Файл: Ozbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 23.11.2023
Просмотров: 476
Скачиваний: 8
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
31
| | / | Dastlabki ma‘lumotlar |
| ; | keyingi ma‘lumotlar | |
| III. Xususiy ma‘lumotlar sohasi | | Faqat ma‘lum bir turdagi hujjatlarga xos bo‗lgan ma‘lumotlar |
| IV. Chiqish ma‘lumotlari sohasi | | Nashr joyi, tarqatilishi |
| | Birinchi nashr joyi | |
| ; | Keyingi nashr joyi | |
| : | Nashr nomi, tarqatuvchi va b. | |
| [ ] | Nashriyoti, tarqatuvchi va b. vazifalari haqidagi ma‘lumotlar | |
| , | nashr sanasi, tarqatilish sanasi | |
| ( | Tayyorlash joyi | |
| : | Tayyorlovchining nomi | |
| ,) | Tayyorlash sanasi | |
| V. Sonli xarakteristika sohasi | | Materialning xususiy belgisi va miqdori. |
| : | Jismoniy xarakteristika haqidagi boshqa ma‘lumotlar. | |
| ; | O‗lchamlari | |
| + | Ilovali materiallar haqida ma‘lumotlar | |
| VI. Seriya sohasi | ( | Seriyaning yoki kichik seriyaning asosiy sarlavhasi |
| = | Seriya va kichik seriyaning parallel sarlavhasi | |
| : | Seriya va kichik seriya sarlavhasiga taalluqli ma‘lumotlar |
32
| | | Seriyaga va kichik seriyaga taalluqli javobgarlik haqidagi ma‘lumotlar |
| / | Dastlabki ma‘lumotlar | |
| ; | Keyingi ma‘lumotlar | |
| , | Seriyali nashrlarning xalqaro standart nomeri ISSN. Shu seriyaga yoki kichik seriyaga taalluqli ma‘lumotlar | |
| VII. Eslatmalar sohasi | | Eslatmalar (boshqa nashrga taalluqli qo‗shimcha ma‘lumotlar) |
| VIII. Xalqaro standart yoki (unga alternativ) egalik shartlari | = | Standart nomer yoki uni alternativasi (o‗xshash) |
| : | foydalanish sharoitlari yoki narxi | |
| ( ) | Soha elementlariga oid qo‗shimcha ma‘lumotlar |
I. Bosma nashrning (hujjatning) bibliografik tasviri. Tasvir boshi va
Tasvir tekstidan iborat. Tasvir boshi sarlavhadan (.) nuqta bilan ajratiladi.
II. Sohalar ichidagi har bir element o‗zining punktatsion belgisi bilan
yoziladi. Masalan: (:) ikki nuqta, (,) vergul, (;) nuqtali vergul, (/) qiya chiziq, (=) parallel chiziq, (//) parallel qiya chiziq va b. III. Sohalarni bir-biridan ajratish uchun (.-) nuqta tire belgisi ishlatiladi. IV. Yuqorida keltirilgan jadvalda majburiy elementlar tagiga chizib ajratilib, ko‗rsatilgan. Fakultativ elementlar bir xilda berilgan.
V. Mualliflar nomlari bir-biridan vergul belgisi bilan ajratiladi.
VI. Chiqish ma‘lumotlari sohasida nashriyot nomidan keyin vergul
belgisi ishlatiladi.
33
VII. Eslatmalar sohasi.
VIII. Seriya ISBN — informatsion standart kitob raqami. Seriya ISSN — informatsion standart seriya raqami.
Bibliografik tasvir katalog tasviridan bir muncha farq qiladi. Axborot nashrlarida, bibliografik nashrlarda tasvir elementlari oddiy ro‗yxat formasida ketma-ket yozilib, tasvir boshi abzatsdan boshlanadi. Katalog tasvirida ma‘lumotlar birinchi va ikkinchi vertikal chiziqdan qat‘iy tartibda va ketma-ketlikda yoziladi. Bibliografik tasvir oddiy dastxatda yoziladi. Katalog kartochkasida esa kutubxona dastxati yoki axborot texnologiyalar vositasida yozilgan bo‗lishi kerak.
