Добавлен: 23.11.2023
Просмотров: 387
Скачиваний: 7
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Оқыту технологиясын жетілдірудің психологиялық – педагогикалық бағыттағы негізгі ой-тұжырымдары төмендегіше сипатталады:
-
Есте сақтауға негізделген оқып білім алудан, бұрынғы меңгергендерді пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу; -
Білімнің статистикалық үлгісінен ақыл-ой әрекетінің динамикалық құрылым жүйесіне көшу; -
Оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап оқыту бағдарламасына өту.
Қазіргі Республика оқу орындары, педагогикалық ұжымдары ұсынылып отырған көпнұсқалылыққа байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез-келген үлгі бойынша қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар. Сондықтан әртүрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қараудың маңызы зор [8].
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Қазіргі педагогикалық технология ұғымы біздің педагогикалық лексиконымызға берік еніп келеді. Дегенмен, оның мән-мағынасы туралы пікірлер алуан түрлі. Түсіндірме сөздікте: «Технология – бұл қандай да болсын істегі, шеберліктегі, өнердегі амалдардың жиынтығы» делінсе, Б.Т.Лихачев педагогикалық технологияны оқу процесіне белгілі бір мақсат көздей әсер ететін педагогикалық ықпал деп түсіндіреді. Ал, технологиялық үрдісті нақты педагогикалық нәтижеге жетелейтін біліктердің (өлшемдердің) белгілі бір жұйесі ретінде көрсетеді және педагогикалық технология түпкілікті өзгермейтін механикалық құрылым емес, қайта бала мен мұғалімнің үнемі түрленіп отыратын өзара қарым-қатынасының өзегі, мазмұнды ұйымдастырушы құрылымы [7].
Оқыту технологиясы мектепте оқу үрдісіне қажетті әдіс, тәсіл, амал, дидактикалық талап секілді психология-педагогикалық талап секілді іс-әрекеттердің жүйелі кешені ретінде пайдаланылады. Ол оқушылардың тәртібіне, оқуға, ынтасына, оқу-іс-әрекетіне игі мұғалімдердің интеллектуалдық, шығармашылық қызметі болып табылатын педагогикалық іс-тәжірибесінің нәтижелілігіне, жинақтылығына ұтымды әсер ететіндей оқу-тәрбие процесінің басты күре тамырының ролін атқарады. Былайша айтқанда, педагогикалық технология – оқу-тәрбие процесінің шығармашылықпен терең ойластырылған көптеген факторлардың үйлесімділігі оқыту мен тәрбиенің тиімділігін қамтамасыз ететін жанды құрамдас бөлігі (компонент).
Бір технологияның өзі әртүрлі атқарушылардың шеберлігіне байланысты әрқилы жүзеге асырылуы мүмкін. Қазіргі кезде әдебиеттерден қазіргі заманғы білім берудің даму бағыты мен тенденцияларын қамтитын 50-ден астам педагогикалық технология қолданылып жүргендігі мәлім. Бірақ мұғалімдер мен оны өз тәжірибелерінде жүйелі қолдануға дағдыланбаған және оны әдістемеден ажырата алмайды. Оқытудың жаңа технологияларын таңдаудың М.М.Поташник ұсынған критерийлері:
-
Елдің, аймақтың, қаланың талап-тірегі – мектепке әлеуметтік сұраныс; -
Мектептің дамуы туралы мемлекеттік құжаттар – мемлекеттік сұраныс; -
Қазіргі ғылымның адам туралы жетістіктері мен табыстары; -
Педагогикалық озат тәжірибе; -
Мұғалімдердің, мектеп басшыларының іс-тәжірибесі, интуициясы, шығармашылығы; -
Мектептің жұмыс үрдісі мен нәтижелерінің талдамасы.
Бұдан педагогикалық таңдау барысында:
-
Алынып отырған технологияның мектептің мүмкіндігі мен нақты жағдайға сай болуы; -
Жүйелілігі; -
Тиімділігі т.б. ескерілуі керек деген қорытынды шығады. -
Педагогикалық технология оқу үрдісімен, мұғалім мен оқушының іс-әркетімен тығыз байланысты. Оның құрылымына мыналар кіреді:
А) тұжырымдық негізі.
Ә) оқыту мазмұндық бөлімі:
-
Оқытудың нақты және жалпы мақсаты; -
Оқу материалының мазмұны.
Б) үрдістік бөлім – технологиялық процесс:
-
Оқу үрдісін ұйымдастыру, -
Оқушылардың оқу қызметінің әдістері мен формалары; -
Мұғалім жұмысының әдістері мен формалары; -
Мұғалімнің материалды меңгеруді басқарудағы іс-әрекеті; -
Оқу үрдісінің диагностикасы.
Бүгінгі педагогика ғылымының лексиконында педагогикалық (оқыту) технология ғылымы терең тамыр жайды. Дегенмен де, осы ұғымды түсіну мен пайдалануда әр түрлілік басым. Технология – Теһne – искусство, ремесло, мастерство, учение – деген мағынаны білдіретін грек сөзі.
-
«Технология – өндірістік процесті жүргізудің әдістері мен тәсілдері жайлы білім жиынтығы», деп шетел сөздерінің қысқаша сөздігінде анықтама берілген. -
Білім беру саласындағы технологиялық идеялар жаңадан пайда болған жоқ. Оқытуды технологиялан туралы ойды осыдан 400 жыл бұрын Я.Коменский айтқан болатын (А.Кузибецкий) [8].
