Файл: ойылан масата ол жеткізу аясында диплом жазу барысында келесі міндеттерді шешеміз.docx
Добавлен: 24.11.2023
Просмотров: 121
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Халықаралық стандарттар бойынша бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға көшкен кәсіпорын есептілікті дайындау кезінде мынадай тәсілдерді негізге ала алады:
- «ыңғайлы есеп» дайындаңыз. Оның мазмұны пайдаланушының тіліне ғана емес, оның валютасына да аударылады. Бұл жағдайда есеп принциптері өзгеріссіз қалады. Бұл опция бойынша жапондық компаниялар жұмыс істейді;
- «ішінара қайта есептелген есепті» ұсыну. Есептік ақпаратты пайдаланушы-елді есепке алу қағидаттарына сәйкес валютаны қайта есептей отырып және қаржылық есептің жекелеген элементтерін ішінара қайта есептей отырып, есептің аудармасы дайындалады. Бұл ақпарат есептің жекелеген нысандарына қосымша ретінде ресімделеді. Мұндай тәсіл шведтік «Вольво» компаниясына тән;
- валютаны және бухгалтерлік есеп принциптерін өзгертпестен пайдаланушы тілінде Есептіліктің «ыңғайлы аудармасы» әзірленуде;
- пайдаланушының есептік қағидаттарын негізге ала отырып, валютаны және есептіліктің барлық көрсеткіштерін аударумен, қайта есептеумен «қайталанатын қаржылық есеп» дайындалады, яғни іс жүзінде Есептіліктің екі түрі жасалады: өзі үшін есептің қалыптасқан қағидаттарына сәйкес және Серіктес үшін-соңғысының ұлттық заңнамасының қағидаттарына сәйкес;
- халықаралық есепке алу стандарттарына қатаң сәйкес;
- есеп ұлттық заңнаманың талаптары негізінде жасалады, егер олар халықаралық стандарттарға қайшы келмесе, мұндай компанияның тілі мен валютасы әлемде кеңінен қолданылады, ал компания тек өзінің ішкі нарығында жұмыс істейді. Бұл әдіс АҚШ компанияларына қолданылады.
ХҚЕС 8-де елеулі қателерді түзетудің екі тәсілі көзделеді: а) жалпы қабылданған; ә )рұқсат етілген балама.
Бухгалтерлік есеп бойынша мамандарды даярлау оның әдіснамалық қамтамасыз етілуін әзірлеумен қатар жүзеге асырылуы тиіс.
Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына сәйкес бухгалтерлік есепті реформалау бағдарламасында ұлттық бухгалтерлік есеп жүйесін кадрлық қамтамасыз ету бойынша тиісті өзгерістер Көзделген.
Реформалаудың осы саласында көзделген шаралар төрт деңгейдегі есепке алу кадрларын даярлауды көздейді: бухгалтер-есепші; бухгалтер-техник; бухгалтер-экономист; кәсіби бухгалтер.
Кәсіби бухгалтерлерді аттестаттау туралы ережені Қазақстандағы кәсіби бухгалтерлер институты бекіткен және бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті реформалау жөніндегі ведомствоаралық комиссия мақұлдаған.
Осы ережемен заңды тұлғалармен шарттар бойынша бухгалтерлік есеп жүргізуді жүзеге асыратын кәсіби бухгалтерлерді – бас бухгалтерлерді, бухгалтер-консультанттарды, бухгалтерлерді, қаржы басқарушыларын және қаржы сарапшыларын аттестаттау тәртібі айқындалған.
Кәсіби бухгалтерлер институты қызметінің негізгі бағыттары:
- бухгалтердің кәсіби қызметіне қойылатын біліктілік талаптарын әзірлеу және бекіту;
- бухгалтерлердің кәсіби қызметінің жаңа түрлерін, сондай-ақ осындай қызметтің ережелері мен стандарттарын айқындау;
- кейіннен сертификаттаумен бухгалтерлерді оқытуды жүзеге асыратын республикалық және халықаралық ұйымдардан өтеусіз көмек қаражаты есебінен оқу орталықтарын құру.
Қазақстан экономикасының нарықтық қатынастарға көшуі тиісті бейімделуді және оның бизнес-бухгалтерлік есеп тілін объективті түрде талап етті. Сондықтан бухгалтерлік есеп жүйесін реформалаудың негізгі мақсаты-ұлттық бухгалтерлік есеп жүйесін нарықтық экономика мен ХҚЕС талаптарымен үйлестіруді қамтамасыз ету.
«Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» 2007 жылғы 28 ақпандағы Қазақстан Республикасы Заңының 20-бабы 5-тармағының 6) тармақшасын іске асыру мақсатында бухгалтерлік есеп шоттарының жаңа үлгілік жоспары бекітілді.
