7.3. Құзыреттілікті бағалау – коммуникативтік дағды.

7.2.1. Әңгемелесу барысында материалды дұрыс жеткізу және топпен жұмыс істей білу.

Құрастырған: Ә.Қ.Қыдырбаева

№ 16 сабақ

1. Тақырыбы: Тұқым қуалаушылықтың молекулалық негіздері

2. Мақсаты: Студенттерде молекулалық биологияның заманауи медицинадағы ролі, нуклеин қышқылдарының құрылысы мен қызметінің ашылуы негізінде тұқым қуалайтын аурулардың себебін, даму механизмдерін анықтаудағы молекулалық биология жетістіктерінің маңызы туралы түсінік қалыптастыру.

3.Оқытудың міндеттері:

- тірі ағзалардағы тұқым қуалау ақпаратының жүзеге асырылуы және тасымалдануы, сақталуы барысында молекулалық негіздерін және ДНҚ рөлі жайында студенттердің түсінігін қалыптастыру;

- студенттерді молекулалық биологияның негізгі терминдері мен ұғымдарымен таныстыру

- нуклеин қышқылдарының (ДНҚ, РНҚ) құрылымды-функциональдық айырмашылығын

түсінуге және білімді қалыптастыру

- тұқым қуалайтын ақпараттың жүзеге асуындағы нуклеин қышқылдарының рөлін ашу.

- заманауи клиникалық медицинадағы молекулалық биологияның маңызын ашу

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

4.1. Молекулалық биология пәні және міндеттері.

4.2. ДНҚ, РНҚ. Нуклеин қышқылдары, түрлері, қызметтері, химиялық құрамы.

4.3. Ауруларға диагноз қоюда, емдеу мен алдын-алудағы ДНҚ талдаудың маңызы мен рөлі.

5. Оқытудың әдістері: үйлесімді (комбинациялық) оқыту тәсілі (әңгімелесу, кесте толтыру, сызба сызу).

6. Әдебиеттер:

Негізгі:

1. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М., 2006, 3-10, 49-52б.

2. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2003, 9-30 , 107-110 б.

3. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология.М.,2003, 2-3, 6-8 ,117-125 б.

4. Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дәрістер жинағы). Алматы, 2007, 4-12 б.

5. Қазымбет П.Қ., Аманжолова Л.Е., Нұртаева Қ.С. Медициналық биология. А., 2002, 3-

28, 68-82 б.

6. Медициналық биология және генетика. Оқу құралы проф. Қуандықов Е.Ө. ред. А.,

2004, 7-19, 29-43 б.

7. Аманжолова Л.Е. Жалпы және медициналық генетиканың биологиялық негіздері. А.,

2006, 3-28 б.

8. Қуандықов Е.Ө., Әбілаев С.А. Медициналық биология және генетика. А.2006, 3-17 б.

9. Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е.. Молекулалық биология негіздері (дәрістер жинағы), А., 2008, 3-11 б.

Қосымша:

10. Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. М., 2003, 11-14 б.

11. Щипков В.П., Кривошеина Г.Н. Общая и медицинская генетика. М., 2003, 7-11 б.

6.12. Албертс и др. Молекулярная биология клетки. Т.1. М., 1994, 3-15 б.

13. Спирин А.С. Молекулярная биология. М., 1990, 5-9 б.

6.14. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. негізгі молекулалық-генетикалық терминдердің орысша – қазақша сөздігі. Алматы-2012. 3, 71-72.

7. Бақылау:

7.1. Құзыреттілікті бағалау – білім.

7.1.1. Тесттік бақылау – 3 нұсқа 10 сұрақтан .

7.1.2. Ауызша сұрау

7.2. Құзыреттілікті бағалау – тәжірибелік.

