ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 22.11.2023
Просмотров: 83
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Дар татбиқи сиёсати кӯтоҳмуддати молиявии ташкилот нақши калидиро мушкилоти кофии дороиҳои гардон ва саривақт баргардонидани ӯҳдадориҳои кӯтоҳмуддат, манбаъҳои маблағгузории онҳо ва самаранокии истифодаи онҳо мебозанд.
Ба гуфтаи Ю.Н. Воробёв дороиҳои гардон - "қисми серҳаракаттарини сармояи корхона, ки ба фарқ аз фондҳои асосӣ бештар мобилӣ ва нисбатан ба осонӣ ба пули нақд мубаддал мегардад, арзиши худро ба мол ва хидматҳое, ки дар ҷараёни фаъолияти иқтисодӣ ба вуҷуд омадаанд, пурра интиқол медиҳад" [2, с. 583].
Бо дарназардошти гуногунии тафсирҳои категорияҳои иқтисодии «дороиҳои гардон», ҷадвали 1.1 систематиконии онҳоро нишон медиҳад.
Ҷадвали 1 – Усулҳои асосии муайянкунии моҳияти “дороиҳои гардон”
| Усулҳо | Тарафдорони усул | Моҳияти усул |
| Ташкилӣ | Бирман А.М., Грицай А.П., Иванов Н.И., Чибисов Н.Д., Невтяк Н.П., Балабанов И.Т., Усоскин М.М | дороиҳои гардон - маҷмӯи оддии унсурҳои гардиши фондҳои истеҳсолӣ (захираҳои ашёи хом, мавод, сӯзишворӣ, корҳои нотамом ва ғайра) ва фондҳои гардиш (маҳсулоти тайёр, нақд ва маблағҳо дар ҳисобҳо) |
| Истеҳсолӣ | Лаврушин О.И.; Лисициан Н.С.; Бунич П.Г., Перламутров В.П.; Соколовский Л.Х., Остапенко В.В. | дороиҳои гардон - арзиши пешрафта барои ташаккули фондҳои гардиши истеҳсолӣ ва фондҳои муомилот, яъне категорияе, ки ба муомилоти захираҳои корхона хидмат мекунад ва танҳо вазифаи истеҳсолиро иҷро мекунад |
| Пулӣ | Парфаняк П.А.; Радионова А.Р.; Ротштейн Л.А.; Усатов И.А.; Грузинов В.П | дороиҳои гардон ҳамчун пуле, ки дар гардиши фондҳои истеҳсолӣ ва фондҳои муомилот пешрафта ҳисобида мешавад |
| Иқтисодӣ | Бланк И.А.; Ефимова О.В.; Ковалев В.В., Раицкий К.А.; Стоянова Е.С.; Шеремет А.Д.; Ионова А.Ф.; Карпова Е.В. | дороиҳои гардон (дороиҳои ҷории) ин маблағҳое мебошанд, ки корхона дар амалиётҳои ҷорӣ дар давоми ҳар як давра сармоягузорӣ мекунад. |
| Муҳосибӣ | Райзберг Б.А. и Лозовский Л.Ш., Ефимова О.В. | дороиҳои гардон (сармояи) қисми манқули сармояи корхона мебошад, ки ба фарқ аз сармояи асосӣ зудтар пардохта мешавад ва ба осонӣ ба пули нақд табдил меёбад. |
Сарчашма: Безрукова Т.Л. Управление оборотными активами / Т.Л. Безрукова, И.И. Шанин, А.П. Якунина. — Воронеж: ФГБОУ ВПО «Воронежская государственная лесотехническая академия», 2015. — 102с.
Инчунин якчанд таърифи дигари дороиҳои (фондҳои) гардони субъекти хоҷагидориро дида мебароем.
В.В. Бочаров ва В.Е. Леонтьев таҳти дороиҳои гардон ҳамчун «маблағе гузошта мешавад, ки корхона барои таъмини муттасилии раванди истеҳсолот ва фурӯши маҳсулоти тайёр гузоштааст. Дороиҳои гардон хусусияти дугонаи иқтисодӣ доранд. Аз як тараф, онҳо як қисми дороиҳо (амвол) -ро ифода мекунанд: инвентаризатсияҳо, ҳисоббаробаркуниҳои нотамом, бақияи пули нақд ва сармоягузориҳои молиявӣ. Аз тарафи дигар, ин як қисми капитал (ӯҳдадориҳо) мебошад, ки раванди истеҳсолӣ ва савдои бефосиларо таъмин мекунад »[3, с. 441].
