Файл: Саба Мерзімі Саба таырыбы.doc

IV-кезең. «Кімдер жылдам» кезеңі. Ендігі кезекте топ бойынша жүмыс жасаймыз. (5 мин)

Тақтада арифметикалық, стандартты функциялар математика тілінде жазылып тұр. Қазір екі топ оқушылары мен баста дегенде бір - бірлеп кеспе қағаздарындағы Паскаль тілінде жазылған функцияларды өз атауының астынғы бөлігіне жабыстырулары тиіс. Әр оқушы 1 кеспе қағазын жабыстырады.

Кеспе қағазын жабыстыру барысында топ оқушылары бір бірімен ақылдаспауы тиіс.

Әр оқушы кеспе қағазын жабыстырып бола салысымен өз орнына отырады. Келесі оқушы алдынғы шыққан оқушы орнына отырған сатте ғана орнынан тұрады.

Тапсырманы алғаш орындаған топқа 5 ұпай қосылады.

/ Мұнда әр бөлім командаларының ретімен орналасуы маңызды емес, әр бір команда өз бөлімінде орналасса жеткілікті./

/ Әр дұрыс жауап – 1 ұпай, барлығы 18 ұпай + 5 ұпай /

Тапсырма орындалып болғанда, қарсылас топтар бір-бірлерінің жіберген қателерін түзейді.

Келесі V-кезең бір мезетте орындалатын 2 бөлімнен тұрады (10 мин)

1-бөлім «Кім епті» Ортаға топ басшылар шықсын. Тақтадағы нөмірлердің бірін таңдандар.

Енді оқушылар алдымыздағы компьютерді іске қосайық

Ереже: Топ басшылар таңдаған реттік нөмірге сәйкес тақырып бойынша бағдарлама құрады және құру жолдарын қорғайды. Бағдарлама тест нәтижелері шыққанша дайын болуы тиіс.

Ең жоғары ұпай - 50 ұпай.

Есептер:

1. Ойлаған санды 2 есес кемітіп, осы нәтижені 19 санымен қосқанда 37 шығады. Ойлаған санды анықта.

2. Екі санның қосындысы 157-ге тең, әрі олардың біреуі екіншісінен 28-ге артық. Осы сандарды тап.

2-бөлім «Кім білімпаз» кезек, топ мүшелерінің қолданбалы бағдарламалар бойынша білімін сынайтын кезге келді. Қанекей тесті іске қосып, аты-жөндерімізді енгізіп, тестке жауап беруді бастайық және міндетті түрде нәтижелерінді басқарушы компьютерге (оқушыға) көрсетіндер.

Тест сұрақтары:

1. 
   Идентификатор тек қана ... немесе ... басталады.
   

А) әрiптен, символдан Ә) әрiптен, цифрдан

Б) цифрдан, төменгi сызықшадан В) әрiптен, төменгi сызықшадан

Г) символдан, төменгi сызықшадан

2. 
   Логикалық айнымалылар типінің жазылуы.
   

А) chart Ә) Crt Б) Boolean В) const Г) string

3. 
   Мәтіндік режимде жұмыс істеу модулі
   

А) var Ә) Crt Б) Graph В) const Г) type

4. 
   Тұрақтыны анықтау үшiн қолданылатын қызметшi сөз
   

А) integer Ә) real Б) char В) const Г) var

5. 
   Аргументтің абсолют шамасы қай түрде жазылады?
   

А) artctg(x) Ә) abs(x) Б) exp(x) В) int(x) Г) franc(x)

---

6. 
   x санының бөлшек бөлігі қай түрде жазылады?
   

А) artctg(x) Ә) abs(x) Б) exp(x) В) int(x) Г) franc(x)

7. 
   Егер у бүтін сан болса, х:=1.2*у өрнегінің мәні айнымалылардың қандай типіне жатады?
   

А) integer Ә) string Б) real В) int Г) franc

8. 
   Енгізу операторы.
   

А) readln Ә) writeln Б) write В) end Г) begin

9. 
   Айнымалы шама дегеніміз не?
   

