Файл: ан айналымы биохимиясы модулі бойынша апаратты топтама.docx

Скачать файл
Заказать решение

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 12.12.2023

Просмотров: 349

Скачиваний: 1

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.

СОДЕРЖАНИЕ

«ҚАН АЙНАЛЫМЫ БИОХИМИЯСЫ» МОДУЛІ БОЙЫНШААҚПАРАТТЫҚ ТОПТАМА№1 САБАҚТақырыбы: Анаэробты және аэробты жағдайлардағы метаболизм. Анаэробты және аэробты жағдайларда тіндер мен мүшелерді энергиямен қамтамасыз ету. Жүрек биохимиясы және кардиомаркерлері Анаэробты тіндерге жатады: -бүйректің милы заты тіні, - аталық без,- қол-аяқ тіндері (қаңқа бұлшықеттері, шеткі жүйкелер), - эритроциттер (өйткені оларда оттегі бар болса да, тотығудан фосфорлану үшін пайдаланылмайды, эритроциттер оттегінсіз өмір сүре алады).Аэробты тіндерге жатады: - ми,- жүрек, - бауыр, - бүйрек қыртысы, - ащы ішек, -көздің тор қабығы.Барлық аэробты тіндер қандағы оттегінің жетіспеушілігіне және қан айналымының бұзылуына шыдамайды, өйткені бұл тіндер тотыға фосфорлану арқылы АТФ-ң көп мөлшерін өндіру үшін оттегін қажет етеді. Қан ағымы бұзылғанда немесе оттегі жетіспегенде аэробты тіндер зақымдалады. Сондықтан да қанда оттегісі бар қалыпты қан ағымын сақтау қажет.Қан ағымының бұзылу себептерінің мысалдары: қан ұйығымен (тромбпен) бітеліп қалу, атеросклероз, бұрау салу, тіндерді қатты немесе ауыр затпен басу, күретамырлық (артериялық) қысымның түсуі, жүрек-қан тамыр қызметінің жеткіліксіздігі. Қанда оттегінің жетіспеу себептерінің мысалдары: анемия, ыс газымен (СО) улану, гемоглобиннің тотығуы кезінде оның қызметінің бұзылуы, өкпенің зақымдануы (мысалы, шылым шегетіндерде өкпе эмфиземасы), респираторлық аурулар. АнаэробиозГликолиз – бұл цитозольда глюкозаның ыдырау процесі. Гликолиз – оттегінің қатысуымен де (пируват -> ацетил-КоА) және қатысуынсыз да (пируват - > лактат) жүретіндігімен ерекшеленеді. Гликолиздің энергия көзі ретіндегі маңыздылығы әртүрлі тіндердерде әр түрлі (мысалы, жүректе төмен және ми мен эритроциттерде жоғары). Қаңқа бұлшықеттерінде аэробты алмасу жеткіліксіз болған кезде гликолиз қарқынды жүреді. Қаңқа бұлшықеттерінің демалу кезінде үшкарбон қышқылдарының циклінде қолданылатын ацетил КоА-ның жартысына жуығы гликолиз нәтижесінде пайда болады. Бұл процесте алты көміртекті глюкоза үш көміртекті пируватқа, содан кейін ацетил КоА-ға дейін ыдырайды, нәтижесінде 2 НАДН және 2 АТФ шығарылады. Гликолиз кезінде пайда болған НАДН митохондрияға малатты шөрнек арқылы тасымалданады және тыныс алу тізбегінде НАДН-ң 1 молекуласынан 2 АТФ түзіледі. Осылайша, аэробты жағдайда 1 моль глюкозаның толық тотығуында гликолизде 8 АТФ және үшкарбон қышқылы циклінде 30 АТФ түзіледі.Қаңқа бұлшықеттері анаэробиозға оңай ұшырайды. Бұл қасиет оларға аэробты жағдайға қарағанда әлдеқайда қарқынды қысқа мерзімді әрекет етуге мүмкіндік береді. АТФ-ң қайта синтезінің үш механизмінің екеуі анаэробты алмасу (яғни оттегі жоқ жағдайда) кезінде жүреді. Анаэробты гликолиз деп те аталатын анаэробты энергия алмасуында көмірсулар сүт қышқылына дейін толық ыдырамайды. Анаэробты гликолиз қысқа уақытқа, яғни бірнеше минутқа созылатын бұлшықет белсенділігіне қатысады, көп энергияны қажет ететін бұл процеске аэробты алмасу қолайсыздау болып табылады. Бұл процесс цитоплазмада жүреді және АТФ-ң тез түзілуіне қарамастан, анаэробты гликолиз аэробты гликолизге қарағанда тиімділігі төмен. Анаэробты энергия алмасуының соңғы өнімі сүт қышқылы

