Қазіргі кезде компьютерлік технологияның даму деңгейі жаңа дәуірдің мультимедиялық, телекоммуникациялық мүмкіндіктері мен артықшылықтарын көрсететін, толыққанды сапалы, нақты алғышарттар болып табылады.

45. «Табиғат тағдыры – адам тағдыры» мәселесі бойынша өз ойыңызды пайымдап жазыңыз.

Табиғат ежелден бері адам­ға қызмет етіп келеді, бұл оның өмірінің қайнар көзі. Мыңдаған жылдар бойы адамдар қорша­ған орта­мен үйлесімді өмір сүрді және оларға табиғи байлық шексіз болып көрінді. Бірақ өркениеттің дамуымен адамның табиғатқа арала­суы арта бастады. Мыңда­ған тү­тінді өнеркәсіп кәсіп­орындары бар ірі қалалар бүкіл әлемде пайда болып жатыр. Олардың қосалқы өнімдері біз дем алатын ауаны, ішетін суды, астық пен көкөніс өсі­ретін жерді ластайды.

Ғылыми-техникалық прогресс адамзат алдында бұ­рын-соңды кездеспеген бірне­ше жаңа, өте күрделі мәселелерді қойды. Олар­дың ішін­де адамды қоршаған ортамен бай­ланысты­ратын қарым-қатынас ерекше орын алады. ХХ ғасырда табиғатқа ауыртпалық көбеюдің 4 есе­ге және әлемдік өндіріс көлемі­нің 18 есеге өсуімен байланыс­ты болды. Ға­лым­­дардың ай­туы бойынша, 1960-1970 жылдар аралығында адамзат­тың әсерінен болатын экология­дағы өзгерістер бүкіл әлемде пайда болды, яғни планетаның барлық түкпіріне әсерін тигіз­ді, сондықтан да бұл мәселелер жаһандық сипатқа ие бола бас­тады.

Жыл сайын өнеркәсіп атмосфераны шамамен 1 трлн тонна шаң мен басқа да зиянды заттармен ластайды. Көптеген қалалар түтіннен зардап шегеді. Кең ормандар кесіліп, өртеніп жатыр. Олардың жоғалуы оттегінің тепе-теңдігін бұзады. Нәти­же­сін­де, жануарлардың, құстар­дың, балық­тардың және өсім­діктердің сирек кез­десетін түр­лері мәңгіге жоғалып, бір­­қатар өзендер мен көлдер құр­ғап кетті. Ауаның және дүние­жүзілік мұ­хиттың ластануы, озон қабатының бұ­зылуы адамның табиғатпен рабайсыз араласуының нәтижесі болып саналады. Ал бұл – экологиялық дағдарыстың бел­гісі.

Экологияны қорғаудың маңызын түсінсек, оны сақ­тап қалудың шараларын қарас­тырайық:

Біріншіден, су және жарық энергия­сын үнемді пайдалану.­ Бұл табиғатқа ғана емес, сіздің әмияныңызға да пай­­дасын тигізеді. Яғни, барлық электр құрылғыларын өшіріңіз, ұй­қы­ режімінде де компьютер қуат­ты тұтынады, үйден шыққан кезде әрдайым шамдарды сөндіргеніңізге көз жеткізіңіз, энергия үнемдейтін шамдарға ауысыңыз, үй­дегі барлық сан­техниканың жұмыс істеп тұрғанын тексеріңіз, өйткені күніне 20 литрден астам су ағып кетуі мүмкін.

---

Екіншіден, қағазды үнемді пай­далану. Біз көбінесе қағаз­дың ауадан шықпайтынын және қажет емес баспалардың бә­рі ағаштардың қира­ғанынан пай­да болғанын ойламаймыз. Сондықтан бір нәрсе ба­сып шығармас бұрын, оның қанша­лықты маңызды екені туралы тағы бір рет ойланыңыз. Қазір билет­терді телефон экранында көр­сету жеткілікті, бұл үшін арнайы электронды биле­т­тер іске қосылған. Әрине, ағаш отыр­ғызуыңыз да әлемге кіш­кене болса да пайдасын тигізер еді.

Үшіншіден, полиэтиленді пакеттерден арылу. Әрине, бәріміздің үйі­мізде әйгілі «па­кет­тері бар пакет» бар, яғни бір пакеттің ішіне 100 пакет са­лып қоямыз ғой. Қане, шындыққа тура қарайық, полиэтиленді пакеттер қоршаған ортаға зиян­ды, сондықтан дү­кенге барар­да үйіңізден ескі пакет­терді алып шығуға тырысыңыз және сол пакетті  жыртыл­ғанша қол­да­ныңыз.

