Файл: Дипломды Жмысы таырыбы Бастауыш сыныпта апаратты технологияны олдану арылы білім дегейін ктеру Білім беру бадарламасы 6В01303 Бастауыш оытуды педагогикасы мен дістемесі.docx
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 126
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
, бірлесіп әрекет ету, өз мүдделерін ортақ мақсаттарға бағындыру қабілетін дамытады. Ойын оқушыларды сабақтас салаларда және практикалық іс-шараларда білім алуға ынталандыру арқылы белгілі бір академиялық пәннен асып түсуге мүмкіндік береді.
Осылайша, компьютер оқу процесінде бірнеше функцияларды орындайды: ол қарым-қатынас құралы ретінде қызмет етеді. Проблемалық жағдайларды, серіктесті, құралды, ақпарат көзін жасайды, оқушының іс-әрекетін басқарады және оған жаңа танымдық мүмкіндіктер береді [44].
Компьютерді оқу құралы ретінде пайдалану тәсілдері әртүрлі: бұл бүкіл топтың және кіші топтардың жұмысы және жеке жұмыс. Бұл әдістер жеткілікті жабдықтың болуымен немесе болмауымен ғана емес, сонымен қатар дидактикалық мақсаттармен де байланысты. Сонымен, егер кабинетте тек мұғалімнің компьютері болса немесе мұғалім проблемалардың шешімдерін табу, есептерді тұжырымдау және т.б. бойынша ұжымдық жұмысты ұйымдастыруды мақсат етсе, ол бүкіл топтың жұмысын компьютер негізінде ұйымдастырады. Бұл тәсіл кейбір жағдайларда оқушылардың компьютермен жеке жұмысынан да нәтижелі болып шығады.
Педагогикалық процесте компьютерді пайдалану әдісін таңдау дидактикалық тапсырмаға тікелей байланысты.
Компьютерлер оқытуда компьютерсіз технологияны қолдану арқылы мүмкін емес немесе жеткілікті қиын білім берген кезде ғана қолданылуы керек. Бірақ оқушы мәселені машина емес, ол шешетінін түсінетін етіп оқытуды құру өте маңызды, ол тек шешімнің салдары үшін жауап береді. Егер сабақтың соңында олардың еңбегінің жемісі жойылса, оқушылар жұмысқа деген қызығушылығын жоғалтады, сондықтан сабақта жасаған жұмыстарын бағдарламалық өнімдерді жасау немесе әдістемелік материалдарды әзірлеу кезінде пайдалану қажет.
Оқу процесінде ең құндысы-бұл іс-әрекеттің нақты логикасы жоқ бағдарламалық жасақтама, қатаң нұсқаулар, оқушыларға материалды зерттеудің белгілі бір әдісін таңдау еркіндігін беретін құралдар, күрделіліктің ұтымды деңгейі, қиындықтар туындаған жағдайда көмек формасын тәуелсіз анықтау.
Компьютерді оқу процесіне қосу мәселесі белгілі бір оқу орнының материалдық мүмкіндіктерімен ғана емес, сонымен бірге баланың компьютерді игере бастайтын жасы туралы мәселені шешумен де байланысты. 15-16 жастан бастап ДК және мультимедиялық технологиялармен жұмыс істеуді үйрену компьютерді алдыңғы кезеңдерде оқу процесінде қолданудың барлық дидактикалық мүмкіндіктерін іс жүзінде жояды. Мысалы, тек мұғалім компьютерді қолдана алатын балабақшаларда компьютер іс жүзінде сәл жетілдірілген мүмкіндіктері бар қарапайым техникалық құралға айналады. Балаларды мектеп жасына дейінгі кезден бастап компьютермен таныстырған дұрыс шығар, бірақ информатикамен ертерек танысу компьютердің өзін және оның жұмыс істеу принциптерін зерттеумен шектелуі мүмкін емес. Оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру қажет. Бұл оларға барлық зерттелетін пәндерді оқу кезінде, сыныптан тыс және бос уақыттағы іс-шараларда компьютерлік технологияларды қолдануға мүмкіндік береді. Оқушылар компьютерлік технологиялар ресурстарын бағалауды және оларды пайдалану кезінде шынымен мүмкін және орынды нәрсені ажыратуды үйренуі керек [45].
