. Апырмай, мынау керемет екен – басымды шыр айналдырды.

ҚОШҚАРБАЙ. Мен де... мен де сондай!.. /әндете бастайды/.

Жасасын біздің қазақтар!

Ұлы қазақтар жасасын!

Дана қазақтар жасасын!

Барлық қазақтар жасасын!

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. /өзіне/. Айттым ғой әне, тегін емес осының бәрі...

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Мәке, Мэлис Әлібаевич, ал енді тынығам, демалам десеңіздер... түннің де біраз уағы болып қалды...

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. Иә-иә, дұрыс... Сөйткеніміз дұрыс!.. /Жолсерік келіншекке/ Жайнаңдаған көзіңнен сол! Ат-шапан айып төлеймін деген сөзіңнен сол!

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Мэлис аға, жақсы!.. Жақсы жатып жайлы тұрыңыз! Айбымызды төлейміз сосын!..

Мэлис Әлібаевич бастаған топ купеге кіріп кетеді.

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Бірден осылай жасайтын адамсың ғой... Бостан босқа шу шығарып...

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Қайдан білейін... Аяқ астынан... күтпеген жерден! /есіне бірдеңе түскендей/. Айтпақшы, бұл купедегі бір кісіні басқа жерге ауыстыру керек екен ғой... /купенің есігінен сығалап/. Ақсақал, сіз мында шығып кетіңізші. /билетсіз жолаушы шығады/. Сіз қазір басқа орынға ауысасыз...

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Иә-иә, сізге қазір басқа орын тауып береді.

Пойыздың бастығы мен Жолсерік келіншек кетеді.

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Ой, Алла-ай! Біреу депутатпын деп билетіңді тартып әкетеді. Біреу әкіммін деп жатқан орныңнан қуып шығады. Қайтіп күн көруге болады-ей?

Купеден Асай Мүсеевичтің басы қылтияды.

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. /өзіне./ Айттым ғой... айттым, бұлардың түрі жаман!.. Мафия!.. Қарашы, әлгі екеуі сайрап сөйлеп тұрды да, бірден тілсіз қалды... Өлді ғой деймін... /Билетсіз жолаушыға қарап./ Әне-әне, есіктің алдына күзетші қойып қойыпты.! Енді қайттім... Әлде айқайласам ба екен?! Айқайласам ба екен?!

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. /өзіне./ Сөйте тұра демократия дейді... Қайдағы демократия?! /Асай Мүсеевичке қарап./ Айтыңызшы, солай емес пе?

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. А-а, сіз сонда әлгі мафияның мүшесі емессіз бе?

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Ха-ха! Мафия болсам тұрам ба өстіп...

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. А, солай ма? Онда бар ғой, біз бұл мафияны түп-тамырымен жоюымыз керек! Білесіз ғой, қазір сыбайлас жемқорлыққа қарсы заң шыққан!..

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Шығуын шықты ғой... бірақ ол заңды орындалады деп сізге кім айтып жүр?!

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. А?! Неге орындалмайды?! Мен... мен ертең Алматыға барысымен баяндамамда бұл туралы айтып... сөйтіп... Жо-жоқ, ең дұрысы бірден полицияға... тура сіздің көзіңізше... сізді куә ғып тұрып, бәрін полицияға тапсырамын... Көреміз сонда, заңның қалай орындалмайтынын?!

---

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Рахмет, сенім білдіргеніңізге!.. Бірақ мен Алматыға бара алмаймын ғой!!! Менің ауылым басқа жақта!

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Не?!

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Менің ауылым Алматы жақта емес, менің ауылым Мәскеу жақта! Мен сол ауылыма бара жатқан адаммын!

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. /сәл ойланып/. Ақсақал, сіз осы не айтып тұрсыз?! Алматыға бармасаңыз бұл пойызға неге мінесіз?!

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Ойбай-ау, неге мінбейім?! Мысалы, міне, өзіңіз қараңызшы Алматы деген мына жақта! /көрсетеді/. Ал менің ауылым міне, мына жақта! /көрсетеді./ Ал сонда мен бұл пойызға мінбегенде қай пойызға мінуім керек?! Сенбесеңіз әне терезеге қараңызшы!..

