Файл: Асхат лімов интербелсенді дістерді жоАРы оу орындарында олдану оу ралы Алматы.doc
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 11.12.2023
Просмотров: 1157
Скачиваний: 21
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
«Мына төбедегі шам маған ұқсас екен: менің де көңілім қазір жарқырап тұр!»
Қалауы бойынша кейбір студенттердің әңгімесін (немесе әр топтан бір студенттің) бүкіл аудиторияға да жариялауды сұрау керек.
Өзгертулерді тап!
Студенттер жұптарға бөлінгеннен кейін оларға келесідей тапсырмалар беріледі:
- Жұбыңызға қарама-қарсы тұрып, бір-біріңізге 10-15 секундтай қарап алыңыздар.
- Енді сырт айналып, бір-біріңізге арқа беріп тұрыңыздар. Сыртқы пішініңізге (киіміңізге, шашыңызға) қандай да болмасын 3 өзгерту (немесе 5 те болады) енгізіңіз.
Бұл жерде студенттер шаштарының жатуын өзгертіп, сыртқы киімін, сағат, сырға немесе көзілдірігін шешіп немесе киіп, сыртқы пішіндерін өзгертулері керек.
- Екі жақ та өзгертулерді аяқтағанда, бір-біріңізге қараңыздар да, сол өзгертулерді табыңыздар.
(Бұл ойсергек «Step by step» бағдарламасы практикасынан алынды)
Сөздерден әңгіме құрастыру
Студенттердің әрқайсына қандай да болмасын бір-бір сөз ойлауды тапсырып, бірнеше секундтан кейін ол сөздерді (жалпы саны 15-20 сөздей) тақтаға жазып, студенттердің шағын топтарына осы сөздерді қолданып, 2 минут ішінде студенттер өмірін суреттейтін ауызша әңгіме құрастыруды ұсыну керек. Әңгімеде топ студенттерінің және оқытушылардың есімдері міндетті түрде аталуы керек.
(Бұл ойсергек «Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту» жобасы практикасынан алынды).
Көршінің суреті
Студенттер дәптерін төбесіне (басына) қойып, өзінің жұптасына қарап отырып, берілген қысқа уақыт ішінде (1-1,5 минут) оның суретін салуға тырысады. Суретті салып бітіргенше, дәптерге қарауға болмайды. Әрине, салған суреттердің қисық-қыңыр болатындығы сөзсіз, алайда олардың студенттерге қызық болып көрінуі сөзсіз. Студенттер сурет салынған парақтарға өз қолдарын қойып, бір-біріне тарту етеді.
(Бұл ойсергек «Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту» жобасы практикасынан алынды).
Қозғалыстағы сурет
Бұл ойсергек алдыңғыға ұқсас. Алайда суретті енді қозғалыста салу керек. Ол үшін студенттер қолдарына дәптер мен қаламсаптарын алып, шеңберлене тұрады, сол жаққа бұрылып, аудитория ішінде шеңберді бұзбай жүре бастайды. Олар алдында тұрғанның арқасына дәптерін қойып, арттағы студенттің суретін салуға тырысуы керек. Бұл жерде келесідей ережелерді сақтаған орынды:
- Тоқтауға болмайды!
- Шеңбер жүруін тоқтатқанша суретті сала беру керек.
- Суретке ренжуге болмайды!
Студенттер сурет салған парақтарға өз қолдарын қойып, суреті салынғандарға тарту етеді.
(Бұл ойсергек «Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту» жобасы практикасынан алынды).
Атомдар мен молекулалар
Молекулалар атомдардың жиынтығы екендігі баршаға да мәлім.
Студенттер аудиторияның бос жеріне жиналады. Ойынды жүргізуші «Атомдар!» деп дауыстағанда, олар бір-бірімен араласып, әрілі-берілі жүруі керек, өйткені олар қазір броундық қозғалыстағы атомдар іспетті. Ал жүргізуші «Молекулар!» деп айтып, бір санды атаса (мәселен, үш немесе төрт, бес, алты), студенттер сол аталған сан құрамында топтарға жедел түрде бірігуі керек. Қалыс қалған студенттер (топ құрамын аталған саннан кем құрғандар) айып ретінде бір тапсырма орындайды: өлең оқиды, ән айтады, т.с.с.