---

7.2.1. Нуклеотидтің құрылысының сызбасын сызу және қызметтерін түсіндіру

2. ДНҚ молекуласының құрылысының сызбасын сызу және қызметтерін түсіндіру

3. РНҚ: а-РНҚ, р-РНҚ, т-РНҚ молекуласының құрылысының сызбасын сызу және қызметтерін түсіндіру

7.2.4. Кестені толтырыңыз. ДНҚ және РНҚ-ның салыстырмалы сипаттамасы

Белгілері	ДНҚ	РНҚ
Макромолекуланың құрылысы
Мономерлері
Нуклеотидтертің құрамы
Қасиеттері
Жасушадағы орны
Қызметі

7.2.5 РНҚ мен ДНҚ молекуласының сызбасындағы бөліктеріне нуклеотидтерді құрайтын қосылыстарының алғашқы әріптерін қойыңыз:

А-аденин, Г-гуанин, Ц-цитозин, Т-тимин, У-урацил, Ф-фосфат, Р-рибоза, Д-дезоксирибоза. Сызбада белгілеңіз: нуклеотидті, триплетті, фосфо-диэфирлі және сутекті байланыстарды.

РНҚ молекуласының құрылысының сызбасы

ДНК молекуласының құрылысының сызбасы

7.2.6. Есеп 1. ДНҚ тiзбегiнiң кесiндiсi келесi нуклеотидтерден тұрады:
Г – Ц – А – Т – А – Т – Ц – Г – Т.
А) Қарама – қарсы тізбектің құрылысын көрсетіңіз.
Б) ДНҚ тізбегінің бөлігінен аРНҚ молекуласының нуклеотидтер қатарын көрсетіңіз.

Есеп 2. ДНҚ молекуласының бiрiншi тiзбегi берiлген: АТТЦГАЦГГЦТАТАГ.

ДНҚ-ның екiншi тiзбегiн анықтаңыз. Егер бір нуклеотид 0,34 нм тұрса ДНҚ тізбегінің ұзындығын анықтаңыз.

Есеп 3.

Нуклеотидтердің жалпы санының ішінен ДНҚ молекуласында тиминдік нуклеотидтері 16% тұрады. Қалған түрлі нуклеотидтердің санын (пайызбен) анықтаңыз.

2. Өзін өзі жетілдіру дағдыны бағалау

«Ген туралы ұғымның негізгі даму кезеңдері» және «Биоинформатика: пробирка мен компьютер аралығындағы молекулалық биология» тақырыптары бойынша СӨЖ-ді қорғау «Молекулалық биология негіздері» тарау бойынша аралық бақылауға дейін.

7.4. Бақылау сұрақтары :

7.4.1. ДНҚ-ның тұқымқуалаушылықтың негізгі материалы ретіндегі ролін алғаш рет кім

және қалай дәлелдеді?

7.4.2. ДНҚ және РНҚ құрылыстары қалай ажыратылады?

7.4.3. ДНҚ қызметтері қандай?

7.4.4. а-РНҚ, р-РНҚ және т-РНҚ қызметтері қандай?

7.4.5. Жануарлар жасушасының генетикалық материалы не түрінде болады?

7.4.6. Неліктен ХХІ ғасыр медицинасын молекулалық медицина деп атайды ?

Тақырып бойынша үш тілде түсіндірме сөздер:

	Қазақ тілінде	Орыс тілінде	Ағылшын тілінде
1	Молекулалық биология - биология бөлімі, нуклейн қышқылдарының қызметі мен құрылысын зерттейді.	Молекулярная биология – часть биологии, изучающая строение и функции нуклеиновых кислот	Molecular biology – past of biolog studying structure and functions of nucleic acids.
2	Нуклеин қышқылы – полинуклеотидтер, тұқым қуалау ақпаратының іске асрылуына қатысады және генетикалық ақпараттың тасымалдау ролін атқарады.	Нуклеиновые кислоты – полинуклеотиды, выполнящие роль носителей генетической информации, и участвующие в реализации наследственной информации	Nucleic acids - polinykleotides, carriers of genetic informational taking part in the realization of genetic information
3	Дезоксирибонуклеин қышқылы (ДНҚ) –құрылысы екі антипараллельден тұратын комплементарлық тізбек, ол 4 азотты негіздерден тұрады: аденин, гуанин, тимин, цитозин тұқым қуалайтын ақпаратты тасымалдайтын өзара сутегі байланыстарымен байланысқан (А-Т, Ц-Г).	Дезоксирибонуклеиновая кислота (ДНК) – cтруктура, состоящая из двух антипараллельных, комплементарных цепей, состояшая из 4 азотистых оснований: аденин, гуанин, тимин, цитозин, сверанных между собой водородными связями (А-Т, Г-Ц), носитель наследственной информации	Desoxyribonucleic acid(DNA) - structure, consisting of two antiparallel, complementary chains, in cluding 4 azotic bases; adenin, guanin, thymin, cytosin connecting with hydrogen bonds (A-T, G-C) carrier of genetic information
4	Рибонуклеин қышқылдары – нуклеотид құрамына төрт азоттық негіздерден: аденин, гуанин, урацил, цитозин және тұқым қуалау ақпаратты іске асыруына қатысады.	Рибонуклеиновые кислоты (РНК) – структуры, состояшие из одной цепи, включающей 4 азотистых оснований: аденин, гуанин, урацил, цитозин, участвуют в процессе реализации наследственной информации	Рибоnucleic acids (РНК) – structures, consisting four single chain, including 4 azotic bases: adenin, guanin, uracil, cytosin take part participate in the pracess of realization of genetic information
5	Нуклеотидтер – құрамына азотты негіз, қант және фосфор қышқылының қалдығы кіретін нуклеин қышқылдарының мономерлері (бірліктері).	Нуклеотид –мономеры нуклеиновых кислот, состоящие из азотистого основания, сахара и остатков фосфорной кислоты	Nucleotide of -monomers of nucleic acids, consisting four nitr base, sugar and phosphoric acid

