Файл: Асхат лімов интербелсенді дістерді жоАРы оу орындарында олдану оу ралы Алматы.doc

Студенттердің бастамашылдығы мен шығармашылығын ынталандыру.

Бұл арқылы студенттердің танымдық қабілеттерін едәуір көтеріп, олардың оқу мазмұнына тереңірек үңілуіне ықпал жасауға болады.

11-қағида. Субъективтікті қалыптастыруға ықпал жасау.

Бұл ұстаным студенттердің оқу материалын жағымды тұрғыдан қабылдап, өзін-өзі анықтауына, өз әрекеттеріне деген жауапкершілігіне, өзіндік тұрғыдан өмір сүруіне бастайды.

12-қағида. Студенттік аудиторияда әлеуметтік қасиеттері басым және қоғамға кіріктірілген үйренуші тұлғасын қалыптастыруға бастайтын жағдайларды қамтамасыздандыру.

«Оқудың/оқытудың басты мақсаты – тұлға қалыптастыру» деген қағиданы растайтын ұстаным.
ҚОСЫМША

Чарлз Темпл

Жоғарғы мектепте оқытудың белсенді түрлерін қолданудың дәлелдері

Жоғарғы мектепте оқытудың белсенді түрлерін қолданудың басты төрт дәлелі бар.

Белсендітүрдеоқуменсыниойлауөмірдеқолданыстабатынбілімбереді. Көп жылдар бұрын философ Альфред Норт Уайтхэд (1910 – 1957) жазып, ал психолог Ховард Гарднер көрсетіп бергендей, білімнің ырықсыз, бәлсенді күйде қабылданатын (мектептік білім), тәжірибеден ойланбай алынатын (интуитивтік білім) және әлемді түйсініп, ақпаратты алумен қатар оны игеру арқылы проблемаларды шешуді меңзейтін ғылымитүрдедәлелденгентұжырымдамаларменойлаупроцестеріненегізделген(пән аумағындағы білім мен ойлау) білім түрлерін ажырату керек.

Жүйелі ойлау текқанабелсендітүрде ғана сіңіріледі. Ал егер де оны игермесек, онда біз күнделікті проблемалар туралы тек интуитивтік білім (оның кемшіліктерінің баршылық екендігін мойындауымыз керек) арқылы ғана ойланатын боламыз да, мектептік білім негізінде емтихан мен тестерді тапсырып, таныстарымыз алдында сол білімізбен мақтанатын боламыз. Жүйелі білім мен ойлау дегеніміз ғалымдар, әдеби сыншылар мен әлеуметтік философтар қолданатын ойлау түрі, ол жоғарғы білім беру жүйесінің ең лайықты және үйлесімді мақсаты болып табылады. Біз студенттеріміздің тек жеке пәндердің негізгі тұжырымдарын біліп қана қоймай, сонымен бірге алған ақпарат негізінде жүйелі түрде ойлай білетін дағды алуын қалаймыз, яғни олар осындай терең тұжырымдамаларды құрастыруға әкелетін білікті меңгеруі керек; кейініректе бұл дағды студенттерге бұдан да көлемді жаңа білім құрастырып, бүгінгі күні оқытушылар болжап біле алмайтын проблемалардың шешімін табуға мүмкіншілік туғызады.

Белсенді_оқыту_/_оқу_өздігімен_білім_алуды_дамытады_.'>Белсенді оқыту/оқу өздігімен білім алуды дамытады.Құрамына оқу дағдылары кіретін білім беру студенттің университетті бітіруімен ескірмейді. Шынтуайтқа келгенде ол студенттерді бүкіл Әлеммен ұзақ та парасатты (интеллектуалды) әңгіме жүргізуге, сол арқылы өзінің парасатты өсуін тоқтатпауға үйретеді.Белсендіоқыту/оқубасқа

пікірлергедегентөзімділік (толеранттық) жәнеәлеуметтікқарым-қатынасдағдыларындамытуғасебепшіболады. Шындығындадастуденттікөмірдіңеңқұндысабақтарыәлеуметтікболыптабылады. «Университет» дегенсөздіңөзістуденттердіңосығандейінтанысемесидеялардығанаемес, соныменбіргеөздеріненөзгеадамдардыдатанидыдегендімеңзейді. Оқыту/оқудыңбелсендіәдістеріменсыниойлаудықолданатынсабақтарадамдарментанысудыңеңыңғайлыорны. Текжаңажолдастабуүшінғанаемес, басқалардытүсініп, ерекшеліктерімізгеқарамайқарым-қатынасқұруүшінде.