Ойынның нәтижесінде құралған топтар сол құрамда парталарға да отыруына болады: олар сабақты осы құрамда жалғастырады.
(Бұл ойсергек «Street Law» бағдарламасы практикасынан алынды)
Комплименттердің бұрқасыны
Студенттер берілген уақыт ішінде (1-1,5 минут) бір парақ қағазға өздерінің сүйікті адамдарынан естігісі келген комплиментті жазады. Комплименттердің жеке сөздер (эпитеттер) түрінде болмай, толық сөйлемдер түрінде болғаны дұрыс. Жазып болған соң студенттер бұл парақтарды умалақтап, домалақ қармен атқыласқандай оларды бір-біріне лақтыруы керек. Содан кейін оқытушы студенттерге бір-бірден «қар домалағын» ашып, оларды оқуды тапсырады.
Комплименттерді барлық студенттердің кезектесіп оқуына да болады.
(Бұл ойсергек «Step by step» бағдарламасы практикасынан алынды)
Қос шеңбердегі комплименттер
Студенттер екі шеңберге (ішкі және сыртқы) бөлініп, бір-біріне жүзін қаратып тұрады. Ішкі және сыртқы шеңберде бір-біріне бет қаратып тұрған студенттер кезектесіп бір-біріне комплимент айтуы керек. Содан кейін ішкі шеңбердегілер оң жаққа бір адым жасап, алдында алмасып тұрған басқа студентпен комплименттермен алмасады.
Екі қолды жұмысқа жұмылдыру
Студенттер екі қолына да қаламсап алып, бір мезгілде екі қолымен келесідей әрекеттерді атқарады:
1. Оң қолымен бес үшбұрыш, ал сол қолымен бес төрт бұрыш салады.
2. Оң қолымен бес шеңбер, ал сол қолымен бес үш бұрыш салады.
3. Оң қолымен өзінің есімін, ал сол қолымен фамилиясын жазады. Бұл жерде жазуды оңайлату үшін есім мен фамилиядағы әріптер санын теңдестірген дұрыс: егер фамилия ұзын болса, ондағы «-ов/-ев», «-ова/-ева» жұрнақтарын алып тастап, есімге «жан» түбірін қоса болады.
Студенттерге салғандары мен жазғандарының олқы шыққандығына назар аудармауларын ескерту керек. Мұнда ең бастысы - жазудың өзі, сол себепті де тоқтамай, әрекеттене беру керек.
Бұл ойсергектің мақсаты келесідей:
Әдетте оңқайлардың (оң қолымен жұмыс жасайтындардың) миының сол жақ жарты шары жұмысқа жұмылдырылады да, ал оң жағы жұмысқа белсене араласпайды. Екі қолмен бір мезгілде әртүрлі әрекеттер жасағанда, мидың екі жағы да іске жұмылады екен.
Ән шырқау
Студент топтарына ел арасында көп тараған, кеңінен таныс әндердің бір шумағы мен қайырмасы жазылған карточкалар таратылып беріледі. Студенттердің әр тобы тез арада дайындалып, кезекпен карточкаларда келтірілген әндерді бірлесе орындауы керек.
Студенттерге Шәмші Қалдаяқов, Әсет Бейсеуов, Ескендір Хасанғалиев, Нұрғиса Тілендиев секілді танымал композиторлардың әндерін ұсынған орынды («Ақ бантик», «Армандастар», «Атамекен», «Өз елім», т.б.).
Мадақтау
Студенттер екі топқа бөлінеді де, әр топ бір минут ішінде қарсы топ пен оның мүшелеріне мақтау мен комплимент айтуға дайындалуы керек. Олар басқа топтағы әрбір студенттің сыртқы пішінінен, адами қасиеттерінен, сабақ үлгерімінен тек жағымды жақтарын атауы қажет.
