Файл: Джт сессия билет ежелгі Египет, кезедері мен ерте патшалыты алыптасуы.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 29.11.2023
Просмотров: 206
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
500Кеңесін құрды.
Халық жиналысына -Афинаның әрбір азаматы қатысуға дауыс беруге құқылы болды.Демократияның саяси қарсыластарынмен сәтті куресу ушін әрі кез келген кушті тұлға тарапынан билікті таратып алу мумкіндігінің алдын алу ушін клисфен остракизм -бас сүйектер сотын енгізді.
Оның мәні -Жыл сайын көктемде арнаулы жиналыс өткізіліп қоғамға қауіпті адамды анықтаған.Халық кудікті адам атын жазып -Бас сүйекке тастаған.кім көп дауыс жинаса сол елден қуылған.аттикадан 10жылға куылды. Сонымен қатар -Салон бастаған қайта құруды аяқтады.
Клисфен заңдары бзд 8 ғ басталған аттикадағы демократиялық турдегі қоғам мен мемлекеттің қалыптасуын аяқтады энгельс - Клисфен конституциясын оның жасаған революциясы рулық құрылысты ыдыратып талқандаушы болды.
9 Ежелгі Вавилон
Вавилон
Урдың 3 әулетінің билігі құлағанан кейін Қосөзенде ұзақ уақыт қырқысу соғыстары жалғасты.
Елдің шығысын-Элам басып алуға тырысса солтустіктен ассириялықтар шапқыншылық жасады
Осындай жағдайда басқа қалалардң ішінде ерекше Вавилон көтеріліп бастады.
Баб Илу -Құдайға барар қақпа.өйткені керуен жолдарында орналасқан.Вавилон шумерліктер аккадықтар шекаралас болды.
Хаммурапи атақты патша бірі.1792-1750ж.
1902 жылы археологтар оның заңдарын тауып зерттеген.Тупнұскасы -Лувр мұражайында тұр.
Тастың жоғары жағына сурет салынған.Кун құдайы шамаш бинеленген.
Хаммурапи заңынс сәйкес адам жерді нашар өндеп бөгетінде кемшілік болған адам өзі құрткан астықты өзі төлеу керек.
Кімде кім қылмыс жасаса заңдар жинағында жазылған тәртіппен жазаланған.
Вавилон жері ұзақ уақыт ассирияға бағынышты болды.
Бзб 7 вавилон тәуелдсіздігн алып қайта гулденді.ол әсіресе 604-562 жылғы патша Навуходоносор патша кезінде көркейді.Ол аспалы бақты орнатты.
Вавилон қаласының қорғаушысы -Мардук.Иштар қақпасы-Иштар құдайдың құрметіне қойылған. 605 жылы Медия Ассирия бірігп Вавилонды талқандайды.
10 Спарта Ликург заңы
Спарта Балқан түбегінің оңтустігінде Пелепоннес аймағында орналасқан.Бзб 12 ғ Онтустік грекия жеріне басып кірген дорийліктер Лаконияны жаулап алып Спарта мемлекетінің негізін қалады. Бзб -7 ғ Мессенияны да басып алды.Лакония мен Мессенияның барлық жерін спарталықтар теңдей бөліп алды.Құлдарды - Илоттар деп атады Жоғары билік -30 адамнан тұратын ақсақалдар кеңесін құрды.Ақсақалдар кеңесіне 2еуі патша қалғандары халық жиналысында жасы 60тан асқан ақсүйектердің арасынан сайланған.Халық жиналысы айына 1 рет.Спартада укімет билігі әскербасы болып есептелген патшаның қолында болды.спарта мемлекеті ауқатты шонжар өкілдерінен тұрған ауқатты өкілдерінеп тұрған бірнеше адамдар билікке араласқан бұл -
Олигархия.грек сөзі аз адамдар билігі.Бзд 464-455 Ликург заң жургізді ол спарта заңгері еді.Біртұтас әскерт лагерге айналдырды.
Ликургтің заңдарын толық орындаушылар ғана спарта азаматы деп есептелді.заңда спарталықтардың қандай киім киюі керек сақал мұрттарына дейін сөзсіз жазылған.
-Ликург заңында.
1) Жаңа туылғсн сәбиді ақсақалдар кеңесіне апарып көрсетен егер ол әлсіз аурушаң болса сәбиді өлтірген.
2) Спарта жауынгелері ыстықада суыққа төзімді болу керек деп.суық куні аяк киімсіз бас киімсіз жургізіп койған.
3) егар әкесі баласына қолөнер уйретпесе әкесі қартайғанда бақпасада болады.
4) жақсы анадан жақсы бала туады.Аналар гемнастика спортпен айналыскан.ал уй шаруасын илоттар құлдар істеген.