Үлгілік жоспардағы бухгалтерлік есептің синтетикалық шоттары осы Үлгілік жоспарға қосымшаға сәйкес нысан бойынша өтімділікті азайту тәртібімен орналастырылған. Үлгі жоспардағы бухгалтерлік есеп шоттарының нөмірлерінде төрт белгі бар. Нөмірдің бірінші цифры бөлімдерге жататындығын, екіншісі - кіші бөлімдерге жататындығын, үшіншісі - синтетикалық шоттар топтарына жататындығын, төртінші цифрды ұйым дербес анықтайды [20, 63 б.].
Операциялар мен оқиғалардың талдамалық есебін жүргізу тәртібін дара кәсіпкер немесе заңды тұлғаның лауазымды адамдары белгілейді, олар Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне және құрылтай құжаттарына сәйкес дара кәсіпкердің немесе ұйымның қажеттіліктерін негізге ала отырып, ағымдағы басшылықты және істерді жүргізуді жүзеге асырады.
Шоттардың үлгілік жоспары мынадай бөлімдерді қамтиды: 1-бөлім – «қысқа мерзімді активтер», 2 - бөлім – «ұзақ мерзімді активтер», 3 - бөлім – «қысқа мерзімді міндеттемелер», 4 - бөлім – «ұзақ мерзімді міндеттемелер», 5-бөлім – «Капитал және резервтер», 6-бөлім – «кірістер», 7-бөлім – «шығыстар», 8 бөлім – «өндірістік есеп шоттары».
Қазақстанда соңғы жылдары бухгалтерлік есеп пен есептілік саласында елеулі өзгерістер болды. Бухгалтерлік есеп пен есептілік жүйесіндегі өзгерістер мүдделі пайдаланушыларға пайдалы шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметінің қаржылық жағдайы мен қаржылық нәтижелері туралы ақпаратты қалыптастыруды қамтамасыз етуге бағытталған.
ҚР кәсіпорындары үшін бөгде мамандардың күшімен ХҚЕС-та есеп пен есептілікті трансформациялауды жүзеге асыру үшін жалпы шығындар бірінші жылы 18 мың долларды құрайды.
Бұл ретте бастапқы баланс ХҚЕС бойынша алғашқы қаржылық есептілікте ұсынылмауы мүмкін. Яғни, бастапқы бухгалтерлік баланстың бастапқы сальдосында кәсіпорын бұған дейін ХҚЕС бойынша есеп жүргізгендей көрсеткіштер болуы керек. Осылайша, бастапқы бухгалтерлік баланс белгіленген терминологияны қолдана отырып, "кіріс қалдықтары" болып табылады, ал бастапқы сальдоны ескере отырып жасалған есепті жылдағы баланс ХҚЕС бойынша жасалған алғашқы қаржылық есептілік болып табылады. Бұл ретте бірқатар көрсеткіштер бойынша бастапқы сальдо ХҚЕС бойынша есепке алу жүргізілгендей қайта есептеледі. Компания бірдей есеп саясатын бастапқы баланста және бірінші қаржылық есептілікте ұсынылған барлық кезеңдерде қолдануға міндетті [21. 85 б.].
Отандық бухгалтерлік есепті халықаралық стандарттармен нақты салыстыруда айырмашылықтар келесідей көрінеді:
а) ШОБ бойынша қаржы жылы күнтізбелік жылмен сәйкес келмеуі мүмкін.
ә ) Қазақстандық бухгалтерлік есеп жүйесінде (КСБУ) ұлттық валюта – теңге және оның құрамдас бөлігі - тиин пайдаланылады. Ұлтаралық компаниялардың есептілігі олардың штаб-пәтері орналасқан елдің валютасында, бірақ көбінесе АҚШ долларында, ал осы компаниялардың еншілес ұйымдары болу елінің ұлттық валютасында дайындалады.
б) Ағылшын-американдық модель шоттарының жоспарында шоттардың нөмірленуі жоқ, ал олардың орналасуы өтімділік дәрежесі бойынша – ең өтімді мүлік түрлері мен міндеттемелерден ең аз өтімділерге дейін құрылған. Қазақстандық жоспарда шоттар кері тәуелділікте орналастырылған. Сол сияқты бухгалтерлік баланс баптарын орналастыру.
в) Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттары (ШОБ) бойынша бухгалтерлік баланс, ШОБ-тен айырмашылығы, толығырақ ақпаратты қамтиды, өйткені есепті кезеңдегі мәліметтермен қатар ол өткен жылдың осы кезеңіндегі ұқсас көрсеткіштерді қамтиды.
г) Ұлттық дәстүрлерге байланысты сандарды жазуда айырмашылықтар бар [22, 52 б.].
д) ШОБ бойынша есептілікте «–» белгісі жоқ (минус). Егер жиынтықтан кез-келген соманы алып тастау қажет болса, онда ол жақшада көрсетіледі.