Уақыт өткен соң екі топ кезектесіп бірін-бірі мақтайды.
Логикалық ойлауға негізделген ойсергектер
(жұмбақтар, есептер, мәселелер)
Орны ауыстырылған әріптер
Тақтаға әріптерінің орны ауысып кеткен студенттердің бірнеше есімі (немесе географиялық атаулар, белгілі адамдардың есімдері, т.б.) жазылады:
ЙТНЖСІЕА (СЕЙІТЖАН)
ААЫНҚТБЖ (БАҚЫТЖАН)
РАЛМҮИГ (ГҮЛМИРА)
МАОТРЖ (ЖОМАРТ).
Студенттер жасырылған есімдерді табу керек.
Тақырыпты жасыру
Бұл ойсергек алдыңғыға ұқсас. Сабақ тақырыбы тақтаға әріптерінің орны ауыстырылып жазылады, мәселен:
«Ққааз тнңііееәидб удма рікееедңз» - «Қазақ әдебиетінің даму кезеңдері».
Студенттер жасырылған тақырыпты табу керек.
Жұмбақтарды шешу
Студенттердің ойлау қабілеттерін сабақ тақырыбына жұмылдыру үшін оларға қысқа уақыт ішінде (1-2 минут) қызықты жұмбақтарды шешу жұмысын тапсырған орынды.
Халық жұмбағы.
Бір қырдың басында тұрған қойшы екінші қырдың басындағы басқа қойшыға айқайлайды:
- Ей, Дүйсенбай! Егерде сен маған бір қойыңды берсең, онда менің қойым сенікінен екі есе көп болады!
Дүйсенбай болса былай деп тіл қатады:
- Жоқ, Сейсенбай! Оданша сен маған бір қойыңды бер: сонда біздің қойымыз тең болады!
Сұрақ: Екі қойшыда қой саны қаншадан болған?
Студенттер жұп ішінде ойланып, аз уақыт ішінде жауап беруі керек.
Жауабы: Біреуінде – бес қой, екіншісінде – жеті қой.
(Бұл жұмбақ Мұрат Құрмановтың жинағандарынан алынды).
Хирург
Автомобиль авариясында бір жігіт қатты жарақат алады, ал қасында отырған әкесі мерт болады. Жігітті жедел түрде ауруханаға жеткізеді. Алайда алдарынан шыққан хирург бұл жігітке операция жасаудан бас тартты:
- Мен өз балама операция жасай алмаймын! – деп.
Сұрақ: Хирург жігітке кім боп келеді?
Жауабы: Хирург – жігіттің шешесі.
Сөзжұмбақ
Тақтаға келесідей сөздер жазылады: «Бірлік, бекінген, күш, төрткүл, әбестік, қалтырау, жетіген, қонақ, келу, жүзім, жымыңдаған».
Сұрақ: Бұл сөздерді қандай жәйт біріктіреді?
Жауабы: Келтірілген сөздердің барлығында сан есімдер жасырылған: «Бірлік, бекінген, күш, төрткүл, әбестік, қалтырау, жетіген, қонақ, келу, жүзім, жымыңдаған».
Джон және Билл
Джон және Билл бір бөлмеде болғанды. Кенет есік ашылды да, сынған әйнектің сыңғыры естілді. Джон Билге қарап еді, Билл өліп жатыр екен.
Сұрақ: Билл неліктен мерт болды?
Студенттерге бұл жұмбақтың шешуін тек сұрақ қою арқылы шешуге болатындығын ескерту керек. Сол себепті де студенттер сұрақ қойып, ал оқытушы олардың барлығына да бүкпесіз түрде жауап беруі керек: ол тек дұрыс жауапты ғана айтпайды, өйткені оған студенттердің өздері жетуі керек.
