ кәсіби саладағы ұйымдастырушылық-коммуникативтік қызметке психологиялық дайын болмауы;
  
• 
  өзіне және өз мүмкіндіктеріне сенімсіздік;
  
• 
  ұялшақтық және оқшаулану;
  
• 
  пайымдаудағы тәуелсіздіктің болмауы, кәсіби деңгейде қарым-қатынас жасай алмауға сенімсіздігі және т.б.
  

Бұл кезең тәжірибелік бағдарламаны әзірлеумен аяқталды.

2.2 ЦИФРЛЫҚ БІЛІМДІК ОРТАДА БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ-ПСИХОЛОГТАРДЫҢ КОММУНИКАТИВТІК МӘДЕНИЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ТИІМДІЛІГІН ТЕКСЕРУ
Біздің тәжірибе жұмысымыздың екінші кезеңінде Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университетінде «Психология және білім беру менеджменті» мамандығының 2-ші және 3-ші курс білім алушыларымен бірге коммуникативтік мәдениетін қалыптастыру мақсатында арнайы дайындалған тренинг сабақтар жүргізілді.

Тәжірибелік жүмыстың бірінші мақсаты – коммуникативтік мәдениет дағдыларын, қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру. Ол рефлексиядан, өзінің мінез-құлқы мен қарым-қатынасын білуден басталады. Мысалы, білім алушы нұсқаулық бойынша белгілі бір жағдайда өзінің қарым-қатынасын жасайды. білім алушылардың қарым-қатынастың «қабаттарынан» хабардар болуға, оның сыртқы, техникалық жағын мазмұндық сипаттамалардан ажыратуға үйретеді. Одан кейін келесі кезең – санасында қатынас пен оның қарым-қатынастағы көрінісі арасындағы байланысты орнату келеді. білім алушыларды басқа адамдардың мінез-құлқына аналитикалық тұрғыдан қарауға, осы мінез-құлықтың маңызды бөлшектеріне назар аударуға үйретеді.

№1 тренинг сабақ.

1. «Танысу» жаттығуы

Мақсаты: қарым-қатынасты бастаудың неғұрлым тиімді тәсілдерін анықтау.

Рәсім: қатысушылар екі топқа бөлінеді. Бірінші топтың әрбір мүшесі атын, бейнесін, , мекен-жайын, телефонын ойлап табады. Екінші топта барлығы өздері болып қалады. Екінші топтың мүшелері өзін "қиын" деп санайтын қатысушылардың бірінші тобының біреуімен танысуы тиіс (ашылғысы келмейді, үзілді-кесілді және т.б.) жағдай айтылады (көлік, көше, мектеп, жағажай, қандай да бір қала және т.б.). Ойнағаннан кейін рөлдер алмасылады.

---

Талқылауға арналған сұрақтар.

- Танысқандар мен кіммен танысқандар не сезінді?

- Не көмектесті, не кедергі жасады?

- Коммуникацияға кіру жолдары қандай?

Тиімді қарым-қатынас дағдысы.

«Мен-мәлімдеме». Көбінесе қарым-қатынаста, қиын жағдайларда біз бір-бірімізге өткір, теріс баға беріп, мысалы, осы карталарда жазылғандай бастаймыз. Дауыстап оқы.

• 
  Интонация туралы не айта аласыз?
  
• 
  Сөз тіркестерін айтқан кезде қандай сезімде болдың?
  
• 
  Айналаңыздағылар қандай сезімде болды?
  
• 
  Сіз үнемі осылай жүресіз.
  
• 
  Сіз мені үнемі кінәлайсыз.
  
• 
  Сіз әдеттегідей дайын емессіз.
  
• 
  Сіз өзіңіздің сүйікті қызыңызбен бірдейсіз.
  
• 
  Сіз әрқашан қателесесіз.
  

Не істеу керек? Бұл мәлімдемелер айыптаудан қалды ма?

«Мен мәлімдемесін» құру үшін мына формуланы орындау керек:

жағдай + сезім + түсіндіру: Оқиғаны объективті түрде сипаттаңыз (мен оны көргенде ...).

Осыған қатысты эмоцияларыңызды сипаттаңыз (мен сезініп тұрмын, ренжідім, қалай әрекет етуді білмеймін).

