Добавлен: 23.11.2023
Просмотров: 391
Скачиваний: 7
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Дәстүрлі оқыту технологиялары
Дәстүрлі оқыту технологиялары екі негізгі әдісті қолданады:
-
Оқытудың түсіндірмелі – көрнекі әдістері, яғни, мұғалім оқу материалын көрнекі әдістерді қолдана отырып түсіндіреді. -
Оған лекция, әңгіме, тәжірибелер көрсету, экскурсия т.б. жатады. Оқушының қызметі ақпарат алуға, есте сақтауға бағытталады. -
Репродуктивті әдіс (қайта жаңғырту) – оқытушы оқушының білімді игеруі және қайталап айтып беруі үшін тапсырмалар құрастырады. Оқушы сұрақтарға жауап береді, есеп шығарады т.б.
Бұл екі әдістің де мәні – белгілі білімдерді оқушыларға дайындап беру процесі. Дәстүрлі оқытудың көптеген кемшіліктері де бар, мысалы:
-
Материалды оқып-үйренудің орташа, жалпылама темпі; -
Оқушылар игеретін білімдердің көлемі де бірыңғай, орташа; -
Оқушылардың мұғалім арқылы білімді дайын күйінде алуы өз бетімен жұмыс істеу дағдыларының қалыптасуына кедергі жасайды; -
Оқушының жаңа білімді игергендігі туралы мұғалімде еш ақпарат болмайды; -
Зейінді төмендетуге әкеліп соғатын сөз әдістерінің басым болуы; -
Оқушының жалына күш түсуі.
Осы айтылғандардың салдарынан (жаттау немесе есте сақтау әдістері) оқушылар болашақта керек дағдыларды игермей қалулары мүмкін (өзіндік шешім табу үшін керекті материалдарды іздестіру, дербес шешімдер қабылдау т.б.). осылайша, дәстүрлі оқыту әдістерінде оқу үрдісінде оқушыға қойылатын талаптар мен нақты кәсіби қызметте қажетте талаптар арасындағы алшақтықтар байқалады [11].
Бағдарламалап оқыту технологиясы
Дәстүрлі оқытудың кейбір кемшілік жақтарын бағдарламалап (жоспарлап) оқыту технологиясы толтырады. Бұл технология ХХ – ғ. 60-шы жылдары педагогика, психология, кибернетика ғылымдарының тоғысында пайда болды. Оның негізінде оқыту туралы үш ұғым – 1) оқыту – басқару процесі ретінде; 2) ақпараттық процесс; 3) жекелендірілген процесс ретінде алынған.
Бағдарламалап (жоспарлап) оқыту – оқыту бағдарламасына негізделген. Бұл бағдарламада 1) оқу материалының өзі; 2) оны меңгерудегі оқушының іс-әрекеті; 3) меңгеруді бақылау формасы қатаң жүйеге келтірілген. Оқу материалы бірнеше шағын бөліктерге бөлінеді, әр бөлік логикалық тұрғыдан аяқталған. Оқушы бір бөлікті меңгергеннен кейін бірнеше вариантта құрастырылған бақылау сұрақтарына жауап береді. Жауап дұрыс берілсе, тапсырманың келесі бөліміне көшіріледі, дұрыс берілмесе материал қайталанып беріледі. Жоспарлап оқытудың негізін салушы АҚШ ғалымы Скиннер бұл технологияның негізін екі талапқа сай құрған:
-
Жай бақылаудан өзін-өзі бақылауға көшу; -
Педагогикалық жүйені оқушының өз бетімен білім алуына бейімдеу.
Бұл әдіс бір бағытты деп аталады.
Келесі әдістің авторы да – американдық ғалым Краудер. Әдіс – көптармақты деп аталады. Бұл бағдарламада оқушы қойылған мақсатқа өз жеке бас ерекшеліктеріне сай түрлі жолдармен жетеді. Студент бақылау сұрақтарына берген жауаптарына сәйкес не келесі бөлімге, немесе сол бөлімнің тағы бір тармағына (вариантына) көшеді. Тармақтар бірнешеу болуы мүмкін. Белгілі бір тармақты немесе бұтақты өткеннен соң студент бағдарламаның негізгі діңіне қайтып оралады. Дайындық деңгейіне, табиғи қабілетіне қарай тек қана дінмен жұмыс жасайтын студенттер де болады, ал әлсіздері тармақтары ауысып отырады. Бірақ барлық жағдайда нәтиже біреу – студенттер берілген білім көлемін толық меңгеріп шығады.