Жауабы: Есік желдің лебінен ашылып, үстелде тұрған аквариум еденге құлап, сынып қалды. Ал Билл – балық болатын.
(Бұл жұмбақ «Перемена» /2001, №2/ журналынан алынды).
Сандық жұмбақ
Студенттер шағын топ құрамында екі минуттың ішінде келесі есептің шешімін табу керек: «Сұрау белгісінің орнына қажетті сан қойыңыз».
Сурет №3
Жауабы: 112.
(Әрбір доминодағы төменгі сан жоғарғы санды квадратқа шығарып, содан кейін оны екіге бөліп, одан жоғарғы санды алып тастауынан құралады: 16²=256; 256:2=128; 128-16=112).
(Бұл жұмбақ келесі кітаптан алынды: Г.Дж.Айзенк. Узнай свой собственный коэффициент интеллекта. - М.: «Ай кью», 1996. – 160 с. – С.82)
Осы секілді сандарға негізделген жұмбақтарды оқытушының өзі құрастыруына болады.
Сөздік жұмбақ
Студенттер шағын топ құрамында бір минуттың ішінде келесі сөздік есептің шешімін табу керек:
- «Бірінші сөзді бастап, екінші сөзді аяқтайтын сөзді табыңыздар»:
О (...) ЫҚ
Жауабы: БАЛ.
(Бірінші сөз – «обал», екінші сөз – «балық». Жақша ішіндегі нүктелер қажетті сөздегі әріп сандарын білдіреді).
Мұндай жұмбақтарды әрбір оқытушының өзі көптеп келтіруіне болады.
Сөзді тап
Студенттер шағын топ құрамында бір минуттың ішінде келесі сөздік есептің шешімін табу керек: «Жақша ішінде тасталып кеткен сөзді табыңыздар».
ақпан (қала) алқоры
рақымшыл (......) қамқорлық
Жауабы: Қармақ.
(Мысал ретінде берілген жоғарғы қатарда ортадағы сөз бірінші және екінші сөздердің екі әрпін кері оқудан құралады: ақпан – «қа», алқоры – «ла». Ал төменгі қатардағы сөз екі сөздің үш әрпін керісінше оқығаннан құралады: рақымшыл – «қар», қамқорлық – «мақ». Жақша ішіндегі нүктелер қажетті сөздегі әріп сандарын білдіреді).
Мұндай жұмбақтарды әрбір оқытушының өзі көптеп келтіруіне болады.
Буриме
Буриме деп берілген ұйқастарға өлең жолдарын (тармақтарын) құрастыруды атайды. Мысалы, оқытушы тақтаға өзара ұйқасқан бірнеше сөзді тігінінен жазады:
кезімнен
көзіңнен
ұмыттың
үміттің.
Осы ұйқастарды қолданып, студенттердің әрқайсысы бір шумақ өлең жазуы керек. Берілген уақыттан кейін (1-1,5 минут) өлеңдер топ іштерінде оқылып, ең сәтті шыққандары бүкіл аудиторияға оқылады. Аяғында оқытушы Тұманбай Молдағалиевтің «Әнім сен едің» атты өлеңінің осы ұйқастар алынған шумағын оқып беруіне болады:
Құрбым, жан құрбым, бала кезімнен,
Бақыт көріп ем қара көзіңнен...
Кеттің ұмытып, мәңгі ұмыттың...
Жібін үздің ғой нәзік үміттің.
«Өзіңді таны» тақырыбында психологиялық тест түріндегі ойсергектер
Мен қандаймын?
Студенттер 1-ден 10-ға дейінгі сандарды бір мезгілде екі қолымен жазуы керек: мәселен, оң қолымен де, сол қолымен де «1» санын, одан кейін «2» санын және әрі қарай жалғастырып. Жазу барысында қалай жазылғандығына (әдемі, нашар) назар аудармау керек. Содан кейін олар жазғандарының ішінен жазылуы бір-біріне ұқсас бір жұп санды таңдауы керек.