Сезімдердің себептерін түсіндіріңіз және өз тілектеріңізді айтыңыз (өйткені маған ұнамайды, мен қалаймын).

«Мен мәлімдемесі» сияқты келесі фразалар:

- сіз әрқашан өзіңізді өте нашар ұстайсыз.

- сіз бәрін қайтадан құрттыңыз.

- сіз мені үнемі кінәлайсыз.

- сізбен жақсы сабақ алу мүмкін емес.

«Сен-мәлімдемелерден» айырмашылығы, «Мен-мәлімдемелер» басқа адамға белгілі бір жағдайға қатынасыңызды бағаламай, өз сезіміңізді білдіру арқылы жеткізеді. Бұл мәлімдемелер басқа адамды айыптамайды, бірақ жай ғана сезімнің пайда болу фактісін көрсетеді.

«Сөзсіз сәлемдесу» жаттығуы.

Мақсаты: байланыс басында, танысу кезінде мінез-құлық репертуарын кеңейту.

Жасалу жолы: әрбір қатысушы мимика, пантомимика мүмкіндіктерін пайдалана отырып, бірақ үнсіз топтың әрбір мүшесімен сөзсіз сәлемдесуі тиіс. Егер сәлемдесу біркелкі болса, фильмдерден сәлемдесу тәсілдерін немесе ұлттық сәлемдесу тәсілдерін еске салған жөн.

«Жеке және ортақ пікірдің сәйкестігін анықтау» жаттығуы.

Мақсаты: жеке пікірдегі айырмашылықтарды көрсету, сондай-ақ сенің пікірің айналадағылардың пікірімен әрдайым сәйкес келмейтіндігін, бұл фактіні қабылдауға үйрету.

Жасалу жолы:

а) барлық қатысушылар шеңберде отырады. Олардың біреуіне көздің түсін ескере отырып, ақшыл көзден қара көзге дейін бәрін ауыстырып отырғызу ұсынылады. Тапсырманы орындау барысында оның пікірін түзетуге ешкімнің құқығы жоқ. Содан кейін басқа біреуге алынған комбинацияны өзінше түзету ұсынылады. Келесілерге де солай ұсынылады.

---

Қорытынды: әркім өзінше көреді;

б) бір қатысушыға дауыс қарқынына сәйкес бәрін ауыстырып отырғызу ұсынылады. Әрбір қатысушы өз атын айтады. Бұл дауыстарды тыңдаған соң жүргізуші ең жоғарыдан ең төменге дейін барлығын отырғызуы тиіс. Біреулер түзетеді.

Қорытынды: әркім өзінше естиді;

в) қатысушыларды қолдарының жылуы бойынша орналастыру ұсынылады. Басқалары түзетеді. Қорытынды: әркім өзінше сезінеді.

Треннинг барысында түсірілген суреттер (6-қосымша).

Талқылау:

Жеке қабылдау кезінде адамдар қарым-қатынас мәселелерін қалай шеше алады? Қарым-қатынас принциптеріне "Әркімнің сезіну, көру, есту, ойлану құқығы бар; әркім бұл құқықты айналасындағыларға мойындауға міндетті ".

Тренингіміз аяқталды.

№2 тренинг сабақ.

"Сәлемдесу" жаттығуы.

Жаттығудың мақсаты: – байланыс орнату процесінде сенімді қарым-қатынас стилін қалыптастыру; - сенімді қарым-қатынасқа жағымды эмоционалды көзқарастар құру.

Жасалу жолы: қатысушылар шеңберге отырады және кезек-кезек бір-бірімен амандасады, міндетті түрде серіктестің жеке басына баса назар аударады, мысалы: "Мен сені көргеніме қуаныштымын және сенің керемет көрінетініңді айтқым келеді" немесе "Сәлем, сен әрқашан жігерлі және көңілдісің".

Сіз алғашқы танысу кезінде адамның өзі бөлген жеке қасиетін еске түсіре аласыз. Қатысушы бәріне бірден немесе нақты адамға жүгіне алады. Осы психологиялық жаттығу кезінде топ қарым-қатынастың сенімді стиліне бейімделіп, бір-біріне деген ізгі көзқарасын көрсетуі тиіс. Жүргізуші байланыс орнату мәнеріне назар аударуы қажет. Тапсырмаға 10-15 минут беріледі. Ол аяқталғаннан кейін қатысушылар жіберген әдеттегі қателерді талдап, сәлемдесудің тиімді тәсілдерін ойлап табуға болады.