Таңдалған зерттеу тақырыбы мұғалімдердің ТОҚ-ны меңгерудегі қиындықтарын диагностикалау мен талдаумен байланысты. Мәселенің мәні жақында пайда болған қайшылықтарда көрінеді:
- білім беру жүйесінің ТОҚ пайдалану бойынша оқытушылардың кәсіби шеберлігіне және осы талаптарға сәйкестік тұрғысынан олардың кәсіби даярлығының нақты деңгейіне қойылатын талаптарының артуы;
- білім беру мекемелерін заманауи ТҚО-мен жабдықтаудың объективті шарттары және оларды пайдаланудағы мұғалімдердің қиындықтарының субъективті факторлары;
- мұғалімдердің қиындықтарын диагностикалау әдістеріне (соның ішінде әсіресе ТОҚ-ны қолдануда) басқару практикасының нақты қажеттілігі және мұндай әдістердің жеткіліксіз дамуы, менеджерлерде істің жай - күйі туралы жеткілікті сенімді ғылыми-педагогикалық ақпараттың болмауы;
- жас мұғалімдердің кәсіби дайындығына қойылатын талаптардың артуы және айтарлықтай өзгеруі және қолданыстағы типтік бағдарламалардың, оқулықтардың және педагогикалық мамандықтардың оқушыларын даярлаудың нақты тәжірибесінің жетілмегендігі.
ТОҚ-ны әзірлеу мен қолданудағы мұғалімдердің негізгі қиындықтары келесі факторлармен анықталады:
- оқу құралдарын және олардың әдістемелік қорын жаңарту және толықтыру үшін білім беру мекемелерін жеткіліксіз қаржыландыру;
- педагогикалық білім беру мазмұнының техникалық білім беру құралдары саласында мұғалімдерді даярлауға қойылатын қазіргі заманғы талаптарға сәйкес келмеуі;
- оқытушылардың техникалық оқыту құралдарын әзірлеу және қолдану үшін жеткіліксіз кәсіби уәждеме. Соңғы екі фактордың теріс әсері мұғалімдердің ТОҚ-ны дамытуға дайындығын жақсарту және жергілікті әдістемелік жұмыстарды жандандыру арқылы әлсіреуі мүмкін [46].
ТОҚ - ны қолданудағы мұғалімдердің қиындықтарын диагностикалау проблемалары оқытудың техникалық құралдарын өздері әзірлеу және енгізу тенденцияларына (бағыттары мен қарқынына) және мұғалімдердің қызметіне қойылатын объективті талаптардың күрделілігіне байланысты басқа да жалпы мәселелерден туындайды. Оқушыларды белсендіретін және оларды өздерінің шағын зерттеулері мен әзірлемелеріне бағыттайтын барлық педагогикалық технологиялардағы дамытушылық оқыту тұжырымдамасына сәйкес білім беру жабдықтарын пайдаланушының қарапайым білімі оқушылар үшін олардың білім беру жетістіктерін тану мен объективті бағалауға, олардың тәуелсіз шығармашылығына-топтық та, жеке де ықпал ететін факторға айналады. Мұғалімдерді ТҚҚ-ны игеруге дайындаудағы әлсіз жер-ТҚҚ бойынша монографиялар мен оқулықтардың сапасы және оларды қолдану әдістемесі.
ТОҚ-ны дидактикалық материалдармен қамтамасыз ету тек дәстүрлі мектеп (сирек университет) пәндері, негізінен слайдтар немесе оқу және деректі фильмдер арқылы қол жетімді. Біздің динамикалық уақытта жұмыс бағдарламалары мен оқу жоспарларындағы өзгерістерге ерекше сезімтал кәсіптік оқу орындарындағы арнайы пәндерге сәйкес, көп жағдайда оқытушылар слайдтар мен тапсырмалар карталарынан бастап тренажерлар мен компьютерлік оқыту және бақылау бағдарламаларына дейін бәрін өздері жасауы керек. Оқу теле-және бейнежазбасын жаппай енгізу оқытушылардың оны пайдалануға көп жылдық дайындығын ғана емес, сонымен қатар теле және бейнетехника кеңінен қолданылатын оқу орындарында мамандандырылған құрылымдық бөлімшелер құруды талап етеді. Мамандандырылған сыныптарды құру басталды және ТОҚ-ны кешенді пайдалану мәселесі жоғары деңгейге көтерілді. Сондай-ақ, ТОҚ-ның жұмыс істеуін кадрлық және техникалық қамтамасыз ету мәселесі іске асырылды, ол әлі шешілмеген. Пайдалану кезінде, тіпті ұқыпты жұмыс істегенде де, жабдық техникалық қартаяды, жедел техникалық қызмет көрсетуді, реттеуді, жөндеуді немесе жаңартуды қажет етеді [47].