Лактат деңгейі бойынша анаэробты шекті анықтау Дені сау адамның тыныштық кезінде лактаттың концентрациясы 1-2 ммоль/л болады. Лактаттың концентрациясы 2-4 ммоль/л деңгейінде аэробты-анаэробты транзиттік зонаға сәйкес келеді. Біртіндеп өсіп келе жатқан тесті орындау кезінде 4 ммоль/л деңгейінен асып кету, әдетте, анаэробты шекке қол жеткізуді көрсетеді. Лактат концентрациясының күрт артуы, әдетте, желдетудің және оттегі бойынша желдету эквивалентінің күрт артуы үшін анаэробты шекті анықтаудың инвазивті емес әдістерімен корреляцияланады. Сүт қышқылының концентрациясын және газоанализ графигін талдау негізінде энергиямен қамтамасыз етудің аэробты және анаэробты механизмдерінің арақатынасын зерттеу және жаттығу жүктемелерінің одан әрі жоспары бойынша ұсыныстар жасау үшін анаэробты шектің мынадай сипаттамалары анықталады: анаэробты шек - мин уақыты; анаэробты шек қуаты - Вт; анаэробты шек - уд/мин импульсі; анаэробты шек қарқындылығы – анаэробты шек деңгейінде П02 МПК қатынасы -%. Аанаэробты шек көрсеткіші бойынша жаттығу процесінің бағытын анықтау Анаэробты шек анықтамасы жаттығу жүктемелерінің қарқындылық аймақтарын мақсатты түрде анықтауға мүмкіндік береді. Жүктеме қарқындылық аймағын анықтау үшін ең жақсы бағыт болып табылады. Яғни спортшының жеке анаэробты шегі – анаэробты шек деңгейінде ЖЖЖ, лактаттың концентрациясы 4 ммоль/л-ге жақындайды және оның жетістіктерінің басқа белгілері айқындалады. Анаэробты шек жүктеме қарқындылығы болып табылатындықтан, оның үстіне энергиямен қамтамасыз етудің анаэробты механизмдері басым болады, ал бұлшықеттерде сүт қышқылының концентрациясы жоғарылайды, содан кейін осы деңгейден төмен немесе одан жоғары мақсатты түрде жаттығулар жасай отырып, дененің аэробты немесе анаэробты өнімділігін арттыруға болады. Егер анаэробты шектен жоғары қарқындылықпен жаттығу негізсіз болса, дененің аэробты қабілеті нашарлауы мүмкін. Бұдан басқа, анаэробты шек дегеніміз – жоғары жылдамдықта жүгіру, велосипедпен жүру, шаңғымен жүру немесе суда жүзу, бұл жағдайда спортшы уақытынан бұрын шаршамай ұзақ уақытқа шыдай алады. Бұл жылдамдық шегі деп аталады. Спортшының ұзақ қашықтықтағы нәтижесі жылдамдық шегіне байланысты. Анаэробты шекті деңгейдегі жаттығулар шекті жылдамдықтың жоғарылауына ықпал ететіні дәлелденген. Барлық спортшылар үшін анаэробты шектің мәні максималды жүрек соғу жиілігінің 90% құрайды. Алайда, шын мәнінде, анаэробты шек деңгейі олардың мамандануы мен жаттығу деңгейіне байланысты әртүрлі спортшылар арасында әртүрлі болуы мүмкін. Әуесқой спортшының анаэробты шекті деңгейі жүрек соғу жиілігінің 75%, ал жоғары білікті спортшының жүрек соғу жиілігінің 95% құрайды. Шыдамдылыққа машықтанатын спортшының жаттығу бағдарламасының негізгі бөлігі спироэргометрия (лактат концентрациясы 2-4 ммоль/л) кезінде анықталатын, яғни анаэробты шектен жоғары болмайтын, анаэробты шек импульсі деңгейінде орындалуы тиіс. Қалпына келтіру жаттығулары кезінде ұсынылған жүрек соғу жиілігі анаэробты шек пульсінен 60-80% болуы керек, ал лактат деңгейі 2 ммоль/л-ден аспауы керек.