А) Алгоритмді орындау барысында мәні өзгермейтін шама

Ә) Алгоритмді орындау барысында мәні өзгеретін шама

Б) функция В) екі санның қосындысы Г) Бастапқы шамала.

10. 
    Операторлар бір-бірінен қалай ажыратылып жазылады?
    

А) x Ә) : Б) ; В) . Г) /

11. 
    Экранды тазартуға арналған оператор.
    

А) var Ә) Crt Б) Graph В) cls Г) type

12. 
    Егер x:=0, x:=x+1, x:=x*x болса, онда х-тың мәні неге тең?
    

А) 0 Ә) 10 Б) 4 В) 3 Г) 1

13. 
    Шығару операторы.
    

А) readln Ә) writeln Б) write В) end Г) begin

14. 
    byte типті айнымалылар қай аралықта жатады?
    

А) [0;65535] Ә) [-128;127] Б) [0;255] В) [0;256] Г) [-255;256]

15. 
    x санының бүтін бөлігі қай түрде жазылады?
    

А) artctg(x) Ә) abs(x) Б) exp(x) В) int(x) Г) franc(x)

16. 
    Oператорлық жақша
    

А) ( ... ) Ә) { ... } Б) begin-end В) /*... */ Г) [ ... ]

17. 
    Бүтiн типтiң жазылуы
    

А) Var <айнымалылардың аттары>, real; Ә) Var <айнымалылардың аттары>: real;

Б) Var <айнымалылардың аттары>, integer; В) Var <айнымалылардың аттары>: integer;

Г) Var <айнымалылардың аттары>; integer;real;

18. 
    Логикалық типтердiң жазылуы.
    

А) var<айнымалылардың аттары>,boolean; Ә) var<айнымалылардың аттары>.boolean;

Б) var<айнымалылардың аттары>;boolean; В) var<тұрақтының аттары>:boolean;

Г) var<айнымалылардың аттары>:boolean;

19. 
    <айнымалы>:=<өрнек>;
    

Бұл қандай опратордың жазылу ережесi?

А)меншiктеу Ә) мәлiметтердi шығару Б) мәлiметтердi енгiзу В) бос Г) көшу

20. 
    begin
    

writeln('informatika');

write('AIN-111');

end;

нәтижесi:

А) informatika_AIN-111 Ә) informatika Б)AIN-111

В) AIN-111 _ informatika Г) informatikaAIN-111

Жауаптар:

Тест №2	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20
вариант	В	Б	Ә	В	Ә	Г	Б	А	Ә	Б	В	Г	Ә	Б	Г	Б	В	Г	А	Г

---

VI. Қорытынды. (Венн диаграммасын қолдану) (5 мин)

Ереже: әр топ өздеріне берілген операторлардың ерекшелігін жазады

VII. Үй тапсырмасы.

Логикалық есептер құрастыру.

IX. Бағалау. (2 мин)

Зейінділікті анықтаудың балдық жүйесі

Р/с	Аты-жөні	Балдық баға	Дәстүрлі баға
1	Алмаханов Нұрман
2	Зәуірбек Мағжан
3	Исмагулов Даурен
4	Қалдан Дархан
5	Кеңесбек Тұрғанбай
6	Көнебаев Бекжан
7	Мұңайтпас Гүлжан
8	Нұрхат Ерқанат
9	Орынбаева Анар
10	Өсербай Ардақ
11	Өсімжанұлы Ермек
12	Темірбектегі Нұржан
13	Төлеген Абілхайыр

№15 Сабақ

Мерзімі:

Сабақ тақырыбы: Тармақталу алгоритм. Шартты оператор If

Сабақтың мақсаты: шартты алгоритм ұғымдарымен және операторларымен таныстыру, жазылу структурасымен практикалық жұмыстар (есептер шығару) жасау арқылы меңгерту.

Үй тапсырмасын талқылау:

Өздері құрастырып келген есептерін шығару жолдарымен таныстырады, алгоритм құрылып жатқанда қасиеттері сақталғаның не сақталмағаны туралы ІІІ топ оқушылары талдап береді.

ІІ топ оқушылары синтаксисті қателер кетті ме жоқ па соны талдайды.