Үшінші әдіс – бейімдендірілген (адаптациялық) деп аталады. Мұнда оқушының қиынырақ немесе жеңілірек тармақтарға ауысуына мүмкіндіктер қарастырылған. Қай тармаққа көшетіні оқушының алдыңғы жауаптары мен жіберген қателіктеріне байланысты. Оқушының жеке тұлғалық ерекшеліктеріне қарай ақпаратты беру тәсілдері, күрделірек деңгейі, сұрақтардың қасиеттері өзгертіліп отырады.
Жоспарлап оқытудың негізгі принциптері мен жетістік жақтары:
-
Оқу материалының мөлшерленіп берілуі -
Оқушылардың өздігінен белсенді жұмыстануы -
Оқушылардың материалды меңгеру деңгейінің үнемі бақылауда болуы -
Оқыту типінің және оқу материалдары көлемінің жеке бас ерекшеліктеріне сәйкестігі -
Оқытудың автоматтандырылған техникалық жүйелерін қолдану мүмкіндігі
Жоспарлап оқытудың шығуы, оқытуда техникалық құралдарды қолдануға және оларды жетілдіре түсуге жағдай жасады. Жоспарлап оқытудың басты міндеті – автоматтандырылған дағдыларды және мықты білім мен біліктерді қалыптастыру.
Аталған оқыту арнайы оқыту бағдарламалар көмегімен іске асады. Сондықтан да ол бағдарламалар оқыту жүйесінің құрылуына байланысты бір тармақты (Скиннер), көптармақты (Краудер) және адаптивтік (Ресей ғалымдары) оқыту бағдарламалары деп бөлінеді. Бағдарламалап оқытудың екі әдісі бар: машина көмегімен және дәстүрлік әдіспен.
Дәстүрлік әдісті қолданғанда оқыту бағдарламалары, оның құрамындағы блок материалдары мен тес сұрақтары баспа қағаз түрінде беріледі. Кеңес дәуірінде компьютердің әлі дами қоймаған кезде соңғы әдіс көп қолданылды.
Бүгінгі күні бағдарламалап оқыту компьютер көмегімен жүзеге асырылып отыр. Енді осы жүйені қарастыралық.
Шын мәнісінде бұл оқыту жүйесін компьютермен жүргізу өте тиімді, себебі оның көмегімен оқушының кез-келген сұраққа берген жауабы тез рада өңделіп, нәтижесі электронды түрде басылып шығады. Оқу үрдісінің дидактикалық мүмкіншіліктері де кең ашылады [17].
Мультимедиалық оқыту технологиясы
Қазіргі таңда күннен-күнге «мультимедия» мединді «медиямәдениет» сөзі көптеп қолданылуда. Бұл сөздер бір-біріне синоним емес, бірақ бұлардың бір ұқсастығы бар. Енді «мультимедия» дегеніміз не? Оның табиғаты қандай? ерекшеліктері неде? деген сұрақтарға жауап іздейік.
Мультимедия термині латын сөздігінен ағылшын тіліне еніп, әр тілде бірдей айтылып жүр. Кейде оны ағылшынша «мальтимедия» деп те атайды. Ағылшын тілінен алғанда «multy», «multiple» латын тілінен «multum» (көп) және «media, medium» (орта әдіс, құрал). Сөзбе-сөз аударғанда «мультимедия» сөзі «көптеген орта», «көптеген әдіс» деген мағына береді. Бұл сөзден кейін барлығы да түсінікті болғандай болады, бір мультимедия сөзінің астары сан түрлі. Оны зерттеген сайын тереңдей түседі, тереңдеген сайын сан қырлы түрлері белгілі болады. Оны зерттеу сатысы әлі ең бірінші қадамында келеді. Бұл түсініктіде. Себебі мультимедия сөзі әлі жас, енді қалыптаса бастады.
Мультимедия жайлы кітаптар мен зерттеулер көбейген сайын бұл сөздің жұмбақтары көбейе түсуде. Мультимедия жайлы дебаттар біздің есімізге ең көп қозғалатын тақырып «Денсаулық», «Бақыт», «Ақпарат», «Мәдениет» жайлы түсіреді. Бұл сөздерге нақты бір барлығында қанағаттандыратын анықтама беру өте қиын. Дәл осы кезеңді мультимедия да өткеруде.