Төртіншіден, пластикті қол­да­ныстан шығарып тас­тау. 2015 жылы АҚШ-тың Джорд­жия технологиялық универ­­ситетінің профессоры Дженна Джамбек пластикке қатысты «Тек жағалауларда ғана жыл сайын 12,7 миллион тоннаға дейін қалдық жиналып қалады. Дүние жү­зі бойынша жағалауларда әр қадам басқан са­йын іші қо­қысқа толы 15 полиэтилен па­ке­тінің шашылып жатқанын елес­тетіп көріңізші. Ал сол қал­дықтардың биоыдырауға ұшырап, толықтай жойылып кетуі үшін орташа есеппен 450 жыл қажет», деген сенсациялық мәлімет таратты. Сол себепті, плас­тикті қолданыстан мүлдем алып тас­тау қажет.

Табиғи ортаның ластанбауына адамдардың терең түсінік-пайы­мы керек. Біз қор­шаған ортаны қорғай­мыз десек, балабақшадан бастап эко­логиялық тәрбиені үйрет­кеніміз дұ­рыс. Ата аналар тазалық сақтауды бала­ларының бойына неғұрлым ерте сіңірсе, соғұрлым іс алға басып, бү­гінгідей күрделі жағдайлар­дың алдын алуға септігі тиеді.

46. «Қазақстандағы туризмнің артықшылықтары мен кемшіліктері» тақырыбын экономикалық, әлеуметтік тұрғыдан талдап жазыңыз

Қазақстан Республикасының туризм саласын дамытудың 2019 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) Мемлекет басшысының 2018 жылғы 5 қазандағы "Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі жалпыұлттық іс-шаралар жоспарының 19-тармағын; 2018 жылғы 9-10 мамыр аралығында Алматы облысына сапар барысында Елбасы берген тапсырманы, "5 институционалдық реформаны іске асыру жөніндегі 100 нақты қадам" Ұлт жоспарын, атап айтқанда, туристік кластерлерді құрудың табысты тәжірибесі бар стратегиялық (негізгі) инвесторларды тарту шеңберінде индустрияландыру және экономикалық өсу бойынша институционалдық реформаны іске асыру үшін әзірленді. Бағдарлама сондай-ақ Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарында белгіленген экономиканы әртараптандырудың басты бағыттарына және "Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдама туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2014 жылғы 17 қаңтардағы № 732 Жарлығына сәйкес Қазақстанды 2050 жылға дейін ұзақ мерзімді дамытудың стратегиялық бағыттарына сәйкес әзірленді.

---

      Бағдарлама Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 30 маусымдағы № 406 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының туристік саласын дамытудың 2023 жылға дейінгі тұжырымдамасында көрсетілген саланы дамытудың негізгі қағидаттарын ескере отырып әзірленді.

      Әлемдік экономиканың дамуының қазіргі жағдайларында туризм жетекші және қарқынды дамып келе жатқан салалардың біріне айналып келеді. Бюджетке салықтық түсімдердің, шетел валютасы ағынының, жұмыс орындары санының өсуі есебінен туризм экономиканың басты секторларының (көлік, байланыс, құрылыс, ауыл шаруашылығы, жаппай тұтынылатын тауарлардың өндірісі) дамуына үлес қосады.

      Тиімді геосаяси жағдайда орналасқан Қазақстан қомақты тарихи-рекреациялық ресурстарды әрі әлемдік мәдени және тарихи мұра объектілерін, бірегей табиғи алуан түрлілікті иелене отырып, жаңа туристік өнімдерді дамыту әлеуетіне және әлемдік туризм картасында ірі ойыншыға айналуы үшін барлық қажетті алғышарттарға ие.

      Алайда, қазіргі уақытта туризм саласының даму қарқыны орташа, ұлттық ауқымдағы әлеуметтік-экономикалық әсері мардымсыз. Қазақстан Республикасына туристік ағынды ұлғайту мақсатында кедергілерді азайту және саланы стратегиялық жоспарлау арқылы саланың әлеуетін дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау керек.

      Осы Бағдарлама туристер қызығатын орындарды дамыту және еңбек ресурстарын туризм саласына жаппай тарту, сыртқы және ішкі туристік ағынды түбегейлі өсіру, қолайлы туристік ахуал құру арқылы туристік салаға инвестицияларды ұлғайту, ішкі және халықаралық нарықтарда Қазақстанның туристік әлеуетін танымал ету, елдің туристік саласын толыққанды институттандыру арқылы туристік көрсетілген қызметтер мен өнімдердің қолжетімділігін және сапасын, сондай-ақ халықтың өмір сапасының деңгейін арттыруға бағытталған.

      Бұл ретте, Бағдарламаны іске асырудың бастапқы кезеңіндегі мемлекеттің белсенді рөлі бәсекеге қабілеттілікті одан әрі дамыту және арттыру үшін сала субъектілеріне қажетті қолдауды етеді.