Hujjatlarni tasvirlashning qat‘iy printsiplariga asosan tasvirlash muallifli (yakka, kollektiv) sarlavhali tasvirlarga bo‗linadi.
Muallifli tasvirlash printsipi keng tarqalgan printsip bo‗lib, muallif familiyasi kitobning qaerida ko‗rstailgan bo‗lishidan qat‘iy nazar tasvirning birinchi elementi hisoblanib, tasvir boshiga yoziladi. Muallifli tasvir bir shaxsning, bir muallifning familiyasi bo‗yicha tasvirlanadi. Muallifli tasvir sarlavhali tasvirdan ajratilib, tasvir boshida alohida chiziqqa muallif chizig‗iga chiqariladi va butun tasvirga boshchilik qiladi. Tasvirlashda hujjatlar qaysi tilda berilgan bo‗lsa, o‗sha tilda tasvir teksti tuziladi.
Tasvirda epigrammalar, shiorlar, sitatalar, unvonlar, lavozimlar berilmaydi.
Tasvir boshi har doim birinchi tik chiziqdan ya‘ni birinchi vertikal chiziqdan boshlab yoziladi, davomi ikkinchi vertikal chiziqdan 0,5 sm joy tashlab davom ettiriladi.
Tasvir boshi — yakka yoki kollektiv muallifning nomi yoziladi. Tasvir boshida muallif nomini yoki boshqa ma‘lumotlarni identifikatsiyalag (aniqlash) maqsadida yil, nomer, geografik nomlar berilishi mumkin. Identifikatsiya belgilari dumaloq qavs ichida beriladi. Nomer va yillar arab raqamida ko‗rsatiladi. So‗zlar umumiy qoida asosida qisqartiriladi. (Oz‘DSt 1215-2009) tasvir boshida muallifning familiyasi, keyin uning initsiallari (ismi, otasining ismi) qisqartirilgan holda beriladi.
34
Sarlavha sohasi va javobgarlik haqidagi ma‘lumotlar sohasi hujjat to‗g‗risidagi asosiy ma‘lumotlarni o‗z ichiga oladi. U sarlavha va sarlavhaga bog‗liq ma‘lumotlardan, hujjatni yaratish va nashr etishda ishtirok etgan shaxs, korxona, tashkilot haqidagi ma‘lumotlar bo‗lishi mumkin. Bu sohaga asosiy sarlavhadan tashqari parallel sarlavha, sarlavhaga taalluqli boshqa ma‘lumotlar, to‗ldiradigan ma‘lumotlar, mazmunini yoritib beradigan ma‘lumotlar bo‗lishi mumkin. Ba‘zi holatlarda asarning janrini belgilovchi ma‘lumotlar, ya‘ni roman, povest, qissa, hikoya, g‗azal, she‘r, darslik, xrestomatiya, lug‗at va b. beriladi.
Asosiy sarlavhada nashrning asosiy mazmunini aks ettiruvchi sarlavhasi titul
varraqning boshida joylashtiriladi. Sarlavhalar qisqartirilmaydi. Sarlavhaga oid ma‘lumotlar asosiy sarlavhani ochib beradi. Tushuntiradiyo ki nashrning xarakterini, maqsdaini ko‗rsatadi.
Parallel sarlavha — bu asosiy sarlavha bilan birga boshqa tilda berilgan sarlavhadir. Agar kitobda ikki tilda sarlavha berilgan bo‗lsa, birinchi kitob qaysi tilda yozilgan bo‗lsa hsha tilda tasvir berilib, parallel belgisi orqali parallel sarlavha kitobda qanday yozilgan bo‗lsa, o‗sha holatda yoziladi.
