Құрастырушы: Г.Т.Танеева

№ 22 сабақ

1. Тақырыбы: «Молекулалық биология негіздері» тарау бойынша аралық бақылау

2. Мақсаты: Студенттердің молекулалық деңгейдегі генетикалық материалдың құрылысы мен қызметі жайлы дәріс материалдарынан және практикалық сабақтардан алған түсініктерін мен білім деңгейлерін анықтау.

3. Оқытудың міндеттері: Ауызша сұрау, тест өткізу және типтік есептерді шығарту арқылы олардың осы тараулар бойынша студенттердің түсініктерін және игеру деңгейлерін анықтау.

4.Тақырып бойынша тапсырмалар:

4.1. Молекулалық биология және генетика пәні және міндеттері.

4.2. Молекуалық биология және генетиканың даму тарихының негізгі кезеңдері.

4.3. Молекулалық-генетиканың зерттеу объектілері мен әдістері.

4.4. Молекулалық биология және генетика саласындағы шетелдік және отандық ғалымдардың ғылыми жетістіктері.

4.5. Молекулалық-генетика білімінің медицинадағы рөлі.

4.6. Нуклеин қышқылдары, түрлері, қызметтері, химиялық құрамы.

4.7. Нуклеотид құрылысы. Полинулеотидтік тізбектің құрылуы.

4.8. ДНҚ-ның нуклеотидтік құрамы. Түрлік арнайлылығы. Чаргафф ережесі. Биологиялық маңызы.

4.9. РНҚ. РНҚ түрлері, қызметтері.

4.10. Ген –молекулалы – биологиялық анықтамасы.

4.11. Мутон, рекон, цистрон – анықтамасы, түсініктемесі.

4.12. Прокариоттар генінің молекулалы-генетикалық құрылымы.

4.13. Эукариоттар генінің молекулалы - генетикалық құрылымы.

4.14. Кодтаушы және реттеуші қатарлар, анықтамасы, қызметтері.

4.15. Гендердің жіктелуі.

4.16. Тірі ағзалардағы тұқым қуалау ақпаратының тасымалдау типтері және бағыттары.

4.17. ДНҚ репликацияның принциптері.

4.18. ДНҚ репликациясының лидерлік және ілесуші тізбектерінің ерекшеліктері.

4.19. Репликацияға қатысатын негізгі ферменттердің қызметтері.

4.20. Репликация қателіктерінің пайда болуы мен қалыптасу механизмдері және себептері.

4.21. Теломерлік ДНҚ-ның құрылысы, қызметі және репликациялану ерекшеліктері.

4.22. Сызықтық ДНҚ молекуласының теломерлік бөліктерінің репликацияланбауы және

репликация қателіктерінің биологиялық және медициналық маңызы.

4.23. Транскрипция, анықтамасы, кезеңдері.

4.24. а- РНҚ синтезделуіндегі матрицалық принцип .

4.25. Прокариот гендеріндегі транскрипция.

4.26. Эукариот гендеріндегі транскрипция.

4.27. Эукариоттардағы ядролық а-РНҚ посттранскрипциялық модификациясы. Ядролық РНҚ-ның пісіп жетілуі (процессинг). Сплайсинг, альтернативті сплайсингтің генетикалық маңызы.

4.28. Трансляцияға жалпы сипаттама, анықтамасы, кезеңдері.

4.29. Генетикалық кодтың сипаттамасы, қасиеттері.

4.30. Рибосомалар, құрылысы, қызметі.

4.31 Трансляцияның кезеңдері: иницация, элонгация, терминацияға сипаттама.

4.32. Про – және эукариот ақуыз синтезінің ерекшеліктері.

4.33.Трансляция процесінің бұзылуының медицинадағы маңызы.

4.34. Гендер белсенділігінің реттелуі, анықтамасы, маңызы, тірі ағзалардың (жасуша) тіршілігіндегі мәні

---

4.35. Прокариот гендер белсенділігінің реттелуінің оперондық моделі.

4.36. Гендер белсенділігінің реттелуінің типтері (негативті және позитивті, репрессибелді.).

4.37. Гендер белсенділігінің реттелуінің деңгейлері, сипаттамасы.

4.38. Эукариоттар гендерінің белсенділігінің реттелуінің ерекшеліктері.

4.39. Гендер белсенділігінің реттелуінің бұзылуы және оның патологиялық процестермен байланысы.

4.40. Биоинформациялық бағдарламаларды пайдаланып ДНҚ нуклеотидтер қатарын анықтау.

4.41. Биоинформациялық зерттеулер нәтижелерінің медицинадағы маңызы.

4.42. Генетикалық материалдың жасушадағы орны (ядролық, цитоплазмалық).

