---

Дәріс №3. Аналитикалық химияның теориялық негіздері.

1.Ерітіндінің құрамын білдіру әдістері

2.Қолданыстағы салмақ заңы. Химиялық тепе-теңдік

3. Гомогенді тепе-теңдіктер

4. Гетерогенді тепе-теңдік
1.Ерітіндінің құрамын білдіру әдістері

Ерітіндінің құрамы концентрация немесе әр заттың үлесі түрінде беріледі. Концентрация ретінде анықталатын массадағы немесе ерітінді көлеміндегі заттың салмағы, көлемі немесе саны болып есептеледі. Осыған байланысты салмақтықжәнекөлемдікконцентрацияболып бөлінеді. Үлесерітіндінің барлық құрауыштарының жалпы салмағынан, көлемінен немесе моль сандарынан қызығушылық тудырып отырған құрауыш неше бөлігін құрайтынын көрсетеді. Оны сәйкесінше салмақтық, көлемдік немесемольдікдеп атайды.

Аналитикалық химияда жалпы химиялық ұғымдармен қатар, оған ғана тән ұғымдарды қолданады және ерітіндінің құрамын сипаттауға көмектеседі. Оларға, ең алдымен балама, титр, анықталатын зат бойынша титр және с.с. жатады.

Балама — қышқыл-негізді реакцияда бір протонға немесе тотығу- тотықсыздану реакциясында бір электронға тең Х заттың шартты бөлшегі.

«Балама» ұғымы қарапайым, сондай ақ күрделі заттар мен химиялық реакциялардың барлық түрлеріне қолданылады. Зат молекуласының қандай бөлшегі баламалы екенін көрсету үшін «баламалылық факторы» ұғымы қолданылады.

Баламалылық факторы — Х заттың нақты бөлшегінің қандай үлесі осы қышқыл-негізді реакцияда бір сутек ионына немесе осы тотығу- тотықсыздану реакциясында бір электронға баламалы екенін көрсететін сан. Бұл өлшемсіз, стехиометрия негізінде өлшенетін шама төмендегі бірлікке тең немесе одан аз:

^fэкв^{(Х) ≤}

---

<sup>1.

Қышқыл-негізді реакциялар үшін f</sup>экв^{(Х) орны басылған сутек} атомдарының саны бойынша, ал тотығу-тотықсыздану үшін – жартылай реакцияға қатысатын электрондардың саны бойынша есептейді. Қосарланған реакциялар үшін оны стехиометриялық коэффициенттерге қатысты есетейді. Реакциясы:
^{xX + tT = X}x^Tt^,
мұнда х, t— реакцияның стехиометриялық коэффициенттері; Х заттың ^{баламалылық факторы х/t тең, Т заттары — t/x, яғни f}экв^{(Х) = = х/t, aл f}экв <sup>(Т) = t/x.

Балама — 1/z</sup>X ^{зат бөлшегінің бөлігі. z}X ^{= 1 кезінде балама жалпы бөлшектің өзіне тең. z}X ^{(немесе жай ғана z) санын баламалылық саны}деп атайды. Ол орны басылған (қосылған) сутек иондарыныңнемесеберілген(қабылданған)электрондарсанынкөрсетеді.Нақтыреакциякөрсетілмесе,«балама,баламалылықфакторыжәнесаны»ұғымдарының мәні жоқ. Баламалылық факторы мен саны төменгі ара қатынаспен байланысты

^fэкв ^{(Х) = 1/Z}X^. Әрдайым z ≥ 1 екені айқын.

Мысалы. Төмендегі реакцияда

^Na2^CO3 ^{+ 2HCl = 2NaCl + H}2^{O + CO}2

^Na2^CO3 ^{молекуласы екі протонға баламалы. Демек, протонмен өзара әрекеттесетін оның 1/}2^{бөлігі балама болып табылады. Сондықтан Na}2^CO3 ^{баламалылық саны 2-ге тең, баламалылық факторы 1/}

---

2 ^тең, балама —молекуланың жартысына тең:
^ZNa2CO3 ^{= 2,f}экв ^(Na2^{CO3) = 1/2, Э(На}2^{СОз ) = 1/2Nа}2^{СОз.
Заттың баламасы баламалылық факторын қолданып f}экв ^{(Х) Х немесе} Э(Х) жазады және бұл ретте оның шамасын көрсетеді.