11.Хет мемлекеті
Қазіргі түркия аумағында ерте заманда хет патшалығы өмір сүрді -Кіші азия немесе Анатолия деп аталған өлке жағалауын үш жағынанда солтустігінде -Қара. Батысында Мәрмар мен Эгей.онтустік батысында Жерорта теңіз сулары жауып жатыр.
Аласа таулар алып жаткан кіші азияда егіншаруашылығына қолайлы жазықтар аз.
Ең ірі өзені-Қызыл Ирмакк. Ежелде Галис деп атаған. Ол солтустік шығыстан онтустік батыска қарай ағып жатыр. Қара теңізге құяды.
Хет мемлекетін Каспий жағалауынан келген халық құрған деп есептеді
Бзб 3 мың соңында рулық тайпалық құрылым ыдырай бастады.
Ең куатты кала -Ниса каласынан шыққан патшалар хетті баскарды.
Астанасы хаттус 1595 вавилонды талқандады.
Телепин патша тұсында - патша өлгенен таққа баласы немесе туысканы отыратын болған.
Хеттердегі ең алғашқы бейбіт келісім - Египетпен болды.1280 ж Сирияны бөліп алған Солтустігі -Хеттер Онтустігі -египет Хеттерде күміс кеніштері көп болды.Сауда орталығы -Ганиш қаласы Тешуб найзағай құдайы.
Көктем құдайы телепин
12. Пелопоннес соғысы
Пелепоннес соғысы
Бұл соғыс туралы -Фукидид өзінің " тарихында " жазған.бірак 441жыл оқиғалары узіліп калган бірі бар бірі жоқ
Сосын Ксеофонттың грек тарихы кітабындада жазылған.Пелепоннес соғысы әр аймақтағы әртурлі дәрежеде дамыған ежелгі Грецияның құл иленуші қоғамының ішкі қайшылықтарынң жинақталуы және шиелінісуі нәтейжесінде туындады.Бзб 431ж басталп 27 жылга созылды.
афины мен пелепоннес одақтары арасында болғандықтан пелепоннес деп аталды Афины -Экономиканың қолөнер өндірісінің товар шаруашылығынң сауданың интенсивті түрлерін дамытуға ұмтылса
Спарта одақтастары -ауылшарушылығна натуральды өндірске басмдық берді.Соғыс 2 кезеңнен тұрады.
1) пелепоннес соғысы -Архидам соғысы.
Спартандық архидам патшаның атына аталған.431-421
10жылға созылған. 2ші кезең коринф
Осы соғыстан кейін афиналықтарды теңіз қожасы деп атаған.
Спартада Афинада грекияда дара билікті қалады.
13.Ассирия державасының қоғамдық саяси құрылымы.
Б.з.б XVIII ғасырлардағы ассириялық құжаттарға сүйенсек,ассирия патшалары басқыншылық саясатты жүргізу кезінде тек өз әскеріне ғана сүйеніп қоймай,өз одақтастарының әскери күшін де қолданған.Тигрден шығысқа қарай орналасқан бекіністерді қоршау кезінде ассириялықтар арнаулы қоршау құралдарын қолданған.Ассириялықтардың жанұясында патриархаттық басқару жүйесі орнаған.Отбасындағы ер адам туабітті құл иеленуші болды.Отбасындағы әйел мен басқа кіші отбасы мүшелері құлдың рөлінде болды деуге болады.Мұның өзі Ассирияда үй құлдықтың айқын формасы қалыптасқанын көрсетті.Ассирияның мемлекеттік құрылымы құлиеленушілік болды.Сонымен қатар рулық құрылыс белгілері де сақталды.Жердің негізгі бөлігі қауымға тиесілі болды.Сәтті соғыстар мемлекеттің экономикасының дамуына ықпал етті.Құлдар патшаның сарайлық,храмдық немесе ірі аристократиялық шаруашылықтарында жұмыс жасаған.Ассириядағы мүліктік жіктеліс:билеуші топ (құл иелері,абыздар,әскер басылар,патша өкілдері),орта топ(еріктілер,қайыршыланған егіншілер),төменгі топ(тұтқындар,құлдар,қоныс аударушылар).Патшаның грамотасы арқылы сыйға берілген жерлер алымнан босатылды.Мемлекеттік басқару жүйесі көбінесе әскери іс пен басқыншылық саясатқа бағытталған.Басқарудың барлық тармақтары патша сарайына,басқарудың жеке салаларын жүргізуші жоғарғы шенділерге жеткізілді.Бағындырылған аудандардан кіріс алу мен халықты езудің түрлі әдістері жасалды.
14.Грек-парсы соғысы,себебі,барысы және нәтижесі.