4.43. Жасуша ядросындағы генетикалық материалдың құрылымдық-функциональдық

ұйымдасу деңгейлері және оның қалыптасу механизмдері.

4.44. Эукариоттардың генетикалық материалының нуклеогистондық ұйымдасуы.

4.45. Хромосоманың құрылымдық компоненттері және химиялық құрамы.

4.46. Хроматин, эу- және гетерохроматин, сипаттамасы.

4.47. Медицинадағы жасуша құрылымның өзгеруінің маңызы.

4.48.Хромосом типтері және олардың сипаттамалары.

4.49. Хромосомалардың жіктелуі. Денверлік және Париждік номенклатура.

4.50. Кариотип анықтамасы. Кариотипті зерттеу әдісі.

4.51. Хромосомалық ауруларды диагностикалаудағы кариотиптің медициналық-генетикалық

маңызы.

5. Оқыту әдістері: үйлесімді (комбинациялық) оқыту тәсілі (әңгімелесу, есептер шығару).

6. Әдебиеттер:

1. Айала Ф., Кайгер Дж. Современная генетика. М., 1988.

2. Албертс Б. и др. Молекулярная биология клетки. М., 1986, 1994.

3. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М., 2003.

4. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М., 2006.

5. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2006.

6. Заяц Р.Г. и др. Общая и медицинская генетика. Ростов-на-Дону, 2002.

7. Инге-Вечтомов С.Г. Генетика с основами селекции. М., 1989.

8. Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология. М., 2005.

9. Льюин Б. Гены. М., 1987.

10. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003.

11. МуминовТ.А.,Е.У.Куандыков Основы молекулярной биологии (курс лекций). А., 2007.

12. Фаллер Дж.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. М., 2006.

13. Ярыгин В.Н. и др. Биология. Кн. 1, М., 2001.

14. Аманжолова Л.Е. Жалпы және медициналық генетиканың биологиялық негіздері.

А., 2006.

15. Қуандықов Е.Ө., Әбілаев С.А. Медициналық биология және генетика. А., 2006.

7. Бақылау:

7.1. Құзыреттілікті бағалау – білім.

7.1.1. Тақырып сұрақтары бойынша ауызша сұрау.

7.1.2. Тесттік бақылау – 10 сұрақтан 12 вариант.

7.2. Құзыреттілікті бағалау – практикалық дағды.

Практикалық дағдыны бағалауға арналған сұрақтар

1. Геннің молекулалық деңгейдегі құрылысын және қызметін сызу және түсіндіру

2. Тірі жүйелердегі тұқым қуалау ақпаратының тасымалдану типтерін және бағыттарын сызу және түсіндіру

3. Прокариот генінің құрылысының сызбасын сызу және қызметтерін түсіндіру

4. Эукариот генінің құрылысының сызбасын сызу және қызметтерін түсіндіру

5. ДНҚ репликациясының принциптерінің сызбасын сызу және түсіндіру

---

6. ДНҚ - ның лидерлік және ілесуші тізбектерінің репликациясының сызбасын сызу және түсіндіру

7. Сызықты ДНҚ молекуласының репликацияланбау себептерін және ұштарының ұзару механизмдерінің сызбасын сызу және түсіндіру

8. Транскрипция үдерісінің кезеңдерінің сызбасын сызу және транскрипцияға қатысатын ферменттерді сипаттау

9. а-РНК процессингінің механизмін сызу және түсіндіру

1. а-РНК сплайсинг механизмін сызу және түсіндіру

2. Геннің трансляция үдерісін сызу және түсіндіру

3. Генетикалық кодтың қасиеттерінің сызбасын сызу және түсіндіру

4. Прокариот гендер белсенділігінің реттелуінің оперондық моделінің сызбасын сызу және түсіндіру.

5. Жасушаның генетикалық материалының ұйымдасуының әртүрлі деңгейлерінің

механизмдерінің сызбасын сызу және түсіндіру

10. Генетикалық материалдың нуклеосомалық ұйымдасу деңгейінің қалыптасу механизмінің сызбасын сызу және түсіндіру

Есептер: репликация, транскрипция, трансляция және генетикалық кодқа есептер шығаруға дайындалу.

7.3. Құзыреттілікті бағалау – коммуникативті дағды.

7.3.1.Әңгімелесу барысында материалды дұрыс жеткізе білу, командада жұмыс істей білу.

Құрастырушы: Қ.А.Тарақова

№ 23 сабақ

1.Тақырыбы: Митоздық цикл

2. Мақсаты: Студенттерде митоздық цикл жасушалардың генетикалық тұрақтылығы мен көп жасушалық ағзаның қызметін қамтамасыз ететіндігінің мәнін ашу және білім қалыптастыру.