      Бағдарламаны қабылдау отандық туристік саланың тиімді дамуы үшін қажетті жағдай жасайды және 2025 жылы ЖІӨ құрылымында 8 %-дық үлеске қол жеткізу міндеттеріне жетуге мүмкіндік береді.

      Ағымдағы жағдайды талдау және Мемлекеттік бағдарламаны әзірлеу барысында саланың негізгі проблемалары айқындалды және Мемлекеттік бағдарлама арқылы шешілуі тиіс басты міндеттер анықталды.

---

47. Әлихан Бөкейхановтың «Тірі болсам, қазаққа қызмет қылмай қоймаймын» деген сөзін нақты дәлелдер арқылы талдап жазыңыз.

 «Тірі болсам, хан баласында қазақтың хақысы бар еді, қазаққа қызмет қылмай қоймаймын» деген Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан қазаққа қызмет етудің, халыққа қызмет етудің хас үлгісін көрсетіп кеткен қайраткер. Сертке адалдықтың, антқа беріктіктің, ұлт алдындағы жауапкершілік жүгін қара нардай көтере білудің үлгісін үйретіп кеткен тұлға. Қазақ «қылыш үстінде серт жүрмейді» десе де, жаны оққа байлаулы шақта да сертінен танбады. Аса көрнекті қоғам және мемлекет қайраткері Ә.Бөкейханның саяси маңызды тұжырымы – тәуелсіздік жолында қарудың күшіне емес, білімнің күшіне сену болатын. Өзі адал қызмет етуге серт берген қазақты ұлттық тәуелсіздікке бастайтын жол – заман талабына сай ұлттық мәдениет қалыптастыру, қазақ қоғамын еуропалық деңгейге жеткізу деп сенді. Ол осы мұрат жолында аянбай еңбек етті, ғылымда, оқу-ағарту саласында, мәдениет мәселелерінде, саясатта осы ұстанымынан айнымады. 

Әлихан Бөкейханның «қазаққа қылған қыз­ме­тіне» көз жүгіртсек, ұшан-теңіз мұхиттай, кең шалқар даладай түгесілмес еңбекті көреміз. Бірқатарын ғана санамалап өтсек, ол ормантанушы, экономист, мал шаруашылығын зерттеуді ғылыми жолға қойған тұлға, тарихшы, ­этнограф, әдебиеттанушы, аудармашы, ­публицист ретінде қазақтың саяси-әлеуметтік, мәдени-рухани тарихында өшпес із қалдырған жан.

Алаш идеясын, Алаш мүд­десін жеткізген Әлихан ­Бөкей­хан: «Қазақтың байырғы ­же­рін қазақтар ғылым мен техникаға сүйеніп толық игер­мейінше, жер жекеменшікке де, қоныстанушыларға да беріл­мейді... Оның әрбір түйір тасы қазақтың өңіріне түйме ­болып қадалу керек... Қазақтың ­же­рінде өндірілген бір уыс жүн сол мемлекеттің азаматтарының үстіне тоқыма болып киілуі керек» деген сөзі осы күні де жанымызға жақын екенін несіне жасырайық? Біз осы нөмірде сұхбатын жариялап отырған алаштанушы ғалым, академик Мәмбет Қойгелді Әлихан Бөкейхан есімі ХХ ғасырдағы өзге ұлт көсемдерімен қатар аталатын тұлға дейді. Ал Парламент Мәжілісінің депутаты Берік Әбдіғалиұлы Әлихан есімін ұлықтау үшін әр ауыл, аудандардағы көшеге оның атын беруіміз керек екенін айтады.

Қазаққа қызмет еткен Әлихан Бөкейханға біздің қызметіміз сол – оның ұлттық идеясын жалғасты­руымыз ғой.

Күні кеше ғана қазақ жұрты «Әли­ханның есімімен аудан аты аталатын болды» деп сүйіншілей хабар таратты. Аудан емес, одан да зорына есімін беру тұлғаның тақиясына тар келмес еді, ол күн де алыс емес шығар...

---

Кү­рес­кер­лік са­рын, ру­ха­ни са­бақ­тас­тық бір шы­ғар­ма­дан бір шы­ғар­ма­ға көш­кен сай­ын үзіл­мей үн­де­сіп, жал­ға­сып жа­та­ды. «Өмір­зая» ро­ма­нын­да­ғы Ая­ған бей­не­сі  ар­қы­лы жи­ыр­ма­сын­шы ға­сыр­да­ғы қа­зақ хал­қы­ның ба­сы­нан өт­кен ұлт­тық тра­ге­дия  су­рет­кер­лік ше­бер­лік­пен кө­рі­ніс тап­қан. Тұяғы­нан қан сор­ға­ла­ған жырт­қыш, зы­миян  қо­ғам­ның отар­шыл­дық сұр­қия сая­са­ты­ның ас­та­рын ба­тыл әш­ке­ре­лей­ді. Ая­ған­ның  ба­сы­нан өт­кен оқи­ға­лар­ды су­рет­тей оты­рып, сол кез­де­гі қо­ғам­дық ор­та­ны, тағ­ды­ры  тәл­кек­ке түс­кен ұлт қа­сі­ре­тін, ха­лық­тың ая­ныш­ты жағ­дай­ын жай­ып са­ла­ды.