Ең алғашқы кезеңдерден бастап полистер өз бостандығы үшін Ахеменидтер державасымен күресуге мәжбүр болды.Соғыстың басталуына себеп болған жағдай б.э.д 500 ж Кіші Азиядағы грек қалаларының (Милет) парсы билігіне қарсы көтерілуі еді.Бес жылға созылған бұл соғыс гректердің жеңілісімен аяқталды.Көтерілісшілерге Балқан жартыаралындағы Афина және Эретрия полистерінің көрсеткен аз ғана көмегін сылтау етіп,парсы патшасы І Дарий Балқан Грекиясына өзінің алғашқы жорығын бастады.Б.э.д 492 ж парсы патшасының күйеу баласы Марданияның басшылығымен сансыз жаяу әскермен әскери теңіз флоты Грекияны жаулауға бағыт алды.Эгей теңізінің фракиялық жағалауымен жылжи отырып,жаяу әскер жолда кездескен барлық қалаларды талқандады.Тек қана Спарта мен Афина басшылығымен бірқатар санаулы полистер өзінің тәуелсіздігі үшін күрес жүргізді.Фермопиль түбінде патша Леонидтің басшылығымен спарталықтар ерлікпен шайқасып,қарсыласса да ,парсылар Орталық Грекияға басып кірді.Афиналықтар жан жаққа қашты,басқыншылар қаланы басып,тонады.Бірақ парсылардың одан әрі жылжуы Саламин аралында грек флотының жеңіске жету нәтижесінде тоқтатылды.Бұл шайқаста шешуші рөл атқарған б.э.д 490-480 ж аралығында аса көрнекті Афина қайраткері Фемисьокльдің ұсынысымен құрылған Афина теңіз флоты болды.Аса маңызды оқиғалар б.э.д 472 ж болды,яғни парсы армиясы мен флоттардың құрлықта және теңізде екі рет жеңіліс табуы болды.Парсы армиясы Грекияны қалдырып,Кіші Азиядағы грек қалалары бостандығын алды.Бұдан кейін әскери шайқастар әлі де отыз жылға созылды.Бірақ соғыстың барысы түпкілікті өзгерді.Осылайша Грекия өзінің өміршеңдігін дәлелдеді.
Нәтижесі: Грекияда парсылар қуылған соң экономика күшейді.Афинада құл еңбегі кеңінен қолданыла бастады,шаруашылық заттық сипатқа ие болып ,жүзім шаруашылығы дамыды.Өнімнің жартысы ішкі саудаға тартылса,жартысы экспортқа шығарылды.Тау кен өндірісі де жандана түсті.Аттика аумағындағы Лаврион кен орнында күміс өндірілді.
15.Шығыс Жерорта теңізі мемлекеттерінің даму ерекшеліктері.
Сирия мен Финикия халқының негізгі бөлігін батыс семиттік тайпалар құрады.Бзд ІІІ мыңжылдықтың аяғы мен ІІ мыңжылдықтың басында Сирия мен Финикияда орталығы ірі сауда қалалары болған бірнеше шағын мемлекеттер пайда бола бастады.Сол кезеңнің ірі мемлекеттері ретінде Египет пен Вавилон Сирия және Солтүстік Месопотамияның әлсіз ұсақ елдеріне жепкөрушілікпен қарады.Сондықтан бзд ІІ мыңжылдықтың ортасында Египет Сирияны Ефратқа дейін жаулап алды.Амари мұрағатының дипломатиялық құжаттарындағы деректер бойынша Сирия мен Финикия Египеттің экономикалық және саяси бақылауында болғандығы,өздерінің ықпалын нығайту үшін олардың мұрагерлерін Египетке шынайы берілу рухын сіңіру үшін Египетте тәрбиеленгендігі туралы айтылады.Финикия мен Сирияның қоғамдық құрылымына келсек ежелгі заманнан Шығыстың басқа елдері сияқты бұларда да қауымдық құрылыс ұзақ сақталды.Қауым мүшелері қауымдағы қылмыс үшін коллективті жауапкершілікке тартылды.Египет пен Хет патшалықтарының әлсіреуі Сирия мен Финикияға жеке мемлекет құруға мүмкіндік берді.Библмен қатар екі ірі қала Сидон мен Тир еүшейді.Сидон финикияның саудалық орталығы болды.Оның маңыздылығы соншалықты израильдықтар мен гректер барлық финикиялықтарды сидондықтар деп,ал кейін Тир-Сидон патшалығын құрушы патшаны сидондар патшасы деп атаған.Финикияда қарақшылықта бар болды.Адамдарды алдап ,тонап ,адамдарды алдау арқылы оларды құлдыққа сату кездесті.Осындай жағдайлар елде құлдардың көбеюіне келді.Осы жағдай Тирдің гүлденуіне әкелді.Финикиялық және сириялық көпестер Палестина қалаларына,соның ішінде Самарияға қоныстанды.Олжа мен билікті иелену жолында тайпалар арасында үнемі күрестер жүріп отырды.Осының нәтижесінде тайпалық одақтар қалыптасып отырды.Бзд 8-6 ғ Шығыс Жерорта теңізі аймағы әскери монархиялардың соғыс аренасына айналды.Бұл кезеңде Шығыс Жерорта елдері Ассирияның ықпалында болды.Ассирия құлағаннан кейін Жерорта елдері басқа мемлекеттер үшін бағалы олжа болып,Жерорта елдері үшін таластар да болып тұрды.Шығыс Жеорта теңізіндегі жағдай Ахеменидтік Парсы державасының пайда болуымен өзгерді.Финикиялықтар ерікті түрде оларды мойындады.Оған сый ретінде парсы патшалары Финикия аумағын солтүстігін Исс шығанағына дейін,оңтүстігін Аскалондыға дейін кеңейтті.Сидон,Тир,Арвада федерациялары құрылды.Тұтастай алғанда финикия қалалары парсы державасының маңызды экономикалық орталығы болды.Ахеменидтер билігінің соңына қарай жағда» өзгеріп,бзд 343 ж Сидон парсы патшасына қарсы көтеріліске шығып,талқандалды.