І топ оқушыларынан бұл есептің сендер қандай жолмен шығарар едіңдер деп сұраймын.
Өтілген материалдар бойынша тапсырма:

---

1. 
   Берілген х саны 5-ке болінеді ме?
   
2. 
   Енгізілген белгісіз N саны 7-ге бөлінсе «бөлінеді», бөлінбесе «бөлінбейді, қалды ..... тең» хабарын шығаратын бағдарлама құрындар.
   

Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Шартты өту операторы.

Алгоритмдік тілде қойылған шартқа байланысты екі немесе екіден де көп тармақтары бар алгоритм- тармақталған алгоритм деп аталады. Осындай тармақталған алгоритмді программалауға шартты көшу операторы қолданылады. Шартты көшу операторының жалпы жазылуы:

if <шарт>then<1-оператор> else <2-оператор>;

Мұндағы, if (егер) қызметші сөзінен кейінгі жазылған шарт ақиқат болса then (онда) сөзінен кейін жазылған 1-оператор орындалады, шарт сақталмаса else (әйтпесе) сөзінен кейінгі 2-оператор орындалады. Шартты көшу операторы алгоритмдік тілдегі тармақталу командасына сәйкес келеді.

Егер <шарт> if <шарт>

Онда<1-оператор> Then<1-оператор>

Әйтпесе<2-оператор > Else<2-оператор >

Бітті

Егер, шартқа байланысты орындалатын бір ғана оператор болса, шартты көшу операторы қысқаша түрде жазылады:

Іf <шарт>then<1-оператор>

Шартты көшу операторына мына блок схема (а-толық түрі, ә-қысқаша түрі) сәйкес келеді.



1 - мысал, х аргументі бойынша функцияның мәнін есептеудің блок схемасы және программасын жазу.



Program ecep1;

Var x,y:real;

---

Begin

Write(‘x=?’);

Readln(x);

If x<=0 then y:=sqr(x);

Writeln(‘y=’,y);

End.


Программада ќажеттілікке ќарай IF операторын бірнеше рет ќолдануѓа болады. Мысалы, берілген а,в,с ‰ш б‰тін санныњ ењ кішісін табу.

Program esep2;

Var a,b,c,min:integer;

Begin

Writeln(‘‰ш б‰тін сан енгіз’);

Readln(a,b,c);

If athen min:=a else min:=b;

If c
Writeln(‘‰ш санныњ кішісі min=’, min);

Readln;

End.

Егер, then жєне else ќызметші сµзінен кейін орындалатын операторлар саны екі немесе екіден де кµп болса, онда б±л операторды begin жєне end оператор жаќшасына аламыз. Яѓни, шартты кµшу операторын ќ±рама оператордыњ кµмегімен жазамыз. Ќ±рамында ќ±рама операторы бар IF операторыныњ жазылуы:

If <шарт> then

Begin

<1-оператор>;

<2-оператор >;

…

;

End

Else

Begin

<1-оператор>;

<2-оператор >;

…

;

End;

Шартты кµшу операторыныњ м±ндай жазылуына мысал ретінде квадрат тењдеуді, ax²+bx+c=0, a= 0 шешудіњ программасын жєне блок - схемасын келтірейік.

P rogram esep3;

Var a,b,c,D:integer;

x,x1,x2:real;

begin

writeln(‘a,b,c-енгіз’);

readln(a,b,c);

D:=sqr(b)-4*a*c;

Writeln(‘D=’,D);

If D>0 then

begin

x1:=(-b-sqr(D))/2*a;

x2:=(-b+sqr(D))/2*a;

writeln(‘x1=’,x1:5:2,’ x2=’,x2:5:2)

end

else

if D<0 then

begin

writeln(‘тењдеудіњ бір т‰бірі бар’);

x:=(-b-sqr(D))/2*a;

writeln(‘x=’,x:5:2)

end

else

writeln(‘тењдеудіњ т‰бірі жоќ’);

readln

end.
Есептіњ к‰рделенуіне байланысты IF операторы ќ±рамына екінші бір IF операторын кірістіруге болады. Шартты кµшу операторын м±ндай т‰рде пайдаланудыњ тµмендегідей н±сќалары бар.