Оқытушы енді студенттерге олардың жеке бастарының қасиеттерін сипаттайтын келесідей тізімді оқып береді:
Қалауы бойынша кейбір студенттердің әңгімесін (немесе әр топтан бір студенттің) бүкіл аудиторияға да жариялауды сұрау керек.
Өзгертулерді тап!
Студенттер жұптарға бөлінгеннен кейін оларға келесідей тапсырмалар беріледі:
- Жұбыңызға қарама-қарсы тұрып, бір-біріңізге 10-15 секундтай қарап алыңыздар.
- Енді сырт айналып, бір-біріңізге арқа беріп тұрыңыздар. Сыртқы пішініңізге (киіміңізге, шашыңызға) қандай да болмасын 3 өзгерту (немесе 5 те болады) енгізіңіз.
Бұл жерде студенттер шаштарының жатуын өзгертіп, сыртқы киімін, сағат, сырға немесе көзілдірігін шешіп немесе киіп, сыртқы пішіндерін өзгертулері керек.
- Екі жақ та өзгертулерді аяқтағанда, бір-біріңізге қараңыздар да, сол өзгертулерді табыңыздар.
(Бұл ойсергек «Step by step» бағдарламасы практикасынан алынды)
Сөздерден әңгіме құрастыру
Студенттердің әрқайсына қандай да болмасын бір-бір сөз ойлауды тапсырып, бірнеше секундтан кейін ол сөздерді (жалпы саны 15-20 сөздей) тақтаға жазып, студенттердің шағын топтарына осы сөздерді қолданып, 2 минут ішінде студенттер өмірін суреттейтін ауызша әңгіме құрастыруды ұсыну керек. Әңгімеде топ студенттерінің және оқытушылардың есімдері міндетті түрде аталуы керек.
(Бұл ойсергек «Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту» жобасы практикасынан алынды).
Көршінің суреті
Студенттер дәптерін төбесіне (басына) қойып, өзінің жұптасына қарап отырып, берілген қысқа уақыт ішінде (1-1,5 минут) оның суретін салуға тырысады. Суретті салып бітіргенше, дәптерге қарауға болмайды. Әрине, салған суреттердің қисық-қыңыр болатындығы сөзсіз, алайда олардың студенттерге қызық болып көрінуі сөзсіз. Студенттер сурет салынған парақтарға өз қолдарын қойып, бір-біріне тарту етеді.
(Бұл ойсергек «Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту» жобасы практикасынан алынды).
Қозғалыстағы сурет
Бұл ойсергек алдыңғыға ұқсас. Алайда суретті енді қозғалыста салу керек. Ол үшін студенттер қолдарына дәптер мен қаламсаптарын алып, шеңберлене тұрады, сол жаққа бұрылып, аудитория ішінде шеңберді бұзбай жүре бастайды. Олар алдында тұрғанның арқасына дәптерін қойып, арттағы студенттің суретін салуға тырысуы керек. Бұл жерде келесідей ережелерді сақтаған орынды:
- Тоқтауға болмайды!
- Шеңбер жүруін тоқтатқанша суретті сала беру керек.
- Суретке ренжуге болмайды!
Студенттер сурет салған парақтарға өз қолдарын қойып, суреті салынғандарға тарту етеді.
(Бұл ойсергек «Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту» жобасы практикасынан алынды).
Атомдар мен молекулалар
Молекулалар атомдардың жиынтығы екендігі баршаға да мәлім.
Студенттер аудиторияның бос жеріне жиналады. Ойынды жүргізуші «Атомдар!» деп дауыстағанда, олар бір-бірімен араласып, әрілі-берілі жүруі керек, өйткені олар қазір броундық қозғалыстағы атомдар іспетті. Ал жүргізуші «Молекулар!» деп айтып, бір санды атаса (мәселен, үш немесе төрт, бес, алты), студенттер сол аталған сан құрамында топтарға жедел түрде бірігуі керек. Қалыс қалған студенттер (топ құрамын аталған саннан кем құрғандар) айып ретінде бір тапсырма орындайды: өлең оқиды, ән айтады, т.с.с.
