Файл: Ежелгі жне ортаасыр ркениетіндегі мдениет ымыны алыптасуы жне оны аналогы (вэнь, дхарма, пайдейя).docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 09.01.2024
Просмотров: 332
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Сегрегация [кеш лат. segregatio – бөліну] – топтар арасындағы байланыстарға ішінара немесе толық тыйым салынған өмір сүру саласын шектеуді талап ететін, әлеуметтік жағдайындағы айырмашылықтар негізінде қоғамдағы адамдарды санаттарға бөлу. Мұндай бөлу әлеуметтік нормаларда, мінез-құлық стереотиптерінде, қоғамдық институттарда бекітіліп, таңбалармен (белгілер, киімдер, тыйымдар, дәстүрлер, рәсімдер) кодталып, ерекшеленеді.
«Интеграция» термині не жергілікті проблемаға қатысты қарастырылады (мысалы, қазіргі қоғамға нашар көретін адамдардың интеграциясы; саңырауларды оқытудың кешенді тәсілі, олардың қоғамға интеграциясы; интеллектуалды дамуы бұзылған мектеп жасына дейінгі балалардың қоғамға интеграциясы ), немесе жалпыланған түрде түсіндіріледі: ( интеграция - жалпы ағымға немесе қоғамдағы тәуелсіз өмірге дайындықтың маңызды құралдарының бірі немесе бұрын біртектес бөліктер мен элементтерді біріктірумен байланысты даму процесінің бір жағы. тұтас).
Маргинализация (латын тілінен marginalis – шетінде орналасқан) – адамның психикасында белгілі бір із қалдыратын, кез келген әлеуметтік топтар арасындағы аралық, «шектік» позициясын білдіретін социологиялық құбылыс, ұғым. Бұл тұжырымдама американдық әлеуметтануда 1920 жылдары иммигранттардың жаңа әлеуметтік жағдайларға бейімделмеу жағдайына сілтеме жасау үшін пайда болды.
-
Адам мәдениет субъектісі ретінде
Адам баласы өмірінің басты мақсаты – мәдениет ұстындарына сүйене отырып, өзінің бойындағы қасиетті дәйекті де тұғырлы етіп тәрбиелей отырып, жүзеге асыру. Өйткені мәдениеттің өзі өмірдің тиянақтылығын, дәйектілігін, мәнділігін, табандылығын, тұрақтылығын қамтамасыз ететін бірден-бір институт болып табылады. ХХІ ғасырда басталған жаңа үрдістерде көп деңгейлі және көп мағыналы болып табылатын осы мәдениет феноменіне өскен қызығушылық себептерінің бірі – қазіргі кездегі қоғамдық өмірде дәйексіздік, тұрақсыздық, тиянақсыздық, негативтілік сияқты белгілердің біршама орын алғандығынан деп білу қажет. Қоғамда айқын көрінетін мына жағдайлар – ата-ана мен баласы арасындағы түсініспеушілік, олардың арасындағы даужанжалдар, адамдардың бір-біріне сенімсіздік білдіруі, бір мемлекеттің азаматтары бола тұрып, ұлтқа, нәсілдікке, діни ұстанымға бөліну, бір-бірін белгілі бір себепсіздіктен жек көру, т.с.с. негативті бейсаналыққа, эмоцияларға негізделген келеңсіздіктер қоғам, мемлекет, әлем өмірінде орын алып келуде. Мұның себебін іздеп, анықтап алудың кезі әбден келді деуге болады. Ал қоғам өміріндегі мәдениет функцияларының бірі – бұл реттеу функциясы. Оның негізгі мәні – адамдардың қоғамдық және жеке әрекет түрлерін реттеу. Мәдениет мораль мен құқыққа негізделе отырып, адамдардың мінез-құлқына ықпал етеді. XVIII ғасырдан бастап көрсетілген үрдістер ұлттық және әлемдік мәдениеттер арасындағы қатынастар мәселесін құра отырып, мәдени релятивизм мен мәдени әмбебаптылық нысанында болады. Мәдени релятивизмнің басында француз философы Монтень тұрды, ол әрбір ұлт өзінің жеке ұлттық идеясын құрайды деп болжаған. Алайда бұл неміс философы Гердердің жұмыстарында жеткілікті түрде дайын күйінде ұсынылған. Мәдени релятивизмнің қазіргі өкілі француз мәдениеттанушысы К. Леви-Строс болды. Мәдени әмбебаптылықтың белгілі өкілдері Руссо, Кант, Гете, көптеген ағартушы-философтар адамгершілік әмбебапты, көпшілік ұстындар жағында болады деп болжаған. Кант белгілі кесімді императивті тұжырымдады, оған сәйкес егер қылық әмбебапты, жарамды болса, жақсы болып саналады. Осыдан әділеттілік жалпылық болады, әділеттілік дәрежесі әмбебаптылық дәрежесіне сай келеді.