Педагогикалық технология– практикада іске асырылатын педагогикалық жүйенің жобасы (Беспалько Б.П.).
Ал, педагогикалық жүйе дегеніміз – белгілі бір қабілеті бар дара тұлғаны қалыптастыруға бағытталған педагогикалық әсерді ұйымдастыруға қажет құралдар, әдістер мен тәсілдердің өзара байланысқан бірлігі. Оқыту технологиясы – оқытудың тиімді жолдарын зерттейді, ғылымда оқыту процесінде қолданылатын әдістер, тәсілдер мен қағидалар. Ол оқыту процесінде нақты жүйе қызметін атқарады (Селевко Г).
Қоғамның әлеуметтік – экономикалық міндеттеріне сай, өскелең ұрпақты өмірге бейімдеудің жаңа талаптары туындап отырады [9].
Оқыту технологияларының классификациясы 1 кестеде көрсетілген.
Кесте 1.
Жаңа педагогикалық технологиялар
Білім беруді ізгілендіру
Саралап-деңгейлеп, дамыта оқыту
Дербес оқыту технологиясы
Иллюстрациялы-түсіндірмелі оқыту
Міндетті нәтижелер негізіндегі саралап оқыту
Оқыту бейімдеу жүйесі
Лекция-семинар-сынақ жүйесі
Саралап-деңгейлеп оқыту
Дербес оқыту
Ірі блокпен оқыту
Дамыта оқыту
Жеке бағытталған оқу жоспары негізінде оқыту
Перспективті дамыта оқыту
Л.В.Занковтың дамыта оқыту жүйесі
Жобалап оқыту
Сабақтың тиімділігі негізінде оқыту
Д.Б.Элконин-В.В.Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы
Бағдарламалап оқыту технологиясы
Проблемалық оқыту
Техникалық шығармашылық технологиясы
Ақпараттық компьютерлік оқыту
Ойын арқылы оқыту
Ұжымдық тәсілмен оқыту
Шығармашылық дамыта білім беру технологиясы
Қоғамдық шығармашылықты қалыптастыру технологиясы
Тірек конспектілері мен белгілері арқылы оқыту
Модульдік оқыту
Коммуникативтік оқыту технологиясы
Ізгілікті-тұлғалы оқыту технологиясы
Проблемалық модульдік оқыту
М.Монтессори технологиясы
Ынтымақтастық педагогикасы
В.М.Моноховтың технологиясы
Вальдорф педагогикасы
Өздігінен даму технологиясы
Білім беру саласындағы технологиялық идеялар жаңадан пайда болған жоқ. Оқытуды технологияландыру туралы ойды осыдан 400 жыл бұрын Я.Коменский айтқан болатын [10].
Шетел мамандары оқыту технологиясының үш кезеңде мұғалім бірде-бір көмекші құрал-жабдықсыз ауызша оқыту арқылы оқушыға білім берген. «Бұл кезде – оқыту технологиясының функциясын адамдар тәжірибесі атқарған» дейді А.Талызина. Екінші кезеңде – кітап басып шығару игерілген соң оқыту технологиясы елеулі өзгеріске түсті, адамдарға әр түрлі дидактикалық материалдар көмекке келді [11].
Қазіргі кезде де оқыту технологиясы үлкен өзгеріске душар болып отыр. Мұғалімдер мен оқушыларға әр түрлі дидактикалық материалдармен қоса оқытудың техникалық құралдары жәрдемге келді. Қазіргі және болашақта білім беру саласына ғылыми – техникалық революция толық еніп, оқытудың мазмұнына және технологиясына зор ықпалын тигізетіні даусыз.
«Оқыту технологиясы» терминін алғаш рет АҚШ-та қолдана бастады. Польшаның белгілі дидакторы У.Куписевич пен Ф.Янушкевич оқыту технологиясы жалпы дидактиканың бір бөлігі ретінде оқытудың ең оңтайлы жолын: анықтайтынын терең түсіну керектігін қолдады [7].
Оқыту технологиясы дидактиканың жетістіктерін педагогикалық практикаға кеңінен енгізіп, таратады.
Оқыту технологиясы формальды жағынан алғанда, оқу ақпаратын қалыптастыру, өңдеу, тарату, қабылдау, жете түсіну, есте сақтау және қайталап айтып беру (жаңғырту) сияқты мақсатты динамикалық үрдіс – білімсіздіктен білімділікке, шорқақтықтан іскерлікке апаратын тура жол. Оқыту технологиясындағы оқыту және оқу қызметтері, оқыту әдістері мен тәсілдері оқытудың формасы мен техникалық құралдары арқылы байланысып жатады және бірігіп, толығысып кетеді.
«Оқыту мен оқудың бірлігінің» заңдарын осылайша қарапайым түсіну, оқыту технологиясын қолданбалы ғылым деп айтуға мүмкіндік береді. Оқыту технологиясы – қолданбалы дидактика. Ол педагогикалық практиканың нақты жағдайларында оқытудың ең маңызды үрдісін іс жүзіне асырады, оқыту мен оқудың нақты қызметін бейнелейді [9].