Асай Мүсеевич сенбегендей Билетсіз жолаушыға қарайды.

Сосын терезеге қарайды. Сосын біреу өлтірейін деп жатқандай жан дауысы шыға айқайлап жібереді.

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Ойабй, біз басқа пойызға мініп кетіппіз... Масқара болып басқа пойызға мініп кетіппіз... Тоқтаңыздар... Тоқтаңыздар дейім пойызды! /Жын қаққан адамдай жан-жаққа жүгіре береді/
Бірінші бөлімнің соңы.

ЕКІНШІ БӨЛІМ
Алтыншы көрініс
Бірінші бөлімнің соңындағы көріністің жалғасы. Асай Мүсеевич жынды адамша айқайлап жүр.

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Ойбай, бұл біздің пойыз емес екен!.. Біздікі емес екен! Тоқтатыңдар пойызды!... Тоқтатыңдар дейім!..

Купеден Саудагер әйел шығады.

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Әй, мыналар адамға ұйқы бермейтін болды-ау!.. Өлетін шығармыз мүлде!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Тоқтатыңдар дейім!.. Тоқтатыңдар дереу пойызды!...Қап-әй, енді қайттім! Не істедім?! /купенің есігінің алдына отыра кетеді./

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Мынау жынданған шығар!.. Ұстамалы ауыруы бар пәле шығар мынау!..

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Жо-жоқ, арақтың ауруы ғой... Әлгі не деуші еді, белая горчка деуші ме еді, соның тап өзі ғой...

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Ой, алла-ай, ой, алла-ай!.. Пойызға мінсең болды – көретінің ылғи осы, теңселген мастар!..

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Және бәрі қазақтар!.. Кілең – қазақтар!.. Жасына дейін... кәрісіне дейін... Әкелері арақтан өлген сияқты...

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Қай күні тап осындай бір қазақ пойызда ішіп-ішіп, ақыры көз алдымда жынданып кетті. Мынау да сондайдың сұрынан ғой дейім!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. /ұшып тұрып/. Жо-жоқ, ол емес!.. Мен... мен, ертең!.. Баяндама!.. Әй, прәбәдник!.. Прәбәдник! /Жолсерік келіншек жүгіріп келеді/. Бас стопкранды!.. Тоқтат пойызды!..

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. /зәресі ұшып

---

/. А-а? Не-е? Не?

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Ойбай, мынау жынданып кетті! Жынданды!..

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Иә-иә, сөйтті!.. Ішіп-ішіп... Белая горячка!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Жо-жоқ, жынданған емес... Пойыз... пойыз! Бас стопкранды, өңкей мафия!..

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. /Жолсерік келіншекке/. Әне-әне, көрдің ғой!.. Естідің ғой!.. Шақыр ана бастығыңды!..

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Қазір... қазір... /жүгіріп кетеді./

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ.Шақыр!.. Шақыр!.. Оған көрсету керек!.. Әдейі... әдейі жасаған ғой!.. Қайда әлгі стопкраны?! /Саудагер әйелге./ Тұр былай жолдан, өңкей мафия!..

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Стопкраның не, ойбай?! Жұртты қырайын деп пе едің енді?! /билетсіз жолаушыға./ Шық аржағынан?!

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Не?

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Аржағынан шық дейім! Аяқ-қолын байлап тастау керек!

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. /қорқыңқырап./ А, Қалай? Қалай? Зіңгіттей неме екен, шамамыз келмей жүрсе!..

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Біздің үйдегі сұмырай бұдан да жаман... Сонда да оны бірден жалп еткізетінмін!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Қане, қане, былай тұрыңдар!.. Жол беріңдер дереу!..

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Иә-иә, жақында бермен!.. Жақындай ғой жаным! /Билетсіз жолаушыға/. Әй, жаның бар ма? Еркекпісің өзің? Қимылдасайшы? Ұста аяғынан?..Ах!.. Ох!..

Екеуі екі жақтап Асай Мүсейовичті ұстап, тізерлеп отырғызады.

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Ай-ай, жіберіңдер дейім!.. Жіберіңдер!.. Мен... мен баяндама! Президенттің алдында! Ертең үлкен жиналыс! Баяндама!..

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Баяндамада басың қалғыр, қоясың ба, жоқ па?