16.Б.з.д ІІ-І ғғ Италиядағы құлиленушілік шаруашылық және оның ұйымдастырылуы.
Римдіктер басып алған елдерді тонаумен ,олардың орасан көп құнды дүниелер мен құлға айналған сан мың тобыр әскери тұтқындарды б.э.д ІІ ғасырдың бірінші сатысындағы мүлде дерлік үздіксіз агрессияшыл соғыстардың жеңімпаз нәтижесі Римнің өзі мен Италияда құл иеленудің дамуы үшін төтенше жағдай жасады.Провинциялардың бейбіт тұрғындары да құлға айналып отырды.Провинция тұрғыны салық төлемеген жағдайда олардың отбасын,өзін құлдыққа сататын болған.Сондай ақ теңіз қарақшылары да Италияның құлдар рыногын толтырып отырды.Бзд ІІ-І ғ Кіші Азияның оңтүстік жағалаулары,Крит аралының және Эгей архипелагының кейбір тұрғындары пираттықпен кәсіп еткен.Қала құлдарына өте дөрекі және сорақы қарым қатынас жасалды.Сәл қателік жібергені үшін құл денені азаптау жазаларына тартылды.Бірақ қала құлдарының жағдайы ауыл құлдарынан жақсы еді.Ауыл құлдары ағарып таң атқаннан ,қызарып кеш батқанша егістіктер мен жүзім алқаптарында еңбектеніп,мал бағып және тағы басқа ауыр жұмыстарды жасайтын.Құлдарды ұстау туры ережені Марк Порцеий Катон Егіншілік атты еңбегінде ұсынған екен.Ол егерде құл пайдасыз болып қалса,оған қаражат құртпай,жәй сатып жіберу керек екені жазылған.Бзд отызыншы жылдардың басына қарай Рим Республикасы Жерорта теңізінің ең дамыған құл иеленуші мемлекеті болып алды ,мұнда құл иеленуші қоғамның қоғамдық құрылымы дамуының ең жоғарғы толық фазасына жетті.
17.Урарту және Закавказьенің ежелгі мемлекеттері
Алғашқы қауымдық құрылыс тәртіптерінің интенсивті ыдырау процесі Ван көлін мекендеген Урарту тайпаларында болды.Ван ауданының құнарлы жері осы төңіректе егіншіліктің дамуына ,халықтың шоғырлануына әкелді.Бірақ бұл құрылған жеке бірлестіктер сол кезеңде күшейіп отырған отырған көрші елдердің қол астына жиі түсіп отырды.
Бзд 835-825 ж Урарту билеушісі І Сардури өзінің державасын арнайы жариялайды.Астанасы Тушпа қаласы,айналасы тас бекіністермен қоршалған.Оның төңірегіне ұсақ иеліктер топтаса бастайды.Түрлі тайпалардан құралған державаны идеологиялық жағынан нығайту үшін ең басты үш құдайды халди-аспан кудайы,шивини-кун кудайы,тейшеба-найзагай мен жанбыр кудайы ретінде карайтын реформа жүргізіледі.Діни орталық Муцацир.
Менуа патша (бзд 810-786 ж) Урартуды күшейтті.Оның қызметтері :Ван көлінің суы ішуге жарамсыз болғандықтан алыстағы тау суын қалаға тартатын Менуа каналын салады,армияны ассирия әскері негізінде қайта құрады,тәуелді иеліктерді ұйымдастыруға көңіл бөледі.