Жалпы дидактикалық тәсіл білім беру практикасында қалыптасқан техникалық оқыту құралдарының үйлесімі тұтастай алғанда педагогикалық процеске әсер ететін түбегейлі өзгерістермен байланысты. Оқытудың техникалық құралдары мен әдістерінің өзара әрекеттесуіне, олардың өзара тәуелділігіне назар аударылады. Қазіргі дидактиканың негізгі проблемаларының бірі-оның ішкі мүмкіндіктерін, резервтерін пайдалануға, оқытушылар мен оқушылардың белсенділігін арттыруға байланысты білім беру процесін оңтайландыру. ТОҚ - ны іс жүзінде енгізу көбінесе керісінше болды. Білім беру процесі көбінесе беделді себептермен технологиямен қаныққан-әдіскерлердің, басшылықтың және әріптестердің көз алдында жақсы көріну үшін. Ю. К. Бабанский ТОҚ-ны қолдануда жүйесіз тәсілге қарсы болды.
Оқыту компьютерлік бағдарламасын талдау және оны қолдану кезінде басшылыққа алынатын негізгі аспектілер:
Компьютерді қолданудың нақты технологиясы жоғарыда аталған жалпы психологиялық-педагогикалық ережелер негізінде анықталады және бағдарламаның өзінде әзірлеушілер енгізген мазмұн мен әдістемеге негізделген [48].
Бірінші тарауда компьютермен бірге немесе оған қосымша сканер, сандық камера және камера, ламинаттау және байланыстыру құрылғылары, принтер, көшірме аппараты сияқты көмекші құрылғылар сипатталған. Олардың барлығы қысқа уақыт ішінде оқу процесінде, кейде тіпті сабақтың өзінде туындайтын бірқатар мәселелерді шешуге көмектеседі.
Бірақ жаңа ақпараттық технологиялар қаншалықты қызықты және көп функциялы болса да, мұғалімнің рөлі білім беру процесінде жетекші болып қала береді және оқушы шынымен педагогикалық процестің субъектісіне айналады. Барлық компьютерлік бағдарламалар оқытушылардың міндетті түрде белсенді қатысуымен жасалады. Бұл компьютерлік бағдарламамен өз бетінше жұмыс істеген жағдайда да мұғалімнің әсерін анықтайды. Оқушының компьютермен қарым-қатынас жасау процесінде мұғалімнің тікелей маңыздылығы да төмендемейді. Мұғалімі жоқ оқушыға не үйрену керектігін елестету қиын. Мұғалім оқушының жеке ерекшеліктеріне сүйене отырып, оқытудың белгілі бір кезеңінде қандай бағдарлама түрін қолдану тиімдірек екенін шешеді – репродуктивті немесе проблемалық, оқу немесе жаттығу бағдарламалары және т.б. компьютерлер мен ақпараттық технологиялардың тиімділігі оларды қалай қолданатынымызға, осы технологияларды қолдану әдістері мен формаларына байланысты.
Мен өз жұмысымда мультимедиялық презентацияға негізделген сөйлеу сияқты АКТ модельдерін қолданамын.
Презентация автордың сүйемелдеуімен үлкен экранда демонстрацияны қамтиды және сөйлеудің негізгі бөлімдері мен тезистерінің атауларын, сондай-ақ тұрақты және қозғалмалы иллюстрацияларды (фотосуреттер, бейнелер, мультфильмдер) қамтиды [49].