Ойынның нәтижесінде құралған топтар сол құрамда парталарға да отыруына болады: олар сабақты осы құрамда жалғастырады.
(Бұл ойсергек «Street Law» бағдарламасы практикасынан алынды)
Комплименттердің бұрқасыны
Студенттер берілген уақыт ішінде (1-1,5 минут) бір парақ қағазға өздерінің сүйікті адамдарынан естігісі келген комплиментті жазады. Комплименттердің жеке сөздер (эпитеттер) түрінде болмай, толық сөйлемдер түрінде болғаны дұрыс. Жазып болған соң студенттер бұл парақтарды умалақтап, домалақ қармен атқыласқандай оларды бір-біріне лақтыруы керек. Содан кейін оқытушы студенттерге бір-бірден «қар домалағын» ашып, оларды оқуды тапсырады.
Комплименттерді барлық студенттердің кезектесіп оқуына да болады.
(Бұл ойсергек «Step by step» бағдарламасы практикасынан алынды)
Қос шеңбердегі комплименттер
Студенттер екі шеңберге (ішкі және сыртқы) бөлініп, бір-біріне жүзін қаратып тұрады. Ішкі және сыртқы шеңберде бір-біріне бет қаратып тұрған студенттер кезектесіп бір-біріне комплимент айтуы керек. Содан кейін ішкі шеңбердегілер оң жаққа бір адым жасап, алдында алмасып тұрған басқа студентпен комплименттермен алмасады.
Екі қолды жұмысқа жұмылдыру
Студенттер екі қолына да қаламсап алып, бір мезгілде екі қолымен келесідей әрекеттерді атқарады:
1. Оң қолымен бес үшбұрыш, ал сол қолымен бес төрт бұрыш салады.
2. Оң қолымен бес шеңбер, ал сол қолымен бес үш бұрыш салады.
3. Оң қолымен өзінің есімін, ал сол қолымен фамилиясын жазады. Бұл жерде жазуды оңайлату үшін есім мен фамилиядағы әріптер санын теңдестірген дұрыс: егер фамилия ұзын болса, ондағы «-ов/-ев», «-ова/-ева» жұрнақтарын алып тастап, есімге «жан» түбірін қоса болады.
Студенттерге салғандары мен жазғандарының олқы шыққандығына назар аудармауларын ескерту керек. Мұнда ең бастысы - жазудың өзі, сол себепті де тоқтамай, әрекеттене беру керек.
Бұл ойсергектің мақсаты келесідей:
Әдетте оңқайлардың (оң қолымен жұмыс жасайтындардың) миының сол жақ жарты шары жұмысқа жұмылдырылады да, ал оң жағы жұмысқа белсене араласпайды. Екі қолмен бір мезгілде әртүрлі әрекеттер жасағанда, мидың екі жағы да іске жұмылады екен.
Ән шырқау
Студент топтарына ел арасында көп тараған, кеңінен таныс әндердің бір шумағы мен қайырмасы жазылған карточкалар таратылып беріледі. Студенттердің әр тобы тез арада дайындалып, кезекпен карточкаларда келтірілген әндерді бірлесе орындауы керек.
Студенттерге Шәмші Қалдаяқов, Әсет Бейсеуов, Ескендір Хасанғалиев, Нұрғиса Тілендиев секілді танымал композиторлардың әндерін ұсынған орынды («Ақ бантик», «Армандастар», «Атамекен», «Өз елім», т.б.).
Мадақтау
Студенттер екі топқа бөлінеді де, әр топ бір минут ішінде қарсы топ пен оның мүшелеріне мақтау мен комплимент айтуға дайындалуы керек. Олар басқа топтағы әрбір студенттің сыртқы пішінінен, адами қасиеттерінен, сабақ үлгерімінен тек жағымды жақтарын атауы қажет.
Уақыт өткен соң екі топ кезектесіп бірін-бірі мақтайды.
