Файл: ойылан масата ол жеткізу аясында диплом жазу барысында келесі міндеттерді шешеміз.docx
Добавлен: 24.11.2023
Просмотров: 119
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Мемлекет басшысы қойған міндеттерге сәйкес шағын және орта бизнесті қолдау бойынша дара кәсіпкерлерді міндетті бухгалтерлік есептен толығымен босатып, бухгалтерлік есепті жүргізудің және қаржылық есептілікті жасаудың әртүрлі тәртібін қолдану мақсатында басқа кәсіпкерлік субъектілерін санаттар бойынша градациялауды белгілеу қажет.
Сонымен қатар, бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті жүргізу бөлігінде ақпараттық жүйені автоматтандырудың өзектілігін атап өтуге болмайды. Бүгінгі таңда бизнестегі маңызды құралдардың бірі кешенді автоматтандыру жүйесі болды, яғни. ұйымның әр түрлі салаларына арналған бірыңғай ақпараттық жүйелер. Тәжірибе көрсеткендей, ақпараттық жүйелер кеңінен қолданылатын ХҚЕС-қа көшкен ұйымдарда оң өзгерістерге қол жеткізу әлдеқайда оңай. Сондықтан ХҚЕС-ті сәтті енгізу бухгалтерлік есепті жан-жақты автоматтандырусыз мүмкін емес, бұл бухгалтерлер жұмысының жеделдігін арттыруға және уақтылы және тиімді шешім қабылдауға мүмкіндік береді [25, 254 б.].
Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті реттеу жүйесін дамыту барлық мүдделі тараптардың мүдделерін ескеретін, шығындарды азайтуды және реттеудің тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін модель құруға бағытталуы керек. Бұл модель мемлекеттік органдар мен кәсіби қоғамдастық (кәсіби қоғамдық бірлестіктер және басқа да мүдделі жұртшылық) қызметінің ақылға қонымды үйлесімі болып табылады.
Қазақстанның бухгалтерлік есеп саласының негізгі проблемасы-білікті кадрлардың жетіспеушілігі, қалыптасқан дәстүрлері, мықты кәсіби қоғамдастығы, қалыптасқан мамандандырылған білімді жинақтау және тарату жүйесі, жалпыға бірдей танылған сертификаттары бар дамыған «Бухгалтерия институтының» болмауы.
Қазақстандағы кәсіби қоғамдастық аталған мәселелердің кейбірін шешу бойынша белгілі бір қадамдар жасауда, бірақ кешенділігі, жалпы республикалық ауқымы жоқ. Бухгалтерлік қоғамдастықтың қазіргі инерттілігімен ұқсас Батыс жүйесінің дамуы өздігінен тез жүреді деп күтуге болмайды, сондықтан бұл үшін қажетті заңнамалық алғышарттар жасау керек, бүкіл жүйенің өзегі болуы керек кәсіби ұйымдардың рөлін нығайтуға баса назар аудара отырып, осы процесті итермелеу керек.
Бухгалтердің рөлі соңғы он жылда айтарлықтай өзгерді, оған қойылатын талаптарды арттырды, әсіресе бухгалтерлік шешімді қолдану маңызды және шешуші болып қала беретін салаларда. Кәсіби бухгалтерлік білімнің, тәжірибенің, білімнің және оны қолданудың маңыздылығын, сондай-ақ басқару, жоспарлау, технология сияқты салалардағы қажеттіліктердің артуын түсіну артты. Бұл сонымен қатар бухгалтерлердің үздіксіз кәсіби білімінің маңыздылығын көрсетеді, бұл құзыреттілік пен кәсібиліктің жоғары деңгейін үнемі ұстап тұру қажеттілігі тұрғысынан.
Қазіргі уақытта бухгалтерлік есепте ақпаратты қалыптастыру және ХҚЕС сәйкес қаржылық есептілікті жасау принциптерін түсінетін, бухгалтерлік есепті жүргізудің, қаржылық есептілікті дайындау мен аудиттің заманауи дағдыларын меңгерген білікті бухгалтерлер мен аудиторлардың жеткілікті санын дайындау міндеті тұр.