1-н±сќасы.

If <1-шарт> Then

If <2-шарт> Then <1-оператор> else <2-оператор>

Else <3-оператор>;
2-н±сќасы.

If <1-шарт> Then <1-оператор>

Else <2-шарт> Then<2-оператор>

Else <3-оператор>;

3-н±сќасы.

If <1-шарт> Then If <2-шарт> Then <1-оператор>

Else <2-оператор>;

If операторыныњ жоѓарыдаѓы жазылу н±сќаларын программада ќолданѓанда 1- шарт жєне 2- шартты жазуда белгілі бір реттік болуы керек. Яѓни, мєні аќиќат (true) мєнге жаќын шарт екінші жазылѓаны программаныњ жылдам орындалуын ќамтамасыз етеді.

f операторыныњ кірістіріліп жазылуыныњ 2-н±сќасы бойынша мысал келтірілген.

М±нда берілген ‰ш санныњ кµбейтіндісін жєне ќосындысын есептеп ќайсысы ‰лкен екендігін табу керек. Яѓни, x,y,z наќты сандар берілген. Max(x*y*z, x+y+z) есептеу.

Program esep4;

Uses crt;

Var x,y,z,S,P:double;

begin

clrscr;

writeln(‘x,y,z-енгіз’);

readln(x,y,z);

S:=x+y+z;

P:=x*y*z;

If S>P then write (‘ќосынды ‰лкен’,S, ‘>’,P)

else

if S
кµбейтінді ‰лкен’,S,’>’,P)

else

write(‘кµбейтінді ‰лкен’,S,’>’,P)

readln;

end.

If шартты операторы қолданушының білімін тексеретін әртүрлі мәтіндік бағдарламаларды құру кезінде де ыңғайлы. Мысалы, қолданушыға «Адам космосқа алғаш рет қай жылы ұшты?» деген сұрақ қойылсын. Бұл жағдайда қолданушыға сұрақ writeln операторының көмегімен қойылады, қолданушы пернеліктақтадан жылды теру арқылы жауап береді. Ендірілген мән і айнымалысына меншіктеледі де дұрыс жауаппен салыстырылады. Шарт дұрыс орындалса writeln операторы экранға жауап дұрыс деген мәлімет шығарады, егер і айнымалысының мәні дұрыс жауаппен сай келмесе экранға қолданушының қателескендігі туралы мәлімет шығады.

Program flight;

Uses crt;

var

i:integer;

begin

clrscr;

writeln(‘Адам космосқа алғаш рет қай жылы ұшты?’);

writeln(‘Жылды енгізгеннен кейін «Enter» пернесін басыңыз’);

readln(i);

if i=1964

then writeln(‘Сіз дұрыс жауап бердіңіз’)

else writeln(‘Сіз қателестіңіз’);

readln;

end.
Тақырыпты бекіту:

Деңгейлік тапсырмалар:

1. 
   Берілген А және В сандарының үлкенің табындар.
   
2. 
   Екі нақты сан берілген Егер бірінші сан екінші саннан кіші немесе тең болса, онда оны нөлмен алмастырыңдар, кері жағдайда сандарды өзгеріссіз қалдырыңдар.
   
3. 
   Үш нақты сан берілген. Осы сандардың ішінен [1;3] аралығында жататын сандарды табыңдар.
   

Сабақты қорытындылау, оқушыларды бағалау:

Сонымен, балдар:

1. 
   Тармақталу операторы қандай қызмет атқарады?
   
2. 
   Қандай жағдайда біз тармақталу операторларын қолданамыз?
   

Зейінділікті анықтаудың балдық жүйесі

Р/с	Аты-жөні	Балдық баға	Дәстүрлі баға
1	Алмаханов Нұрман
2	Зәуірбек Мағжан
3	Исмагулов Даурен
4	Қалдан Дархан
5	Кеңесбек Тұрғанбай
6	Көнебаев Бекжан
7	Мұңайтпас Гүлжан
8	Нұрхат Ерқанат
9	Орынбаева Анар
10	Өсербай Ардақ
11	Өсімжанұлы Ермек
12	Темірбектегі Нұржан
13	Төлеген Абілхайыр

Үй тапсырмасы:

1. 
   Берілген үш санның ең үлкенің және ең кішісін анықтандар.
   