Логикалық ойлауға негізделген ойсергектер
(жұмбақтар, есептер, мәселелер)
Орны ауыстырылған әріптер
Тақтаға әріптерінің орны ауысып кеткен студенттердің бірнеше есімі (немесе географиялық атаулар, белгілі адамдардың есімдері, т.б.) жазылады:
ЙТНЖСІЕА (СЕЙІТЖАН)
ААЫНҚТБЖ (БАҚЫТЖАН)
РАЛМҮИГ (ГҮЛМИРА)
МАОТРЖ (ЖОМАРТ).
Студенттер жасырылған есімдерді табу керек.
Тақырыпты жасыру
Бұл ойсергек алдыңғыға ұқсас. Сабақ тақырыбы тақтаға әріптерінің орны ауыстырылып жазылады, мәселен:
«Ққааз тнңііееәидб удма рікееедңз» - «Қазақ әдебиетінің даму кезеңдері».
Студенттер жасырылған тақырыпты табу керек.
Жұмбақтарды шешу
Студенттердің ойлау қабілеттерін сабақ тақырыбына жұмылдыру үшін оларға қысқа уақыт ішінде (1-2 минут) қызықты жұмбақтарды шешу жұмысын тапсырған орынды.
Халық жұмбағы.
Бір қырдың басында тұрған қойшы екінші қырдың басындағы басқа қойшыға айқайлайды:
- Ей, Дүйсенбай! Егерде сен маған бір қойыңды берсең, онда менің қойым сенікінен екі есе көп болады!
Дүйсенбай болса былай деп тіл қатады:
- Жоқ, Сейсенбай! Оданша сен маған бір қойыңды бер: сонда біздің қойымыз тең болады!
Сұрақ: Екі қойшыда қой саны қаншадан болған?
Студенттер жұп ішінде ойланып, аз уақыт ішінде жауап беруі керек.
Жауабы: Біреуінде – бес қой, екіншісінде – жеті қой.
(Бұл жұмбақ Мұрат Құрмановтың жинағандарынан алынды).
Хирург
Автомобиль авариясында бір жігіт қатты жарақат алады, ал қасында отырған әкесі мерт болады. Жігітті жедел түрде ауруханаға жеткізеді. Алайда алдарынан шыққан хирург бұл жігітке операция жасаудан бас тартты:
- Мен өз балама операция жасай алмаймын! – деп.
Сұрақ: Хирург жігітке кім боп келеді?
Жауабы: Хирург – жігіттің шешесі.
Сөзжұмбақ
Тақтаға келесідей сөздер жазылады: «Бірлік, бекінген, күш, төрткүл, әбестік, қалтырау, жетіген, қонақ, келу, жүзім, жымыңдаған».
Сұрақ: Бұл сөздерді қандай жәйт біріктіреді?
Жауабы: Келтірілген сөздердің барлығында сан есімдер жасырылған: «Бірлік, бекінген, күш, төрткүл, әбестік, қалтырау, жетіген, қонақ, келу, жүзім, жымыңдаған».
Джон және Билл
Джон және Билл бір бөлмеде болғанды. Кенет есік ашылды да, сынған әйнектің сыңғыры естілді. Джон Билге қарап еді, Билл өліп жатыр екен.
Сұрақ: Билл неліктен мерт болды?
Студенттерге бұл жұмбақтың шешуін тек сұрақ қою арқылы шешуге болатындығын ескерту керек. Сол себепті де студенттер сұрақ қойып, ал оқытушы олардың барлығына да бүкпесіз түрде жауап беруі керек: ол тек дұрыс жауапты ғана айтпайды, өйткені оған студенттердің өздері жетуі керек.
Жауабы: Есік желдің лебінен ашылып, үстелде тұрған аквариум еденге құлап, сынып қалды. Ал Билл – балық болатын.
(Бұл жұмбақ «Перемена» /2001, №2/ журналынан алынды).