Бұл ретте бухгалтерлік есеп пен есептіліктің сапалы жүйесі бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікте қалыптастырылатын ақпаратқа мұқтаж, экономикалық шешімдер қабылдауда, атап айтқанда, капиталды инвестициялау бағыттарын анықтауда және осыған байланысты тәуекелдерді талдауда оны пайдалану қажеттілігі мен дағдылары бар пайдаланушылардың жеткілікті санының болуын болжайды. Мүдделі пайдаланушылардың болуы бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жүйесін дамытудың маңызды алғышарттарының бірі болып табылады.
Бухгалтерлік есеп жүйесінің ХҚЕС-та бекітілген қағидаттарға көшуі есеп қызметкерлерінің кадрларын, экономиканың аралас салаларының мамандарын (аудиторларды, қаржыгерлерді) даярлау және қайта даярлау процесіне өзгерістер енгізуді талап етеді [26, 412 б.].
Қарастырылып отырған салада кадрларды даярлау және біліктілігін арттыру процесінің мазмұнын айқындау кезінде бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік, сондай-ақ аудит мақсаттары үшін шаруашылық өмір фактілерінің біліктілігі, құндық өлшемі, жіктелуі және маңыздылығын (маңыздылығын) бағалау кезінде кәсіби пайымдау дағдыларын дамытуға ерекше назар аударылуға тиіс.
2.2. Қазақстандағы бухгалтерлік есепті реттеу
Бухгалтерлік есепті реттеу – бухгалтерлік есеп жүйесінің жұмысын ретке келтіруге және ұйымдастыруға бағытталған қызмет.
Қазақстандағы мемлекеттік реттеудің өзегі заңнама болып табылады. Ол кәсіпкерлік қызмет субъектілері болып табылатын барлық заңды және жеке тұлғалар үшін есепке алудың құқықтық және әдіснамалық негіздерін белгілейді. Барлық субъектілер меншік нысанына және өз қызметінің бағытына қарамастан Қазақстанның қолданыстағы заңдарын сақтауға міндетті.
Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық базасы төрт деңгейден тұрады:
Бірінші деңгей – «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» Заңы. Осы Заңға сәйкес кез-келген кәсіпкерлік қызмет объектісі сақтауы керек бухгалтерлік есептің негізгі ережелері белгіленеді.
Екінші деңгей - бухгалтерлік есеп стандарттары. Олар бухгалтерлер активтерді, сондай-ақ кірістерді, шығыстарды, міндеттемелерді және капиталды бағалау, есепке алу және ашу үшін қолданатын жалпы қабылданған әдістердің жиынтығы. Кәсіпкерлік қызметтің кез-келген субъектісі осы әдістерді нақты ұстануы керек.
Үшінші деңгей - әдістемелік ұсыныстар мен нұсқаулар. Олар нақты мысалдармен бухгалтерлік есеп стандарттарына түсініктеме ретінде қолданылады. Бұл ұсыныстар мен нұсқаулықтарды кәсіпорынның қаржы қызметкерлері бухгалтерлік есеп стандарттарын дұрыс түсіндіру мен қолдануды қамтамасыз ету үшін пайдаланады.
Төртінші деңгей - белгілі бір кәсіпорынның есеп құжаттары. Кәсіпорын басшысы осы құжаттарды әзірлеу және бекіту туралы қолына қатаң алуы қажет. Олар жоғарыда сипатталған үш деңгей негізінде дайындалуы керек. Бұл құжаттарда бухгалтерлік есеп жүргізу, сондай-ақ қаржылық есептілікті дайындау және ұсыну ережелері көрсетілуі керек. Бұл ережелерді кәсіпорынның бухгалтерлік есеп бөлімінің барлық өкілдері сақтауы керек.
Қорытындылай келе, Қазақстанда бухгалтерлік есепті жалпы әдіснамалық басқаруды Қаржы министрлігі жүзеге асыратынын айта кету керек. Банк жүйесіне келетін болсақ, осы қызмет саласындағы бухгалтерлік есеп пен есеп беру қатынастары банк заңнамасымен анықталады. Қаржы министрлігінің барлық нормативтік актілері мен нұсқаулары ҚР барлық шаруашылық жүргізуші субъектілеріне қолданылады [27, 27 б.].
2.3 «ГидроТехСнаб Астана» ЖШС бухгалтерлік есебін талдау
Бұл бөлімде тәжірибе жағынан біз «ГидроТехСнаб Астана» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің бухгалтерлік есептілігін қарастырамыз.