Тестілеу нәтижелері бойынша қорытынды жасалады, жаттығу жүктемесін (аэробты немесе анаэробты бағыттарда) түзету бойынша ұсыныстар беріледі, қажет болған жағдайда қалпына келтіру рәсімдері мен қажетті фармакологиялық қолдау тағайындалады. Тақырыбы: Миокард метаболизмі. Қан электролиттері өзгеруі эффектілерінің миокардқа әсері. Клиникалық маңызды миокард ферменттері және басқа кардиомаркерлер. Липопротеиндердің метаболизмі және оның бұзылуы.МИОКАРД МЕТАБОЛИЗМІ Жүрек бұлшықеті қаңқа бұлшықетінің және бірыңғай салалы бұлшықеттің кейбір сипаттамаларына ие. Қанның тұтқырлығына байланысты жүрек бұлшықетінің жиырылуы жүрек камераларын босату үшін жеткілікті ұзақ болуы керек. Энергия тамырлардың серпімді қабырғаларында сақталады, соның арқасында қан тамырлары арқылы үнемі қозғалады. Қаңқа бұлшықетінің ырғақты жиырылуы қан айналымы үшін де маңызды екенін есте ұстаған жөн. Жүрек бұлшықетіне уникалды аэробты алмасу тән. Бұл ұлпада анаэробты гликолиз арқылы энергия алу мүмкіндігі шектеулі. Демалу кезінде жүрек бұлшықетінің 1 грамм оттегін қабылдауы ауыр физикалық жүктеме кезіндегі қаңқа бұлшықетінің оттегін тұтынуға қарағанда көп. Дене жаттығулары кезінде жүректегі қан айналымы 4 есеге дейін артады, ал жүрек бұлшықеті қаннан оттегін шығарудың ерекше қабілетіне ие.Жүрек ауқымды жұмыс атқарады. Қалыпты жұмыс істейтін қарыншадағы энергияның шамамен 20% - ы жиырылуға байланысты емес жұмыстарға жұмсалады деген болжам бар. Энергияның шамамен 70% - ы сол жақ қарыншаның механикалық жұмысына жұмсалады. Ол автоматты түрде жұмыс істейді және секундына бір рет (ауыр жаттығулар кезінде үш рет) қысқарады. Осылайша, оның оттегі шығыны, тіпті демалу кезінде де, қаңқа бұлшықетіне қарағанда 4-5 есе көп. Оттегі қысымының артериовеноздық айырмашылығы да жоғары. Жасуша көлемінің негізгі бөлігі (20-30%) - митохондрия, ал қалған бұлшықеттерде олар көлемнің 10% - дан азын алады.Жүрек бұлшықеті үздіксіз жұмыс істейтіндіктен, оның әртүрлі заттарды тұтыну қабілеті өзгереді. Жүрек бұлшықеті уникалды метаболиттік сипаттамаларға ие. Демалу жағдайында зат алмасу кезінде жүрек бұлшықетінің энергияға деген қажеттілігінің 70% май қышқылдарынан келеді. Бос май қышқылдары, сондай-ақ ацетосірке қышқылы және бета-гидроксимай қышқылы секілді олардың өзгерген өнімдері, ашығу кезінде бауырдан көп мөлшерде шығарылады. Алайда, мысалы, карнитинпальмитоилтрансферазасының белсенділігіне байланысты май қышқылдары арасында тұтынудың ыңғайлылығында айырмашылықтар бар.