Мультимедиялық презентациялар білім беру процесінің тиімділігін арттырады:
Компьютерлік технологияларды қолдану сабақты тартымды және шынымен заманауи етуге, оқуды дараландыруға, объективті және уақтылы бақылауға және қорытындылауға мүмкіндік береді. Даму әсері бағдарламаның дизайнына, оның оқушыларға қол жетімділігіне, оның даму деңгейіне және қызығушылығына сәйкес келуіне байланысты. Компьютерлік технологиялар студенттерге көрнекілікке (медиацияға) негізделген когнитивті және шығармашылық тапсырмаларды қоюға және шешуге көмектесуге мүмкіндік береді.
Бүгінгі таңда ақпараттық компьютерлік технологияларды оқыту мен дамытудың сапалы жаңа мазмұнына сәйкес келетін білімді берудің жаңа әдісі деп санауға болады. Бұл әдіс оқушыларға қызығушылықпен оқуға, ақпарат көздерін табуға мүмкіндік береді, жаңа білім алуда тәуелсіздік пен жауапкершілікке тәрбиелейді, зияткерлік қызмет пәнін дамытады.
Осылайша қарым-қатынас жасау қабілетін тәрбиелеу адамнан басқа ешкім шеше алмайтын білім беру жүйесінің негізгі міндеттерінің біріне айналады. Шын мәнінде, бұл қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды нақты игеру және оларды білім беру процесіне біріктіру тұрғысынан бірдей пассивті позиция. Оның жетіспеушілігі қайтадан заңсыз алаңдаушылықтан көрінеді, бұл жолы әлеуметтік тапсырыстан білім беру саласына дейін, ол міндетті түрде саяси бағдарламалар мен тұжырымдамаларда тұжырымдалмайды, бірақ дидактикалық процестің сәттілігі үшін анықталуы және ескерілуі керек [50].
Екінші жағынан, оқытудың бұл әдісі мұғалімдер үшін де өте тартымды: бұл оларға оқушының қабілеті мен білімін жақсы бағалауға, оны түсінуге көмектеседі. Оларды оқытудың жаңа, дәстүрлі емес формалары мен әдістерін іздеуге итермелейді. Бұл көптеген адамдар үшін шығармашылық қабілеттерін көрсетуге арналған тамаша алаң: мұғалімдер, әдіскерлер, психологтар, жұмыс істегісі келетін және жұмыс істей алатын кез келген адам бүгінгі балаларды, олардың қажеттіліктері мен қызығушылықтарын түсіне алады, кім оларды жақсы көреді және оларға өзін береді.
Компьютер сонымен бірге бірлескен іс-әрекетке қажетті қарым-қатынастың маңызды аспектілерін үйрету құралы болып табылады. Оқушылардың негізгі мотивтері ересектермен және құрдастарымен оң қарым-қатынас орнату және қолдау екені белгілі. Оқушылар қарым-қатынас жасап, кеңес беріп, бір-біріне көмектеседі. Іскерлік ынтымақтастықты орнатуға тырысады, қарым-қатынас қажеттілігінің негізгі мазмұны болып табылатын мақсатқа жету үшін үйлестіреді. Бірлескен іс-шаралар сөйлеуді байыту арқылы олардың арасындағы байланысты дамытуға ықпал етеді. Ақпараттық компьютерлік технологияларды пайдалану оқуға дайындығы әртүрлі деңгейдегі оқушыларға сараланған тәсілді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Гипермәтіндік құрылым мен мультимедияға негізделген интерактивті оқыту бағдарламалары әртүрлі қабілеттері мен мүмкіндіктері бар студенттерді бір уақытта оқытуды ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Ақпараттық компьютерлік технологиялар білім беру функцияларымен қатар балалардың физикалық жағдайына да әсер етуі мүмкін [51].
Осылайша, компьютер оқу процесінде бірнеше функцияларды орындайды: ол қарым-қатынас құралы ретінде қызмет етеді. Проблемалық жағдайларды, серіктесті, құралды, ақпарат көзін жасайды, оқушының іс-әрекетін басқарады және оған жаңа танымдық мүмкіндіктер береді [44].
