Файл: Дипломды Жмысы таырыбы Бастауыш сыныпта апаратты технологияны олдану арылы білім дегейін ктеру Білім беру бадарламасы 6В01303 Бастауыш оытуды педагогикасы мен дістемесі.docx
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 128
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
В. А. Трайнев өзінің оқулығында Ақпараттық технологиялар - бұл ақпаратты пайдаланудың күрделілігін төмендету, сондай-ақ оның сенімділігі мен тиімділігін арттыру мақсатында жинауды, өңдеуді, сақтауды және көрсетуді қамтамасыз ететін технологиялық тізбекке біріктірілген әдістер мен бағдарламалық құралдардың жиынтығы деп жазады [8].
Қазіргі уақытта ақпараттық технологияларды оқытуды анықтауда екі нақты тәсіл бар. Олардың біріншісінде, оны деректерді өңдеу құралдары мен әдістерін (оқыту әдістерін) қолдана отырып ұйымдастырылған дидактикалық процесс ретінде қарастыру ұсынылады. Бұл ақпараттық өнімдерді (деректер, білім, идеялар) мақсатты түрде құру, беру, сақтау және көрсету болып табылады. Оқушылардың танымдық іс-әрекетінің заңдылықтарына сәйкес. Екінші жағдайда, біз қолданылатын ақпараттық технологиялар негізгі орынды алатын белгілі бір техникалық оқу ортасын құру туралы айтып отырмыз. Осылайша, оқытудың ақпараттық технологияларын түсінудің бірінші тәсілі оқыту процесі ретінде қарастырылады. Екінші тәсіл оқытуда ақпараттық құралдарды қолдануға негізделген.
Е.И. Машбиц пен Н. Ф. Талызина оқытудың ақпараттық технологиясын білімді бақылауды қамтамасыз ететін қарапайым бағдарламалардан бастап жасанды интеллект негізіндегі оқыту жүйелеріне дейінгі әртүрлі типтегі оқыту бағдарламаларының жиынтығы ретінде қарастырады [9].
Компьютермен ұзақ уақыт байланыста болған адамдардың психологиялық сипаттамаларының ішінде олар табандылықты, мақсаттарға жетудегі табандылықты, тәуелсіздікті, өз критерийлері негізінде шешім қабылдауға бейімділікті, әлеуметтік нормаларды елемеуді, шығармашылық белсенділікке бейімділікті, жұмыс процесін нәтижелерге қол жеткізуге артықшылықты, сонымен қатар интроверсия, өз тәжірибелеріне ену, салқындық және эмоционалдылық. қарым-қатынас, қақтығыстарға бейімділік, өзімшілдік, жауапкершіліктің болмауы.
«Бірыңғай білім беру» ақпараттық ортасын дамыту (2001-2005) федералды мақсатты бағдарламасы оны оқу процесінде қолдануға мүмкіндік берді. Сонымен бірге мыңдаған оқушылар заманауи ақпараттық, коммуникациялық және ойын-сауық мүмкіндіктеріне қол жеткізді. Компьютер, сондай-ақ аудио арқылы сабақ өткізу үшін оқу жоспарлары әзірленуде ме және көптеген оқу пәндері бойынша бейневизуалды материалдар. Оқушыларға мұғалімнің бақылауымен сабаққа қажетті ақпаратты Интернеттен өз бетінше іздеуге мүмкіндік беріледі.
Ақпараттық технологияларды, атап айтқанда интернет-ресурстарды пайдалану оқушылардың талдауы үшін қол жетімді ақпарат көлемін ұлғайту арқылы оқу процесіне ғана емес, сонымен қатар оқушыға онлайн, интернет-навигация дағдыларын игеруге мүмкіндік беретіні сөзсіз. Бұл дағды қазіргі қоғам жағдайындағы жас жігіттің одан әрі кәсіби қызметі үшін өте маңызды. Екінші жағынан, әрбір жаңа технологияның айқын оң қасиеттері ғана емес, сонымен қатар оны қолданудың айқын емес және мүмкін салдары бар екенін есте ұстаған жөн. Қазіргі заманғы адамның күнделікті өмірінде және кәсіби қызметінде ат қолдану тұрғысынан қазіргі заманғы медианың тұлғаның психологиялық құрылымына әсері туралы жүргізілген зерттеулерді атап өткен жөн. Бұл зерттеулер әсіресе білім беру процесінде ақпараттық технологиялардың таралуына қатысты.
