Файл: Диссертация ылыми жетекшісі П.. к., доцент Навий Лиза азастан Республикасы к кшетау, 2023.docx
Добавлен: 09.11.2023
Просмотров: 235
Скачиваний: 10
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ МЫРЗАХМЕТОВ АТЫНДАҒЫ КОКШЕТАУ УНИВЕРСИТЕТІ
ӘӘЖ 375.22.836 Қолжазба құқығында
Макашева Меруерт Шалкарбековна
ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРДЫҢ ҚАБІЛЕТТЕРІНІҢ ДАМЫТУДА ПСИХОЛОГТЫҢ АТҚАРАТЫН РӨЛІ
7М01101 «Педагогика және психология»
Педагогика ғылымдарының магистрі дәрежесін алу үшін дайындалған
диссертация
Ғылыми жетекшісі:
П.ғ.к., доцент
Навий Лиза
Қазақстан Республикасы
К
өкшетау, 2023| | МАЗМҰНЫ | |
| | НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР, ҚЫСҚАРТУЛАР | |
| | КІРІСПЕ | 7 |
| 1 | ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРДЫҢ ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ | 11 |
| 1.1 | Дарынды балалар қабілетін дамыту мәселесінің зерттелуі | 11 |
| 1.2 | Дарынды балалардың қабілетін дамытуға шығармашылық жұмыстардың тигізетін әсері | 22 |
| 1.3 | Дарынды балаларды психологиялық-педагогикалық қолдаудың ерекшеліктер | 29 |
| 2 | ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРДЫҢ ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛЕР | 35 |
| 2.1 | Дарынды балалардың қабілетін дамыту жолдары | 35 |
| 2.2 | Дарынды балалардың қабілетін дамытуға психологтарыдың жұмысының әсері | 51 |
| 3 | ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРДЫҢ ҚАБІЛЕТТЕРІН ДАМЫТУДА ПСИХОЛОГТЫҢ ЖҮРГІЗГЕН ТӘЖІРБИЕЛІК-ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЖҰМЫС ТҮРЛЕРІ | 63 |
| 3.1 | Дарынды балалар қабілетін дамыту үшін пайдаланылатын әдіс-тәсілдердің түрлері | 63 |
| 3.2 | Дарынды балалар қабілетін дамыту үшін жүргізілген эксперименттік жұмыстардың нәтижелері | 69 |
| | ҚОРЫТЫНДЫ | 81 |
| | ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ | 84 |
НOРМAТИВТIК CIЛТEМEЛEР
-
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама, Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 7 желтоқсандағы №1118 жарлығымен бекітілген -
Қазақстан Республикасының «Білім турылы» заңы (2017 жылғы 11 шілдедегі толықтыруларымен) -
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. 27.07.2007ж., №319-III ҚРЗ. Астана. Ақорда. -
Қазақстан Республикасының Конституциясы (Ата Заны). Астана. 30 – тамыз, 1995.
АНЫҚТАМАЛАР
Бұл диссертациялық жұмыста келесі терминдерге сәйкес анықтамалар қолданылған:
«Зерттеушілік іс-әрекет» алдын-ала нәтижесі белгісіз бірақ, ізденушілік пен шығармашылық жұмыстар негізінде, зерттеушілік міндеттерді шешудің жолдарын қарастыру және оған өзек болатын нақты жауаптарды табу.
Құзыретті оқушы дегеніміз ішкі және сыртқы ресурстарды өз деңгейінде өмірлік тәжірибесіне пайдалана білетін және өзінің «Мен» деген жеке болмыс-бітімін дәлелдеуге мүмкіндігі бар оқушы деп білеміз.
Зерттеушілік құзыреттілік деп жаңаны танып, игеруге, мәселені шешуге бағытталған, зерттеу әрекеті барысында қалыптасатын жеке тұлғалық қасиет деп анықтауға болады.
Оқушының зерттеушілік құзыреттілігі дегеніміз ол – оқушының оқу-танымдық жұмыстарында жеке өзіндік білім алуға машықтануы, өздігінен ізденушілік пен шығармашылықта білімін жеке оқуы арқылы толықтыру мен жетілдіру арқылы өзін-өзі дамыту болып табылады және өмірлік тәжірибеде қолдана алу мүмкіндігіне ие болу керек деген ой.
ҚЫСҚАРТУЛАР
ҚР – Қазақстан Республикасы
ҚР МЖМБС – Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты
ҒЗЖ – ғылыми зерттеу жұмысы
ЗШО - зерттеу-шығармашылық орта
АКТ – ақпараттық-коммуникациялық технология
ЭТ – эксперименттік топ
БТ – бақылау тобы
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Бастауыш мектеп оқушыларының зерттеушілік құзыреттіліктерін қалыптастыруда оқушыларды зерттеу жүргізу жұмыстарына баулу, зерттеушілік әрекетін дамыту, зерттеу ізденісін арттыру, ой-пікірінің белсенділігі мен дербестігін кеңейту, танымдық қызығушылығын арттыру – осы міндетті шешу жолында жүзеге асырылатын іс-әрекеттер. Бұл іс- әрекеттерді жүзеге асыру нәтижесінде негізгі мақсат біліктілігі қалыптасқан, қоғамға бейімді жас ұрпақ, жаңа буын тәрбиеленеді.