Халық жиналысына -Афинаның әрбір азаматы қатысуға дауыс беруге құқылы болды.Демократияның саяси қарсыластарынмен сәтті куресу ушін әрі кез келген кушті тұлға тарапынан билікті таратып алу мумкіндігінің алдын алу ушін клисфен остракизм -бас сүйектер сотын енгізді.
Оның мәні -Жыл сайын көктемде арнаулы жиналыс өткізіліп қоғамға қауіпті адамды анықтаған.Халық кудікті адам атын жазып -Бас сүйекке тастаған.кім көп дауыс жинаса сол елден қуылған.аттикадан 10жылға куылды. Сонымен қатар -Салон бастаған қайта құруды аяқтады.
Клисфен заңдары бзд 8 ғ басталған аттикадағы демократиялық турдегі қоғам мен мемлекеттің қалыптасуын аяқтады энгельс - Клисфен конституциясын оның жасаған революциясы рулық құрылысты ыдыратып талқандаушы болды.
9 Ежелгі Вавилон
Вавилон
Урдың 3 әулетінің билігі құлағанан кейін Қосөзенде ұзақ уақыт қырқысу соғыстары жалғасты.
Елдің шығысын-Элам басып алуға тырысса солтустіктен ассириялықтар шапқыншылық жасады
Осындай жағдайда басқа қалалардң ішінде ерекше Вавилон көтеріліп бастады.
Баб Илу -Құдайға барар қақпа.өйткені керуен жолдарында орналасқан.Вавилон шумерліктер аккадықтар шекаралас болды.
Хаммурапи атақты патша бірі.1792-1750ж.
1902 жылы археологтар оның заңдарын тауып зерттеген.Тупнұскасы -Лувр мұражайында тұр.
Тастың жоғары жағына сурет салынған.Кун құдайы шамаш бинеленген.
Хаммурапи заңынс сәйкес адам жерді нашар өндеп бөгетінде кемшілік болған адам өзі құрткан астықты өзі төлеу керек.
Кімде кім қылмыс жасаса заңдар жинағында жазылған тәртіппен жазаланған.
Вавилон жері ұзақ уақыт ассирияға бағынышты болды.
Бзб 7 вавилон тәуелдсіздігн алып қайта гулденді.ол әсіресе 604-562 жылғы патша Навуходоносор патша кезінде көркейді.Ол аспалы бақты орнатты.
Вавилон қаласының қорғаушысы -Мардук.Иштар қақпасы-Иштар құдайдың құрметіне қойылған. 605 жылы Медия Ассирия бірігп Вавилонды талқандайды.
10 Спарта Ликург заңы
Спарта Балқан түбегінің оңтустігінде Пелепоннес аймағында орналасқан.Бзб 12 ғ Онтустік грекия жеріне басып кірген дорийліктер Лаконияны жаулап алып Спарта мемлекетінің негізін қалады. Бзб -7 ғ Мессенияны да басып алды.Лакония мен Мессенияның барлық жерін спарталықтар теңдей бөліп алды.Құлдарды - Илоттар деп атады Жоғары билік -30 адамнан тұратын ақсақалдар кеңесін құрды.Ақсақалдар кеңесіне 2еуі патша қалғандары халық жиналысында жасы 60тан асқан ақсүйектердің арасынан сайланған.Халық жиналысы айына 1 рет.Спартада укімет билігі әскербасы болып есептелген патшаның қолында болды.спарта мемлекеті ауқатты шонжар өкілдерінен тұрған ауқатты өкілдерінеп тұрған бірнеше адамдар билікке араласқан бұл -
Олигархия.грек сөзі аз адамдар билігі.Бзд 464-455 Ликург заң жургізді ол спарта заңгері еді.Біртұтас әскерт лагерге айналдырды.
Ликургтің заңдарын толық орындаушылар ғана спарта азаматы деп есептелді.заңда спарталықтардың қандай киім киюі керек сақал мұрттарына дейін сөзсіз жазылған.
-Ликург заңында.
1) Жаңа туылғсн сәбиді ақсақалдар кеңесіне апарып көрсетен егер ол әлсіз аурушаң болса сәбиді өлтірген.
2) Спарта жауынгелері ыстықада суыққа төзімді болу керек деп.суық куні аяк киімсіз бас киімсіз жургізіп койған.
3) егар әкесі баласына қолөнер уйретпесе әкесі қартайғанда бақпасада болады.
4) жақсы анадан жақсы бала туады.Аналар гемнастика спортпен айналыскан.ал уй шаруасын илоттар құлдар істеген.
