Файл: Курсты Жмыс таырыбы Тлдер асфиксиясы Орындаан вт35 топ студенті Саынтай А. Б. абылдаан аа оытушы, магистр Ертлеуова Б. О. Орал, 2022 мазмНЫ.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 09.11.2023
Просмотров: 79
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Дәрілерді аэрозольдік-тұмандату әдісімен қолданса, ол тыныс алу органдарына өте жақсы тарап, тікелей өкпе тканьдерінде (бұлшық етке енгізу әдісімен салыстырғанда) концентрациясы 5-10 есе көп болады. Әрі мал қанында дәрі концентрациясы үш сағатта емдік мөлшерге толық жетеді де, дәрілердің емдік қасиеті 30-48 сағат бойы сақталады. Сонымен қатар еңбек шығыны да азаяды. Әрбір малды емдеу үшін бұлшық етке енгізумен салыстырғанда 10-15 есе аз дәрі жұмсалып, ақшалай қаржы үнемделеді.
Аэрозоль әдісімен емдеу үшін бұзауларды жан-жағын бітеп, арнайы жасаған жабық, садыра ағып кететін канализациясы бар және желдетілетін, әрі дезинфекция жасауға да қолайлы камераға кіргізеді. Камераның көлемі әр бұзауға 1,0-1,5 м3 болу керек. Қамераға САГ-1, САГ-2 немесе ДАГ-2 аэрозоль генераторлары арқылы антибиотиктер немесе химиялық дәрілер ауа қысымымен бүркіледі.
Дем алған кезде ауамен бірге бұзаулардың тыныс органдарына дәрілердің белгілі мөлшері еніп, шипалық етеді. Аэрозольдік тұмандату мерзімі – 40-60 минут. Сондықтан аэрозоль біркелкі майда болып, әрі тыныс алу органдарына бірқалыпты енуі үшін компрессорды әлсін-әлсін үзіліс жасай отырып қосу керек. Аэрозольдік-тұмандату әдісі бойынша антибиотик ерітінділерімен тәулігіне бір рет, ал суда еритін сульфаниламид дәрілерінің ерітіндісімен тәулігіне екі рет мал толық жазылғанға дейін емдейді.
Дәрілер ерітіндісін аэрозоль генератторларының стакандарына құяр алдында аэрозоль түйіршіктерінің біркелкі болуы үшін 60 г глюкоза қосып ерітіледі.
Қомплексте ауру бұзауларды емдеу мақсатында микробтардың дәрілерге сезімталдығын ескеріп, антибиотиктер мен сульфаниламидті дәрілерді және нитрофуран препараттарының әр түрлі қоспаларын пайдаландық.
Тыныс алу органдары ауруларын асқындырушы микробтар көк ірің таяқшалары (синегнойная палочка) болған жағдайда тек гентамицин мен карбеницилин антибиотиктерін ғана қолданған жақсы. Тыныс алу органдары ауруы қосалқы індет - қанталап қағыну (пастереллез) түрінде өршісе, көбінесе гентамицинді ампицилинмен немесе олеандомицин, эритромицин, болмаса бисептол, сульфотрим препараттарын гентамицин, олеандомицин, тетрациклин, левомицетин дәрілерімен қоспа түрінде емдеу қажет.
Ал ауру сальмонелла микробтарымен асқынғанда (яғни паратиф болған жағдайда) гентамицин, ниеовегин, мономицин - аминогликозидтік дәрілерін сульфантрол дәрісімен қосып емдеу аурудың өршуін тез тоқтатып, шипалық етеді.
Тыныс алу органдары аурулары қоздырғыш микробтар қанға кенеттен тарап асқынған кезде (пастереллез түрінде) өршіген жағдайда малды аман сақтау мақсатында қымбаттылығына қарамастан морфоциклин, ристомицин, тетраолеан және цепорнн (күніне 2 реттен 100 мың ЕД) секілді антибиотиктердің ерітінділері тікелей қан тамырына құйылады.
1.5 Патофизиологиялық өзгерістер.
Асфиксияға тән патофизиологиялық өзгерістер (яғни, патогеннің әсерінен пайда болатын физиологиялық және биохимиялық өзгерістер су режимінің, Фотосинтездің, тыныс алудың, ферменттердің, көмірсулар мен ақуыз алмасуының бұзылуында көрінеді) тіндердің оттегі ашығуымен, гиперкапния нәтижесінде пайда болатын көмірқышқыл газының және ацидоздың ерекше әсерімен анықталады (артық мөлшерден туындаған жағдай CO2), сондай-ақ қышқылдандырылған алмасу өнімдерінің жинақталуы. Осы факторлардың әрқайсысы асфиксияның дамуында маңызды рөл атқарады, бірақ гипоксия шешуші рөл атқарады. Асфиксияның бастапқы кезеңдерінде бұл факторлар тиісті рецепторлық түзілімдердің тітіркендіргіштері ретінде әрекет етеді және табиғатта қорғаныс және бейімделу сипатына ие бірқатар реакцияларды тудырады. Асфиксия тереңдеген сайын гипоксия, гиперкапния және ацидозға байланысты әртүрлі бұзылулардың көріністері артады.