Шағын лекция: Болашақ педагог-психологтардың коммуникативтік мәдениеті.

Жалпы кез келген оқытушының коммуникативтік мәдениеті оның белгілі бір білім саласындағы құзыреттілігімен және әдістемелік мәдениетімен шектелмейді. Педагогикалық қарым-қатынасты мәдениетсіз елестету мүмкін емес, өйткені педагогикалық қарым-қатынас педагогикалық іс-әрекеттің негізгі құралы болып табылады.

Коммуникативті мәдениеттің жоғары деңгейіне жету үшін:

- қарым-қатынастың психологиялық заңдылықтарын түсіну керек.

- коммуникативті әлеуетіңізді бағалау, қандай қасиеттерді дамыту, неден арылу керектігін шешу қажет.

- рефлексия қабілеттерін дамыту керек.

- өнімділік құпияларын меңгеру, байланыс.

Қарым-қатынас мәдениетінің жоғары болуы оқытушының кәсіби тұлға ретіндегі имиджінің құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады.

---

Бейне – адамның естелігінде қалдыратын әсер, ол туралы ой-пікір.

Қорытындылай келе, мен сіздерге «қарым-қатынас өсиеттерін» ұсынамын (А.Б. Добрович):

• 
  Кез келген қызметте адамдармен қарым-қатынас ең бастысы, одан да көп сабақ беруде. Басқа адамдармен қарым-қатынастарыңыз туралы ойланыңыз, оларды өзара түсіністік пен сенімге негіздеңіз.
  
• 
  Адаммен қарым-қатынас жасағанда, өзіңіздің нақты мақсаттарыңыз бен армандарыңызға жетуге ешқашан тоқтап қалмаңыз. Мұғалім ретінде бағдарламасы, сабақ жоспары басты болып табылатын шенеунікке айналмаңыз. Бала, оның қызығушылықтары, талпыныстары, оның бүгіні мен болашағы сіздің жұмысыңыздың мәні екенін ұмытпаңыз.
  
• 
  Әр адамның бойынан оны басқалардан несімен ерекшелендіретінін, оны қайталанбайтын етіп көрсететін «өзіндік ерекшелікті» көруге үйреніңіз. Әр адам бірегей және әрқайсысына әртүрлі көзқарас қажет екенін есте сақтаңыз.
  
• 
  Адамдарға келгенде, өз проблемаларыңызды, амбицияларыңызды, стереотиптеріңізді қалдырыңыз. Адаммен сөйлесу, онымен оның ресми мәртебесімен емес, ол туралы идеяларыңызбен сөйлесіңіз. Теңдікке деген қажеттілік барлығына, оның ішінде көбірек балаларға тән.
  
• 
  Өзіңізді сырттан, басқа адамдардың көзімен көруді үйреніңіз. Олармен қарым-қатынас жасау кезінде өзіңізді қалай ұстағаныңызды талдаңыз, өзіңізді сөйлескен адамның орнына қоюға тырысыңыз.
  
• 
  Адамдарға жиі күліңіз. Күлімсіреу айналаңыздағы адамдарды жеңіп, жағымды эмоционалды көңіл-күй тудырады және басқаларды сізбен сөйлескісі келеді.
  
• 
  Өзіңіздің ішкі және рухани дүниеңізді, дарыныңыз бен қабілетіңізді дамытыңыз, шығармашыл рухани бай адам әрқашан басқа адамдарды өзіне тартатынын есте сақтаңыз, әсіресе мұның бәрі сезімталдықпен, басқаларды түсіну қабілетімен үйлескенде.
  

Д.Карнегидің 6 қарым-қатынас ережесі.

1. Күлімсіреу.

2. Достық қарым-қатынаста болу.

3. Ақжарқын болу.

4. Адамдарға шынайы қызығушылық таныту.

5. Жақсы тыңдау.

6. Басқаларды не қызықтыратыны, өздері туралы айтуға ынталандыру.