Көптеген мамандар бұл тақырыпта сөз қозғап, бұл нақты тілге аударылмайды, тек қана біз мультимедиа сөзін түсінуге тырыссақ болғаны дейді.
Шынында мультимедия – көптеген мағына беретін бірден-бір термин. Мультимедия қай жерде қолданып, қай жерде қолданылмайтыны туралы нақты айту өте қиын. Бұл жайлы көптеген ғалымдар өз ойларын білдірген: Джефф Бульгер «Жаңа медиа» (New Media) журналында мультимедияны анықтағанда үш соқыр пілдің кездескені туралы бір аңызды есіме түсіреді деген: бір соқыр пілдің құйрығын ұстап, арқанға ұқсатқан. Екіншісі жануардың аяғын ұстап ағашқа ұқсатқан. Ал үшіншісі пілдің мұрнын ұстап жылан деп айтқан. Қайда және кімге берер ортаға байланысты мультимедия өзгеріп отырады.
«Кирил және Мерозия» энциклопедиясында мультимедия электрондық информация түрінде анықталады. Оған бірнеше түрін енгізген (текст, бейне, анимация, т.б.).
И. Вернер мултимедия туралы монографияның авторы 1996 жылы Россияда аударылған мультимедияны анықтаудан қашып, сонымен қатар жаңа технологиялық информациялар әр түрлі технологияларды қолдануы мүмкін. Өйткені адам сандық заттан шығарылады, айна сияқты интеллектуалдық бағытта өзінің элементтерін таниды. Бұл видиоқатарды
текст аудиоинформация, компьютерлі графикамен анимацияларды жанама түрде жинақтап, өзгертілген және/немесе бұл мәліметтердің басқа түрде бейнеленген. Осыған сәйкес әртүрлі іс-әрекеттерге кеңінен жол ашылады, әсіресе шығармашылық жұмыс үшін.
1970 ж.ж. «мултимедия» термині өңдеу үшін жинақталған заттыр мен - видео, -аудио, баспалы мәліметтер туралы түсінік. «Ондай анықтама әртүрлі құрылымды мультимедия – компьютердің әртүрлі басқада жұмыстар үшін, басқа сөзбен айтқанда оның мүмкіндіктерін видео және телевидиялық техника мүмкіндіктермен біріктіру үшін база сапасы немесе орталық пультті басқару ретінде қолданылады. Қазіргі кезде «мультимедия» термині біршама кеңейтілген. Ол тек мәліметтерді өңдейтін компьютерлік зат қана емес, сонымен қатар ақпараттарды тасымалдаушы болып табылады[18].
Мультимедиялық бағдарлама қабық және мультимедиялық технология мен компьютерлік негізінде жасалған өнім мультимедия деп түсінеміз. «Компьютердегі CD-ROM/DVD-Drive -дауыс шығару мен видео ақпаратты арнайы құрылымда CD және DVD өнімдері дауыс және видеопласт көмегімен алады: Осыған сәйкес компьютер жадының көлемі манитор қабілетіне және басқа да параметрлерге байланысты.
Мультимедия - компьютерлік технологияның ерекше түрі, оған дәстүрлі статистикалық визуальды ақпараттар (текст, график) және динамикалық – сөйлеу музика, видео фрагменттер, анимация және т.с.с.
Бұл «техника-технологиялық» тарау. «Мультимедия» түсінігін жиі компьютерлік технология аймағандағы мамандар қолданып реципиент үшін тиімдісі әртүрлі бағдарламалар мен технологиялық әдістерді қолдану мүмкіндігі.
Мультимедия технологиясы комплексті болғандықтан ондағы жеке технология элементтері де «мультимедия» бар жерлерде атау зат ретінде қолданылады: мультимедия процестері, мультимедия жүйесі, мультимедия бағдарламасы, мультимедия өнімі, мультимедия көмегі. Ондай сөздердің сөз тіркесінде жағымды естілуі үшін «мультимедийный/ая» деп қолданған дұрыс.
Графиктік, аудиолық (үнді) және визуальды ақпараттарды бір мезгілде мультимедиалық әдістермен қолдану үлкен эмоциялық күш пен ақпараттық мекемелердегі тәжірибемен үйдегі қол бос уақыттағы ермекке айналады.
Мультимедиялық әдістің басқа да бір бағыттағы қолданылуы «бизнес ұсыныс» кезіндегі - әртүрлі саладағы мамандар бағдарламаларын да қолданылады.