Файл: Слтанлі Балабаев Тойдан айтан азатар азастан.doc

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 29.11.2023

Просмотров: 354

Скачиваний: 2

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
. Бұл не шу? Жұрт ұйықтап жатқанде неге шулайсыңдар?

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. О, келдіңіз бе? Біз сіздерге қонақ болып... апырмай, өзіңіз бір әдемі бала екенсіз!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Иә-иә, сондай... Үріп ауызға салғандай...

ҚОШҚАРБАЙ. /әндетіп/.

Жассасын сұлу әйелдер!

Әсем әйелдер жасасын!

Жасасын жақсы әйелдер!

Қыз-келіншектер жасасын!

/рюмканы Жолсерік келіншекке ұсынып/. Қане, бір жүз грамнан қағып тастаңыз!

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Собутыльникті тапқан екенсің!.. Бұл сендерге арақ ішіп, ойларыңа келгенді істейтін жындыхана емес!.. Бұл – пойыз! Үкіметтің пойызы!.. Қане, табандарыңды жалтыратыңдар!.. Шагом марш!..

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Қарындас!.. Азаматша проводник, сіз байқап сөйлеңіз!

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Иә-иә сөйтіңіз! Беті жылтырып әдемі сияқтанғанмен тілі жаман ғой мынаның!

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Мен сіздерге кетіңіздер деп тұрмын!.. Өз вагондарыңызға барыңыздар!..

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Кешіріңіз!.. Кешіріңіз, қарындас!.. Егер вагонымыз осы болса, сонда қайда кетуіміз керек?

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Иә-иә. Осы вагон... мынау купе.аудагер әйел орналасқан купені нұсқайды/.

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. /шошып кетіп/. Жо-жоқ. Мұнда бос орын жоқ!

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Иә-иә, ол біздің орнымыз... арақты естен танып іше бергенше ең әуелі орындарыңды тауып алмайсыңдар ма?

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Қап! Мыналарды-ай. Асай Мүсеевич, билетті көрсетіңізші!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. /қолын қалтасына салады/. Міне-міне... тура осы вагонға, осы купеге!..

ҚОШҚАРБАЙ. /есіне бірдеңе түскендей/. Асай Мүсеевич, тоқтаңыз!.. Тоқтай тұрыңыз!.. Билетті біз неге көрсетуіміз керек? /Саудагер әйелді нұсқап/. Билетті алдымен мыналар көрсетсін...

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Дұрыс!.. Қошқарбай дұрыс айтады!.. Құдай ақы деп айтайын, осылардың түк билеті жоқ!

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Әрине, жоқ. Мына проводнигі бар – бұлардың бәрі бір шәйкі!.. Мафия!.. Үкіметтің ақшасын жеп, әбден құтыруға айналған!

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Қане, көрсетіңіздер билеттеріңізді. Жолдас проводник, көрсетіңіз мыналардың билетін!..

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Кешіріп қойыңыз – мен билетті сіздерге неге көрсетуім керек? Сіз, не ревизорсыз ба, комиссиясыз ба? Алкаши несчастные!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. /ышқынып/. Әй-әй, қалқам!.. Қалқам!..

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Жолдас проводник! Мен сізге тағы да қайталап айтамын – көрсетіңіз мыналардың билетін... Көрсетіңіз деймін, қане!..
/Жолсерік келіншекке төне түседі/.

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. /қайтпай/. Ха-ха... Не? Билет керек пе? Басқа ештеңе көргің келмей ме? Мә, көр ендеше! /Бас бармағын екі саусағының арасынан шығарып, безеп/. Мә!.. Көр!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Мэлис Әлібаевич, ойбай, мынау қайтеді-ей?

ҚОШҚАРБАЙ. Иә-иә. Мынау долы ғой!.. Нағыз көкайылдың өзі ғой мынау!

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Әй-әй, өйтіп адамға тіл тигізбеңдер! Проводниктікі дұрыс!..

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Сендерді ит қосып қуу керек.

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Бәсе десейші!.. Біреуді билет алған заңды орнынан қумақшы!..

Пойыздың бастығы келеді.

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Бұл не? Неғылған шу бұл?

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Үйбай, інім-ау, жақсы келдің ғой... Мына біреулер ішіп алып, бәрімізді қырайын деп жатыр...

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Иә-иә, сондай... пышақтарын жалаңдатып... /зорлық көрген адамдай зарлап жылай бастады/. Алкаши!.. Хулиганы!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. О, тоба... О жаратқан... Қарашы, қандай зәлім, ә?! Қандай зәлім?!

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Сіздер кімсіздер?!

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Біз осы пойыздың жолаушыларымыз!

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Жолаушы болсаңдар – билет қане? Билетті көрсетіңдер!..