Компьютерді оқу құралы ретінде пайдалану тәсілдері әртүрлі: бұл бүкіл топтың және кіші топтардың жұмысы және жеке жұмыс. Бұл әдістер жеткілікті жабдықтың болуымен немесе болмауымен ғана емес, сонымен қатар дидактикалық мақсаттармен де байланысты. Сонымен, егер кабинетте тек мұғалімнің компьютері болса немесе мұғалім проблемалардың шешімдерін табу, есептерді тұжырымдау және т.б. бойынша ұжымдық жұмысты ұйымдастыруды мақсат етсе, ол бүкіл топтың жұмысын компьютер негізінде ұйымдастырады. Бұл тәсіл кейбір жағдайларда оқушылардың компьютермен жеке жұмысынан да нәтижелі болып шығады.
Педагогикалық процесте компьютерді пайдалану әдісін таңдау дидактикалық тапсырмаға тікелей байланысты.
Компьютерлер оқытуда компьютерсіз технологияны қолдану арқылы мүмкін емес немесе жеткілікті қиын білім берген кезде ғана қолданылуы керек. Бірақ оқушы мәселені машина емес, ол шешетінін түсінетін етіп оқытуды құру өте маңызды, ол тек шешімнің салдары үшін жауап береді. Егер сабақтың соңында олардың еңбегінің жемісі жойылса, оқушылар жұмысқа деген қызығушылығын жоғалтады, сондықтан сабақта жасаған жұмыстарын бағдарламалық өнімдерді жасау немесе әдістемелік материалдарды әзірлеу кезінде пайдалану қажет.
Оқу процесінде ең құндысы-бұл іс-әрекеттің нақты логикасы жоқ бағдарламалық жасақтама, қатаң нұсқаулар, оқушыларға материалды зерттеудің белгілі бір әдісін таңдау еркіндігін беретін құралдар, күрделіліктің ұтымды деңгейі, қиындықтар туындаған жағдайда көмек формасын тәуелсіз анықтау.
Компьютерді оқу процесіне қосу мәселесі белгілі бір оқу орнының материалдық мүмкіндіктерімен ғана емес, сонымен бірге баланың компьютерді игере бастайтын жасы туралы мәселені шешумен де байланысты. 15-16 жастан бастап ДК және мультимедиялық технологиялармен жұмыс істеуді үйрену компьютерді алдыңғы кезеңдерде оқу процесінде қолданудың барлық дидактикалық мүмкіндіктерін іс жүзінде жояды. Мысалы, тек мұғалім компьютерді қолдана алатын балабақшаларда компьютер іс жүзінде сәл жетілдірілген мүмкіндіктері бар қарапайым техникалық құралға айналады. Балаларды мектеп жасына дейінгі кезден бастап компьютермен таныстырған дұрыс шығар, бірақ информатикамен ертерек танысу компьютердің өзін және оның жұмыс істеу принциптерін зерттеумен шектелуі мүмкін емес. Оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру қажет. Бұл оларға барлық зерттелетін пәндерді оқу кезінде, сыныптан тыс және бос уақыттағы іс-шараларда компьютерлік технологияларды қолдануға мүмкіндік береді. Оқушылар компьютерлік технологиялар ресурстарын бағалауды және оларды пайдалану кезінде шынымен мүмкін және орынды нәрсені ажыратуды үйренуі керек [45].
Таңдалған зерттеу тақырыбы мұғалімдердің ТОҚ-ны меңгерудегі қиындықтарын диагностикалау мен талдаумен байланысты. Мәселенің мәні жақында пайда болған қайшылықтарда көрінеді:
- білім беру жүйесінің ТОҚ пайдалану бойынша оқытушылардың кәсіби шеберлігіне және осы талаптарға сәйкестік тұрғысынан олардың кәсіби даярлығының нақты деңгейіне қойылатын талаптарының артуы;
- білім беру мекемелерін заманауи ТҚО-мен жабдықтаудың объективті шарттары және оларды пайдаланудағы мұғалімдердің қиындықтарының субъективті факторлары;
- мұғалімдердің қиындықтарын диагностикалау әдістеріне (соның ішінде әсіресе ТОҚ-ны қолдануда) басқару практикасының нақты қажеттілігі және мұндай әдістердің жеткіліксіз дамуы, менеджерлерде істің жай - күйі туралы жеткілікті сенімді ғылыми-педагогикалық ақпараттың болмауы;
- жас мұғалімдердің кәсіби дайындығына қойылатын талаптардың артуы және айтарлықтай өзгеруі және қолданыстағы типтік бағдарламалардың, оқулықтардың және педагогикалық мамандықтардың оқушыларын даярлаудың нақты тәжірибесінің жетілмегендігі.