---

Құрастырған: Қ.Е.Жүзжан

№ 17 сабақ

1. Тақырыбы: Тұқым қуалау ақпаратының іске асырылуы. Криктің негізгі постулаты. ДНҚ репликациясы

2. Мақсаты: студенттерде тірі ағзалардағы тұқым қуалайтын ақпараттардың іске асырылуының заңдылықтары мен молекулалық механизмдері, ДНҚ репликациясының механизмдері және принциптері жайлы заманауи түсініктері мен білімдерін қалыптастыру.

3. Оқытудың міндеттері:

- студенттерге тұқым қуалау ақпаратының мәнін және оның тірі ағзалардағы қызметінің маңызын түсіндіру;

- студенттерде ДНҚ репликациясының механизмдері және принциптері жайлы білім қалыптастыру;

- студенттерге тұқым қуалайтын аурулардың пайда болуы мен қартаюда ДНҚ репликациясының механизмдерінің бұзылуының маңызын және рөлін түсіндіру;

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

4.1. Молекулалық биологияның орталық догмасы (Криктің негізгі постулаты).

4.2. Тірі ағзалардағы тұқым қуалау ақпаратының берілу бағыттары мен типтері: жалпы, арнайы, тыйым салынған.

4.3. ДНҚ репликацияның принциптері.

4.4. ДНҚ репликациясының лидерлік және ілесуші тізбектерінің ерекшеліктері.

4.5. Репликацияға қатысатын негізгі ферменттердің қызметтері.

4.6. Репликация қателіктерінің пайда болу механизмдері, принциптері және түзетілуі.

4.7.Репликация қателіктерінің биологиялық және медициналық маңызы.

5. Оқыту әдістері: үйлесімді (комбинациялық) оқыту тәсілі (әңгімелесу, кестелер толтыру, сызбалар сызу).

6. Әдебиеттер:

Негізгі:

6.1. Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дәрістер жинағы). Алматы, 2007, б.21-41.

6.2. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003, с. 17-40.

6.3. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М., 2006, с. 52-53.

6.4. Медицинская биология и генетика. Учебное пособие под ред. проф. Куандыкова Е.У. Алматы, 2004, с.32-35.

Қосымша:

6.5. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2006, с.110-122.

6.6. Щипков В.П., Кривошеина Г.Н. Общая и медицинская генетика. М., 2003, с. 11-16.

6.7. Биология. Под ред. Ярыгина В.Н. М., кн. 1, 2001, с. 234-242.

6.8. Заяц Р.Г., Бутвиловский В.Э. и др. Общая и медицинская генетика. Р-на- Дону.,2002,с.106-116.

6.9. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л.Ньюссбаум, Родерик Р, Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. Н. П. Бочкова.- М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010, с. 203-205

6.10. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық-генетикалық терминдердің орысша-қазақша сөздігі. Алматы, 2012, 112 с.

7. Бақылау:

7.1. Құзыреттілікті бағалау – білім.

7.1.1. Тесттік бақылау – 10 сұрақтан 4 нұсқа.