«ГидроТехСнаб Астана» ЖШС - инженерлік сантехниканың көтерме және бөлшек сауда компаниясы.
Кәсіпорын қызметінің негізгі нысанасы - инженерлік желілерге арналған жабдықтарды, бұйымдар мен материалдарды сату және жеткізу кешенді инженерлік міндеттерді шешу, соның ішінде инженерлік сантехника жүйелерін жобалау және монтаждау.
Көрсетілетін қызметтердің тізімі «ГидроТехСнаб Астана» ЖШС тұтынушыларға жабдықтар мен материалдарды ғана емес, сонымен қатар оларға инженерлік жүйелердің қауіпсіз жұмыс істеуін қамтамасыз ететін кешенді шешімдерді ұсынады.
«ГидроТехСнаб Астана» ЖШС 2002 жылы құрылған және 4 операциялық компанияны қамтиды: Астана қаласында орналасқан бас кәсіпорын және аймақтық Қарағанды, Ақтөбе, Алматы қалаларындағы филиалдар. ҚР инженерлік желілерге арналған жабдықтар мен қызметтердің ірі кешенді жеткізушісі. Содан бері инженерлік сантехника орталығы қарқынды дамып келеді және бүгінгі күні қаладағы және жалпы елдегі ең ірі жеткізушілердің бірі болып табылады. «ГидроТехСнаб Астана» ЖШС жылыту, су және кәріз жүйелеріне арналған өнімдердің толық ассортиментін ұсынады. 2015 жылдың ортасынан бастап «ГидроТехСнаб Астана» ЖШС жаңа бөлімшені — ішкі инженерлік желілерді монтаждауды іске қосты. «ГидроТехСнаб Астана» ЖШС өнімдері «EXPO», «Nazarbayev University», «Talan Towers», «Триумфальная Арка» және басқа да көптеген нысандардың құрылысында пайдаланылды.
«ГидроТехСнаб Астана» ЖШС бухгалтерлік есепті бас бухгалтер басқаратын бухгалтерлік қызмет жүргізеді. Бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы мен күйі үшін жауапкершілік кәсіпорын бас директорге жүктеледі. 4 филиалда орналасқан
Барлық есептік ақпарат компьютерлік технологияларды және «1С: Кәсіпорын 8.3» бухгалтерлік бағдарламасын қолдана отырып өңделеді. Бухгалтерлік есепте көрсету үшін кәсіпорынның мүлкі, міндеттемелері және шаруашылық операциялары теңге және тиынмен бағаланады.
Зерттелетін кәсіпорынның өндірістік шығындары еңбек пен жалақыны есепке алу бойынша, материалдық құндылықтарды жұмсау бойынша бастапқы құжаттармен, қосалқы өндірістердің қызметтерін көрсететін құжаттармен, амортизацияны есептеу және бөлумен көрсетіледі. Бұдан басқа, көрсетілген қызметтер үшін ұйымдардың шоттары, есеп беретін тұлғалардың есептері, бухгалтерлік анықтамалар және т. б. пайдаланылуы мүмкін.
Бүгінгі таңда кәсіпорынның бәсекелестік артықшылығын қамтамасыз етудің негізгі бағыттары:
- ҚР-дағы жалғыз өндірушілер;
- қаржылық тұрақтылық;
- өнімнің сапасы туралы хабардар болу;
- жоғарғы басшылықтың сыртқы беделі мен әсері.
Зерттелетін кәсіпорынның өндірістік шығындары еңбек пен жалақыны есепке алу бойынша, материалдық құндылықтарды жұмсау бойынша бастапқы құжаттармен, қосалқы өндірістердің қызметтерін көрсететін құжаттармен, амортизацияны есептеу және бөлумен көрсетіледі. Бұдан басқа, көрсетілген қызметтер үшін кәсіпорындардың шоттары, есеп беретін тұлғалардың есептері, бухгалтерлік анықтамалар және т. б. пайдаланылуы мүмкін.