ТОҚ-ны әзірлеу мен қолданудағы мұғалімдердің негізгі қиындықтары келесі факторлармен анықталады:
- оқу құралдарын және олардың әдістемелік қорын жаңарту және толықтыру үшін білім беру мекемелерін жеткіліксіз қаржыландыру;
- педагогикалық білім беру мазмұнының техникалық білім беру құралдары саласында мұғалімдерді даярлауға қойылатын қазіргі заманғы талаптарға сәйкес келмеуі;
- оқытушылардың техникалық оқыту құралдарын әзірлеу және қолдану үшін жеткіліксіз кәсіби уәждеме. Соңғы екі фактордың теріс әсері мұғалімдердің ТОҚ-ны дамытуға дайындығын жақсарту және жергілікті әдістемелік жұмыстарды жандандыру арқылы әлсіреуі мүмкін [46].
ТОҚ - ны қолданудағы мұғалімдердің қиындықтарын диагностикалау проблемалары оқытудың техникалық құралдарын өздері әзірлеу және енгізу тенденцияларына (бағыттары мен қарқынына) және мұғалімдердің қызметіне қойылатын объективті талаптардың күрделілігіне байланысты басқа да жалпы мәселелерден туындайды. Оқушыларды белсендіретін және оларды өздерінің шағын зерттеулері мен әзірлемелеріне бағыттайтын барлық педагогикалық технологиялардағы дамытушылық оқыту тұжырымдамасына сәйкес білім беру жабдықтарын пайдаланушының қарапайым білімі оқушылар үшін олардың білім беру жетістіктерін тану мен объективті бағалауға, олардың тәуелсіз шығармашылығына-топтық та, жеке де ықпал ететін факторға айналады. Мұғалімдерді ТҚҚ-ны игеруге дайындаудағы әлсіз жер-ТҚҚ бойынша монографиялар мен оқулықтардың сапасы және оларды қолдану әдістемесі.
ТОҚ-ны дидактикалық материалдармен қамтамасыз ету тек дәстүрлі мектеп (сирек университет) пәндері, негізінен слайдтар немесе оқу және деректі фильмдер арқылы қол жетімді. Біздің динамикалық уақытта жұмыс бағдарламалары мен оқу жоспарларындағы өзгерістерге ерекше сезімтал кәсіптік оқу орындарындағы арнайы пәндерге сәйкес, көп жағдайда оқытушылар слайдтар мен тапсырмалар карталарынан бастап тренажерлар мен компьютерлік оқыту және бақылау бағдарламаларына дейін бәрін өздері жасауы керек. Оқу теле-және бейнежазбасын жаппай енгізу оқытушылардың оны пайдалануға көп жылдық дайындығын ғана емес, сонымен қатар теле және бейнетехника кеңінен қолданылатын оқу орындарында мамандандырылған құрылымдық бөлімшелер құруды талап етеді. Мамандандырылған сыныптарды құру басталды және ТОҚ-ны кешенді пайдалану мәселесі жоғары деңгейге көтерілді. Сондай-ақ, ТОҚ-ның жұмыс істеуін кадрлық және техникалық қамтамасыз ету мәселесі іске асырылды, ол әлі шешілмеген. Пайдалану кезінде, тіпті ұқыпты жұмыс істегенде де, жабдық техникалық қартаяды, жедел техникалық қызмет көрсетуді, реттеуді, жөндеуді немесе жаңартуды қажет етеді [47].
Жалпы дидактикалық тәсіл білім беру практикасында қалыптасқан техникалық оқыту құралдарының үйлесімі тұтастай алғанда педагогикалық процеске әсер ететін түбегейлі өзгерістермен байланысты. Оқытудың техникалық құралдары мен әдістерінің өзара әрекеттесуіне, олардың өзара тәуелділігіне назар аударылады. Қазіргі дидактиканың негізгі проблемаларының бірі-оның ішкі мүмкіндіктерін, резервтерін пайдалануға, оқытушылар мен оқушылардың белсенділігін арттыруға байланысты білім беру процесін оңтайландыру. ТОҚ - ны іс жүзінде енгізу көбінесе керісінше болды. Білім беру процесі көбінесе беделді себептермен технологиямен қаныққан-әдіскерлердің, басшылықтың және әріптестердің көз алдында жақсы көріну үшін. Ю. К. Бабанский ТОҚ-ны қолдануда жүйесіз тәсілге қарсы болды.