ҚОШҚАРБАЙ. Жоқ! Алдымен сендер көрсетіңдер!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. /түсінбей/. Не?

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Сендер... алдымен сендер көрсетіңдер билетті!..

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Әне-әне, көрдіңдер ғой, естері дұрыс емес!

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Ішкенде де осынша өліп ішуге бола ма екен?

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. /одан сайын ышқынып/. Алкаши!.. Хулиганы!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Қане, алға түсіңдер!.. Жүріңдер былай қарай!.. Мен сендерге көрсетейін билет тексерудің қалай болатынын! Шагом марш.

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Дұрыс!.. Дұрыс, інім... бұларды сөйтіп құрту керек!

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Көздерін бозартып вытрезвительге апарып қамау керек!..

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. /даусын барынша ызғарлы шығаруға тырысып/. Тиш-ш! Тынышталыңдар! Бәрің де тынышталыңдар!.. /Саудагер әйелге қарап/. Сіздер кімге жақтасып тұрсыздар? Кімнің сөзін сөйлеп тұрсыздар? Сіздер қарапайым жолаушысыздар!.. /Пойыздың бастығын көрсетіп/. Ал мыналар кімдер? Бұлар кімнің үстінен күн көріп жүр? Кімнің қанын сорып, ақысын жеп жүр?! Қайран, халқым-ай!..

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. /кенет айқайлап жіберіп/. А-а, таныдым!.. Енді есіме түсті!.. Бұл кісі былтыр біздің ауылға депутат болам деп келген. Осы сөздерін тура сонда айтқан!..



МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. /бұрынғыдан бетер айбаттанып/. Иә-иә, айтқам!.. Мен мұны талай жерде айтқам... Және болашақта да талай айта беретін болам!..

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Ха-ха! Ол сөзің саған бәрібір жәрдемдесе алған жоқ!.. Біздің ауыл сені тырапай асырған болатын!..

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Өйткені – сенің ауылың рушыл ауыл!.. Өз руынан басқадан депутат сайламайды!.. Бірақ мен бәрібір... бәрібір!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. /бірдеңе түсінгендей/. Тоқтаңыз!!! Тоқтай тұрыңыз!.. Депутат болғанда... бұл сонда... /Мэлис Әлібаевичке/. Кешіріңіз, сіздің документтеріңізді көруге бола ма?

Мэлис Әлібаевич қалтасынан куәлігін суырып беріп, сөзін қайта жалғайды.

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Бұлар сендердің қандарыңды сорып... Қандарыңды сорып... Ал сендер болсаңдар... Ай, халқым-ай!.. Қайран, менің халқым-ай!... Сендер үшін қабырғам қайысты-ау менің!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. /куәлікке шұқшия қарап, сосын шошып кетіп/. А-а!.. Апырмау, ұят болған екен... Масқара болған екенбіз... /Жолсерік келіншекке/. Ай, бұл не? Не сұмдық мынау? Сен өзі қандай адамсың? Көзіңді неге ашып қарамайсың? Сенімен енді сөз басқаша болады... /қайтадан Мэлис Әлібаевичке қарап/. Мәке, Мэлис Әлібаевич! Біз сізді білеміз... Сыртыңыздан өте жақсы білеміз... Біз байқамай... қателесіп... Қане-қане, кіріңізші!.. Бәріңіз де кіріңіздер!..

Бәрін купеге кіргізіп жібереді. Сыртта Пойыздың бастығы мен Жолсерік келіншек қалады.

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. /әлгіндегідей емес мүлдем басқа үнмен/. Айналайын-ау!.. Қарағым-ау!.. Бұл кісі деген... бүкіл Алматы білетін... Қазақстан білетін, үлкен, жауапты қызметтегі кісі емес пе? Ойбай-ау...байқамайсың ба?!

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Байқағанда... өзіңіз де көріп тұрсыз ғой – аяғын баса алмайды...

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Енді... елге шыққан соң... жұмыстары сондай ауыр! Сосын көңіл көтерейін... дем алайын деп...

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. /купеден басын шығарып/. Сіз, жолдас Пойыздың бастығы, бұл үшін дұрыстап жауап бересіз әлі!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Жақсы-жақсы, Мэлис Әлібаевич!.. /Жолсерік келіншекке/. Әлгі... бірдеңең бар ма еді?

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Бар ғой... Жаңа айтып едім ғой, бірден қалпақтай түсіреді...

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. /купеден басын шығарып/. Мыналар нағып сыбырласып кетті!.. Мэлис Әлібаевич дейім, құдайақы, осылар бір пәле ойластырып жатыр!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Қазір... қазір... кішкене сабыр ете тұрығыздар! /Жолсерік келіншекке
/. Алып кел тез!