Асфиксия кезінде ең осал болып орталық жүйке жүйесі табылады. Оның барлық бөліктерінде қан айналымының бұзылуы (дистония (бұлшықеттің ретмикалық емес спазмодикалық жиырылуы), периваскулярлық ісіну және қан кетулер) байқалады, олар көбінесе ми магистралінде көрінеді. Жүйке жасушаларында гидропиялық дистрофия (жасуша ісінуі), перинуклеарлы ісіну, жүйке жасушаларының "ауыр ауруы" (вакуольдердің көп мөлшері, базофильді заттың шашырауы, кариопикноз, ацидофилия), липоидты дистрофия пайда болады. Астроциттік глияда денелердің ісінуі, сондай-ақ астроциттердің процестері (нейрология жасушаларының түрі), соңғыларының фрагментациясы, протоплазманың коагуляциясы, астроциттердің денелерінің контурының жоғалуы байқалады. Микроглияда дистрофиялық өзгерістер аз байқалады. Олигодендроглияда көптеген ісінген (дренажды) жасуша формаларының пайда болуы байқалады. Көбінесе өзгерістер мидың филогенетикалық тұрғыдан жас бөліктерінде байқалады; медулла облонгатасы мен жұлын аз дәрежеде өзгереді.
Барлық аталған Морфологиялық белгілер нақты және тұрақты емес. Әртүрлі комбинацияларда олар тез өлімнің басқа жағдайларында кездеседі.
Асқынып ауырған бұзаулардан бактериологиялық әдістермен бөлініп алынған микробтардың 11 антибиотикке сезімталдығын зерттеу нәтижелері пеницилин, тетрациклин, аминогликозид және фуразолидон дәрілерінің күштілігін көрсетті.
Дибиомицинді қатарынан бірнеше жыл кеңінен қолдану комплексте жиі кездесетін шартты патогенді микробтардың тетрациклинге бейімделу қабілетін күшейте түсті.
Мысалы ең жиі асқындыратын сальмонелла микробтарының сезімталдығы неоветинге 0,5-2 мкг/мл, фуразолидонға 4-8, ал тетрациклинге - 128 мкг/мл болды.
Осыған орай тетрациклин препараттарын қолдану күрт шегерілді. Болашақта емдеу мақсатында гликозид препараты мен сульфаниламид дәрілері кеңінен қолданылады.
Еліміздің ет өндіретін ірі комплекстерінде вирустік, тыныс алу органдары ауруларының алдын-алу шаралары ретінде ауырып жазылған малдың қан сарысуы кеңінен қолданылып, жақсы нәтижелер беруде.
Бұл үшін 300 кг не одан да көп тартатын, бұрын тыныс алу органдары ауруымен ауырып жазылған, қан сарысуын тексергенде парагрипп-3 вирусына қарсы гемагглютинині 1 : 160 қатынастан кем емес, ал жұқпалы ринотрахеит және диарея вирустарына қарсы антителасы 1 : 8 және 1 : 32 қатынастан кем емес ірі қара (бұқа) қанын ет комбинаттарында сою кезінде жинап, одан сарысу бөліп алынады. Не болмаса шаруашылықтарда, комплекстерде аталған аурумен ауырып жазылған бұзаулардың қанынан мал дәрігерлігі лабораториясының қызметкерлері, бұзаулар толық жазылып, аурудың клиникалық белгілері әбден кеткеннен кейін 30-60 күннен соң сарысу бөліп алып пайдаланды.
Аурудан сақтандыру мақсатында ауырып жазылған малдың қан сарысуымен биофабрика шығаратын глобулиндер бұзауларға араға 12-15 күн салып үш рет мына мөлшерде қолданылады: сарысу - 1 мл/кг, глобулин - 0,7 мл/кг (тері астына егіледі), не болмаса танау қуысына арнаулы медициналық бүріккішпен әр малға сарысу - 2 мл, ал глобулин 1 мл. Бұл препараттарды 10 процент глицерин қосып 2 және 1,5 мл/м3 мөлшерінде аэрозоль түрінде де үш рет қолданған дұрыс.