Студенттердің қызығушылығы мен ынтасы оқыту/оқудың белсенді тәсілдерін қолданғанда анағұрлым жоғары болады. Соңғы он жыл аумағында Гарвард бағалау семинарларының аумағында «Колледждеалғанбілімніңсапасынқандайжәйттерөсіреді?» деген сұрақ зерттелген еді. Оқытудың тиімділігін арттыруға келесі шарттарды қадағалау жәрдемдеседі екен:

- нақты күтілетін нәтижелерді айқындау;

жазба жұмыстарын жиі орындау;
курс соңындағы бір ғана курстық жұмыс орындау мен емтихан тапсырудың орнына көптеген жобаларды орындау;
интербелсенді сұрақтар;
бірлесе оқу және жұмыс жасау;
оқу курсының Әлеммен, шынайы өмірмен байланысын айқындау.

(Кітапта: Ч.Темпл. Стратегии для использования в любых предметных областях. Развитие критического мышления через чтение и письмо в системе высшего образования. – Алматы: Фонд «ХХІ век», 2002. – 5-6 беттер).
ҚОСЫМША

Интербелсенді технологиялардың тізімі

(М.Құрмановтың материалдары бойынша)

Елімізде танымал интербелсенді (инновациялық) технологиялардың (модельдердің, жүйелердің, тұжырымдамалардың, жобалардың) тізімі М.Құрмановтың материалдары бойынша беріліп отыр. Бұл технологиялардың кейбіреулері Қазақстанда кеңінен таралған.

Л.В.Занковтың дамыта оқыту жүйесі
Д.Б.Эльконин-В.В.Давыдовтың дамыта оқыту жүйесі.
Проблемалық оқыту теориясы (А.М.Матюшкин, И.Я.Лернер, М.И.Махмутов).
Мазмұндық жалпыламалау теориясы (В.В.Давыдов).
Бағдарламалық оқыту (Н.Ф.Талызина, Т.А.Ильина және басқалар).
Ақыл әрекеттерін кезеңдеп қалыптастыру тұжырымдамасы (П.Я.Гальперин).
Танымдық қызығушылықты дамыту теориясы (Г.И.Щукина).
Оқытуды оптимизациялау теориясы (Ю.К.Бабанский, М.М.Поташник).
Оқу әрекеттерін белсенділендіру теориясы (А.К.Маркова, Т.Н.Шамова, И.Ф.Харламова және басқалар).
Оқытудың бейімделу (адаптативтік) жүйесі (А.С.Границкая).
Гуманистік-тұлғалық тәсілге негізделген жүйе (Ш.А.Амонашвили).
Интенсивті оқытудың әдістемелік жүйесі (В.Ф.Шаталовтың тірек-сигналдық жүйесі).
«Тұңғиыққа шому» технологиясы (М.П. Щетинин).
Модульдік технология (М.Жанпейісова және басқалар).
Жаңа ақпараттық технологиялар (Кредиттік оқу технологиясы, Ақпараттық оқу технологиясы және басқалары).
Оқытудың ұжымдық тәсілі (В.К.Дьяченко).
Ұжымдық шығарымпаздық әрекеттер әдістемесі (И.П.Иванов).
«Дамытатын орта» бастауыш оқыту моделі (И.П.Иванов).
Әрекеттік-қарым-қатынас негізінді құрылған жүйе (Л.Ф.Климанова).
Тәрбие технологиясы (Н.Е.Щуркова).
Субъективтік критицизм теориясы (Л.Розенблатт, Д.Бляйхг).
Схемалар теориясы (Р.Андерсон және басқалар).
Үлкейтілген дидактикалық бірліктер теориясы (П.Б.Эрдниев).
М.Монтессори жүйесі.
«Вальдорф педагогикасы» (Р.Штайнер).
Гуманистік педагогика (К.Роджерс).
Толық меңгеру технологиясы (Б.Блум, Дж.Кэрролл).
«Парасат құрылымы» моделі (Дж Гилфорд).
Когнитивтік-аффектілік модель, когнитивтік ойлауға үйрету (Ф.Уильямс).
С.Пейперттің «Оқу процесінде компьютерлерді қолдану» жүйесі.
«Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту» халықаралық жобасы (Дж.Стилл, Куртис С.Мередит, Ч.Темпл).
«Step by step» халықаралық бағдарламасы.
«Пікірсайыс» халықаралық бағдарламасы (К.Поппер және басқалар).
Эвристикалық оқыту технологиясы.
«Ұжымдық ойлану әрекеттері – адамның өзін-өзі дамытуы моделі» технологиясы.
«Өзін-өзі тану» үйрету моделі (П.Иванов).
Метакогнитивтік оқыту (Э.Браун, Д.Грейвз).
Оқу ақпаратары жүйесі. Ақпараттандыру технологиясы.
Паоло Фрейренің «Езілгендер педагогикасы».
Халықаралық «Street Law» жобасы.