Қазіргі уақытта біздің жас мемлекетіміз өзінің ұлттық экономикалық даму стратегиясын қалыптастыруда. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы сыртқы және ішкі ортадағы белгісіздік жағдайында жүзеге асырылады. Әлеуметтік-бағдарланған реттелетін нарықтың таңдалған жолы басқарудың негізгі принциптерін түбегейлі өзгертті және сонымен бірге басқару жүйесіндегі бухгалтерлік есеп пен аудиттің орны мен рөлі туралы біздің идеяларымыз. Бухгалтерлік және салықтық есепті жүргізуге, қорытынды қаржылық ақпаратты алуға, инвесторлар, акционерлер және бақылаушы органдар тарапынан шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржылық қызметіне бақылауды жүзеге асыруға, ұйымдарда аудит жүргізуге жаңа әдістемелік тәсілдер қалыптастырылуда [23, 59 б.].
Қазақстанда бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік жүйесін дамытудағы елеулі жетістіктерге қарамастан, белгілі бір проблемалар бар:
- бухгалтерлер мен аудиторлардың басым бөлігінің кәсіптік даярлығының жеткіліксіз жоғары деңгейінде, сондай – ақ халықаралық қаржылық есептілік стандарттары (бұдан әрі - ХҚЕС)бойынша дайындалған ақпаратты пайдалану дағдыларының жеткіліксіздігінде;
- шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері үшін ҚЕХС қолдану қиындықтарында, олардың кешенділігі мен әдіснамалық күрделілігіне байланысты;
- кәсіби қоғамдық бірлестіктердің бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілікті реттеуге, сондай-ақ бухгалтерлік және аудиторлық кәсіпті дамытуға қатысуының жеткіліксіздігінде;
- реттеуші органдар мен шаруашылық жүргізуші субъектілердің ХҚЕС ережелерімен белгіленген бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептіліктің көптеген санаттарына, принциптері мен талаптарына ресми көзқарасында.
Бұдан басқа, ХҚЕС-ті мемлекеттік немесе орыс тілінде уақтылы жарияламау бөлігінде проблемалар бар, бұл ағылшын тілін білмейтін мамандардың ХҚЕС ескірген редакциясын мәжбүрлеп қолдануына және халықаралық қаржылық есептілік стандарттары комитетінің (бұдан әрі -ХҚЕСК) қоры жаңадан бекіткен стандарттарды уақтылы қолданудың мүмкін .стігіне әкеледі. Бұл жағдай Халықаралық қаржылық есептілік стандарттары комитеті қорының ережелеріне сәйкес ХҚЕС жарияланымдарының ешбір бөлігін ХҚЕС жазбаша рұқсатынсыз кез келген нысанда толық немесе ішінара аударуға, қайта басып шығаруға, жаңғыртуға немесе пайдалануға болмайтындығына байланысты. Министрлік пен ХҚЕСК шектеулі мерзім ішінде шектеулі аумақта авторлық құқықтан бас тартуды мемлекеттік сатып алу туралы шарт жасасты. Шарт негізінде Қазақстанға ХҚЕС-ті тек қана мемлекеттік тілде, Республика аумағы шегінде аудару, басып шығару және тарату құқығы беріледі. Сонымен қатар, бұл проблема тек Қазақстанда ғана емес, ТМД-ның бүкіл кеңістігінде барлық мүдделі пайдаланушылар да осындай жағдайда. Осыған қарамастан, уәкілетті орган ХҚЕС-ті орыс тілінде аудару бойынша жоғарыда көрсетілген шартқа қосымша келісім жасасу бойынша жұмыс жүргізуде [24, 174 б.].
Сонымен қатар, экономикадағы өзгерістерге және нарықтық институттардың нақты жұмысына байланысты емес Бухгалтерлік есептегі өзгерістерді мәжбүрлеу қаржылық ақпарат сапасының төмендеуіне, ҚЕХС беделін түсіруге, сондай-ақ қаржылық тәртіптің әлсіреуіне әкелуі мүмкін. Мәселен, қолданыстағы заңнамаға сәйкес ҚЕХС-қа көшу барлық ұйымдарға әсер етеді, бірақ бұл ретте неғұрлым салмақты тәсіл қажет. Кешенділігі мен әдіснамалық күрделілігіне байланысты ХҚЕС шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері үшін іс жүзінде қолданылмайды. Сонымен қатар, өздеріңіз білетіндей, соңғы уақытта стандарттарды жетілдірудің белсенді процесі жүріп жатыр, ол әлі аяқталмаған – ХҚЕС-ке үнемі елеулі өзгерістер енгізіліп отырады, оларды шағын компаниялар қадағалай алмайды. Осыған байланысты, ҚЕХС сәйкес қаржылық есептілікті тек ірі кәсіпкерлік субъектілері мен акционерлік қоғамдарға жасаған жөн.