Егер қан сарысуын дайындауға мүмкіндік болмаған жағдайда тыныс алу органдары ауруымен ауырып жазылған малдың екі айдан соң цитрат қосылған канын тікелей пайдалануға да болады. Бұл үшін хлорлы натрийдің физиологиялық ерітіндісіне 10 ироценттік лимон қишқылды натрий ерітіндісі жасалынып, 1 л қанға 50 мл мөлшерде араластырып қолданылады.
Комплекстерде бұзау арасында сальмонеллез, пастереллез, диплококкоз аурулары таралу қаупі туғанда осы ауруларға қарсы гипериммунды қан сарысуын 1 м3 қораға (секция, тамбур) 2 мл мөлшерде аэрозоль әдісімен қолдану қажет. Бұл сақтандыру шарасы 24-48 сағаттан соң қайталанады.
Комплекстегі пастереллезге шалдыққан бұзау ауруын асқындырмау үшін Азербайжан мал дәрігерлігі ғылыми-зерттеу институты шығаратын вакцинаны қолданған жақсы. Сонымен қоса Қазақ мал дәрігерлігі ғылыми-зерттеу институтының вирусолог мамандары өздері жасаған иммунолактосарысуын (сүт сарысуы) 10 күн үзіліс жасай отырып, аэрозоль ретінде қатарынан 3 рет қолданды. Соның нәтижесінде малды аман сақтаумен қатар бақылау тобындағы бұзаулармен салыстырғанда бірінші мерзімде ұсталған (115 күн) бұзаулардың әрқайсысы салмақты 15 килограмнан артық қосты.
Соңғы жылдары еліміздің ірі комплекстерінде отандық синтетикалық препарат - этоний кеңінен қолданылуда. Этоний микроорганизмдердің антибиотиктерге бейімделу қабілетін жойып, антибиотиктердің дәрулік қасиетін арттырады. Осы мақсатпен комплексте этонийдің 0,25 проценттік ерітіндісін аэрозоль ретінде 10-12 мл/м3 мөлшерде бір рет қана қолдану, ал ауырған бұзауларға аминогликозид, сульфаниламид дәрілерін беру нәтижесінде тәжірибе тобындағы бұзаулардың 97,0 проценті, ал бақылау тобындағы бұзаулардың 92,8 проценті аман сақталды.
Комплексте мал дәрігерлігі ғылымының жетістіктерін өндіріске кеңінен енгізе отырып, мал дәрігерлік-санитарлық шараларды бұлжытпай орындау, тыныс алу органдары ауруларының алдын алу және емдеу жүйелі түрде жүргізіледі.
Малдың инвазиялық аурулары — эволюциялық даму барысында жануар денесінде паразиттік тіршілік етуге бейімделген бір клеткалы организмдер мен құрттар тудыратын аурулар. Бұл аурулардың 2 тобы бар: Бірінші тобы — гельминтоздар. Оларды трематода (сорғыш құрт), цестода (таспа құрт), нематода (жұмыр құрт) кластарына жататын құрттар тудырады. Мал арасында фасциолез, дикроцелиоз, ішек цестоздары, таспа құрт дернәсілдері тудыратын аурулар жиі кездеседі. Сиырдың, қой-ешкінің, түйенің жіті және созылмалы ауруы — фасциолез республиканың барлық өңірінде таралған. Аурудан арылу үшін ит пен малды алдын ала құрттан арылтады (дегельминтизация), батпақтарды құрғатып, жайылымдарды, суаттарды, олардың маңын тазартады. Дикроцелиоз— малдың бауыры мен өт жолдарын зақымдайтын созылмалы ауру. Республиканың барлық өңірінде, әсіресе оңтүстік мен оңтүстік-шығысында жиі кездеседі. Оны тудыратын дикроцелия құрты. Малға гексихол, гексохлор-параксилол, гетолин беріп (дегельминтизация жасап), құрттан арылтуға болады. Таспа құрт дернәсілдері тудыратын аурулар — эхинококкоз, ценуроз, цистицеркоз кезінде малдың бауыры, миы, өкпесі, сірі қабықтары зақымданады. Бұл аурулардан арылу жұмысы арнайы жоспар бойынша жүргізіледі.