Р.А. Костырко мегӯяд, ки «дороиҳои гардон миқдори дороиҳои гардиши моддиро инъикос мекунанд. Дороиҳои ҷории пулӣ ва эквивалентҳои пулӣ мебошанд, ки дар истифода маҳдуд нестанд, инчунин дороиҳои дигаре, ки барои фурӯш ё истеъмол дар давраи амалиёт ё дар давоми 12 моҳи пас аз санаи ҳисоботӣ пешбинӣ шудаанд »[4, с. 82].
Бояд қайд намуд, ки дороиҳои гардон, воситаҳои гардон ва сармояи гардон ин ҳам маъно нестанд, онҳо аз ҳамдигар бо раванди иштирок дар фаъолияти субъекти хоҷагидорӣ фарқ мекунанд(ҷадвали 2).
Ҷадвали 2 – Хусусияти фарқкунандаи сармояи гардон ва дороиҳои гардон
| № | Мафҳум | Моҳият |
| 1 | Сармояи гардон | Қисми сармояи истеҳсолии фирма, ки дар як давраи истеҳсолӣ иштирок мекунад ва арзиши онро ба арзиши маҳсулоти тайёр комилан мегузаронад. |
| 2 | Воситаҳои гардон | Дар раванди истеҳсолот онҳо истеъмол намешаванд, балки пешрафтаанд. Онҳо миқдори пулро барои ташаккули фондҳои гардиш ва фондҳои муомилот ифода мекунанд. Вазифаи асосии онҳо пардохт ва ҳисоббаробаркунӣ мебошад, ки гардиши онҳоро таъмин менамояд. |
| 3 | Фондҳои гардон | Маблағҳои корхона, ки барои истеҳсолот сарф карда мешаванд ва дар истеҳсолот истеъмол карда мешаванд. Дар баробари хароҷоти меҳнат, хароҷоти истеҳсолӣ ташаккул меёбанд. |
| 4 | Дороиҳои гардон | Дороиҳои ҷории корхона, ки дар дороиҳои тавозуни онҳо инъикос меёбанд. Ин боби дуюми дороиҳои тавозунӣ мебошад, ки дорои захираҳои молӣ, пули нақд (аз ҷумла пули нақд), қарзҳои дебиторӣ ва сармоягузории кӯтоҳмуддати молиявӣ мебошад |
Сарчашма: Мостипак О.А. “Оборотные активы и эффективность его использвания”, Алтайский государственный университет. Барнаул, 2019.- 67с.
А.А. Васина дороиҳои гардонро ҳамчун "захираҳое, ки бо мақсади истифодаи онҳо дар давраи муқаррарии истеҳсолӣ ё як сол ба даст омадаанд" мефаҳманд [5, с. 32].
Дар раванди омӯхтан ва аниқ кардани истилоҳот дар соҳаи дороиҳои гардон ва сармояи гардиш .П. Дяченкоро танқид кардааст, зеро дороиҳои гардишӣ на танҳо аз ҷиҳати арзиш, балки аз ҷиҳати пулӣ ҳам ҳастанд. Аз ҷумла, С Б. Барнголтс ва А.Г. Грязнова чунин мешуморад, ки категорияҳои "воситаҳои гардиш", "фондҳои гардиш" ва "фондҳои муомилот" бо ҳам зич алоқаманданд, аммо шабеҳ нестанд. Фондҳои гардиш ва фондҳои муомилот арзиши пурраи сарватҳои моддиеро, ки ба таркиби онҳо дохил карда шудаанд, дар бар мегиранд. Дороиҳои гардон арзиши пурраи фондҳои гардиш ва фондҳои муомилотро ифода намекунанд, балки танҳо хароҷоти пешрафта дар ҷараёни муомилотро тасмим дорад [2, с. 153-154].
Дороиҳои гардони корхонаҳо дороиҳои корхона мебошанд. Дар шароити муосири иқтисодӣ самаранокии истифодаи дороиҳои гардон аз бисёр омилҳо вобаста аст.
Дороиҳои гардон ба гуфтаи М.О. Китаев ин маблағҳое мебошанд, ки барои ташаккули захираҳои ашёи хом, мавод ва дигар арзишҳои моддӣ истифода мешаванд [10, с. 585].