-
Мифологиялық көзқарастағы әлемді танудың қатынастық әдістері
Мифология әртүрлі дәуірдегі көптеген зерттеушілерді түсінуге тырысты. Ең шеткі көзқарасты еуропалық ағартушылық философтары тұжырымдаған, олар мифті аңғал балалар ертегісі немесе қарапайым күнделікті сананың қиялы деп санаған, теріс пікірлермен шексіз бұлыңғыр және ғылым нұрынан айырылған, «ырым, надандық пен қулықтың жемісі» [6, 582]. Алайда, егер миф толық адасушылық болса және ешқандай шындықты білдірмесе, онда ежелгі адамдар сыртқы шындыққа бейімделген объективті әлемнің ең маңызды заңдылықтарын білуі екіталай, кейінірек Еуропа мәдениетінің классикалық формаларын да дамыта алады. өнердің, философияның және ғылымның нысаны.
«Миф» сөзінің өзі сөзбе-сөз «ертегі», «аңыз», «дәстүр» дегенді білдіреді, ол архетипке айналған кейбір маңызды тарихи оқиғаларды сипаттайды, адам өмірінің, танымының және өзін-өзі танудың үлгісі болып табылады. Миф адам өзін сырттан көре алатын айна қызметін атқарды. Миф - ежелгі адам дүниетанымның әртүрлі мәселелері - ғарыштың пайда болуы, әлемнің құрылымы және ондағы адамның орны, «дұрыс» және «бұрыс» өмір туралы, қайғылы оқиғалар туралы айтқан тіл. даңқ үшін өлімге бара жатқан адамның тағдыры.
Бірақ миф танымның ерекше түрі ретінде дүниенің ғылымға дейінгі бейнесінің бейнесі болып табылатынын және өз білімін ғылыми ұғымдарда немесе философиялық категорияларда емес, көркемдік бейнелер жүйесінде көрсететінін ұмытпауымыз керек. оқиғаның ішкі моральдық мәні және белгілі бір эстетикалық сезім тудыруы.рахаттану немесе жирену. Рас, қиындық мифте гректердің моральдық идеялары Мұсаның библиялық он өсиеті сияқты анық тұжырымдалмағанында жатыр. Моральдық ережелер өте көп болмады (құдайларды, қонақтарды және ата-аналарды құрметтеңіз, осы сөзді сақтаңыз). Сондықтан, миф мүлдем моральдық емес болып көрінуі мү Интеллектуалды эксперименттің көмегімен адам табиғатының барлық мүмкіндіктерін сынауға, оны шегіне жеткізуге мүмкіндік туды. Осы тұрғыдан алғанда мифтерде адамның жеке басы, мінезі, оның қабілеті, өзіндік санасы, ерік-жігері мен мінез-құлқының мотиві туралы психологиялық білімдердің бастаулары да бар. Гомер «Илиада» мен «Одиссеяда» экстремалды, шекаралық жағдайларда адам мінез-құлқының әртүрлі архетиптік үлгілерін сипаттап, оның төзімділігінің негіздерін, сондай-ақ психологиялық қорғаныс механизмдерінің прототиптерін, қайғы мен қайғы-қасіретті жеңудің жолдары мен тәсілдерін ашты [3]. Бұл ежелгі мифтерге, олардың сиқырына деген мыңжылдық қызығушылықты түсіндіреді.
-
Археологиялық мәдениет ескерткіштері: Альтамир үңгірі, Ласко үңгірі, Стоунхендж.
1868 жылы Испанияда Сантандер провинциясында Альтамира үңгірі табылды, оның кіреберісі бұрын көшкінмен жабылған. Он жылға жуық уақыттан кейін осы үңгірде қазба жұмыстарын жүргізген испан археологы Марселино Саутуола оның қабырғалары мен төбесінен қарабайыр бейнелерді тапты. Альтамира кейіннен Франция мен Испанияда табылған ондаған ұқсас үңгірлердің біріншісі болды: Ла-Мут, Ла Мадлен, Троа Фре, Фон-де-Гом және т.б.. Қазір мақсатты іздестірулердің арқасында қарабайыр уақыт бейнелері бар жүзге жуық үңгірлер табылды. Францияда ғана белгілі.