11.Хет мемлекеті
Қазіргі түркия аумағында ерте заманда хет патшалығы өмір сүрді -Кіші азия немесе Анатолия деп аталған өлке жағалауын үш жағынанда солтустігінде -Қара. Батысында Мәрмар мен Эгей.онтустік батысында Жерорта теңіз сулары жауып жатыр.
Аласа таулар алып жаткан кіші азияда егіншаруашылығына қолайлы жазықтар аз.
Ең ірі өзені-Қызыл Ирмакк. Ежелде Галис деп атаған. Ол солтустік шығыстан онтустік батыска қарай ағып жатыр. Қара теңізге құяды.
Хет мемлекетін Каспий жағалауынан келген халық құрған деп есептеді
Бзб 3 мың соңында рулық тайпалық құрылым ыдырай бастады.
Ең куатты кала -Ниса каласынан шыққан патшалар хетті баскарды.
Астанасы хаттус 1595 вавилонды талқандады.
Телепин патша тұсында - патша өлгенен таққа баласы немесе туысканы отыратын болған.
Хеттердегі ең алғашқы бейбіт келісім - Египетпен болды.1280 ж Сирияны бөліп алған Солтустігі -Хеттер Онтустігі -египет Хеттерде күміс кеніштері көп болды.Сауда орталығы -Ганиш қаласы Тешуб найзағай құдайы.
Көктем құдайы телепин
12. Пелопоннес соғысы
Пелепоннес соғысы
Бұл соғыс туралы -Фукидид өзінің " тарихында " жазған.бірак 441жыл оқиғалары узіліп калган бірі бар бірі жоқ
Сосын Ксеофонттың грек тарихы кітабындада жазылған.Пелепоннес соғысы әр аймақтағы әртурлі дәрежеде дамыған ежелгі Грецияның құл иленуші қоғамының ішкі қайшылықтарынң жинақталуы және шиелінісуі нәтейжесінде туындады.Бзб 431ж басталп 27 жылга созылды.
афины мен пелепоннес одақтары арасында болғандықтан пелепоннес деп аталды Афины -Экономиканың қолөнер өндірісінің товар шаруашылығынң сауданың интенсивті түрлерін дамытуға ұмтылса
Спарта одақтастары -ауылшарушылығна натуральды өндірске басмдық берді.Соғыс 2 кезеңнен тұрады.
1) пелепоннес соғысы -Архидам соғысы.
Спартандық архидам патшаның атына аталған.431-421
10жылға созылған. 2ші кезең коринф
Осы соғыстан кейін афиналықтарды теңіз қожасы деп атаған.
Спартада Афинада грекияда дара билікті қалады.
13.Ассирия державасының қоғамдық саяси құрылымы.
Б.з.б XVIII ғасырлардағы ассириялық құжаттарға сүйенсек,ассирия патшалары басқыншылық саясатты жүргізу кезінде тек өз әскеріне ғана сүйеніп қоймай,өз одақтастарының әскери күшін де қолданған.Тигрден шығысқа қарай орналасқан бекіністерді қоршау кезінде ассириялықтар арнаулы қоршау құралдарын қолданған.Ассириялықтардың жанұясында патриархаттық басқару жүйесі орнаған.Отбасындағы ер адам туабітті құл иеленуші болды.Отбасындағы әйел мен басқа кіші отбасы мүшелері құлдың рөлінде болды деуге болады.Мұның өзі Ассирияда үй құлдықтың айқын формасы қалыптасқанын көрсетті.Ассирияның мемлекеттік құрылымы құлиеленушілік болды.Сонымен қатар рулық құрылыс белгілері де сақталды.Жердің негізгі бөлігі қауымға тиесілі болды.Сәтті соғыстар мемлекеттің экономикасының дамуына ықпал етті.Құлдар патшаның сарайлық,храмдық немесе ірі аристократиялық шаруашылықтарында жұмыс жасаған.Ассириядағы мүліктік жіктеліс:билеуші топ (құл иелері,абыздар,әскер басылар,патша өкілдері),орта топ(еріктілер,қайыршыланған егіншілер),төменгі топ(тұтқындар,құлдар,қоныс аударушылар).Патшаның грамотасы арқылы сыйға берілген жерлер алымнан босатылды.Мемлекеттік басқару жүйесі көбінесе әскери іс пен басқыншылық саясатқа бағытталған.Басқарудың барлық тармақтары патша сарайына,басқарудың жеке салаларын жүргізуші жоғарғы шенділерге жеткізілді.Бағындырылған аудандардан кіріс алу мен халықты езудің түрлі әдістері жасалды.
14.Грек-парсы соғысы,себебі,барысы және нәтижесі.