3. Оқытудың мақсаты:

- митоздық цикл ағзалардың ұрпақ бойы тіршілігін сақтайтындығы ретінде маңызын

ашу;

• жасушаның өсу кезеңінің (интерфаза) мәнін ашу және түсіндіру;

• интерфазаның сатылары мен ретін түсіндіру;

• жасушалардың генетикалық тұрақтылығын қамтамасыз ететін механизмді ашу және түсіндіру:

• адамның патологиясының дамуы жасушаның бөлінуінің бұзылуының маңызы туралы білім қалыптастыру.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Тіршілік циклы, анықтамасы, кезеңдері.

2. Митоздық цикл, , анықтамасы, кезеңдері.

3. G_1, S, G₂ кезеңдеріне сипаттама.

4. Адамның патологиясының дамуы жасушаның бөлінуінің бұзылуындағы митоздық циклдың генетикалық және медициналық маңызы.

5. Оқытудың әдістері: үйлесімді (комбинациялық) оқыту тәсілі (әңгімелесу, кесте толтыру, сызба сызу).

6. Әдебиеттер:

Негізгі:

1. Генетика. Под.ред. Иванова В.И. М., 2006 с.22-25.

2. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М., 2003.с. 168-175.

3. Медицинская биология и генетика. Учебное пособие под ред. проф. Куандыкова Е.У. Алматы, 2004, с.53-77.

4. Куандыков Е.У. Основы общей и медицинской генетики (курс лекций). Алматы, 2009, с. 72-81.

5. Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е., Молекулалық биология негіздері. А., 2008, б.100-

б. 115-116.

6. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003, с. 405-412.

Қосымша:

6.1. Айала Ф., ДЖ. Кайгер Современная генетика. М., 1987, т.1, с.22-33.

6.2. Биология. Под ред. Ярыгина В.Н. М., 2001, т. 1, с.192-206.

---

6.3. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск 2007, с.118-119.

6.4. Медицинская генетика: учеб.пособие/ Роберт Л. Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-

Иннес,Хантингтон Ф. Виллард: пер.с англ. А.Ш. Латыпова; под.ред. Н.П.Бочкова. –

М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010, с.25-26.

6.5.Фаллер Д. М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. М., 2006, с. 126-129,139-144

6.6. Щипков В.П., Кривошеина Г.И. Общая и медицинская генетика. М., 2003, 85-97.

7. Бақылау:

7.1. Когнитивті (білім) құзыреттілікті бағалау.

7.1.1. Тесттік бақылау – 2 нұсқа 10 сұрақтан .

7.1.2. Ауызша сұрау.

7.2. Құзыреттілікті бағалау – практикалық дағды.

7.2.1. Гипотетикалық жасуша үшін митоздық циклды, оның кезеңдерін төменде көрсетілген уақытқа сай сызбасын сызыңыз: G₁ - 18, S - 6, G₂ - 3, M - 1,5 және сызбаға интерфазаға тән хромосома саны мен ДНК молекуласының мөлшерін көрсетіңіз.

7.2.2. Кесте толтыру: Интерфаза

Интерфаза кезеңдері	Өтетін үрдістер
G1,
S,
G2

Тақырып бойынша үш тілде түсіндірме сөздер:

1	Қазақ тілінде	Орыс тілінде	Ағылшын тілінде
	Митоздық цикл – жасушаның бөлінуге даярлық барысындағы және бөліну кезіндегі ретімен өтетін жасуша құрылысының өзгеру үрдісінің жиынтығы	Митотический цикл-совокупность последовательных процессов и изменений клеточных структур в ходе подготовки клетки к делению и самом делении	Mitotik cycle - sepnential processes and chandes of cellular stryctyres dyring preparation jf cell to division and during olivision jf cell

Құрастырушы: Қ.А.Тарақова

№ 24 сабақ

1. Тақырыбы: Митоздық циклдың реттелуінің молекулалық-генетикалық механизмдері

2. Мақсаты: Студенттерде жасушаның бөлінуін қамтамасыз ететін митоздық циклдың реттелуінің және бақылануының молекулалық механизмдерін және адамның патологиясының дамуында гендердің (мутацияның) өзгерістерінің мәнін ашу арқылы білімдерімен түсініктерін қалыптастыру.

3. Оқытудың мақсаты:

- митоздық циклдың реттелуіндегі циклин және киназаның ролін ашыу және түсіндіру;

• митоздық циклдың бақылануын анықтау және түсіндіру;

жасушада патологиялық үрдістің пайда болуында гендер мутациясының рөлін түсіндіру.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

4.1. Жасушалық циклды реттейтін факторлар (протоонкогендер, Р- 53 ақуызы,өсу факторы, RB гені

(ретинобластома).