«Интернет психологиясы» терминін 1999 жылы Патрисия М.Уоллес заманауи ақпараттық жүйелер арқылы жүзеге асырылатын іс-әрекеттің психологиялық аспектілерін зерттейтін ғылыми қызығушылықтар шеңберіне сілтеме жасау үшін ұсынған. Бұл саладағы зерттеулердің негізгі бағыттары интернет белсенділігінің адамның танымдық қабілеттеріне әсерін зерттеу, Интернетке тәуелділікті зерттеу («Интернетке тәуелділік» құбылысы), кибер ойыншылар мен хакерлердің психологиясы. Білім беруде ақпараттық технологияларды қолданудың қарастырылған мәселелері тұрғысынан интернет-қызметтің адамның танымдық қабілеттеріне әсерін зерттеу ең қызықты болып табылады. Бұл салада ғылыми жұмыстың жоқтығын атап өткен жөн. Осы мәселе бойынша қолданыстағы ғылыми негіз IT-делдалдық қызметтің әсерінен тұлғаның когнитивтік саласындағы елеулі өзгерістерді көрсетеді.
Компьютерлік ойындар, компьютерлерді қолданудың ең танымал саласы, психологиялық разряд функциясын орындай алады. Психологиялық тренинг рөлін атқарады және осылайша адамға проблемаларды шешуге үйретеді.
Қазіргі уақытта Интернет-технологиялар адамзат өмірінде ерекше маңызға ие. Интернет интегративті пәнаралық зерттеулердің тақырыбына айналды. Психология, әлеуметтану, саясаттану, лингвистика, педагогика, мәдениеттану және т.б. гуманитарлық ғылымдар саласындағы мамандардың күш-жігері біріктіріледі. Интернет арқылы қарым-қатынастың ерекшелігі-оның анонимділігі, әртүрлі рөлдерді ойнау және өзінің жеке басымен тәжірибе жасау мүмкіндігі. Сәйкестік ойындары, бір субъектіде бірнеше өзін-өзі таныстырудың пайда болуы бірнеше тұлғаның виртуалды аналогы болып табылады. Пайдаланушыларды Интернетке қол жеткізуге итермелейтін негізгі мотивтерге мыналар жатады: іскерлік, танымдық, коммуникативті және ойын, топ мүшесі ретінде сезіну қажеттілігі, сондай-ақ ынтымақтастық, өзін-өзі жүзеге асыру және өзін-өзі растау мотивтері [10].
Компьютерлік оқыту бағдарламаларын қолданатын технологияларға оқушылардың өзіндік жұмысына арналған компьютерлік оқулықтар жатады. Мультимедиялық технологиялар сонымен қатар білім берудің компьютерлік ақпараттық технологияларының қатарына кіреді және олардың өнімдері ақпараттың түрлері болып табылады: компьютерлік деректер, теледидар ақпараты, бейне ақпарат, сөйлеу және музыка. Бағдарламалық-бағдарланған оқыту оқу материалын пакеттік ұсыну, оқушыларға қадамдық меңгеруді бақылау және жедел көмек болып табылатын бағдарламаланған оқыту технологиясын білдіреді. Жақында, ақпараттық құралдарды дамытудың үздіксіз процесіне байланысты, білім беру процесінде қашықтықтан оқыту технологиясы - оқыту жиі қолданылады. Онда оқу уақытының көп бөлігі оқытушы мен оқушылардың аумақтық бөлінуімен заманауи ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Д. Семпси интернет ортасындағы психологиялық құбылыстардың ішінде пайдаланушылардың эмансипациясын, олардың шынайы әлемге қарағанда үлкен достығын, жынысын өзгертуге дейін әртүрлі кейіпкерлердің рөлдерін ойнау мүмкіндігін атайды [11].
Дегенмен, адам қызметінің барлық салаларында компьютерлерді жылдам пайдалану жаңа қиындықтар туғызады. Отандық және шетелдік психологияда адамның жаңа ақпараттық технологияларды игеруіне байланысты келесі психологиялық құбылыстар ерекшеленеді:
-
дербестендіру, компьютер тірі организм ретінде қабылданған кезде компьютердің анимациясы; -
компьютермен байланыс қажеттілігі және мұндай қарым-қатынастың ерекшеліктері; -
компьютерлік мазасыздықтың әртүрлі формалары; -
когнитивті және эмоционалдық бұзылулармен бірге жүретін кейбір пайдаланушыларда экзистенциалды дағдарысқа әкелетін адамның ішкі әлеміне басып кіру. Сонымен бірге құндылықтарды қайта бағалау, ғаламға және оның әлемдегі орнына деген көзқарастарды қайта қарау орын алуы мүмкін.