Қазіргі ғылым мен техниканың шарықтаған заманында өмірге икемді, зерттеу іс-әрекеті мен зерттеушілік қабілеті жоғары, әр салада ойлау деңгейі қалыптасқан, тыңнан жол таба алатын белсенді азамат негізгі бастауыш мектепте оқу-тәрбие үдерісінде қаланады. Осы мақсатта оқушы әрекетін тек дайын білімді қабылдауға ғана емес, өз бетімен ізденуіне, белсенділік танытуына, зерттеу іс-әрекетін ұйымдастыруға, зерттеушілік дағдыларын дамытуына бағыттау қажет. Зерттеушілік әрекеттерінің қалыптасып, дамуы оқушының жаңа жағдаяттарға байланысты білім, біліктерін қолдана білуден, таныс объектілердің жаңа функцияларын көре алудан, мәселенің белгілі шешімімен қатар өзгеше, тиімді әдістерін іздестіруден және таба білуден көрінеді. Зерттеушілік білігі мен дағдылары бүгінгі күні ғылыммен айналысатын адамдарға ғана тән емес, түрлі саладағы әрбір адамның әрекетіне қажет. Осыған байланысты баланы зерттеу әрекетіне дайындау, оның зерттеушілік ізденіс білігі мен дағдыларын қалыптастыру қазіргі білім беру ісінің маңызды міндеті болып есептеледі.
Берілген мәселе бойынша ғылыми педагогикалық зерттеулерді талдау оқушылардың құзыреттіліктерін зерттеушілік әрекеттері барысында қалыптастырудың жаңа бағыттарын ашуға мүмкіндік берді. Алайда, бүгінгі оқыту үдерісін талдау оқушылардың зерттеушілік әрекеттерін ұйымдастыру деңгейінің төмендігін, өз бетімен зерттеулер жүргізу іскерліктерінің жеткіліксіздігін көрсетеді.
Қазіргі қоғам сұранысына сай бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыруды алдындағы қатардағы орынға қоятын қазіргі педагогикалық парадигма талаптары мен мұғалімдердің оқушыларда, негізінен, білім мен білікті қалыптастыруға бағдарлануы арасында;
Зерттеудің мақсаты: жобалық білім беру мазмұнында бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыруды ғылыми-теориялық негіздеу және оның әдістемесін ұсыну, тиімділігін эксперименттік жұмыс арқылы дәлелдеу.
Зерттеудің негізгі міндеттері:
-
Бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыруды теориялық тұрғыда негіздеу.Бастауыш сынып оқушыларының жобалық білім беру мазмұнында зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың құрылымдық- мазмұндық моделін жасау. -
Бастауыш сыныптың жаратылыстану пәнінің негізінде оқушылардың оқу-танымдық әрекетінде зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың әдіс- тәсілдерін қарастыру.
Зерттеу нысаны: жобалық білім мазмұнында бастауыш сыныптың педагогикалық үдерісі.
Зерттеу пәні: бастауыш сынып оқушыларының жаратылыстану пәнінде зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастыру.
Зерттеу гипотезасы: бастауыш сынып оқушыларының зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың қажеттілігі мен осы мақсатқа жетіп, керекті міндеттерін шешу үшін ғылыми негізделген арнайы әдістемелік жүйе және практикалық қатынас құрудың жеткіліксіздігі арасында қарама-қайшылықтардың бар екені анықталды.
Зерттеудің білім деңгейі: Оқушылардың танымдық белсенділік нәтижесін Копжасаров А.Ю. [5], Тұрғынбаева Б. [11], Елшібаев Ә.К. [15], Қадірова Б. [18], Пазылова Г.А. [20], Орақова А.Ш. [65], еңбектерінде қарастырылған.
Зерттеу әдістері:
-
теориялық (ғылыми-теориялық әдебиеттерді талдау, салыстыру, нәтижені жобалау); -
эмпирикалық (сауалнама, әңгімелесу, бақылау, оқу-әдістемелік құжаттарды саралау, бастауыш сынып оқушыларының өзіндік зерттеушілік жұмыстарын талдау, тестілеу, тәжірибелік жұмыс жүргізу, зерттеу нәтижелерін сандық және сапалық талдау әдістері). Мазмұнында жүзеге асыру оқыту үдерісінің тиімді ұйымдастырылуына ықпалын тигізеді.