Ең алғашқы кезеңдерден бастап полистер өз бостандығы үшін Ахеменидтер державасымен күресуге мәжбүр болды.Соғыстың басталуына себеп болған жағдай б.э.д 500 ж Кіші Азиядағы грек қалаларының (Милет) парсы билігіне қарсы көтерілуі еді.Бес жылға созылған бұл соғыс гректердің жеңілісімен аяқталды.Көтерілісшілерге Балқан жартыаралындағы Афина және Эретрия полистерінің көрсеткен аз ғана көмегін сылтау етіп,парсы патшасы І Дарий Балқан Грекиясына өзінің алғашқы жорығын бастады.Б.э.д 492 ж парсы патшасының күйеу баласы Марданияның басшылығымен сансыз жаяу әскермен әскери теңіз флоты Грекияны жаулауға бағыт алды.Эгей теңізінің фракиялық жағалауымен жылжи отырып,жаяу әскер жолда кездескен барлық қалаларды талқандады.Тек қана Спарта мен Афина басшылығымен бірқатар санаулы полистер өзінің тәуелсіздігі үшін күрес жүргізді.Фермопиль түбінде патша Леонидтің басшылығымен спарталықтар ерлікпен шайқасып,қарсыласса да ,парсылар Орталық Грекияға басып кірді.Афиналықтар жан жаққа қашты,басқыншылар қаланы басып,тонады.Бірақ парсылардың одан әрі жылжуы Саламин аралында грек флотының жеңіске жету нәтижесінде тоқтатылды.Бұл шайқаста шешуші рөл атқарған б.э.д 490-480 ж аралығында аса көрнекті Афина қайраткері Фемисьокльдің ұсынысымен құрылған Афина теңіз флоты болды.Аса маңызды оқиғалар б.э.д 472 ж болды,яғни парсы армиясы мен флоттардың құрлықта және теңізде екі рет жеңіліс табуы болды.Парсы армиясы Грекияны қалдырып,Кіші Азиядағы грек қалалары бостандығын алды.Бұдан кейін әскери шайқастар әлі де отыз жылға созылды.Бірақ соғыстың барысы түпкілікті өзгерді.Осылайша Грекия өзінің өміршеңдігін дәлелдеді.
Нәтижесі: Грекияда парсылар қуылған соң экономика күшейді.Афинада құл еңбегі кеңінен қолданыла бастады,шаруашылық заттық сипатқа ие болып ,жүзім шаруашылығы дамыды.Өнімнің жартысы ішкі саудаға тартылса,жартысы экспортқа шығарылды.Тау кен өндірісі де жандана түсті.Аттика аумағындағы Лаврион кен орнында күміс өндірілді.
15.Шығыс Жерорта теңізі мемлекеттерінің даму ерекшеліктері.
Сирия мен Финикия халқының негізгі бөлігін батыс семиттік тайпалар құрады.Бзд ІІІ мыңжылдықтың аяғы мен ІІ мыңжылдықтың басында Сирия мен Финикияда орталығы ірі сауда қалалары болған бірнеше шағын мемлекеттер пайда бола бастады.Сол кезеңнің ірі мемлекеттері ретінде Египет пен Вавилон Сирия және Солтүстік Месопотамияның әлсіз ұсақ елдеріне жепкөрушілікпен қарады.Сондықтан бзд ІІ мыңжылдықтың ортасында Египет Сирияны Ефратқа дейін жаулап алды.Амари мұрағатының дипломатиялық құжаттарындағы деректер бойынша Сирия мен Финикия Египеттің экономикалық және саяси бақылауында болғандығы,өздерінің ықпалын нығайту үшін олардың мұрагерлерін Египетке шынайы берілу рухын сіңіру үшін Египетте тәрбиеленгендігі туралы айтылады.Финикия мен Сирияның қоғамдық құрылымына келсек ежелгі заманнан Шығыстың басқа елдері сияқты бұларда да қауымдық құрылыс ұзақ сақталды.Қауым мүшелері қауымдағы қылмыс үшін коллективті жауапкершілікке тартылды.Египет пен Хет патшалықтарының әлсіреуі Сирия мен Финикияға жеке мемлекет құруға мүмкіндік берді.Библмен қатар екі ірі қала Сидон мен Тир еүшейді.Сидон финикияның саудалық орталығы болды.Оның маңыздылығы соншалықты израильдықтар мен гректер барлық финикиялықтарды сидондықтар деп,ал кейін Тир-Сидон патшалығын құрушы патшаны сидондар патшасы деп атаған.Финикияда қарақшылықта бар болды.Адамдарды алдап ,тонап ,адамдарды алдау арқылы оларды құлдыққа сату кездесті.Осындай жағдайлар елде құлдардың көбеюіне келді.Осы жағдай Тирдің гүлденуіне әкелді.Финикиялық және сириялық көпестер Палестина қалаларына,соның ішінде Самарияға қоныстанды.Олжа мен билікті иелену жолында тайпалар арасында үнемі күрестер жүріп отырды.Осының нәтижесінде тайпалық одақтар қалыптасып отырды.Бзд 8-6 ғ Шығыс Жерорта теңізі аймағы әскери монархиялардың соғыс аренасына айналды.Бұл кезеңде Шығыс Жерорта елдері Ассирияның ықпалында болды.Ассирия құлағаннан кейін Жерорта елдері басқа мемлекеттер үшін бағалы олжа болып,Жерорта елдері үшін таластар да болып тұрды.Шығыс Жеорта теңізіндегі жағдай Ахеменидтік Парсы державасының пайда болуымен өзгерді.Финикиялықтар ерікті түрде оларды мойындады.Оған сый ретінде парсы патшалары Финикия аумағын солтүстігін Исс шығанағына дейін,оңтүстігін Аскалондыға дейін кеңейтті.Сидон,Тир,Арвада федерациялары құрылды.Тұтастай алғанда финикия қалалары парсы державасының маңызды экономикалық орталығы болды.Ахеменидтер билігінің соңына қарай жағда» өзгеріп,бзд 343 ж Сидон парсы патшасына қарсы көтеріліске шығып,талқандалды.