2. 
   Екі таңбалы санның бірінші цифры 4-ке бөлінеді ме?
   
3. 
   Даны натуральные числа x, y, z , определяющие возраст трех друзей. Из данных чисел напечатать те, которые обозначают «школьный» возраст, то есть 7 до 16 лет.
   

№17 Сабақ

Мерзімі:

Сабақ тақырыбы: Таңдау операторы.

Сабақтың мақсаты: шартты алгоритм ұғымдарымен және операторларымен таныстыру, жазылу структурасымен практикалық жұмыстар (есептер шығару) жасау арқылы меңгерту.

Үй тапсырмасын талқылау:

Үй тапсырмасында қиындық туғызған сұрақтар талқыланады, оқушылардың ойы тыңдалып шығарудың басқа жолдарын табу жағдай жасалады.
Өтілген материалдар бойынша тапсырма:

1. 
   Шартты оператордың құрылымы қалай құрылады?
   
2. 
   Егер әйтпесе мен онда операторларының орның ауыстырсақ не болады?
   

Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Таңдау операторы
Программалауда ќойылѓан шартќа байланысты алгоритмніњ тармаѓыныњ саны кµп болѓанда case тањдау операторын ќолдану тиімді. Тањдау операторыныњ жалпы жазылуы:

Case S of

C1:1-оператор;

C2:2-оператор;

…

Cn:n-оператор;

Else

оператор;

End.

М±ндаѓы: C1,C2…Cn-тұраќтылар, S-кез келген өрнек. S-өрнек есептелгенде нәтижесі тұраќтылардың біріне тењ болуы керек. өрнектің мәєні мен тұраќты сәйкес келгенде сол тұраќты мен белгіленген оператор орындалады. Сол себепті, µрнек пен т±раќты типі сєйкестендіріледі. ¤рнектіњ типі integer, char, boolean болуы керек. ¤рнектіњ мєні бірде бір т±раќтыѓа сєйкес келмесе else ќызметші сµзінен кейінгі оператор орындалады.

Мысалы, реттік нµмірі ай аттарын жєне жыл мезгілініњ ќайсысы екендігін аныќтауды ќарастырайыќ:

Program ai;

Uses crt;

Var x:byte;

begin

write(‘Айдың реттік нөірін еңгіз’);

readln(x);

case x of

1: Write(‘Ќантар’);

2: Write(‘Аќпан’);

3: Write(‘Наурыз’);

4: Write(‘Сєуір’);

5: Write(‘Мамыр’);

6: Write(‘Маусым’);

7: Write(‘Шілде’);

8: Write(‘Тамыз’);

9: Write(‘Ќырк‰йек’);

10: Write(‘Ќазан’);

11: Write(‘Ќараша’);

12: Write(‘Желтоќсан’);

else

Writeln(‘б±л нµмірлі ай жоќ’);

end;

case x of

1..2,12: writeln(‘ќыс’);

3..5:writeln(‘кµктем’);

6..8:writeln(‘жаз’);

9..11:writeln(‘к‰з’);

end;

end.

Б±л программада тандау операторы екі рет ќолданылѓан.

Егер, бірнеше т±раќтыѓа бір ѓана оператор сєйкес келсе т±раќтыларды ‰тір (,) арќылы жазуѓа болады. Ал, т±раќтылар диапозоныњ көрсету ‰шін (..) тањбасын пайдаланамыз. Мысалы, берілген сандардыњ ж±п немесе таќ екендігін аныќтау программасы:

Program candar;

Var y:byte;

Begin

Write(‘сан енгіз’);

Readln(y);

Case x of

0,2,4,6,8: write(‘ж±п сан’);

1,3,5,7,9:write(‘таќ сан’);

10..100:write(’10 мен 100 аралыѓындаѓы сан’);

else

writeln(‘Теріс сан немесе 100-ден ‰лкен сан’);

end;

end.