Қалтасынан орамал алып Асай Мүсеевичтің аузын басады.

Асай Мүсеевичтің үні өшеді.

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Сауап болды!

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Түрін қарашы, өле алмай жүріп үкіметтің алдында баяндама жасамақшы!..

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Сандала береді. Ана жолы біздің ауылға осындай біреу келген... Жазушымын деді ме, ақынмын деді ме – бәрімізді қырып жібере жаздап еді... Сөйтсек, жазушы да емес, сайтан да емес, жұрттан жылу жинап жүрген аферист болып шықты!..

Пойыздың бастығы мен Жолсерік келіншек кіреді.

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Бұл – немене? Тағы не болып қалды?

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Үйбай, інім-ау, мынау бізді қырайын деп жатыр... Есінен адасты ғой деймін!

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Белая горячка! Пойызды тоқтатамын дейді!

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. /Саудагер әйелдің қолынан жұлқынып шығып./ Иә-иә, солай!.. Тоқтат пойызыңды!.. Бас стопкраңды!..

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. /Асай Мүсеевичті қайтадан нұқып отырғызады

---

/. Әй, қоясың ба жоқ па?! Өшір үніңді!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. /Не істерін білмей, әрлі-берлі жүріп/. Ақсақал-ау, сіз атыңыз... атағыңыз бар, әжептеуір ғалым көрінесіз... Сізден бүкіл халық... бүкіл қазақ үлгі-өнеге алады дейміз... ал енді мынауыңызға жол болсын?!

БИЛЕТСІЗ ЖОЛАУШЫ. Бұлардың бәрі осы... Тек сайрап сөйлеуді ғана біледі... Ал істейтіндері тек халықты бұзу... Теріс жолға салу... Шетінен алкаш!..

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Иә-иә, пәленің бәрі осылардан шығады... Екі қатын алу керек дегенді де шығарып жүрген – осылар!

Асай Мүсеевичті желкесінен түйіп қалады.

Асай Мүсеевич осы сәтті пайдаланып, Саудагер әйелдің қолынан сытылып шығады.

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. /Жылағандай болып./Ойбай-ау, ағайындар-ау, алдымен дұрыстап тыңдап алсаңдаршы!..

САУДАГЕР ӘЙЕЛ. Анаң қарашы, мас болса да сөзі сап-сау адамның сөзі сияқты.

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Қайдағы мас?! Менің айтайын дегенім... Айтайын дегенім – біз басқа пойызға мініп кетіппіз...

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. /түкке түсінбей./ Не?!.

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Басқа пойызға деймін... Біз... біз... /Қолын кейінгі жаққа сілтеп./ мүлдем басқа жаққа!.. /Қалтасынан билетті алып Жолсерік келіншекке беріп./ Міне.. міне, көріңіз!..

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. /Билетті қарап./ Үйбай-ау, бетім-ау, шынымен солай екен!.. Бізге емес, сегізінші пойызға... Алматыға!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Иә-иә, соған... Алматыға!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Не дейіт?! Не дейіт?! /Саудагер әйел мен Билетсіз жолаушыға./ Сіздер ана жаққа бара тұрыңыздаршы!.. /Олар кетеді/. Ау, сонда бұл қалай болғаны?!

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. /Қипақтап/. Бұл... бұл енді түнде... қараңғы түнде... Перрон деген қараңғы... қарасақ, бір пойыз... пойыз... «Қазақстан» деп жазып қойыпты.

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Жазғанда... «Қазақстан» дегенде... бұл енді Алматыға емес, керісінше Алматыдан шығып, Мәскеуге бара жатқан «Қазақстан» пойызы ғой...

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Иә-иә, сондай... Бұл – жетінші пойыз!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Оны өзім де байқап тұрмын!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Байқап тұрмын дейді... Ойбай-ау, оны түнде, пойызға мінгенде байқау керек еді... Енді не істедік?!

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Не істегені қалай?! Пойызды тоқтату керек!.. Дереу тоқтату керек!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Айналайын ағасы-ау, бұл кез-келген жерде тоқтай беретін есек арба емес!.. Тіпті, такси де емес!.. Бұл – пойыз!.. «Қазақстан» пойызы!..