Дар охир, чунин хулоса баровардан мумкин аст.
1. Категорияҳои иқтисодии "воситаҳои гардиш", "сармояи гардиш", "воситаҳои гардиш", "дороиҳои гардон" якхела нестанд. Ҳар яке аз истилоҳоти дар боло овардашуда ҳам бо консепсияи иқтисодии "сармояи гардиш" шабоҳати муайян ва ҳам як қатор хусусиятҳои фарқкунанда дорад. Ин бо хусусиятҳои истифодаи онҳо дар соҳаҳои гуногуни илми иқтисод: идоракунӣ, молия, омор, баҳисобгирӣ вобаста аст.
2. Дар илми муосири иқтисодӣ аксар вақт мафҳумҳои "дороиҳои гардон" ва "сармояи гардиш" муайян карда мешаванд. Дороиҳои гардон яке аз категорияҳои мушкилтарини иқтисодӣ буд ва боқӣ мемонад. Дар айни замон, якчанд тафсир мавҷуданд: дороиҳои гардон маблағи арзиши воситаҳои гардишӣ ва фондҳои муомилот мебошанд; сармояи гардон арзиши инвентаризатсияи корхонаро ифода мекунад;
3. Дороиҳои гардон хароҷоти дар ҷараёни муомилот пешрафтаро дар арзиши сармояи гардон ва фондҳои муомилот ифода мекунад. Ҳамин тариқ, дороиҳои гардони корхона як қисми арзиши молу мулке мебошад, ки дар шакли пулӣ ифода ёфтааст ва пайваста ба фондҳои истеҳсолӣ ва муомилот ворид мешавад, то ки муттасилии давраи амалиётро дар шароити такрористеҳсоли васеъ дар зери таъсири омилҳои дохилӣ ва берунӣ, ки ба тавлиди арзиши изофӣ дар шакли фоида нигаронида шудаанд, таъмин намояд.
Ҳамин тариқ, дороиҳои гардон як қисми маблағҳои дар тавозуни корхона ва дар раванди истеҳсолот истифода баранда, дар давоми фаъолияти худ арзиши худро ба маҳсулоти истеҳсолшуда, кори иҷрошуда ё хидмати расонидашуда пурра интиқол медиҳанд2.
1.2. Таснифоти дороиҳои гардони субъекти хоҷагидорӣ
Дар доираи кор, мо таърифи зерини дороиҳои гардонро истифода мебарем. Дороиҳои гардон як қисми сармояи умумии ташкилот мебошад, ки онро дар тӯли як сол ё як давраи истеҳсолӣ ба пули нақд табдил додан мумкин аст, ки барои раванди бетанаффуси истеҳсол ва гардиш заруранд ва ба фондҳое, ки ин равандро таъмин мекунанд, пешкаш карда мешаванд.
Дар амалияи банақшагирӣ, баҳисобгирӣ ва таҳлил дороиҳои гардон аз рӯи меъёрҳои зерин гурӯҳбандӣ карда мешаванд:
- вобаста ба нақши функсионалӣ дар раванди истеҳсолот - гардиши фондҳои истеҳсолӣ (фондҳо) ва фондҳои гардиш;
- вобаста ба амалияи назорат, банақшагирӣ ва идоракунӣ - дороиҳои муомилоти стандартишуда ва ғайристандартӣ;
Ҳоло таснифоти асосии дороиҳои гардонро дар ҷадвали 3 дида мебароем.
Ҷадвали 3 – Таснифоти дороиҳои гардони субъекти хоҷагидорӣ
| № | Хусусияти таснифот | Намудҳои дороиҳои гардон |
| 1 | Вобаста аз мавқеи функсионалӣ дар раванди истеҳсолот |
|
| № | Хусусияти таснифот |
|
| 2 | Вобаста аз амалияи назорат, банақшагирӣ ва идоракунӣ |
|
| 3 | Вобаста аз сарчашмаи ташаккул |
|
| 4 | Вобаста ба бозоргирӣ |
|
| 5 | Вобаста аз сатҳи хавф |
|
| 6 | Вобаста аз стандартҳои баҳисобгирӣ ва бақайд-гирӣ дар тавозуни ташкилот |
|
| 7 | Вобаста аз мундариҷаи моддӣ |
|