7.1.2. Ауызша сұрау.

7.2. Құзыреттілікті бағалау – тәжірибиелік дағды.

7.2.1. Тірі жүйелердегі тұқым қуалау ақпаратының тасымалдану типтерін және бағыттарын сызу және түсіндіру.

7.2.2. ДНҚ репликациясының принциптерінің сызбасын сызу және түсіндіру.

7.2.3. ДНҚ - ның лидерлік және ілесуші тізбектерінің репликациясының сызбасын сызу және түсіндіру.

---

7.2.4 Сызбаны сызу және тән белгілерді қою: ДНҚ репликациясына қатысатын лидерлік және ілесуші тізбектерді, ферменттерді және ақуыздарды.

7.3. Өзін өзі жетілдіру дағдыны бағалау:

«Теломерлер, теломеразалық белсенділігі» тақырыбы бойынша СӨЖ–ді презентация түрінде дайындау және аралық бақылауға дейін қорғау.

7.4. Бақылау сұрақтары:

7.4.1. Тұқым қуалау ақпаратының тасымалдану типтері.

7.4.2. Репликацияның принциптері.

7.4.3. ДНҚ-ның лидерлік және ілесуші тізбектер синтезінің ерекшеліктері.

7.4.4. Репликацияға қатысатын ферменттер және олардың қызметтері.

7.4.5. Репликация қателіктерінің пайда болу және коррекцияланауының

механизмдері.

Тақырып бойынша үш тілде түсініктеме сөздер:

Қазақ тілінде	Орыс тілінде	Ағылшын тілінде
Репликация – ДНҚ молекуласының екіеселену процесі	Репликация – процесс удвоения молекулы ДНК	Replication – process of doubling of DNA molecule
Репликон – репликация бірлігі	Репликон – единица репликации	Replicon – unit of replication
Праймер – репликация процесінде бірінші синтезделетін жаңа тізбектің басталуына қажетті РНҚ-ның қысқа фрагменті	Праймер – короткий фрагмент РНК, синтезирующийся первым в процессе репликации ДНК, необходимый для начала синтеза дочерней цепи	Primer – short (oligonucleotide) fragment of RNA, synthesizing before replication and using for initiation of synthesis of daughter chain
ДНК-полимераза – ДНҚ-ның жаңа тізбектің синтезіне қатысатын фермент	ДНК-полимераза – фермент, участвующий в синтезе дочерней цепи ДНК	DNA- polimerasa – enzyme taking part on synthesis of daughter chain of DNA
Оказаки фрагменттер – фрагменты дочерней цепи ДНК, синтезирующиеся на отстающей цепи материнской цепи ДНК Бастапқы тізбектің ілесуші тізбегіндегі ДНҚ-ның синтезделетін жаңа тізбегінің фрагменттері	Фрагменты Оказаки – фрагменты дочерней цепи ДНК, синтезирующиеся на отстающей цепи материнской цепи ДНК	Okasaki fragments – fragments of daughter chain of DNA, synthesizing on lagging chain of maternal DNA

Құрастырған: И.К.Нүрпеисова

Сабақ №18

1. Тақырыбы: Прокариот генінің транскрипциясы

2. Мақсаты: студенттерде прокариоттардың тұқым қуалау ақпаратының жүзеге асырылуының молекулалық механизмін транскрипция деңгейінде, транскрипцияның тірі ағзадағы қызметін, мәні мен маңызын туралы білімдерін қалыптастыру.

3. Оқытудың міндеттері:

- транскрипцияның маңызы туралы студенттерде білім қалыптастыру;

- транскрипцияның әр кезеңінің молекулалық механизмінің маңызын үйрету;

- транскрипция үрдісіне қатысатын негізгі ферменттердің рөлін білу;

- прокариот ағзаларындағы транскрипцияның ерекшелігін түсіну және үйрену;

- транскрипцияның тірі ағза тіршілігіндегі рөлін түсіндіру;

- терминдерді білу.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

---

4.1. Транскрипция, анықтамасы, кезеңдері.

4.2. а- РНҚ синтезделуіндегі матрицалық принцип, репликациядан транскрипцияның айырмашылығы

4.3. Транскрипция үрдісіне қатысатын ферменттер.