Оқыту компьютерлік бағдарламасын талдау және оны қолдану кезінде басшылыққа алынатын негізгі аспектілер:
-
Психологиялық-бұл бағдарлама оқытудың мотивациясына, пәнге деген көзқарасына қалай әсер етеді. Оған деген қызығушылықты арттырады немесе төмендетеді, оқушылардың машинаның күрделі, түсініксіз тұжырымдалған немесе дәстүрлі емес талаптарына байланысты өз күштеріне деген сенімсіздігі пайда бола ма; -
Педагогикалық-бағдарлама оқу курсының жалпы бағытына қаншалықты сәйкес келеді және оқушылардың қоршаған әлем туралы дұрыс түсініктерін дамытуға ықпал етеді; -
Әдістемелік-бағдарлама материалды жақсы игеруге ықпал ете ме, студентке ұсынылатын тапсырмаларды таңдау негізді ме, материал дұрыс әдістемелік сипатталған ба; -
ұйымдастырушылық - компьютер мен жаңа ақпараттық технологияларды қолдана отырып сабақтар ұтымды жоспарланған ба, оқушыларға өз бетінше жұмыс істеу үшін машиналық уақыт жеткілікті ме.
Компьютерді қолданудың нақты технологиясы жоғарыда аталған жалпы психологиялық-педагогикалық ережелер негізінде анықталады және бағдарламаның өзінде әзірлеушілер енгізген мазмұн мен әдістемеге негізделген [48].
Бірінші тарауда компьютермен бірге немесе оған қосымша сканер, сандық камера және камера, ламинаттау және байланыстыру құрылғылары, принтер, көшірме аппараты сияқты көмекші құрылғылар сипатталған. Олардың барлығы қысқа уақыт ішінде оқу процесінде, кейде тіпті сабақтың өзінде туындайтын бірқатар мәселелерді шешуге көмектеседі.
Бірақ жаңа ақпараттық технологиялар қаншалықты қызықты және көп функциялы болса да, мұғалімнің рөлі білім беру процесінде жетекші болып қала береді және оқушы шынымен педагогикалық процестің субъектісіне айналады. Барлық компьютерлік бағдарламалар оқытушылардың міндетті түрде белсенді қатысуымен жасалады. Бұл компьютерлік бағдарламамен өз бетінше жұмыс істеген жағдайда да мұғалімнің әсерін анықтайды. Оқушының компьютермен қарым-қатынас жасау процесінде мұғалімнің тікелей маңыздылығы да төмендемейді. Мұғалімі жоқ оқушыға не үйрену керектігін елестету қиын. Мұғалім оқушының жеке ерекшеліктеріне сүйене отырып, оқытудың белгілі бір кезеңінде қандай бағдарлама түрін қолдану тиімдірек екенін шешеді – репродуктивті немесе проблемалық, оқу немесе жаттығу бағдарламалары және т.б. компьютерлер мен ақпараттық технологиялардың тиімділігі оларды қалай қолданатынымызға, осы технологияларды қолдану әдістері мен формаларына байланысты.
Мен өз жұмысымда мультимедиялық презентацияға негізделген сөйлеу сияқты АКТ модельдерін қолданамын.
Презентация автордың сүйемелдеуімен үлкен экранда демонстрацияны қамтиды және сөйлеудің негізгі бөлімдері мен тезистерінің атауларын, сондай-ақ тұрақты және қозғалмалы иллюстрацияларды (фотосуреттер, бейнелер, мультфильмдер) қамтиды [49].