16.Б.з.д ІІ-І ғғ Италиядағы құлиленушілік шаруашылық және оның ұйымдастырылуы.
Римдіктер басып алған елдерді тонаумен ,олардың орасан көп құнды дүниелер мен құлға айналған сан мың тобыр әскери тұтқындарды б.э.д ІІ ғасырдың бірінші сатысындағы мүлде дерлік үздіксіз агрессияшыл соғыстардың жеңімпаз нәтижесі Римнің өзі мен Италияда құл иеленудің дамуы үшін төтенше жағдай жасады.Провинциялардың бейбіт тұрғындары да құлға айналып отырды.Провинция тұрғыны салық төлемеген жағдайда олардың отбасын,өзін құлдыққа сататын болған.Сондай ақ теңіз қарақшылары да Италияның құлдар рыногын толтырып отырды.Бзд ІІ-І ғ Кіші Азияның оңтүстік жағалаулары,Крит аралының және Эгей архипелагының кейбір тұрғындары пираттықпен кәсіп еткен.Қала құлдарына өте дөрекі және сорақы қарым қатынас жасалды.Сәл қателік жібергені үшін құл денені азаптау жазаларына тартылды.Бірақ қала құлдарының жағдайы ауыл құлдарынан жақсы еді.Ауыл құлдары ағарып таң атқаннан ,қызарып кеш батқанша егістіктер мен жүзім алқаптарында еңбектеніп,мал бағып және тағы басқа ауыр жұмыстарды жасайтын.Құлдарды ұстау туры ережені Марк Порцеий Катон Егіншілік атты еңбегінде ұсынған екен.Ол егерде құл пайдасыз болып қалса,оған қаражат құртпай,жәй сатып жіберу керек екені жазылған.Бзд отызыншы жылдардың басына қарай Рим Республикасы Жерорта теңізінің ең дамыған құл иеленуші мемлекеті болып алды ,мұнда құл иеленуші қоғамның қоғамдық құрылымы дамуының ең жоғарғы толық фазасына жетті.
17.Урарту және Закавказьенің ежелгі мемлекеттері
Алғашқы қауымдық құрылыс тәртіптерінің интенсивті ыдырау процесі Ван көлін мекендеген Урарту тайпаларында болды.Ван ауданының құнарлы жері осы төңіректе егіншіліктің дамуына ,халықтың шоғырлануына әкелді.Бірақ бұл құрылған жеке бірлестіктер сол кезеңде күшейіп отырған отырған көрші елдердің қол астына жиі түсіп отырды.
Бзд 835-825 ж Урарту билеушісі І Сардури өзінің державасын арнайы жариялайды.Астанасы Тушпа қаласы,айналасы тас бекіністермен қоршалған.Оның төңірегіне ұсақ иеліктер топтаса бастайды.Түрлі тайпалардан құралған державаны идеологиялық жағынан нығайту үшін ең басты үш құдайды халди-аспан кудайы,шивини-кун кудайы,тейшеба-найзагай мен жанбыр кудайы ретінде карайтын реформа жүргізіледі.Діни орталық Муцацир.
Менуа патша (бзд 810-786 ж) Урартуды күшейтті.Оның қызметтері :Ван көлінің суы ішуге жарамсыз болғандықтан алыстағы тау суын қалаға тартатын Менуа каналын салады,армияны ассирия әскері негізінде қайта құрады,тәуелді иеліктерді ұйымдастыруға көңіл бөледі.