4.4. Прокариот гендеріндегі транскрипцияның механизмі:

1) инициация

2) элонгация

3) терминация.

5. Оқыту әдістері: үйлесімді (комбинациялық) оқыту тәсілі (әңгімелесу, кестелер толтыру, сызбалар сызу, типтік және ситуациялық есептер шығару).

6. Әдебиеттер:

Негізгі:

6.1 Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дәрістер жинағы). Алматы, 2007, б.42-64.

6.2 Генетика. Под ред. Иванова В.И. М., 2006, с. 54, 201-210.

6.3 Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М., 2003, с. 35-46.

6.4 Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М.,2003, с.85-148.

6.5 Медицинская биология и генетика. Учебное пособие под ред. проф.

Куандыкова Е.У. Алматы, 2004, с. 29-41.

6.6. Қуандықов Е.Ө., Әбілаев С.А. Медициналық биология және генетика. А.,

2006, б. 67-69.

6.7. Медициналық биология және генетика. Оқу құралы проф. Қуандықов Е.Ө.

ред. А., 2004, б. 30-43.

Қосымша:

6.1. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2006,

с. 123-126, 172-196.

6.2. Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология. М., 2005, с.243-295.

6.3. Қуандықов Е.Ө., Нұралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық-генетикалық терминдердің орысша-қазақша сөздігі. Алматы, 2012.

7. Бақылау:

7.1. Құзыреттілікті бағалау – білім.

7.1.1. Тақырыптың сұрақтары бойынша ауызша сұрау.

7.1.2. Тесттік бақылау – 10 сұрақтан 2 нұсқа.

7.3.-Есеп шығару

РНҚ молекуласының нуклеотидтік қатары берілген. ДНҚ молекуласының матрицалық және кодтаушы тізбегін ажыратыңыз. ДНҚ мен РНҚ молекуласының 5'-3' ұшын табыңыз.

а-РНҚ 7 met- G-AUGUUUCUACACACGGUAGACGCCGGCUGGCGAUAG – (A)

7.1.4. Есеп шығару

ДНҚ молекуласының матрицалық тізбегінің нуклеотидтік қатары берілген, а-РНҚ молекуласының құрылысын анықтаңыз. РНҚ молекуласының 5'-3' ұшын көретіңіз.

ДНҚ

5' ATGGACGAAAATCCGGATCGCCAAGGTATTTTGA

3'

7.1.6. Есептер шығару (Медициналық биология және генетика.Оқу құралы Е. Ө. Қуандықов ред. А., 2004, б. 40-43, № 1,4,5,9 .

7.2. Құзыреттілікті бағалау – тәжирбиелік дағды:

7.2.1.Транскрипция үдерісінің кезеңдерінің сызбасын сызу және транскрипцияға қатысатын ферменттерді сипаттау

7.3. Бақылау сұрақтары:

7.3.1. Тірі ағзалардың (жасушалардың) тіршілігіндегі транскрипцияның рөлі мен маңызы.

Тақырып бойынша үш тілде түсіндірме сөз:

Қазақ тілінде	Орыс тілінде	Ағылшын тілінде
Транскрипция- тұқым қуалайтын ақпаратты іске асырудың бір сатысы, тұқым қуалайтын ақпараттың ДНҚ-дан а-РНҚ-ға көшірілу үдерісі	транскрипция - один этапов реализации наследственной информации; процесс переписывания генетической информации с ДНК на и-РНК	transcription - one of the stages of genetic information, the process of copying genetic information from DNA to RNA and

Құрастырушы: М.Ж.Жұмағұл

№ 19 сабақ

1. Тақырыбы: Геннің трансляциясы

2. Мақсаты: студенттерде ақуыз биосинтезінің молекулалық механизмдері және тірі ағзалар тіршілігін (жасушалар) сақтау мен қамтамасыз ету рөлі жайлы білімін қалыптастыру.

---

Смотрите также файлы

• Молекулярная биология (теория).docx

• Грипп, ОРВИ.docx

• Деление на группы.docx

• Фінанси, фінансова система та публічна фінансова діяльність.doc

• ПРАКТИКА ИСПОЛЬЗОВАНИЯ АУДИАЛЬНЫХ СРЕДСТВ В ЗВУКОВОЙ РЕКЛАМЕ.doc