Жалпы Желтоқсан айы - бухгалтер үшін жылдың ең қиын айларының бірі. Жылдық есептілікті жасауға барынша дайындалуға уақыт болу керек. Сондықтан, «ГидроТехСнаб Астана» ЖШС-нің қаржы департаментінде бас бухгалтерді қоспағанда, 3 экономист және 6 бухгалтер жұмыс істейді. Бухгалтерлік есеп кәсіпорында дұрыс және уақытында жіберілуі үшін өзінара бухгалетрлік қызметтер қызметкерлер арасында бөлінген. Мысалы, Мермуканова Адия тек қана салықтардың есептілігімен ғана айналысады. Жаңбырбаева Құндыз тауарлық құндылықтармен жұмыс жасайды: негізгі құралдар, ауысым бойынша өндіріс туралы есептермен жұмыс жасайды. Абильдина Данара қызметкерлерге жалақы есептейді. Тәжірибе барысында, көрсетілген бугалтерлік есептілігіне сәйкес бухгалтерлікке тапсырылуы тиіс, орындалуы қажет қызметтер мерзімінен аса жасалмайды.
Қорытындылай келе, бухгалтерлік есеп дұрыс жүргізілуі үшін «ГидроТехСнаб Астана» ЖШС ұстанатын жүйесі дұрыс деп есептеймін. Себебі: бухгалтерлік есеп тияналықты, мерзімділікті талап етеді. Егер де бір ұсыныс енгізетін болсақ, мен бұл диплом жұмысының аясында бухгалтерлердің мәртебесін көтерер едім. Бәрімізге мәлім, бүгінгі күндері күнделікті күндері талап етілетін азық-түліктердің бағасы тым артты. Айтылған сөздерді нұсқалай отырып, заң бойынша алынатын жалақыларды 2-3 рет көтерілгенін талап етеміз.
3 ІШЕТ ЕЛДЕРДЕГІ БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП
3.1. Бухгалтерлік есеп негіздерін түсіндіру: АҚШ тәжірибесі
Калифорнияда бухгалтер мамандығы өте сұранысқа ие, үлкен білім мен көптеген дағдыларды қажет етеді. Жалпы, АҚШ-та бухгалтерлік мамандардың саны үш миллионнан асады (АҚШ халқы 300 миллион адамды құрайды). Оның ішінде СРА (Certified Public Accountant) дәрежесі бар сертификатталған бухгалтерлер, шамамен, 300 мың. американдық бухгалтерлер бұл дәрежеге құрметпен қарайды, өйткені бірнеше қиын емтихандарды тапсыру және кәсіби этикалық нормаларды сақтау қажет, көбінесе сенімсіз клиенттерден бас тартады.
Бірақ мұның экономикалық әсері айқын: егер бастаушы бухгалтер жылы на 40 - 60 мың доллар алса. 3-5 жыл тәжірибесі бар сертификатталған бухгалтер - 70 мың доллар, ал өтілі 5 - 10 жыл - 150 мың доллар және олардың табысы одан да көп болуы мүмкін. Әрине, көп нәрсе бухгалтердің позициясына, құзыретіне және белсенділігіне байланысты.
Айта кету керек, демографиялық дағдарыс АҚШ-та өзін-өзі білуге мүмкіндік береді. Алдағы жылдары американдық бухгалтерлердің шамамен 30- ы зейнетке шығады, ал Бухгалтерлік қызметтер нарығы қазірдің өзінде қанықтылықтан алыс, демек олардың құны тек артады.
Бухгалтерлік қызметтер нарығы өте алуан түрлі. Бізге таныс түрлерден басқа - бухгалтерлік есеп, аудит және салықтық кеңес беру-американдық әріптестер қаржылық және инвестициялық жоспарлаумен, жеке клиенттердің бюджетін басқарумен, ақпараттық технологиялар бойынша кеңес берумен, мұраны рәсімдеу сияқты кейбір құқықтық қызметтермен айналысады.
Қазіргі уақытта шағын және орта коммерциялық компаниялардың көпшілігі бухгалтерлік функциялардың барлығын немесе бір бөлігін өте жақсы дамыған аутсорсингке берді. Калифорнияда жылдық айналымы 100 млн. Қазақстанда бұл көрсеткіш ірі ұйымдар санатына өтудің шегі болып табылады.
Айналымы 200 - 300 млн. бір жылда олар ең алдымен жалақы мен салықтар сияқты функцияларды аутсорсингке беруге тырысады. Бұл жағдайда бұрынғы бас бухгалтерлер қаржылық бақылаушылар немесе қаржы директорлары болады, басқарушылық шешімдер қабылдауға, бюджеттеу процестерін ұйымдастыруға және шығындарды басқаруға белсенді қатысады [29].