Ішек цестодоздарын (мониезиоз, тизаниезиоз, т.б.) тудыратын құрттар да аралық (кейбір кенелер) және тұрақты иелердің қой, сиыр) арқылы өсіп, дамиды. Қоздырғыш малдың аш ішегін зақымдап, ішін өткізеді, ауру асқынса мал өледі. Емдеу, және аурудан сақтану үшін малға тотияйын мен ас тұзының қоспасы, фенасал, т.б. дәрілер ішкізіледі. Малдың инвазиялық ауруларының екінші тобы — тейлерия, пироплазма, қан паразиттері (бабезия), кокцидия (ішек қабырғасында тіршілік ететін бір клеткалы жануарлар), саркоциста (бұлшық етте болатын паразиттер), безноития (теріні зақымдайтын паразиттер) сияқты бір клеткалы паразиттер тудыратын протозойлық аурулар. Бұлардың көпшілігі ауру малдан сау малға кене, түрлі жәндіктер арқылы жұғады. Ауру жедел түрде өтеді, негізгі белгілері — малдың дене қызуы қатты көтеріліп, лимфа бездері үлкейеді, терінің сарғаюы, жүрек пен қан тамыры, ішек-қарын қызметінің нашарлауы байқалады. Протозойлық ауруларды емдеу үшін азидин, беренил, диамидин, т.б. препараттарын егеді. Мал токсоплазмозынан, саркоспоридиоз, безноитиоз, қотыр ауруларының эпизоотологиясы мен патогенезін зерттеп, анықтау әдістерін табу ісі республикада жүйелі жолға қойылған.
1.6Сот-медициналық қатынаста асфиксия.
Гипоксия ілімінің дамуына байланысты сот-медициналық қатынаста асфиксияның анықтамасы бұрынғы мағынасын жоғалтты және қазіргі уақытта шартты болып табылады. Бұрын сот медицинасында "асфиксия" термині әртүрлі сыртқы әсерлерден, негізінен сыртқы тыныс алудың бұзылуынан туындаған өткір оттегі ашығуынан болатын өлімнің әртүрлі түрлерін біріктірді. Алайда, асфиксия әрдайым бола бермейді және әрдайым дәлелденбейді. Сондықтан гипоксиядан болатын өлім сияқты өлім түрлерін анықтауға барлық негіз бар.
Сыртқы тыныс алудың бұзылуынан болатын өлімнің танатогенезінде жетекші оттегі ашығуының өзі ғана емес, сонымен қатар вагус нервінің ұштарының тітіркенуіне байланысты жүректің рефлекторлық тоқтауы болуы мүмкін, мысалы, тыныс алу жолдарын бөтен денемен жауып, суға батып, қайтыс болған кезде, ілулі, ілмектермен немесе қолдарымен қысылған кезде.
"Гипоксия" ұғымы асфиксияны да қамтиды. Сондықтан сот медицинасындағы асфиксия деп оттегі ашығуының салдарынан тұншығу деген сөздің кең мағынасында түсініледі. Тыныс алу үшін механикалық кедергілерден туындаған асфиксия (механикалық асфиксия) және газ алмасуды (улы асфиксия) қамтамасыз ететін физиологиялық механизмдерге әртүрлі заттардың зиянды әсерінен туындаған асфиксия бар.
Көбінесе сот-медициналық тәжірибеде механикалық асфиксияның келесі түрлері кездеседі: іліп қою, ілмектермен, қолдарымен қысу; мұрын мен ауыздың тесіктерін жұмсақ заттармен жабу; тыныс жолдарының люменін әртүрлі бөгде заттармен, тамақ массаларымен және т.б. жабу; мысалы, кез-келген заттармен кеуде мен іш қуысын қысу. автокөлікпен, топырақпен опырылу кезінде; суға бату. Механикалық асфиксия нәтижесінде өлімнің осы түрлерінің әрқайсысының өзіндік патофизиологиялық және морфологиялық ерекшеліктері бар, бұл осы түрлерді секциялық үстелге орнатуға мүмкіндік береді.
Жұтқыншаққа кірудің орнына, олар тәжірибесіз коттеджмен көмейге, трахеяға түсіп, бронхтың ең кішкентай бұтақтарына жетеді. Екі жағдайда да аспирациялық септикалық бронхопневмония дамиды. Бұл жағдайда асфиксия бронхопневмония мен септикалық жағдайдың нәтижесінде пайда болады.
Сот-ветеринарлық тәжірибеде аспирациялық бронхопневмонияны бөтен денелердің немесе тірі тіршілік иелерінің (паразиттер және т.б.) трахея мен бронхқа өлімнен кейінгі енуінен ажырата білу керек. Әсіресе, мәйіт газдармен қатты ісінген кезде, асқазаннан тамақ массаларының енуі және жануар қайтыс болғаннан кейін трахея мен бронхқа енуі сирек емес. Барлық осындай жағдайларда тыныс алу органдарында бөтен денелердің болуы аспирациялық бронхопневмонияның болуын әлі дәлелдей алмайды. Сарапшы тамақ массаларын немесе басқа бөгде заттарды мұқият алып тастап, бронхтар мен өкпе тіндерінің шырышты қабығының жағдайына назар аударуы керек. Бронхтың шырышты қабығында және өкпенің өзінде қабыну процесі болған кезде аспирациялық бронхопневмония диагнозын қоюға болады