Ыңғайлы заттар бауырда қан липидтерінен пайда болған триацилглицериндер, сондай-ақ ішек шырышты қабатында синтезделген хиломикрондар болып табылады. Глюкозаның энергия қоры ретіндегі рөлі аз, ал айналымдағы май қышқылдарының көп мөлшері жүрек бұлшықетіндегі глюкоза алмасуын баяулатады. Инсулин мен глюкоза гликолизді ынталандырады және май қышқылдарының тотығуын тежейді. Алайда, диабет жағдайында, лактат тотығуының кенеттен төмендеуі жоқ дегенде егеуқұйрықтарда байқалады. Үшкарбон қышқылдарының циклінің баяулауы жиырылудың жылдам аяқталуына әкеледі. Адениннің митохондриялық тасымалдаушысы - жүрек бұлшықетіндегі тыныс алуды бақылайтын реттеуші сайттардың бірі болып табылады.Жүрек қуыс мүше және қанды қайта айдау үшін қажет болғандықтан әртүрлі жасушалардың бір-бірімен өзара әрекеттесуі (кардиомиоциттердің желісі) қажет, кардиоциттер бір-бірімен әлсіз қарсыласқан көпірлер арқылы байланысады, бұл жиырылу толқынын жылжытуға мүмкіндік береді. Үздіксіз жиырылу циклдеріне байланысты демалыс кезеңдері қысқа болады. Әр циклде абсолютті рефракторлы кезеңнің болуы жүрек бұлшықетін әлсіреуден қорғайды.Осы кезеңде жиырылу тоқтатылмау қажет. Кальций иондарының сорылуы бірнеше механизм бойынша жүреді. Кальций жиырылу үшін қажет болғандықтан, ол жүрек жасушаларына плазмалық мембрана арқылы цитоплазмаға да, саркоплазмалық ретикулумға да енеді. Қалыпты жұмыс істейтін сол жақ қарыншадағы энергияның 10% - дан астамы қозу және электромеханикалық түйіндесу процестерінде Na+/K+ және Сa++ АТФ-азаларының жұмысы кезінде тұтынылатындығы есептелінген. Кальций иондары жиырылу қабілетінен басқа тотыға фосфорлануды да ынталандырады. Кальцийдің цитозолды тасымалдануының бұзылуы жүрек соғуындағы жанамалы жиырылу дисфункциясында маңызды рөл атқарады. Жүрек аурулары өте жиі кездеседі, ал жүректің тәждік жеткіліксіздігі батыс елдерінде өлімнің жиі кездесетін себептерінің бірі болып табылады. Жүрек бұлшықетінің метаболизмі аэробты болғанымен, жүрек бұлшықеттерінде оттегі болмаған анаэробты және ишемиялық жағдайда, бұлшықет энергияны анаэробты гликолизден алады. Ишемия кезінде гликолиздің едәуір жоғары болуы глюкозаны көп мөлшерде тұтынылуымен және сүт қышқылының көп түзілуімен байланысты. Бұл ишемия кезінде кеудедегі ауырсыну себептері болып табылады. Алайда, қайталама орташа ишемия глюкозаның аэробты метаболизмінің жоғарылауын, жүрек гендерінің экспрессиясының өзгеруін және бағдарламалы жасушалардың өмір сүруі үшін арнайы механизмдердің дамуын (дайындық, "кептелу" және "ұйқтау") қоса, жасушалық реакцияға әкелуі мүмкін. Жүрек бұлшықеттерінде жұмсалған энергияның шамамен 95%-ы митохондриядағы АТФ синтезі үшін қолданылады. Ауыр ишемия кезінде АТФ-ң ыдырауы нәтижесінде АДФ, АМФ және аденозин түзіледі. Аденозин жүрек бұлшықетінің мембранасына ене алады, ал ишемияда оның шығарылуы оның толық жойылуына әкеледі. 30 минутқа созылған ишемия жүрек бұлшықет жасушаларында аденозин қорын 50%-ға төмендетеді. Аденозинді сақтау

Эндотелий арқылы секрецияның бұзылу механизмдері



Липидтерді және полиқанықпаған май қышқылдарын (ПҚМҚ) тасымалдау (элективке қосымша материал)

Қаныққан және полиенді МҚ-н жасушаларға бөлек тасымалдау кезінде, екеуі де және басқалары да жасушаларға пассивті және активті жолменде енеді (сурет 2). МҚ полярлы липидтерден жасушаға пассивті жолмен ЛП жасушаларының сіңіруінсіз түсетіндігі олардың маңызды айырмашылығы болып табылады. МҚ-ң белсенді тасымалдануы кезінде жасушаға полярлы емес липидтердің құрамдас бөлігі ретінде енеді, сондықтан жасушалар рецепторлық эндоцитоз арқылы ЛП-ді сіңіреді. Пассивті жол филогенетикалық тұрғыдан ежелгі; белсенді тасымалдау едәуір заманауи және едәуір жетілдірілген болып келеді.



Сурет 2. Қаныққан және полиенді МҚ-н қанға липопротеиндермен тасымалдау.

Полиенді МҚ тасымалдау - тұтас сызықтар (жуан сызық –белсенді, жіңішке сызық - пассивті )

Холестерин эфирлеріндегі полиенді МҚ тасымалдау - нүкте сызығы.

Қаныққан МҚ тасымалдау – үзік сызықты сызық
Қаныққан МҚ пассивті жолмен жасушаға альбуминмен байланысу арқылы енеді; активті жолмен қаныққан МҚ жасушаға ТОЛП-ң апоЕ/В-100 рецепторлы эндоцитозы кезінде енеді. Пассивті түрде омега-6 полиенді МҚ тасымалдау мембраналық фосфолипидтер және ТЖЛП фосфолипидтері арасындағы МҚ-н трансэтерификациялау кезінде өтеді. Бірақ, омега-З МҚ жасушаға пассивті жолмен ене алмайды. Омега-З МҚ-на деген қажеттілік, борпылдақ дәнекер ұлпаларының жасушалары оларды эйкозаноидтар (простагландиндер, тромбоксандар, лейкотриендер) синтезі үшін қолданады. Эйкозаноидтар капиллярлардағы қан ағысын, тромбоциттердің агрегациясын, электролиттердің шығарылуын, қабыну реакциясын жергілікті реттейді. Арахидондық омега-6 және эйкозапентаендік Омега-З МҚ жасушасынан синтезделген эйкозаноидтар белсенділігі жағынан айтарлықтай ерекшеленеді. Эйкозаноидтар небәрі бірнеше минут ғана әсер етеді; олардың жасушалары сақталынбайды, сондықтан олардың синтезі мен әсер етуі бір уақытта жүреді. Бұл омега-З МҚ жасушаларына рецепторлық енуін қажет етеді. Бірақ, жасушаның рецепторлық эндоцитозымен тек қана полярлы емес күрделі липидтер енеді.

Бірінші кезеңде Омега-З МҚ жасушасына активті тасымалдау полярлы фосфолипидттерден полярсыз холестерин эфиріне (ХЭ) МҚ-н трансэтерификациялау болып табылады; реакция ТЖЛП-де жүреді. Екінші кезеңде холестерин эфирі (ХЭ) холестерин эфирін тасымалдаушы белок (ХЭТБ) әсері арқылы ТОЛП-ге ауысады. Гидрофильді холестерин эфирі (ХЭ) триглицеридттерді ауысытыра отырып, ТОЛП-дің ТТЛП-ге ауысуына көмектеседі. Егер қаныққан МҚ жасушаларына ТӨТЛП мен ТОЛП-ді тасымалданса, онда ТТЛП-ді Омега-З МҚ-на тән тек полиенділер тасымалдайды. Үшінші кезең – апоВ-100 эндоцитоз арқылы ТТЛП жасушаларын сіңіру болып табылады. АпоВ-100 эндоцитоз Омега-З МҚ-ң жасушаға енуінің негізгі кілті деп саналады. АпоВ-100 лиганд құрылымының генетикалық ақауы немесе апо В-100 рецепторларының мембранасында болмауы IIа типті гиперлипопротеинемияға (ГЛП) ұшыратады. Триглицеридтердің холестерин эфирлеріне толық ауыстырылмауынан және ТОЛП-ң ТТЛП-ге ауысуының бұзылуынан туындаған апоВ-100 лигандтың функционалдық ақауы IIб типті ГЛП-ң негізін құрайды(Сурет 3)
.



Сурет 3 – Полиенді МҚ жасушаларына тасымалдаудағы холестерин айналымы және Д.Фредриксон бойынша әртүрлі типтегі ГЛП-ның түзілуімен МҚ тасымалдау құрсауының орындары.
Лизосомаларда холестерин эфирінің гидролизінен жасушада қолданылатын полиенді МҚ босатылады. Холестерин цитозолдың тасымалдау ақуыздарын мембранаға өткізеді, ол арқылы қанға таралады. Қанда холестерин апоА-1У және ТЖЛП-ді байланыстырады, оны полиенді МҚ этерификациялау үшін қайта қолданады. Осылайша, полиенді МҚ-н тасымалдауда холестерин айналымы жүреді. Қандағы холестерин құрамын анықтай отырып, біз полиенді МҚ-ң тасымалдау формасы болып табылатын және жасушалар сіңіре алмайтын холестерин эфирі деңгейін бағалаймыз. Демек, қандағы холестерин полиенді МҚ жасушаларының жетіспеушілігін көрсетеді.

Алайда, apoВ-100 рецепторы полиенді МҚ-н тасымалдауда тек сүтқоректілердің бір бөлігінде (мұхит шошқалары, шошқалар, қояндар, приматтар), соның ішінде адамдарда негізгі кезең болып табылады; олардың барлығы қанда ХЭТБ-ң жоғары деңгейіне ие. Ал жануарлар (тышқандар, егеуқұйрықтар, иттер) қанында осы белоктың ізі ғана бар, холестерин эфирі ТЖЛП-тен ТТЛП-ге өтпейді және полиенді МҚ-н жасушаға тасымалдау apoВ-100 рецепторларының қатысуынсыз өтеді. Осы жануарларда холестерин эфирі ТЖЛП-тен ТТЛП-ге емес, ТӨТЛП-ге ауысады (апоА-1 + апоЕ белокты-липидті кешен (БЛК)), жасушалар апоЕ/А-1 эндоцитоз жолымен ТӨЖЛП-ді белсенді түрде сіңіреді. АпоЕ/А-1 рецепторлары арқылы полиенді МҚ-н активті тасымалдау филогенетикалық тұрғыдан ежелгі және эндогендік құрсауға төзімді болып келеді. ApoВ-100 эндоцитоз жолымен полиенді МҚ жасушаларына тасымалдануы жануарлардың атеросклерозға сезімталдығын анықтаса, ал apoЕ/А-1 эндоцитоз атеросклерозға төзімділілігін анықтайтындығын болжауға болады (сурет 4).



Сурет 4. Сүтқоректілердің атеросклерозға сезімталдығын (жоғарғы) және төзімділігін (төменгі) анықтайтын полиенді МҚ жасушаларына активті тасымалдаудың екі нұсқасы.
"Кардиомаркерлер" элективті топтамасы (жалғасы)


Атеросклерозды, полиенді МҚ жасушаларындағы тапшылық синдромы деп білеміз. Атеросклероздың симптомдары – ГЛП, гипертония, тромбоциттердің гиперагрегациясы, гиперинсулинемия және 11 типті қант диабеті, гиперкоагуляция, иммундық жүйенің гуморальды және жасушалық байланыстарының белсенділігі және қабыну. МҚ жасушаларындағы тасымалдаудың маңызды айырмашылығы патологияның екі түрін ажыратуға негіз береді – полиенді тасымалдаудың патологиясы және қаныққан МҚ-н тасымалдаудың патологиясы. Біріншісіне атеросклероз, екіншісіне-эссенциальды гипертония жатады.

Кесте 2. Апобелоктардың сипаттамасы


Белок
Негізгі липопротеин тасымалдаушысы
Қызметі
Атерогенезге әсері

A-l
ТЖЛП
ТЖЛП-ң құрылымдық компоненті, ЛХАТ-ны белсендіреді, A-l рецептор арқылы жасушалық мембраналармен өзара байланысады
A-l   қауіп

A-ll
ТЖЛП
ТЖЛП-ң құрылымдық компоненті,

Бауырда липазаны белсендіреді?
анықталмаған

A-IV
Хиломмкрондар, ТЖЛП

ЛХАТ-ны белсендіреді, Холестериннің кері тасымалдаунына қатысуы мүмкін

анықталмаған

(а)
Лп(а)
Белгісіз

(а)   қауіп

B48
Хиломикрондар
Ішектен триглицеридтерді тасымалдау

анықталмаған

B100
ЛПОНП, ЛПпП, ЛПНП
В/Е рецепторлары арықлы холестеринді жасушаға ендіру. Бауырдан триглицеридтерді тасымалдау

B100 қауіп

C-I
Хиломикрондар, ТӨТЛП, ТЖЛП

in vitro жағдайында ЛХАТ-ны белсендіреді
анықталмаған

C-II
Хиломикроны, ЛПОНП, ЛПВП
Липопротеидлипазаны белсендіреді
анықталмаған

C-III
Хиломикрондар, ТӨТЛП, ТЖЛП
Триглицеридтермен байытылған ремнантты бөлшектердің бауырға сіңірілуін өзгерту. Липопротеидлипаза белсенділігін тежеп, ЛХАТ-ны белсендіреді.
C-III және A-l  қауіп

D
ТЖЛП
Белгісіз

Анықталмаған

E
Хиломикрондар, ТӨТЛП, ТЖЛП-Е

В/Е рецепторлар арқылы холестериннің сіңірілуі,
Бауырда ремнантов хиломикрондардың және ТӨТЛП-ң сіңірілуін қамтамасыз етеді. Эндотелиолды жасушаларменгепариноидтарды байланыстырады. Эфирмен байытылған холестериннің ТТЛП-бөлшектерінің түзілуіне және липидтердің тіндерде таралуына қатысады. Жүйке жүйесінің өсуі мен репарациясына әсер етеді.
E 3/4 и Е4/4 қауіп

H
Хиломикрондар
Прокоагулянтты белсенділікті реттейді
 



Липидтер алмасуының бұзылуы. Модификацияланған липопротеиндер және атеросклероз дамуының жасушалық механизмдері.
Гиперхолестеролемия гиперлипопротеинемияның IIа, IIб, III сияқты атерогенді типтерінде байқалады. Бұл тәждік атеросклероздың қауіптілік факторы болып табылады; ол жүректің ишемиялық ауруы мен миокард инфарктісінің клиникалық көріністерінің жиілігімен байланысты.

Бірқатар патологиялық жағдайларда екіншілік гиперхолестеролемия дамиды. Ол бауыр ауруларында бауыр ішілік және бауырдан тыс холестаз, бүйрек зақымдануы, ұйқы безі мен простата бездерінің қатерлі ісіктері, подагра, гипертониялық ауру, созылмалы алкоголизм, семіздік түрінде кездеседі.

Қан сарысуындағы оның күрт өсуі (26 ммоль / л дейін) қант диабеті және липоидты нефрозы бар науқастарда байқалады.

Аштық кезінде, орталық жүйке жүйесі зақымдануы кезінде, жедел жұқпалы аурулар, жедел панкреатит, безгек, пневмония, анемия, гемолитикалық сарғаю, жедел гепатит, бауыр мен ішектің қатерлі ісіктері, ревматизм, альфа-липопротеин жетіспеушілігі, абеталипопротеинемия кезінде гипохолестеролемия байқалады.

Гипохолестеролемия онкопатологияның пайда болуына жиі жағдай жасайды деп саналады (немесе онымен бірге жүреді).

Қан плазмасындағы холестериннің фракциялық құрамын және оның жеке липопротеидтерін (бірінші кезекте ТЖЛП) анықтау үлкен диагностикалық мәнге ие болды. Гепатоциттерде түзілетін альбумин плазмадағы холестеринді эфирлеу жүйесінің арнайы емес активаторы ретінде қызмет етеді.

Бауырда синтезделетін ЛХАТ ферментінің (лецитин-холестерол-ацилтрансфераза) арқасында бос холестерин ТЖЛП-ге эфирленеді. Бұл процесс қан плазмасында жүретіндігіне қарамастан, ол бауырдың функционалдық жетіспеушілігін көрсетеді. Әдетте қалыпты жағдайда холестериннің этерификация коэффициенті (яғни холестерин эфирінің жалпыға қатынасы) 0,6-0,8 (немесе 60-80%) құрайды, ал жедел гепатит пен созылмалы гепатиттің өршуінде, бауыр циррозында, обструктивті сарғаюда, созылмалы алкоголизм кезінде ол азаяды.

Атеросклероз патогенезі, клиникасы, диагностикасы, емі.
Қазіргі уақытта бұл аурудың пайда болуының бірыңғай теориясы жоқ. Бірақ келесі нұсқалар, сондай-ақ олардың тіркесулері ұсынылады:

  • липопротеидтердің инфильтрация теориясы - бірінші кезекте липопротеидтердің қан тамыр қабырғасында жинақталуы,

  • эндотелий дисфункциясының теориясы - ең алдымен эндотелий мен оның медиаторларының қорғаныш қасиеттерінің бұзылуы,

  • аутоиммундық - бірінші кезекте макрофагтар мен лейкоциттердің дисфункциясы, олардың қан тамыр қабырғасына енуі,

  • моноклоналдық – бірыңғай салалы бұлшықет жасушаларының патологиялық клонының пайда болуы,

  • вирустық - эндотелийдің алғашқы вирустық зақымдануы (герпес, цитомегаловирус және т.б.),

  • пероксидтік - бірінші кезекте антиоксидантты жүйенің бұзылуы,

  • генетикалық – қан тамыр қабырғасының бастапқы тұқым қуалайтын ақауы,

  • хламидиалдық - қан тамыр қабырғасының хламидиямен біріншілік зақымдануы, негізінен хламидиапневмония (Chlamydiapneumoniae).

  • гормондық - жасқа байланысты гонадотропты және адренокортикотропты гормондар деңгейінің жоғарылауы, холестерин үшін құрылыс материалы болып табылатын гормондар синтезінің жоғарылауына әкеледі.

Атеросклероз - қан тамырларының ауруы. Бұл жүйелі ауру, яғни бүкіл организмге әсер етеді. Аурудың мәніне келетін болсақ, артериялардың ішкі беткейінде (әдетте өте тегіс, тегіс және жылтыр) ерекше өсінділер - түйіндер пайда болады, олар дөңгелек немесе сопақша түзілімдер болып табылады, әдетте олардың беті тегіс емес және қан тамырларының қуысына қарап тұрады, осылайша, оның диаметрін азайтып, тамыр арқылы қан ағымына кедергі келтіреді.

Ересек адамның ағзасында шамамен 140 г холестерол бар (оның 130 г тіндердің холестеролы): 80% -ы жасуша мембраналарының бос холестерині және 10% -ы жасуша ішіндегі эфирленген холестерин. Қалыпты жағдайда холестериннің көп бөлігі (1,0 г дейін) организмде түзіледі (оның синтезі барлық мүшелер мен тіндердің жасушаларында жүреді) және 0,5 г дейін адам ағзасына тамақпен бірге түседі. Осылайша, 0,3 г холестеролды тамақпен бірге тұтыну оның қандағы концентрациясының 10-15% -ға ғана артуына әкеледі.

Бір күнде адам ағзасында 1,0 г-ға дейін холестерин жаңарады: ол бауыр жасушаларында (өт қышқылдары) тотықтырылады және сол мөлшерде өтпен, содан кейін нәжіспен немесе тері майымен шығарылады. Көп мөлшерде холестерин бауырда түзіледі (80%) - эндогенді холестериннің негізгі жеткізушісі, аш ішектің қабырғалары (15%) және теріде (5%). Бос холестерин жаңа жасушалық мембраналардың (әсіресе орталық жүйке жүйесінің жасушаларында көп холестерин), стероидты гормондардың, D дәрумені мен өт қышқылдарының түзілуіне жұмсалады.

Смотрите также файлы