Case операторыныњ else бµлігін ќолданбаса да болады. Мысалѓа жазыќтыќтаѓы A(x,y) н‰ктесініњ ќай ширекте жатќандыѓын аныќтау программасын келтірейік:

Program shirek;

Var k:integer;

Begin

Write(‘Ќай ширек?’);

Readln(k);

Case k of

1:Write(‘A(x,y) І-ширекте , x>0 жєне y>0’);

2:Write(‘A(x,y) IІ-ширекте , x<0 жєне y>0’);

3:Write(‘A(x,y) ІII-ширекте , x<0 жєне y<0’);

4:Write(‘A(x,y) ІV-ширекте , x>0 жєне y<0’);

end;

end.

Б±л программа орындалѓанда k айнымалысына енгізілген мєн берілген т±раќтылардыњ біріне сєйкес келмесе, тањдау опрераторыныњ else бµлігініњ жоќ болуына байланысты б±л оператор бос к‰йінде ќалады.

Тақырыпты бекіту:

Деңгейлік тапсырмалар Журналдан алынады. 3бет №2.2, 2.4, 2.6, 2.7 6 бет № 3.29, 3.30

Сабақты қорытындылау, оқушыларды бағалау:
Зейінділікті анықтаудың балдық жүйесі

Р/с	Аты-жөні	Балдық баға	Дәстүрлі баға
1	Алмаханов Нұрман
2	Зәуірбек Мағжан
3	Исмагулов Даурен
4	Қалдан Дархан
5	Кеңесбек Тұрғанбай
6	Көнебаев Бекжан
7	Мұңайтпас Гүлжан
8	Нұрхат Ерқанат
9	Орынбаева Анар
10	Өсербай Ардақ
11	Өсімжанұлы Ермек
12	Темірбектегі Нұржан
13	Төлеген Абілхайыр

Үй тапсырмасы: 5бет № 3.14, 3.15, 3.17. 3.24

№18 Сабақ

Мерзімі:

Сабақ тақырыбы: Өту операторы. Бос оператор.
Сабақтың мақсаты: шартты алгоритм ұғымдарымен және операторларымен таныстыру, жазылу структурасымен практикалық жұмыстар (есептер шығару) жасау арқылы меңгерту.
Үй тапсырмасын талқылау:

Үй тапсырмасында қиындық туғызған сұрақтар талқыланады, оқушылардың ойы тыңдалып шығарудың басқа жолдарын табу жағдай жасалады.
Өтілген материалдар бойынша тапсырма:

Шарты операторлар қандай жағдайда қолданылады?
Жаңа тақырыпты түсіндіру:
Шартсыз көшу операторы
Turbo Pascal тіліндегі программада операторлар жазылған ретімен орындалады. Осы реттілікті өзгертіп отыратын, яғни программаның кебір бөліктерін орындамай өтіп кету және кері қайту үшін, шартсыз көшу операторы қолданылады.

Шартсыз көшу операторының жалпы жазылуы:

GOTO белгі;

GOTO операторы орындалғанда, программаның орындалу реті бұзылып белгіленген операторға көшу жүзеге асады. Бір белгімен бір оператор белгіленеді. Белгі мен оператор арасында қос нүкте (:) таңбасы қойылады. Белгі 0-9999 бүтін сандарымен және идентификатормен қойылады. Бұл белгі программаның label бөліміне хабарлануы керек. Мысалы,

Label 10;

…

Begin

…

Goto 10;

…

10:y:=2*x;

…

end.
Мұнда goto 10 операторынан кейін программаның орындалуы 10 санымен белгіленген операторға көшіріледі.
Ескерту: GOTO оперторы программаның логикалық құрылымын күрделендіріп жібереді. Сол себепті бұл операторды жиі пайдаланудың қажеті жоқ!
Тақырыпты бекіту:

Деңгейлік тапсырмалар:

6 бет

№4.1, 4.2, 4.7(а,б,в,г,д,е,ж,з), 4.9 (а,б,в)

Тапсырмалар оқушыларға деңгей бойынша бөліні беріледі
Сабақты қорытындылау, оқушыларды бағалау:

Шартты өту оператор мен шартсыз өту операторларының айырмашылығы неде?