Мысал. Төмендегі реакцияда

^10FeSO4 ^{+ 2KMnO}4 ^{+ 8H}2^SO4 ^{= 5Fe}2^(SO4⁾3 ^{+ 2MnSO}4 ^{+ K}2^SO4 ^{+ 8H}2^O
1М KMnO₄ 5e^- қосады, сондықтан z_KMnO4 = 5 және f_JIJ(KMnO₄) = ¹/₅.
^Э(KMnO4 ^{) = f}экв ^(KMnO4 ^)KMnO4 ^{= 1/5KMnO}4^.
Моль ұғымы кез келген түрдегі шартты бөлшектерді қолдануға жол беретінін ескере отырып, Х заты баламасының молярлық салмағына келесі анықтаманы беруге болады:

Хзатыбаламасыныңмолярлықсалмағы— осы зат баламасының бір молінің салмағы. Оны келесі жолмен жазады және есептейді:
^MЭ(X) ^{= M(f}экв ^{(X)X) = f}экв ^{(X)M(X) = M(X)/Z}X^.

Барлық жазба түрлері бірдей. Мысалы, алдында келтірілген реакцияларда баламаның молярлық салмақтары:

^Мэ(Nа2CO3) ^{= M(1⁄}₂^Nа2^{СОз) = М(????????2Со3)= 105,99 = 52,995 г}

2 2

5

5
^Мэ(^{КМ????????4}) ⁼

---

^M(1⁄₅ ^{КМ????????4)= М(КМ????????4)= 158,03= 31,606 г}

Аналитикалық химияда баламаларзаңыкеңінен қолданылады, оған сәйкес өзараәрекеттесетінжәнетүзілетінзаттардыңбаламаларының саны тең. Бұл химиялық реакцияOда бір заттың nбаламасымен әрдайым басқа заттың n баламасы өзара әрекеттеседі және әр өнімнің n баламасын түзеді.

xX + tT = pP + qQ реакциясы үшін баламалылық заңын келесідей жазуға болады:

^П(ЭХ^{) = П(Э}Т^{) = n(Эp) = n(Э}Q⁾

немесе

^n(fэкв^{(Х)X) = n(f}экв ^{(T)T) = n( f}экв ^{(P)P) = n(f}экв ^(Q)Q). Төмендегі реакция үшін

^H2^C2^O4 ^{+ 2NaOH = Na}2^C2^O4 ^{+ 2H}2^{O
бұл жазба келесі түрге ие H}2^C2^O2
???? (¹ ????₂????₂????₄) = ???? (¹ ????????????????)= ???? (¹ ????????₂????₂????₄) = ???? (¹ ????₂????)

2 2 2 2
^fэкв^{(X) = 1/1 жазба кезінде қалдырады, сондықтан келтірілген теңдіктер} келесідей жазылады:
???? (¹ ????₂????₂????₄) =2(NaOH)= ???? (¹ ????????₂????₂????₄) = ????(????₂????)

2 2
2.Қолданыстағы салмақ заңы. Химиялық тепе-теңдік

Әрекет етуші күш

---

Смотрите также файлы

• Это совокупность различных видов банков и банковских институтов и их взаимосвязи, существующие в той или иной стране в определенный исторический период.doc

• B заявления о вынесении судебного приказа по требованиям о взыскании обязательных платежей и санкций.docx

• Практическая работа 3. Анализ учебных результатов на основе статистических форм, формулировка выводов и разработка рекомендаций.docx

• Анализ методики урока физической культуры Подготовительная часть.docx

• Рассказ по картинкам с последовательно развивающимся действием. совершенствовать навык внимательно и заинтересованно слушать рассказы.doc