Sarlavhaga taalluqli ma‘lumotlarda asosiy sarlavhaning butun mazmunini, kitobni kimlarga mo‗ljallanganligini ko‗rsatuvchi ma‘lumotlar yoziladi. Javobgarlik haqidagi ma‘lumotlarga muassasa va tashkilotni, shu nashrni tayyorlashda ishtirok etgan shaxsning, tarjimonning, tuzuvchining, ikkinchi, uchinchi mualliflarning, so‗z boshi yozgan shaxsning familiyalari ko‗rstailib (/) qiya chiziq belgisi qo‗yiladi.
Xususiy ma‘lumotlar sohasi faqat ma‘lum bir turdagi hujjatlarga xos bo‗lgan ma‘lumotlarni o‗z ichiga oladi. Xususiy m‘alumotlar sohasiga kartografik, nota, alohida normativ va texnik hujjatlar, elektron resurslar kiradi. Bu sohada axborot manbasida yozilgan quyidagi ma‘lumotlar beriladi: masshtab (masshtab so‗zi tasvirda yozilmaydi) kartografik proekt, koordinatlar va h.k.) nota nashrlarida partitura, partiya, ovoz haqidagi ma‘lumotlar beriladi.
35
Nashr sohasi — bu sohada nashrning takrorlanishi haqida ma‘lumotlar beriladi. Bu ma‘lumotlarni yozishda qisqartirishlar ishlatiladi. Nashrning tartib raqami arab raqami bilan beriladi.
Chiqish ma‘lumotlari sohasida elementlar har doim qat‘iy ketma-ketlikda tartib bilan yoziladi. Nashr joyi: Nashriyot, nashr yili.
Nashriyot nomi qo‗sh tirnoq ichida yozilmaydi va qabul qilingan qisqartirishlar tartibida yoziladi. Nashr joyi faqat Toshkent shahri uchun qisqartiriladi, boshqa shaharlar nomi to‗liq keltiriladi.
Sonli xarakteristika sohasida kitobning betlar soni, illyustratsiyalari, rasmlari, umumiy betlar soniga kirmagan hujjatlar, ilovali materiallar, kartalar, atlaslar, sxemalar, jadvallar, rangli rasmlar, portretlar, grafiklar, tablitsalar va h.klar beriladi.
Seriya sohasida asarning adabiy yo‗nalishni, adabiy janrning nimasini aniqlaydigan va qaysi kitobxonlarga mo‗ljallanganligini ko‗rsatuvchi ma‘lumotlar va xalqaro standart seriya va kitob nomerlari beriladi.
Eslatmalar sohasi — Bu sohada quyidagi tartibda ma‘lumotlar beriladi.
Asosiy sarlavha, mualliflar haqida, chiqsh ma‘lumotlari haqida,Ilovali materiallar, seriya, kitob, tekstning tili, xulosa, kitob mazmuni, bibliografik spravkalar, poligrafik bezatilishi haqidagi qo‗shimcha ma‘lumotlar yoziladi.
Xalqaro standart kitob nomeri sohasi. Kitobning xalqaro standart raqami.
ISBN — majburiy element hisoblanadi. ISBN - kitobni registratsiyadagi o‗tkazish, kitob almashish, kitob savdosi, matbuot statistikasi uchun zarur ma‘lumotlarni o‗z ichiga olgan tasvir sohasi. Kitobning standart raqami — registratsiya xarakteridagi xarf raqamli koddir. Standart raqami kitobda titul varaqning orqasida chap quyi burchakda joylashadi. ISBN - International Standart book number kutubxonachilik — bibliografik tashkilotlarda ro‗yxatga olinadigan nashrlarga beriladigan maxsus belgi; ISBN tomonidan ishlab chiqilgan va tasdiqlangan raqam. Bu raqam Xalqaro va milliy matbuot agentligi tomonidan har bir kitobni aynan tenglashtirish
36
maqsadida beriladigan harflardan va defis yordamida 4 guruhga ajratilgan 10 sonli koddan iborat4.