Жоспар:

Интербелсенді әдіс неден туындады

Интербелсенді сөзінің мағынасы

Интербелсенді оқу/оқытудың негізгі қағидалары мен мақсаттары

Дәстүрлі оқытудан айырмашылығы

Интербелсенді оқыту әдістері

Кесте №8

Дәстүрлі оқыту мен интербелсенді оқудың

айырмашылықтары

Оқу жүйе- лері Пара- метрлер	Дәстүрлі білім беру (білімді жинақтауға негізделеді)	Интербелсенді оқу (білімді өздігімен игеруге негізделеді)
Негізгі мазмұны	Оқыту, үйрету, білім беру (үйренушілердің толық білімсіз-дігі пайымдалады)	Оқу, үйрену, білім алу («үйрену арқылы ғана білімді меңгеру ықтимал» деген қағида ұстанады)
Негізгі мақсаты	Адамдардың күнделікті бол-мысқа бейімделуі, «біліктілік» тұжырымы бойынша білім, білік, дағды «беру»	Күнделікті болмысты адам мұқтажда-рына сәйкес түбегейлі өзгерту, «құзырлылық» («компетенция») тұжырымы бойынша құзырлардың (компетенциялардың) қалыптасуына тиімді орта мен жағдай жасау
Субъект	Оқытушы	Студент пен оқытушы
Объект	Студент	Бүкіл Әлем, бүкіл өмір (өмір сүру, еңбек жасау, қарым-қатынас, жаңа нәрсеге үйрену)
Оқытушы рөлі	Білім көзі, белсенді үйретуші, біліммен «бос ыдыстарды» толтырушы, студенттерден анағұрлым көп білуші, «солист», «жалғыз актерлі театр» актері, «асаба»	Таным процесі мен үйренуді ұйымдас-тырушы, жүргізуші, бағыт-бағдар сілтеуші, проблемалық түрде студенттер түйсінетін және талдайтын болмысты құрастырушы.
Студент рөлі	Ырықсыз, бәлсенді, айтқанды орындаушы, қайталаушы, тыңдаушы	Белсенді, өз біліміне деген жауапкер-шілікті түсінуші, білімді өздігімен игеруші, өз қажеттіліктерін айқындаушы.
Оқытушы әрекеттері	- Мәліметтер мен ақпараттар береді; - Өзі жасаған қорытындылар мен тұжырымдарды келтіреді; - Тапсырмалар береді; - Студенттердің білімін тексереді.	Студенттерде келесідей қабілеттерді дамытуға ұмтылады: - өзіндік әрекеттер мен көзқарас қалыптастыру мен дамыту, - ақпаратты өздігімен игеру: талдау, шешім қабылдау, жаңа мазмұн құру; - проблеманы айқындау және оны шешу жолдарын қарастыра білу, - келіссөздер және пікірталас жүргізе білу, - өз сөзіне иландыру және бітімге келе білу.