Кез-келген қарым-қатынаста келесі ережелерді сақтауға кеңес беріледі:

• 
  Шын жүректен мойындай отырып, мақтаудан бастаңыз.
  
• 
  Бұйрықтың орнына сұрақтар қойыңыз.
  
• 
  Адамдарға жақсы репутация жасау, олардың беделін сақтауға мүмкіндік беру.
  
• 
  Қателік болса, барлығын түзетуге болатындай әсер қалдырыңыз.
  
• 
  Не істеуге болмайтынын емес, не істеуге болатынын көретіндей етіп сөйлесіңіз.
  
• 
  Адамды мақта, ісін, жұмысын, іс-әрекеттерін сына.
  

---

Ал енді ой толғау ретінде мен сізге «шамаданға» бірдеңе жинауды ұсынамын. Бүгінгі сабақтан өзіңізге не алдыңыз, сізге не пайдалы болды, нені жаңа білдіңіз.

«Шамаданға» өзіңізге ұнамаған нәрсені салыңыз, ол артық, қажетсіз болып көрінді, ал «еттартқышқа» - сіз нені түсінбедіңіз, тағы нені қайталау керек, «қорытыңыз». Тренинг аяқталды.

Жалпы болашақ педагог-психологтардың құзіреттілікке негізделген тәсілдің негізгі идеясы білім беру жүйесінен тыс маңызды нәтижелерге назар аудару болып табылады. Отандық ғалымдардың ғылыми еңбектерін салыстырмалы талдау «кәсіби құзіреттілік» ұғымын тұлғаның ажырамас қасиеті, оның ішінде кәсіби қызметті жүзеге асыру үшін жеткілікті білім, дағды және жеке тәжірибе ретінде анықтауға мүмкіндік береді.

Құзыреттілікке негізделген тәсілді екі бағытта қарастыруға болады:

– кәсіби құзыреттер;

- білім алушылардың жеке қасиеттері (соның ішінде коммуникативті дағдылардың болуы).

Білім алушылардың коммуникативті дағдыларына айтарлықтай жоғары талаптар қойылады, өйткені олар бәсекеге қабілеттілік пен кәсіпқойлықтың көрсеткіші болып табылады. Оқыту процесінде білім алушылардың коммуникативті дағдыларын қалыптастыру әр түрлі жолдармен жүзеге асырылады. Осылайша, оқытушылар білім беру нәтижелеріне қол жеткізуге ықпал ететін семинарлар, конференциялар, пікірталастар және басқа да іс-шараларды өткізуде, тәжірибеде білім алушылардың оқыту технологияларын ынтымақтастықта қолданады.

Қазіргі уақытта заманауи білім беру технологиялары ерекше танымалдылыққа ие болып жатқанын атап өтеміз: кәсіби форумдар мен конференцияларға қатысу, интерактивті технологияларды пайдалана отырып жұмыс орнында оқыту, симуляциялық технологиялар және «жұмыс орнын қайта құру», коучинг, тәлімгерлік, кеңес беру, әңгімелеу, стрейтинг, практикалық мәселелерді ұжымдық шешу (краудсорсинг, вики-жобалар) т.б.

Ж.Е.Ермолаева оқытудың, тәлімгерліктің, дамытудың және ынталандырудың педагогикалық міндеттерін шешуге бағытталған белгілі бір құрылымы мен сипаты бар әңгімелерді пайдалануға негізделген педагогикалық әдістеме ретінде әңгімені пайдалану мүмкіндігін атап өтеді. Ендеше орта кәсіптік білім беру жүйесінде сауатты маманды қалыптастыру үшін әңгіме айтудың маңызы одан кем емес екенін байқаймыз.

Диссертациялық жұмысымыздың тақырыбы цифрлық білімдік ортада болғандықтан 3 тренингті «Ойлау мәдениетін дамыту» тақырыбында (конференция форматында Zoom цифрлық платформасында ассоциативті ойлауды дамытуға арналған тренинг) термен жүргізілді. (8-қосымша).

---

Смотрите также файлы

• Контрольная работа по дисциплине Эконометрика.docx

• На свете есть особый шар.docx

• Интересный способ посадки огурцов.doc

• Самостоятельная работа по теме Цель занятия формирование знаний содержания учебного предмета математика.docx

• Лекции по теоретической метрологии.doc