Тағы бір тамаша жаңалық 1940 жылдың қыркүйегінде кездейсоқ ашылды. Альтамирадан да танымал болған Франциядағы Ласко үңгірін төрт бала ашты, олар ойнап жүріп, ағаштың тамыры астында ашылған шұңқырға шығып кетеді. дауылдан кейін құлады. Ласко үңгірінің кескіндемесі - бұқалар, жабайы жылқылар, бұғылар, бизондар, қошқарлар, аюлар және басқа жануарлардың бейнелері - палеолит дәуірінде адам жасаған өнердің ең Ежелгі дәуірде (шамамен б.з.б. ХХХ мыңжылдықта) қара немесе қызыл бояумен (Ласко үңгірлері, Font de Gome, La Moute - Францияда, Альтамира - Испанияда), қарабайыр суретшілер сызба контурының ішкі бетін толтырған. осы кезеңге дейін қарабайыр сызбалармен, көмескі белгілермен, дымқыл сазда саусақпен түсірілген толқынды сызықтармен («макаронит»), қол іздері.
Кромлех (Bret.crom - шеңбер, lech - тас) - шеңбер пішінін құрайтын тастардың композициясы. Кейде ол долмендердің алдындағы аумақты шектейді. Ең әйгілі кромлех - Стоунхендж - Солсбери қаласына (Англия) жақын жерде орналасқан, онда ең әйгілі ерте готикалық христиан соборы салынады (төменде қараңыз). Диаметрі 90 м болатын көне дөңгелек топырақ қорғанның ішінде биіктігі 8,5 м, салмағы 26 тоннаға дейінгі ойылған тастар жерге тігінен қазылып, оның үстіне тас тақталар қойылып, диаметрі 90 м болатын тұйық шеңбер құрылды. 30 м.Осы шеңбердің ішінде 5 трилит (жоғарыдан бір тақтайшамен байланыстырылған жұп тік тастар) болды, олар өз кезегінде көлденең төселген «құрбандық үстелін» қоршап тұрды.
Мегалиттік құрылымдардың ішіндегі ең танымалы Англиядағы Солсбери қаласының маңындағы Стоунхендж кромлех (б.з.б. II мыңжылдық). Стоунхендж әрқайсысының салмағы 25 тоннаға дейін жететін жүз жиырма тастан тұрғызылған және диаметрі 90 метр. Бір қызығы, Оңтүстік Уэльстегі Преселли таулары, осы құрылымға арналған құрылыс материалы жеткізілуі керек жерден Стоунхенджден екі жүз сексен шақырым жерде орналасқан. Дегенмен, қазіргі геологтардың пайымдауынша, тастар Стоунхендж маңына әртүрлі жерлерден мұздықтармен бірге келген.
-
Өндірістің Азиялық әдістері Ежелгі Шығыс қоғамы қалыптасуының негізі ретінде
Азиялық өндіріс тәсілі (ASP, неміс Asiatische Produktionsweise) — Үндістанда, Қытайда және араб елдерінде таптық қоғамдар пайда болған кезден бастап және 20 ғасырдың басына дейін болған болжамды өндіріс әдісі, жеке меншіктің болмауы, қанаушы тап ретінде деспоттық мемлекеттің және негізгі өндірістік бірлік ретінде ауылдық қауымдардың болуы.
Бұл терминді 19 ғасырдағы тарихнамалық дәстүрге сүйене отырып, азиялық қоғамдарды еуропалықтарға қарама-қарсы санап, олардың жерге меншік саласындағы ерекше айырмашылықтарын атап көрсеткен неміс философы Карл Маркс енгізді.
Фридрих Энгельстің соңынан ол азиялық қоғамдарға тән жеке меншіктің болмауы аймақтың климаттық және геоморфологиялық ерекшеліктеріне байланысты деп болжайды: шөлді жазықтар суаруды қажет етеді, бұл өз кезегінде ұжымдық ауыл шаруашылығы жұмысын ұйымдастыруға қабілетті күшті орталық билікті болжайды. «Азиялық өндіріс тәсілдері» (нем. Asiatische Produktionsweisen) өрнек Маркс еңбектерінде бір-ақ рет – «Саяси экономия сынының» кіріспесінде кездеседі, дегенмен, ғалым өзінің басқа еңбектерінде Азия қоғамдарының өзіндік ерекшелігін бірнеше рет атап көрсеткен. және оларды феодалдық қоғамдарға қарсы қойды.
ASP идеясын Маркс дербес теория ретінде тұжырымдаған жоқ және философ замандастарының назарын аудармады, бірақ ол ғалым қайтыс болғаннан кейін жарты ғасыр өткен соң Қытай революциясының дамуымен байланысты жаңа өмірге ие болды. қоғамның табиғаты мен ондағы революциялық қайта құрулар туралы мәселені күн тәртібіне қойды. Кеңестік революционерлер Бесо Ломинадзе мен Лайос Мадьяр АСП теориясының белсенді жақтаушылары болды. Олар Азия елдерінде жеке меншік пен феодалдық таптың жоқтығын көрсетті.