Asosiy tasvirlar har bir nomdagi hujjat uchun qilinsa, yordamchi tasvirlar ayrimlari uchun qilinadi.
Alfavit katalogida yordamchi tasvirning uchta turidan: qo‗shimcha, seriyali, analitik turlaridan foydalanamiz. Yordamchi tasvirlarning keng tarqlagan turi — qo‗shimcha tasvirdir. Uning asosiy vazifasi faqat kitobni qidirib topishni osonlashtirish emas, balki katalogga ayrim mualliflarning asarlarini, u yoki muassasa nashrlarini to‗la ko‗rsatishdan iboratdir.
Tasvir sxemasi
| Tasvir boshi |
| Asosiy sarlavha [Materialning umumiy ifodalanishi]=Parallel sarlavha: |
| Sarlavhaga tegishli ma‘lumot/Javobgarlik to‘g‘risida birinchi ma‘lumotlar; |
| Boshqa ma‘lumotlar.-Nashr to‘g‘risida ma‘lumot=Nashr to‘g‘risida parallel |
| ma‘lumotlar / Nashrga tegishli javobgarlik to‘g‘risida ma‘lumot.-Chiqish |
| ma‘lumotlar sohasi.-Jismoniy xarakteristika sohasi.-(Seriyalar sohasi).- |
| Eslatmalar sohasi. Standart raqami |
Bir muallifli resurslar uchun tasvir
| Raxmatullayev M.A. |
| Masofaviy ta‘limning yetti jihati [Matn]/ M.A. Raxmatullayev; |
| Mas‘ul muharrir A.O.Umarov.- Toshkent: A.Navoiy nom. O‘zbekiston |
| Milliy k-nasi nashriyoti, 2009.-72 b.-ISBN-978-9943-06-247-4 |
4 Library Classification Theory: Historical Perspective p. 4-10.
37
Ikki muallifli resurslar uchun tasvir
| Karimov U.F. |
| Elektron kutubxona yaratish texnologiyasi va resurslardan foydalanish |
| [Matn] / U.F. Karimov, M.A. Raxmatullayev.- Toshkent: A.Navoiy nom. |
| O‘zbekiston Milliy k-nasi nashriyoti, 2009.-82 b.- ISBN-978-9943- |
| 06-280-1 |
| |
Uch muallifli resurslar uchun tasvir
| Karimov U.F. va boshq. |
| Korporativ kutubxona yaratish texnologiyasi [Matn] / U.F. Karimov, |
| M.A. Raxmatullayev, M.Inomova. - Toshkent: A.Navoiy nom. O‘zbekiston Milliy k-nasi nashriyoti, 2010.- 82, [2] b.- - ISBN-978-9943-06-280-1 |
| |
To‘rt va undan ortiq mualliflar uchun tasvir
| Axborot-kutubxona xizmati [Matn] : O‘quv qo‘llanma / M.Maxmudov |
| [va boshq.]. - Toshkent: A.Qodiriy nomidagi TDMI, 2008.-120 b |
| |
To‘plamlar
| Ma‘naviyat yulduzlari (Markaziy Osiyolik mashhur siymolar, |
| allomalar, adiblar) [Matn]: [topl] /To‗plovchi va mas‘ul muharrir |
| M.Hayrullayev.-To‗ldirilgan qayta nashr.-Toshkent: A.Qodiriy nomidagi |
| xalq me‘rosi nashriyoti, 2001.-408 b. - ISBN-978-9943-07-260-3 |
| |
Elektron resurs tasviri
Axborot va kutubxona resurslaridan fan, ta‘lim, madaniyat va biznesda Foydalanish [Elektron resurs]= Информационно- библиотечные ресурсы в
38