Сандық жұмбақ
Студенттер шағын топ құрамында екі минуттың ішінде келесі есептің шешімін табу керек: «Сұрау белгісінің орнына қажетті сан қойыңыз».
Сурет №3
| 14 |
| 84 |
| 16 |
| ? |
| 12 |
| 60 |
| 10 |
| 40 |
Жауабы: 112.
(Әрбір доминодағы төменгі сан жоғарғы санды квадратқа шығарып, содан кейін оны екіге бөліп, одан жоғарғы санды алып тастауынан құралады: 16²=256; 256:2=128; 128-16=112).
(Бұл жұмбақ келесі кітаптан алынды: Г.Дж.Айзенк. Узнай свой собственный коэффициент интеллекта. - М.: «Ай кью», 1996. – 160 с. – С.82)
Осы секілді сандарға негізделген жұмбақтарды оқытушының өзі құрастыруына болады.
Сөздік жұмбақ
Студенттер шағын топ құрамында бір минуттың ішінде келесі сөздік есептің шешімін табу керек:
- «Бірінші сөзді бастап, екінші сөзді аяқтайтын сөзді табыңыздар»:
О (...) ЫҚ
Жауабы: БАЛ.
(Бірінші сөз – «обал», екінші сөз – «балық». Жақша ішіндегі нүктелер қажетті сөздегі әріп сандарын білдіреді).
Мұндай жұмбақтарды әрбір оқытушының өзі көптеп келтіруіне болады.
Сөзді тап
Студенттер шағын топ құрамында бір минуттың ішінде келесі сөздік есептің шешімін табу керек: «Жақша ішінде тасталып кеткен сөзді табыңыздар».
ақпан (қала) алқоры
рақымшыл (......) қамқорлық
Жауабы: Қармақ.
(Мысал ретінде берілген жоғарғы қатарда ортадағы сөз бірінші және екінші сөздердің екі әрпін кері оқудан құралады: ақпан – «қа», алқоры – «ла». Ал төменгі қатардағы сөз екі сөздің үш әрпін керісінше оқығаннан құралады: рақымшыл – «қар», қамқорлық – «мақ». Жақша ішіндегі нүктелер қажетті сөздегі әріп сандарын білдіреді).
Мұндай жұмбақтарды әрбір оқытушының өзі көптеп келтіруіне болады.
Буриме
Буриме деп берілген ұйқастарға өлең жолдарын (тармақтарын) құрастыруды атайды. Мысалы, оқытушы тақтаға өзара ұйқасқан бірнеше сөзді тігінінен жазады:
кезімнен
көзіңнен
ұмыттың
үміттің.
Осы ұйқастарды қолданып, студенттердің әрқайсысы бір шумақ өлең жазуы керек. Берілген уақыттан кейін (1-1,5 минут) өлеңдер топ іштерінде оқылып, ең сәтті шыққандары бүкіл аудиторияға оқылады. Аяғында оқытушы Тұманбай Молдағалиевтің «Әнім сен едің» атты өлеңінің осы ұйқастар алынған шумағын оқып беруіне болады:
Құрбым, жан құрбым, бала кезімнен,
Бақыт көріп ем қара көзіңнен...
Кеттің ұмытып, мәңгі ұмыттың...
Жібін үздің ғой нәзік үміттің.
«Өзіңді таны» тақырыбында психологиялық тест түріндегі ойсергектер
Мен қандаймын?
Студенттер 1-ден 10-ға дейінгі сандарды бір мезгілде екі қолымен жазуы керек: мәселен, оң қолымен де, сол қолымен де «1» санын, одан кейін «2» санын және әрі қарай жалғастырып. Жазу барысында қалай жазылғандығына (әдемі, нашар) назар аудармау керек. Содан кейін олар жазғандарының ішінен жазылуы бір-біріне ұқсас бір жұп санды таңдауы керек.
Оқытушы енді студенттерге олардың жеке бастарының қасиеттерін сипаттайтын келесідей тізімді оқып береді: