2 тапсырма: Сұрақтарға жауап жазыңыз

1. 
   Ұйқы безінің көлемі мен салмағы қанша?
   
2. 
   Ұйқы безі қайда орналасады?
   
3. 
   Ұйқы безінің қызметі?
   
4. 
   Бүйрек үсті безінің қызметтері?
   
5. 
   Бүйрек үсті безінің салмағы?
   
6. 
   Жыныс безінің гормондары қандай?
   
7. 
   Гормон деген не, оның организмге қанай пайдасы бар?
   

Практикалық сабақ №8

Тақырыбы: Тірек-қимыл жүйесі

1. Қаңқаның қызметі: сүйектердің, бұлшықеттердің түрлері, гиподинамия.

2. Сүйектердің құрылысы, құрамы

3. Қаңқаның құрылысы

4. Сүйектердің байланысы
Мақсаты: Адам қаңқасы мен оның жеке бөліктерін зерттеу.

Құрал-жабдықтар:«Сүйектер»үлестірме материалы, бөлшектелген бас сүйек, адам қаңқасы.

Жұмыс барысы

1. Адам қаңқасының құрылысын қараңыз, оның негізгі бөліктерін табыңыз (тұлға қаңқасы, бас сүйек, қол-аяқ қаңқасы).

2. Бөлшектелген бас сүйекті қарастырыңыз. Бас сүйектің ми сауыты және бет бөлімінің сүйектеріне жататын сүйектерді табыңыз және атаңыз.

3. Қаңқаның жеке сүйектерін зерттеңіз. Оларды атап шығыңыз және сүйектердің анатомиялық ерекшеліктерін анықтаңыз.

4. Кестені толтырыңыз.

Адам қаңқасының жеке бөліктерінің ерекшеліктері

№	Сүйектің атауы	Сүйек жататын қаңқаның бөлімі	Сүйектің типі	Сүйектің анатомиялық ерекшеліктері

5. Қорытынды жасаңыз.
Практикалық сабақ №9
Тақырыбы: Бұлшық ет дамуы мен түрлері
Мақсаты: Иық бұлшықетінің дамуын анықтау.

Құрал-жабдықтар: сантиметрлік лента.
Жұмыс барысы

1. Екі қолды өлшеңіз:

1. 1. екі қол төмен салбырап тұрғандағы иық.

1.2. көлденең көтерілген және керілген қолдағы иықты.

1.3. шынтақта бүгілген қол қалпындағы иықты.

2. Формула бойынша бұлшықеттің даму дәрежесін анықтаңыз:

А = Екі иық белдеулерінің айырмашылығы *100

Жазылған қолдағы аймақ

3. Алынған нәтижелерді орташа статистикалық нәтижелермен салыстырыңыз:

5 төмен – иық бұлшықетінің жеткіліксіз дамуы, оның май басуы.

5 – 12 – бұлшықеттің қалыпты дамуы.

12 жоғары – иық бұлшықетінің күшті дамуы.

4. Өзіңіздің иық бұлшықетіңіздің дамуы жайлы қорытынды жасаңыз.

Практикалық сабақ №10-11
Тақырыбы: Қан және қанайналу жүйесінің жас ерекшеліктері.

---

Мақсаты: қан қысымы және жүрек соғысын өлшеу әдістемесін меңгеру. Тамыр соғуының дене жүктемесіне тәуелдігін анықтау.

Құрал-жабдықтар: секундомер, тонометр
Жұмыс барысы

1. Өзіңіздің отырған және тұрған қалпыңызда жүрек соғысыңызды санаңыз. Күре тамырды 3 саусақпен басу арқылы жүргізіледі. Қалыпты жағдайда 10, 15, 30, 60 секундқа санау. Тамырдың соғуын қалыпты өзгертпей ұйқыдан тұрғандай жатқан күйі өлшейді. Жүрек соғысының жиілігі қалыпты жағдайда 60-90. Жатқан күйде минутына 10 рет соғады. Орнынан тұрған күйде одан аз болады. Әйел адамдарда ер адамдарға қарағанда минутына 7-10 рет жиі соғады.

2. Тонометр көмегімен артериалдық қан қысымын өлшеңіз. (Қалыпты 110\70 – 120\80, 140\100 жоғары – жоғарылатылған, 100\60 төмен – төмендетілген)

3 Мына формула бойынша пульстік қысымның шыңын өлшеу.
ПД= АД _{систоликалық} – АД _{диастоликалық}

Қалыпта пульстік қысым 40 – 45 мм. сынап бағанасын құрайды.

4. Дене жүктемесіне байланысты тамыр соғысының тәуелділігін анықтаңыз.

Тыныш қалыпта тамыр соғысын өлшеңіз (5-6 рет жасаңыз, орташа мәнін табыңыз). Орташа екпінде 20 рет тізе бүгіп отырыңыз, орындыққа отырыңыз, жүктемеден 10 секунтан кейін тамыр соғысының санын санаыз, содан кейін 10, 30, 60, 90, 120, 150, 180 секунд өткеннен кейін. Нәтижесін кестеге толтырыңыз.
Жүректің жиырылу жиілігінен қалпына келу динамикасы

Жұмыстан кейін тамырдың соғуы	Интервалмен тамырдың соғуы
	10	30	60	90	120	150	180

Егер жүрек жиырылуының жиілігі 2 минут және одан да аз уақыт ішінде қалыпты жағдайға келсе, онда жүрек-тамыр жүйесі жақсы жағдайда, 2 минут пен 3 минут аралығында – қанағаттанарлық, 3 минуттан көп – жеткіліксіз жаттыққан.

5. 
   Қорытынды жасаңыз.
   

Практикалық сабақ №12
Тақырыбы: Тыныс алу жүйесі
Мақсаты: тыныс алу қозғалыстарын санап үйрену; тыныс алуды кідіртудің тыныс алу жиілігіне ықпалын анықтау.

---

Құрал-жабдықтар: секундомер.
Жұмыс барысы

1. Бір минутта қанша тыныс алу қозғалыстары бар екендігін санаңыз.

Саусақтарыңызды ашып қолыңызды кеуденің жоғары тұсына қойыңыз және бір минутта қанша рет тыныс алатыныңызды санаңыз (санақ орнынан тұрған қалыпта есептеледі). Қалыпты – 15 -16 тыныс алу, спортшыларда – 10-15 рет.

2. Терең тыныс алғанда максималды тынысты кідірту уақытын анықтаңыз. Отырған қалыпта 3-4 минут бірқалыпты демалыңыз, содан кейін кәдімгі тыныс шығарғаннан кейін терең тыныс алыңыз, мұрныңызды қысыңыз да барынша дем алмай тұра тұрыңыз. Уақытты секундомермен бақылап тұрыңыз. Үш рет байқап көру мәліметін пайдаланыңыз. Орташа арифметикалық мәліметті алыңыз. 16-18 жасқа қалыпты – 16-дан 55 секундқа дейін, ересектерде– 40-60 секунд

3. Терең тыныс шығару кезінде демді ұстап қалудың уақытын анықтаңыз.

Отырған қалыпта 3-4 минут бірқалыпты демалыңыз, содан кейін кәдімгі дем алғаннан терең дем шығарыңыз, мұрныңызды қысыңыз да барынша дем алмай тұра тұрыңыз. Уақытты секундомермен бақылап тұрыңыз. Үш рет байқап тұру мәліметін пайдаланыңыз. Орташа арифметикалық мәліметті алыңыз. 16-18 жасқа қалыпты – 12-13 секунд, ересектерде– 25-30 секунд.

4. Берілген формула бойынша өкпенің тіршілік сиымдылығын (ӨТС) есептеп шығарыңыз:
13-16 жастағы бозбалаларға: ӨТС = (бойы, см х 0,052) – (жасы х 0,022) – 4,2

8-16 жастағы қыз балаларға: ӨТС = (бойы, см х 0,041) – (жасы х 0,018) – 3,7

Әйел адамдарға: ӨТС = (бойы, см х 0,041) – (жасы х 0,018) – 2,68

ӨТС = (бойы, см – 40) + (салмағы, кг х 10) – 3800

Ер адамдарға. ӨТС = (бойы, см х 0,052) – (жасы х 0,022) – 3,60

ӨТС = (бойы, см х40) + (салмағы, кг х 30) – 4400.

5. Қорытынды жасаңыз.
Практикалық сабақ №13
Тақырыбы: Асқорыту жүйесінің физиологиясы
Мақсаты: Ағзаның қуатты шығындау жайлы теориялық білімдерін бекіту. Тамақтану тәртібін құрастырып үйрену.

Құрал-жабдықтар: кестелер, калькулятор.
Жұмыс барысы

1.Берілген кестені пайдалана отырып өз жасыңызға, жынысыңызға және дене салмағына сәйкес негізгі алмасуды (основной обмен) анықтаңыз.

Ересек адамның дене салмағы мен жасына байланысты негізгі алмасуды

есептеу кестесі

Ер адамдардың жасы						Әйел адамдардың жасы
Дене салмағы, кг	18-29	30-39	40-59	60-79		Дене салмағы, кг	18-29	30-39	40-59	60-74
50	1450	1270	1280	1180		40	1080	1050	1020	960
55	1520	1430	1350	1240		45	1150	1120	1080	1030
60	1590	1500	1410	1300		50	1230	1190	1160	1100
65	1670	1570	1480	1360		55	1300	1260	1220	1160
70	1750	1650	1550	1430		60	1380	1340	1300	1230
75	1830	1720	1620	1500		65	1450	1410	1370	1290
80	1920	1810	1700	1570		70	1530	1490	1440	1360
85	2010	1900	1780	1640		75	1600	1550	1510	1430
90	2110	1990	1870	1720		80	1680	1630	1580	1500

---

2. Берілген кестені пайдалана отырып қоректік заттар мен қуатқа деген физилогиялық қажеттіліктің тәуліктік нормасын анықтаңыз
Ересек жастағы адамдарға арналған қоректік заттар мен қуатқа деген физиологиялық қажеттіліктің тәуліктік нормасы

Топ		К Ф А	Жасы	Қуат, ккал	Ақуыздар, г					Май лар, г			Көмір тегілер, г	Минералдық заттар, мг
					Барлығы		Олардың ішінде жануар							Са P			Мg		Fe
Ер адамдар
1		1,4	18-29	2450	72		40			81			358	800	1200		400		10
			30-39	2300	69		37			77			335
			40-59	2100	65		36			70			303
2		1,6	18-29	2800	80		44			93			411	800	1200		400		10
			30-39	2650	77		42			88			387
			40-59	2500	72		40			83			366
3		1,9	18-29	3300	94		52			110			484	800	1200		400		10
			30-39	3150	89		49			105			462
			40-59	2950	84		46			98			432
4		2,2	18-29	3850	108		59			128			566	800	1200		400		10
			30-39	3600	102		56			120			528
			40-59	3400	96		53			113			499
5		2,5	18-29	4200	117		64			154			586	800	1200		400		10
			30-39	3950	111		61			144			550
			40-59	3750	104		57			137			524
Әйел адамдар
1	1,4		18-29	2000	61			34			67	289		800		1200		400		18
			30-39	1900	59			33			63	274
			40-59	1800	58			32			60	257
2	1,6		18-29	2200	66			36			73	318		800		1200		400		18
			30-39	2150	65			36			72	311
			40-59	2100	63			35			70	305
3	1,9		18-29	2600	76			42			87	378		800		1200		400		18
			30-39	2550	74			41			85	372
			40-59	2500	72			40			83	366
4	2,2		18-29	3050	87			48			102	462		800		1200		400		18
			30-39	2950	84			46			98	432
			40-59	2850	82			45			95	417
Дене белсенділігі мен жасы байланысты нормаға қосымша
Жүкті әйелдер				+350	+30	+20			+12			+30		+300		+450		+50		20
Емшекпен тамақтандыратындар (1–6 м.)				+500	+40	+26			+15			+40		+400		+600		+50		15
Емшекпен тамақтандыратындар (7–12 м.)				+450	+30	+20			+15			+30		+400		+600		+50		15
Кәрі және қартайған жастағы адамдар үшін норма
Ер адамдар			60-74	2300	68		37			77			355	1000	1200		400		10
			75 >	1950	61		33			65			280	1000	1200		400		10
Әйел адамдар			60-74	1975	61		33			66			284	1000	1200		400		10
			75 >	1700	55		30			57			242	1000	1200		400		10

---

Балалар мен жасөспірімдерге арналған тағамдық заттар мен қуатқа деген физиологиялық қажеттіліктің тәуліктік нормасы

Жасы	Жынысы	Қуат, ккал	Ақуыздар, г		Майлар, г	Көміртегілер, г	Минералдық заттар, мг
			барлығы	Оның ішінде жануарлар дың			Са	Р	Mg	Fe	Zn	J
1 – 2		1540	53	37	53	212	800	800	150	10	5	0,06
4 – 6		1970	68	44	68	272	900	1350	200	10	8	0,07
6 (мектеп оқушылары)		2000	69	45	67	285	1000	1500	250	12	10	0,08
7 – 10		2350	77	46	79	335	1100	1650	250	12	10	0,10
11 – 13	Ұлдар	2750	90	54	92	390	1200	2800	300	15	15	0,10
	Қыздар	2500	82	49	84	355	1200	1800	300	18	12	0,10
14 – 17	Ұлдар	3000	98	59	100	425	1200	1800	300	15	15	0,13
	Қыздар	2600	90	54	90	360	1200	1800	300	18	12	0,13

---

Смотрите также файлы

• Упрощенные системы налогообложения для малого и среднего предпринимательства опыт и совершенствование.docx

• Нефтегазовое дело Геологическая часть на выпускную квалификационную работу тема работы Технология и техника строительства эксполуатационной скважины 221 на Ярактинском нефтегазокодецатном месторождении.doc

• Задача 1 Произведите расчет основных показателей процесса гидравлического пласта, осуществляемого в скважине. Дано.docx

• Актуальность психодиагностики в современной ситуации социального развития.docx

• Право собственности у приобретателя вещи по договору возникает.docx