Бұл бағыт Коминтерннің феодалдық күреске негізгі екпін берген бағытына қайшы келді. АСП жақтастарына «троцкийшілер» деген айдар тағылып, кеңестік ресми баспасөзде жаманатты болды. 1931 жылы талқылау күштеп тоқтатылды. Талқылауға қатысушылардың барлығы дерлік (бір себептермен) қуғын-сүргінге ұшырап, атылды. Талқылаудың екінші кезеңі 1960 жылдары болды. ХХ ғасыр. Оған кеңестік тарихшылар да, еуропалық және азиялық тарихшылар да қатысты, бірақ мәселенің түпкілікті шешімі ешқашан табылмады: ASP теориясының жақтаушылары жеке меншігі жоқ қоғамдарды феодалдық деп санауға болмайтынын алға тартты, ал теорияның қарсыластары жеке меншік жерге иелік ету және оған билік ету құқығы ретінде бар екенін көрсетті.
-
Ежелгі Месопотамия мәдениеті
Месопотамия Өркениеті (б.з.б. 3000 – 331) – әлемдегі ең көне өркениеттердің бірі. Тигр мен Евфрат өзенінің аралығындағы халықтардың мемлекет құру, мәдениет және әлеуметтік қатынастар жүйесінде қол жеткізген, өзге әлемдік мәдениет және қауымдастықтармен ықпалдастық барысында пісіп жетілген рухани және материалдық құндылықтар жиынтығы. Оңтүстік Қосөзен бойын алғаш шумер мен аккад тайпалары мекендеген. Осы екі топ Қосөзеннің оңтүстік жақ аймағындағы халықтың негізін құрды және адамзаттың ең ежелгі мәдени орталықтарының бірін негіздеді. Ежелгі грек географтары Месопотамияны (Месопотамия) Тигр мен Евфрат арасындағы жазық аймақ деп атады. Бұл аймақтың өзіндік аты - Шынар. Солтүстіктен және шығыстан Месопотамия Армения мен Иран таулы аймақтарының тауларымен қоршалған, батысында Сирия даласымен және Арабияның жартылай шөлдерімен шектесіп, оңтүстігінен Парсы шығанағы шайып кетті. Б.з.б. IV ғ. Иранда Сасанидтер династііясы үстемдік еггі. Олар өздерінің ата-тегін күдайлармен байланыстырды, табиғат күштеріне сыйынды, отқа, суға табынды. Өкінішке орай, Саса-нидтер династиясының көптеген мәдени мүралары өр түрлі та-рихи жагданларға байланысты күрып кетгі. Гүлденген Сасанид-тер мәдениетінен қалғаны — патша сарайлары мен сәулетгі храм-дардың үйінділері, ондаған алтын, күміс ыдыстар, парсы кілемдері мен жібектің қалдыктары ғана. Сөйтіп, адамзат мөдениетінін ең күнарлы бастамаларынын бірі болған бүл мем-лекет те қүлады. Б.з.б. IV ғ. Александр Македонский жаулап алғаннан кейін Иран дәл Египет сияқты эллинистік мәдениетінің арнасына қосылды.
XIX ғасырдың соңғы ширегінде Тигр және Ефрат (Қос өзен) өзендерінің бойында жүргізілген археологиялық қазба жұмыстарының нәтижесінде ежелгі ескі қалалардың орны ашылып, әлемге «Шумер өркениеті» деген жаңа мәдениет белгілі болды. Адамзат баласының ғасырлар бойы жинақтаған мол мәдени мұраларына қомақты үлес қосқан, дүниежүзілік өркениеттің тағы бір бастауына айналған бұл жаңа мәдениеттің аты аңызға айналды, адамзат қауымының «фәлсафалық мәйегі», ілгерілеу мен дамудың қайнар бұлағы деп дәріптелді.
Жер бетінде алғаш өркениетті қауым, іргелі мемлекет құрған шумерлердің мәдениеті дүниежүзілік мәдени ошақтардың бірі Египет мәдениетіндей өте жоғары болды. Бірақ Ніл аңғарында үш мың жыл бойы бір-ақ халық қоныстанып, бір-ақ қана мем¬лекет Ежелгі Египет қоныстанса, ал Қос өзен бойында Шумер, Аккад, Вавилон, Ассирия, Иран сияқты түрлі мемлекеттік құрылымдар тарих сахнасында бірінен кейін бірі алмасып тұрды, түрлі халықтар өзара сауда-саттық жасаумен қатар, өзара әскери қақтығыстарға да жиі барып түрды, соның салдарынан қалалар мен әсем ғимараттар күл-талқан болып қирады да. Бірақ мұндай қақтығысқа қарамастан бұл мемлекеттердің мәдени гүлдену процесі тоқтап қалған жоқ.