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Және тоқтатқан күнде не істейсіз? Сіздер отыратын сегізінші пойыз баяғыда, сіздер ән салып, би билеп жүргенде өтіп кеткен. Алматыға баратын енді ешқандай пойыз жоқ!

---

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Иә-иә, жоқ, түк жоқ!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Жо-жоқ, ол болмайды!.. Біз... біз ертең кешке дейін Алматыға жетуіміз керек! Мэлис Әлібаевич дейім, қайдасыз?!. Ояныңыз, тұрыңыз!..

Купеге кіріп кетеді.

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Апырмай, мынау ұят, ыңғайсыз болды-ау!

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Қойыңыз, несі ұят? Мас болып, басқа пойызға мініп кет деген біз емес қой оларға!.

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Әне, сендердіңкі ылғи осы!.. Жәй адам болса бір сәрі – бұлар үкімет адамдары!.. Ертең бірдеңе болса, бұл жағдай жоғарғы орындарға жетсе – кім жауап береді!.. Әрине – мен!.. Ал сендер жүресіңдер шалқып!..

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Міне, ылғи осы.. қит етсе біз кінәлі боламыз!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Енді кім кінәлі?! Адамды билетін тексермей вагонға неге кіргізесіңдер?! Билетті алдымен қара!.. Тексер!.. Билеті болмаса кіргізбе!.. Жолатпа!..

ЖОЛСЕРІК КЕЛІНШЕК. Қалай кіргізбейсің?!. Қалай кіргізбейсің?!. Қит етсең бәрі бірдеңе дәметеді... Ревизордан бастап... вокзалдағы жаман милиционерге дейін... бәріне беру керек! Енді взнос деген пәле шықты!..

ПОЙЫЗДЫҢ БАСТЫҒЫ. Маған неғыл дейсің?! Оның бәрін ойлап тапқан мен емес!.. Взносты да... басқаны да... шығарған мен емес!.. Мен емес!..
Жетінші көрініс

Купенің ішінен Асай Мүсеевичтің «Мэлис Әлібаевич!.. Мэлис Әлібаевич, тұрыңыз.. » деген дауысы естіледі. Содан кейін ол Мэлис Әлібаевичті купеден алып шығады. Мэлис Әлібаевич не аяғын дұрыстап баса алмайды, не дұрыстап жүре алмайды. Тіп-тікесінен ағаш сияқты қатып қалған.

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Мэлис Әлібаевич!.. Мэлис Әлібаевич, қане!.. Қане, тұрыңыз!.. О, көзіңізді ашыңыз!..

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. /Көзін ашпаған күйі./ А-а!.. О-о!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Көзіңізді ашыңыз!.. Ояныңыз!..

Пойыздың бастығы мен Жолсерік келіншек оған екі жақтап көмектеспек болады.

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Жо-жоқ, мен өзім... өзім!.. Мэлис Әлібаевич дейім, тұрыңызшы, таң атып қалды!..

МЭЛИС ӘЛІБАЕВИЧ. А-а!.. О-о!..

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. Мәке дейім, Мэлис Әлібаевич, ояныңыз!.. Ояныңыз!.. Әне қараңызшы, күн шығайын деп келе жатыр!..

Мэлис Әлібаевич түсініксіз дыбыстар шығарып, ағаш сияқты сірескен қалпынан танбайды. Асай Мүсеевич оның сірескен екі аяғын кезек-кезек көтеріп қозғалтып, купе дәлізінің шетіне дейін алып барады. Сосын оны сәл-пәл еңкейтіңкіреп жіберіп кеп қалады. Мэлис Әлібаевич бөрене сияқты қабырғаны маңдайымен тіреп тұра қалады.

АСАЙ МҮСЕЕВИЧ. /Екі иығынан дем алып/. Ах!.. Ох!.. Болмады!.. Болмады!.. /Пойыздың бастығына қарап

---

Смотрите также файлы

• 1. Что представляет собой первая доврачебная помощьЧто прежде всего необходимо устранить при оказании первой помощи.docx

• Отчетная документация по производственной практике.docx

• Витамины Впервые с витаминами столкнулся русский ученых Лунин.docx

• Государственная власть, её свойства и.docx

• Теория толпы и публики Г. Тарда по дисциплине.docx