Ақпараттандырудың жағымсыз жақтарының бірі-кейбір адамдарда (және тек пайдаланушыларда ғана емес) компьютерлік мазасыздықтың пайда болуы. Қазіргі уақытта бұл тұжырымдаманың нақты анықтамасы жоқ және компьютерлік мазасыздықтың алдын алу және емдеудің жалпы қабылданған әдістері жоқ. Психологтардың көпшілігі компьютерде жұмыс істегенде немесе ол туралы ойлағанда пайда болатын қорқынышты білдіреді. Компьютерлік мазасыздық деңгейі компьютерлік оқытудың сәттілігін болжауға мүмкіндік беретіні анықталды.
Оқушылар мен талапкерлер басқа оқушылармен салыстырғанда нашар баға алудан, қабілетсіз немесе ақымақ болып көрінуден қорқу реакциясы ретінде жиі компьютерлік мазасыздықты сезінеді. Мұғалімдер мен мектеп тәрбиешілері компьютерлік дағдыларды игеру процесінде жиі қиындықтарға тап болады. Олардың жұмыс орындарын компьютерлер немесе компьютерді жақсы білетін мұғалімдер алады деп қорқуы мүмкін. Мазасыздықтың маңызды факторларының бірі-олардың оқушыларының өздеріне қарағанда әлдеқайда жақсы компьютерге ие екенін түсінуі [12].
Аддукцияның негізінде жатқан психологиялық механизмдердің арасында ағынның тәжірибесі бар. Бұл іс-әрекеттің күтілетін нәтижесі адамның санасында артта қалатын және іс-әрекеттің өзі барлық назарды алатын іс-әрекетке сіңудің ерекше жағдайы. Бұл жағдай жағымды эмоциялардың күшеюімен бірге жүреді. Компьютермен өзара әрекеттесу процесіне назар аудару, шындықтан аулақ болу, одан нақты емес виртуалды әлемге қашу. Алайда, пайдаланушыға басқа қызмет түріне толығымен ауысуға мүмкіндік бермейтін аяқталмаған әрекет құбылысы кейбір кемшіліктердің, кешендердің, дамымаған қабілеттердің, басқалармен байланыстағы қиындықтардың, басқалармен жанжалды қатынастардың гиперкомпенсациясы бола алады. Сонымен қатар, билік, құзыреттілік сезімін сезіну, виртуалды шындықтың болу сезімі, нақты шындық пен виртуалды шындықтың шекараларын бұлдырату тән.
Білім беруге жаңа ақпараттық технологияларды енгізу білім беру процесінің жалпы деңгейін арттырудың қажетті шарты болып табылады. Білім берудің ақпараттық технологиялары оқушылардың мотивациясы мен танымдық белсенділігін арттырады. Білім берудегі компьютерлер біртіндеп оқу құралынан бүкіл білім беру кешенін дамытудың қуатты құралына айналады. Білім беруді ақпараттандырудың қазіргі кезеңінің міндеттері барлық оқыту, мониторинг, диагностика, басқару компьютерлерді пайдалануға негізделген кезде енетін Ақпараттық технологиялар нұсқаларынан монотехнология нұсқасына көшу болып табылады[13].
1.2 Білім беру процесінде компьютерлік технологияларды қолдану ерекшеліктері
Мемлекеттік білім беру стандартына сәйкес ақпараттық технологиялар негізгі педагогикалық технология ретінде қарастырылады. Олар бүкіл білім беру процесіне енуі керек. Бұл жағдайда мұғалімдерді даярлауға қойылатын минималды талаптар АКТ қолдану дағдыларын меңгеру болып табылады. Қазіргі мұғалім қарапайым қолданушы құралдарымен жұмыс істей білуі керек: мәтіндік редактор, презентация редакторы және т.б., мультимедиялық ақпарат көздері мен байланыс құралдарын, ең алдымен электрондық поштаны пайдалану; оқу қызметін басқару жүйелерін пайдалану, АКТ-ның басқа да заманауи құралдарын қолдану.
Қазіргі қоғам оған адам қызметінің барлық салаларына енетін, ғаламдық ақпараттық кеңістікті қалыптастыра отырып, қоғамдағы ақпараттық ағындардың таралуына ықпал ететін компьютерлік технологиялардың күшті әсерімен сипатталады.
Бүгінгі таңда біздің елімізде қоғам өмірінің негізгі салаларында: мемлекеттік басқару, білім беру, бизнес, мәдениет және басқа салаларда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану тек бастапқы формалар болып табылады.