Мультимедиялық презентациялар білім беру процесінің тиімділігін арттырады:
-
негізгі ойларды бөлектейтін дыбыстық және визуалды демонстрацияларды қолдану арқылы оқушылардың қабылдауын белсендіру; -
сөйлеу кезінде мұғалім тақтаға бұрылмайды, сондықтан ол оқушылармен байланысын жоғалтпайды, тақтаға мәтін жазуға уақыт жұмсамайды; -
ақпараттың үлкен көлемін Интернеттен және экранеам дискілерден алуға болады және экранда барлық оқушыларға көрінетін форматта ойнатылады; -
оқушыларға экранда көрсетілген сөйлеу жоспарына сүйенген кезде жауап беру оңайырақ.
Компьютерлік технологияларды қолдану сабақты тартымды және шынымен заманауи етуге, оқуды дараландыруға, объективті және уақтылы бақылауға және қорытындылауға мүмкіндік береді. Даму әсері бағдарламаның дизайнына, оның оқушыларға қол жетімділігіне, оның даму деңгейіне және қызығушылығына сәйкес келуіне байланысты. Компьютерлік технологиялар студенттерге көрнекілікке (медиацияға) негізделген когнитивті және шығармашылық тапсырмаларды қоюға және шешуге көмектесуге мүмкіндік береді.
Бүгінгі таңда ақпараттық компьютерлік технологияларды оқыту мен дамытудың сапалы жаңа мазмұнына сәйкес келетін білімді берудің жаңа әдісі деп санауға болады. Бұл әдіс оқушыларға қызығушылықпен оқуға, ақпарат көздерін табуға мүмкіндік береді, жаңа білім алуда тәуелсіздік пен жауапкершілікке тәрбиелейді, зияткерлік қызмет пәнін дамытады.
Осылайша қарым-қатынас жасау қабілетін тәрбиелеу адамнан басқа ешкім шеше алмайтын білім беру жүйесінің негізгі міндеттерінің біріне айналады. Шын мәнінде, бұл қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды нақты игеру және оларды білім беру процесіне біріктіру тұрғысынан бірдей пассивті позиция. Оның жетіспеушілігі қайтадан заңсыз алаңдаушылықтан көрінеді, бұл жолы әлеуметтік тапсырыстан білім беру саласына дейін, ол міндетті түрде саяси бағдарламалар мен тұжырымдамаларда тұжырымдалмайды, бірақ дидактикалық процестің сәттілігі үшін анықталуы және ескерілуі керек [50].
Екінші жағынан, оқытудың бұл әдісі мұғалімдер үшін де өте тартымды: бұл оларға оқушының қабілеті мен білімін жақсы бағалауға, оны түсінуге көмектеседі. Оларды оқытудың жаңа, дәстүрлі емес формалары мен әдістерін іздеуге итермелейді. Бұл көптеген адамдар үшін шығармашылық қабілеттерін көрсетуге арналған тамаша алаң: мұғалімдер, әдіскерлер, психологтар, жұмыс істегісі келетін және жұмыс істей алатын кез келген адам бүгінгі балаларды, олардың қажеттіліктері мен қызығушылықтарын түсіне алады, кім оларды жақсы көреді және оларға өзін береді.
Компьютер сонымен бірге бірлескен іс-әрекетке қажетті қарым-қатынастың маңызды аспектілерін үйрету құралы болып табылады. Оқушылардың негізгі мотивтері ересектермен және құрдастарымен оң қарым-қатынас орнату және қолдау екені белгілі. Оқушылар қарым-қатынас жасап, кеңес беріп, бір-біріне көмектеседі. Іскерлік ынтымақтастықты орнатуға тырысады, қарым-қатынас қажеттілігінің негізгі мазмұны болып табылатын мақсатқа жету үшін үйлестіреді. Бірлескен іс-шаралар сөйлеуді байыту арқылы олардың арасындағы байланысты дамытуға ықпал етеді. Ақпараттық компьютерлік технологияларды пайдалану оқуға дайындығы әртүрлі деңгейдегі оқушыларға сараланған тәсілді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Гипермәтіндік құрылым мен мультимедияға негізделген интерактивті оқыту бағдарламалары әртүрлі қабілеттері мен мүмкіндіктері бар студенттерді бір уақытта оқытуды ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Ақпараттық компьютерлік технологиялар білім беру функцияларымен қатар балалардың физикалық жағдайына да әсер етуі мүмкін [51].