4.2. Митоздың негізгі реттеушілері (циклиндер, киназалар).

4.3. G_1, S, G₂ кезеңдеріндегі кешендердің әсері.

4.4. MPF және APC кешендердің әсері.

4.5. Жасушаның митоздық циклды өтуін бақылауы (тексеру нүктелері).

4.6. Митоздық циклдың бұзылу механизмдері және себептері.

4.7. Митоздық циклдың бұзылуының медициналық зардаптары.

5. Оқытудың әдістері: үйлесімді (комбинациялық) оқыту тәсілі (ауызша сұрау, кесте толтыру, сызба сызу).

6. Әдебиеттер:

Негізгі:

7. Генетика. Под.ред. Иванова В.И. М., 2006 с.22-25.

---

6.2. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М., 2003.с. 168-175

6.3.Медицинская биология и генетика. Учебное пособие под ред. проф. Куандыкова Е.У. Алматы, 2004, с.53-64.

6.4. Қуандықов Е.Ө., Аманжолова Л.Е., Молекулалық биология негіздері. А., 2008, б. 116-131.

6.5. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003, с. 413-443.

Қосымша:

6.1. Айала Ф., ДЖ. Кайгер Современная генетика. М., 1987, т.1, с.22-33.

6.2. Биология. Под ред. Ярыгина В.Н. М., 2001, т. 1, с.192-206.

6.3. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск 2007, с.118-119.

6.4. Медицинская генетика: учеб.пособие/ Роберт Л. Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-

Иннес,Хантингтон Ф. Виллард: пер.с англ. А.Ш. Латыпова; под.ред. Н.П.Бочкова. –

М.: ГЭОТАР-Медиа, 2010, с.25-27.

6.5.Фаллер Д. М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. М., 2006, с. 126-129,139-144

6.6. Щипков В.П., Кривошеина Г.И. Общая и медицинская генетика. М., 2003, 85-97.

7. Бақылау:

7.1. Когнитивті (білім) құзыреттілікті бағалау.

7.1.1. Тесттік бақылау – 3 нұсқа 10 сұрақтан .

7.1.2. Ауызша сұрау.

7.2. Құзыреттілікті бағалау – практикалық дағды.

7.2.1. Митоздық цикл реттелуінің сызбасын сызып түсіндіру.

7.2.2. Сызба сызу:

Жасушалық циклдың фазаларын анықтайтын стимулдайтын және ингибиторларды митогендерді, сонымен циклин-циклинге тәуелді киназаларды көрсетіңіз.

7.2.3. Кесте толтыру «Циклин- циклинге тәуелді киназалар кешенінің әсері»

Кешендер	Реттелінетін үрдістер
ЦД-Cdk4,6
ЦЕ-Cdk 2
ЦА-Cdk 2
ЦВ-Cdk 1 (MPF)
АРС

7.2.4. Кесте толтыру « Тексеру нүктелерінде циклдың тоқтау себептері»:

Тексеру нүктелері	Тексеру нүктелерінде циклдың тоқтау себептері
G1 - периода
S - периода
G2 - периода
Метафазы митоза

Тақырып бойынша үш тілде түсіндірме сөздер:

Қазақ тілінде	Орыс тілінде	Ағылшын тілінде
Өзгергіштік – тірі ағзалардың сыртқы факторлар әсерінен жаңа белгілерге ие болу қасиеті	Изменчивость - свойство живых организмов изменяться и приобретать новые признаки под влиянием факторов среды.	Variability is a property of living organisms to acquire new characteristics under the influence of environmental factors.
Кроссинговер – гомологты хромасомалардың сәйкес бөліктерімен алмасуы.	Кроссинговер - обмен участками между гомологичными хромосомами.	Crossing-over – exchange of parts of chromosomes between homologous chromosomes.
Мутация – генетикалық материалдың тұрақты өзгерістері.	Мутация - стойкое изменение генетического материала.	Mutation - a persistent change of genetic material.
Мутагендік фактор – мутацияға алып келетін факторлар. Табиғи және жасанды мутагендік факторлар деп ажыратылады.	Мутагенный фактор - фактор, вызывающий мутацию. Различают естественные (природные) и искусственные (вызванные человеком) мутагенные факторы.	Mutagenic factors - factor causing mutation. Distinguish natural and artificial (human-induced) mutagenic factors.

---

Смотрите также файлы

• Молекулярная биология (теория).docx

• Грипп, ОРВИ.docx

• Деление на группы.docx

• Фінанси, фінансова система та публічна фінансова діяльність.doc

• ПРАКТИКА ИСПОЛЬЗОВАНИЯ АУДИАЛЬНЫХ СРЕДСТВ В ЗВУКОВОЙ РЕКЛАМЕ.doc