Білім беруді ақпараттандыру болашақ ақпараттық қоғамның зияткерлік базасын құрудың алғышарты ретінде қарастырылады. Білім беруді ақпараттандырудың мақсаты жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану есебінен зияткерлік қызметті жаһандық ұтымды ету, ойлаудың жаңа түрімен мамандар даярлаудың тиімділігі мен сапасын түбегейлі арттыру, білім беруді дараландыру есебінен жаңа ақпараттық мәдениетті қалыптастыру болып табылады[14].
Мектептің білім беру процесінде ақпараттық технологияларды қолдануға әдістемелік сауатты көзқараспен оқушылар ақпаратты сауатты таба алады. Алған білімдерін талдайды және компьютерлік қосымшалардың көмегімен ақпаратты ресімдейді. Бүгінгі таңда кез-келген мұғалім АКТ-ны педагогикалық процеске енгізудің маңыздылығын түсінеді. Оларды қолданудың барлық артықшылықтарын көреді. Мұғалімдердің көпшілігі АКТ-ны қолдану оқуға деген ынтаны арттыру, оқу жылдамдығын, оқу сапасын, оқушылардың белсенділігін арттыру, оқытуды және материалды игеруді бақылауды қамтамасыз ету, тығыз кері байланыс орнату сияқты мәселелерді шеше алады деп санайды.
Өз қызметтерін тегін ұсынатын және таусылмайтын онлайн білім беру ресурстары барған сайын өзекті бола түсуде. Мұндай ресурстардың тақырыбы әр түрлі болуы мүмкін және кез-келген сұранысты қанағаттандыра алады.
Білім беру саласына заманауи ақпараттық технологиялардың енуі мұғалімдерге оқытудың мазмұнын, әдістері мен ұйымдастырушылық формасын сапалы өзгертуге мүмкіндік береді.
Соңғы жылдары ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) термині көбінесе «компьютерлік технология» терминімен синоним болып табылады. Өйткені, қазіргі уақытта барлық ақпараттық технологиялар компьютерді қолданумен байланысты. Алайда, «ақпараттық технология» термині әлдеқайда кең және компонент ретінде «компьютерлік технологияны» қамтиды. Сонымен қатар, заманауи компьютерлік және желілік құралдарды қолдануға негізделген ақпараттық технологиялар «заманауи ақпараттық технологиялар»терминін құрайды.
«Ақпараттық технология» термині дәстүрлі түрде техникалық құралдардың жиынтығы және ақпаратты өңдеу тәсілі ретінде түсініледі. Осы саладағы қазірдің өзінде қол жеткізілген прогресс бізге білім беру процесіне мультимедиялық технологиялар негізінде жасалған, ақпаратты әртүрлі формада - мәтіндік, графикалық, бейне және аудио түрінде ұсынуға мүмкіндік беретін жоғары сапалы өнімдерді қосуға мүмкіндік береді. Бұл олардың дидактикалық құндылығын айтарлықтай арттырады.
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар (АКТ) - бұл процестердің, іздеу, жинау, сақтау, өңдеу, беру, тарату әдістерінің және осындай процестер мен әдістерді жүзеге асыру тәсілдерінің жиынтығы.
Оқытудың ақпараттық технологиялары-бұл арнайы техникалық ақпараттық құралдарды қолданатын барлық технологиялар: дербес компьютер, аудио, бейнетехника, Интернет. Білім беру процесіне жаңа ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу білім берудің мәні мен мазмұнын белгілі бір дәрежеде қайта қарауды талап етеді. Біріншіден, олар ақпаратты ұсыну тәсілдерін өзгертеді; екіншіден, олар мәселені зерттеуді талдау тәсілдерін өзгертеді; үшіншіден, олар мәселенің тұжырымы мен зерттеу әдістеріне әсер етеді. Өйткені, олар шешім қабылдау тәсілдерін өзгерте алады. Осылайша, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар жаңа зияткерлік құралдар ретінде ұсынылады. Осылайша білім берудің мәніне әсер етеді [15].
Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, бір жағынан, білім беру процесінің ақпараттық кеңістігін едәуір кеңейтуге, екінші жағынан оңтайландыруға, оны пайдаланушыға ыңғайлы етуге, ақпарат көзі мен тұтынушы арасындағы қашықтықты қысқартуға мүмкіндік береді. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар оқушының жеке басының резервтік мүмкіндіктерін жандандыру үшін білім беру процесінде психофизиологиялық жағдайлар жасауды көздейді. Олар ақпаратпен жұмыс істеуге үйретеді. Осылайша, есте сақтаудың әртүрлі түрлерін, соның ішінде бейнелі және эмоционалды түрлерін белсендіреді және пәнаралық оқытуға мүмкіндік береді.