Ая­ған­ның қа­сі­ре­ті – ұлт қа­сі­ре­ті. Лаж­сыз­дық, ба­сың­ды тау­ға ұр­саң да, түк шы­ға­ра
ал­май­тын ша­ра­сыз­дық ұлт ба­сы­на түс­кен ау­ыр бұ­ғау­дың бұл­жыт­пас, мой­ын бұр­ғыз­бас
сал­ма­ғы­нан еді. Сол зіл­мау­ыр бұ­ғау­ды сіл­кіп тас­тай ал­май, ке­ше­гі Алаш арыс­та­ры да
мы­нау жа­рық жал­ған­ның есі­гін соң­ғы рет ыш­қы­на бір теу­іп, жан қи­ып ке­те бар­ған бо­ла­тын. Ая­ған да сол кеп­ті ки­іп, фә­ни дү­ние қор­лы­ғы­на ерік­сіз мо­йын­сұ­нып, ба­қи­лық­қа ат­та­на­ды. Мі­не, «Өмір­зая» ро­ма­ны – ке­ше ға­на ба­сы­мыз­дан өт­кен күр­де­лі өмір­дің ай­на­сы. Ро­ман­ды  оқу үс­тін­де сол Ая­ған ғұ­мыр кеш­кен қо­ғам­да өзің де бір­ге жүр­ге­нің­ді се­зін­ген­де жа­ның түрші­ге­ді. Ойға қа­ла­сың, өзі­ңе-өзің сұ­рақ қоя­сың. Жа­зу­шы оқыр­ма­нын тол­ған­дыр­ған­да ға­на,  ой сал­ған­да ға­на өз мақ­са­ты­на же­те­ді. Бұл тұр­ғы­дан ал­ған­да, Бақ­қо­жа – өз мақ­са­ты­на да,  мұ­ра­ты­на да жет­кен жа­зу­шы. Өйт­ке­ні Бақ­қо­жа – өз за­ма­ны­ның жа­зу­шы­сы. Қа­лам­гер­дің  ең үл­кен ба­қы­ты да сон­да. Ар­тын­да өл­мес мұ­ра­сы бар­да, қа­лың ел, өсер ұр­пақ бар­да  Бақ­қо­жа­ның есі­гі мәң­гі жа­был­май­ды. Ол хал­қы­мен бір­ге жа­сай бе­ре­ді. Бақ­қо­жа­дай асыл  ер­дің ру­хы қа­шан­да көп­тің жү­ре­гін­де, кө­ңіл­дің тө­рін­де, өмір­дің өрін­де!

Сондықтан ешкім бел шешіп, бұл жүйеге қарсы тұра алмайтын. Тәуелсіздік  алғаннан кейін бұл кезең «тоталитарлық дәуір» деп атала бастады.  Баққожа Мұқайдың «Өмірзая» романы сол кезеңдегі ұлттық мұрамызды  тарихи шындық тұрғысынан қорғауға бар күш-жігерін аямаған екі адамның ауыр тағдыры арқылы дәуір шындығын танытады. Роман «Өмірзая» деп тегін  аталып тұрған жоқ.

Өмірзая – босқа өткен уақыт, ал сол уақыт ішінде құрбандық ғұмыр деген астарлы мағына жатыр. Шығарма сюжеті Кеңес өкіметінің  таптаурын жүйесі мен ондағы құлдық санаға қарсы тұрған бас кейіпкер – тарих  ғылымының кандидаты 35 жастағы Аяған Қуатов пен оның ұстазы – профессор Алдияр Ақпанұлы айналасында өрбиді. Оқиға мың тоғыз жүз сексенінші жылдарды қамтиды. Алдияр Ақпанұлы Кеңес өкіметі кезінде тыйым салынған тақырып Кенесары хан туралы еңбек жазады. Оның шәкірті Аяған да осы жолды әрі жалғап, Кенесары ұлы Сыздық төретуралы көлемді зерттеу жұмысын жүргізеді.

---

Смотрите также файлы

• Методическая разработка Методика отбора и спортивная ориентация волейболистов.docx

• Бакалаврская работа Выполнила студентка.pdf

• Позитивные кс.docx

• Облыстарды, Астана, Алматы, Шымкент алаларыны білім басармалары.docx

• Жиынты баалау жргізу орытындылары бойынша талдау туралы мліметтер 4 тосан Информатика.docx