Жолсерік келіншек кетеді.

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. /купеден басын шығарып/. А, солай ма? Шынымен бізді құртамыз дей ме?

Мэлис Әлібаевич, Асай Мүсеевич, Қошқарбай үшеуі тізіліп купеден қайта шығады.

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Мәке! Мэлис Әлібаевич, үйбай-ау, о не дегеніңіз! Сіз... сіздер деген – шақырса келтіре алмайтын кісілер... біз қуаныштымыз... Сондай бақыттымыз...

Қаздаңдай басып Жолсерік келіншек екледі. Бір қолында бөтелке мен рюмка қойылған подносы бар. Бөтелкені көргенде Мэлис Әлібаевичтің көзі жайнап кетеді.

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Ау, мынауың жақсы ғой... Мына қарындасымыз сондай керемет қой...

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Иә-иә, солай! Бұл қарындасымыз біздің теміржолдағы ең үздік... ең әдемі прәбәдник!

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. /тамсанып/. Шынында да солай екен!.. Ғажап!..

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. /майысып/. Кешіріңіз... Кешіріңіз, Мэлис Әлібаевич ағай... біз байқамай... Ат-шапан айыбымызды төлеуге әрқашан да дайынбыз...

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. /Мэлис Әлібаевичтің құлағына сыбырлап/. Сенбеңіз... Бір сөзіне де сенбеңіз.. Өтірік айтады, зәлім!..


МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Тоқтай тұрыңызшы!... /Жолсерік келіншекке/. Ат-шапан айып төлеймін дейсіз бе? Өте жақсы... Мен әрқашан дайынмын! Жайнаңдаған көзіңнен сол!..

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. /қолындағы бөтелкені нұсқап/. Мэлис ағай, мынау сізге... сіздің өзіңізге арнап... кішкене құйып жіберуге рұқсат етіңіз.

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. /сыбырлап/. Жо-жоқ, Мэлис Әлібаевич, ішуге болмайды! Құдайақы осылар у берейін деп тұр!..

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. /Жолсерік келіншекке үздіге қарап/. Мен сіздің қолыңыздан у болса да ішемін!.. Құйып жіберіңіз!..

Жолсерік келіншек құя бастайды.

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. /рюмканы көтере ұстап/. Мэлис Әлібаевич, жаңа айттым ғой, біз сізді сыртыңыздан өте жақсы білеміз...

ҚОШҚАРБАЙ. Жалғыз сіз емес, бүкіл Қазақстан біледі.

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Иә-иә, бүкіл Қазақстан... Сіз деген бүкіл халықтың... бүкіл қазақтың ең айтулы... ең белгілі...

ҚОШҚАРБАЙ. Ау, ең ұлы десейші... Ең ұлы!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Иә-иә, ең ұлы азаматтарының бірісіз...

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Дұрыс айтасыз... Баяғының хандары... батырлары тап осы Мэлис Әлібаевичтай-ақ болған шығар!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Әрине, әрине... /Асай Мүсеевичке қарап, бірақ танымайтынын жасыруға тырысып/. Ал сізді де... сізді де сыртыңыздан, былай...

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Бұл кісі – Асай Мүсеевич!.. Қазақтың ең үлкен ғалымдарының бірі...

ҚОШҚАРБАЙ. Сұмдық!.. Ұлы ғалым... Бұл кісінің ашқан жаңалықтары!.. Әсіресе, біздің батыр бабамыздың бес жасында шешен... он жасында қол бастаған көсем болған дейтін жаңалығы сұмдық!.. Ұлы ғалым!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Міне, осындай кісілермен... өстіп... жол үстінде кездесеміз деген мүлдем күтпеген жағдай...

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Өмір деген сол – тура пойыз сияқты...

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Дұрыс айтасыз... Бірақ оны жұрттың бәрі біле бермейді... Тек сіздер сияқты... Мэлис Әлібаевич, өзіңіз сияқты терең ойлы басшылар!.. Жасыратыны жоқ, Мэлис Әлібаевич министр болады деген сөз бізге жетіп жатады...

ҚОШҚАРБАЙ. Әй, министірің не айтып тұрған?! Одан да үлкен... одан да жоғары...

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Жақсы... жақсы, одан да жоғары!.. Біз сондай қуаныштымыз... Сіз үшін, Мэлис Әлібаевич!.. Сіздің болашағыңыз үшін!.. Сіздің жаңа жоғары қызметіңіз үшін... Қане, сол үшін алып қояйық!..

Бәрі іше бастайды.

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Жо-жоқ, болмайды!.. Құдайақы, у беріп тұр! /рюмканы иығынан асырып төгіп тастайды/.

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