Зейінділікті анықтаудың балдық жүйесі

Р/с	Аты-жөні	Балдық баға	Дәстүрлі баға
1	Алмаханов Нұрман
2	Зәуірбек Мағжан
3	Исмагулов Даурен
4	Қалдан Дархан
5	Кеңесбек Тұрғанбай
6	Көнебаев Бекжан
7	Мұңайтпас Гүлжан
8	Нұрхат Ерқанат
9	Орынбаева Анар
10	Өсербай Ардақ
11	Өсімжанұлы Ермек
12	Темірбектегі Нұржан
13	Төлеген Абілхайыр

Үй тапсырмасы:

6 бет №4.8 (а,б,в,г,д)


№20 Сабақ

Мерзімі:
Сабақтың мақсаты: оқушылардың білімін жинақтау.

Үй тапсырмасын талқылау:

Үй тапсырмасын оқушылардың дәптерлерін жинап алып тексеремін.
Өтілген материалдар бойынша тапсырма:

1. 
   Шартты алгоритм дегеніміз не?
   
2. 
   Шартты/шартсыз өту операторлаын ата?
   

Жаңа тақырыпты түсіндіру:
№3 Бақылау жұмысы
І нұсқа
1. 25 санын 3-ке бөлгендегі бүтін бөліндіні табыңдар.

2. n және m бүтін санды айнымалыларының мәндері 3-ке бөлінетін немесе бөлінбейтіндігін анықтаңдар. Егер екі санның да мәні 3-ке бөлінсе қосындысын, кері жағдайда айырымын есептеңдер.

Мыс: 12 және 6 сандарын енгізгенде: «3-ке бөлінеді», «қосындысы: 18»

12 және 5 сандарын енгізгенде: «3-ке бөлінбейді», «айырымы: 7»

3. n (n<9999) натурал саны берілген. Санның төрт цифрының да әр түрлі болуы не болмауын анықтаңдар.
ІI нұсқа
1. 42 санын 5-ке бөлгендегі бүтін қалдықты табыңдар.

2. Үш таңбалы n (99<1000) саны берілген. Осы санның цифрларының қосындысын есептеңдер. Енгізілген сан үш таңбалы болмаған жағдайда «Енгізілген сан үш таңбалы емес» хабары шығу керек.

Мыс: 123 саның енгізгенде: 1+2+3=6

«Енгізілген үш таңбалы санның цифрларының қосындысы: 6 »

12 саның енгізгенде:

«Енгізілген сан үш таңбалы емес»

3. n (n<9999) натурал саны берілген. Берілген санның үш цифры бірдей сан бола ма?
Сабақты қорытындылау, оқушыларды бағалау:
Бақылау жұмыстары сабақ аяқталуына 5 мин қалған жиналып алынады.

Үй тапсырмасын орындау кезенде жіберген қателері талқыланады.

Зейінділікті анықтаудың балдық жүйесі

Р/с	Аты-жөні	Балдық баға	Дәстүрлі баға
1	Алмаханов Нұрман
2	Зәуірбек Мағжан
3	Исмагулов Даурен
4	Қалдан Дархан
5	Кеңесбек Тұрғанбай
6	Көнебаев Бекжан
7	Мұңайтпас Гүлжан
8	Нұрхат Ерқанат
9	Орынбаева Анар
10	Өсербай Ардақ
11	Өсімжанұлы Ермек
12	Темірбектегі Нұржан
13	Төлеген Абілхайыр

Үй тапсырмасы:

Тақырыпты қайталау.

№21 Сабақ

Мерзімі:

Сабақ тақырыбы: Циклдік алгоритм. Цикл түрлері


.
Циклдік оператор While-Do
Сабақтың мақсаты: циклдік алгоритм ұғымдарымен және операторларымен таныстыру, жазылу структурасымен практикалық жұмыстар (есептер шығару) жасау арқылы меңгерту.

Өтілген материалдар бойынша тапсырма:

1. 
   Парта үстінде бір қара жәшік тұр, оның ішінде шар бар, мұғалім оқушыға парта үстіндегі жәшіктен шарды алып келесі оқушыға бер деген тапсырма берсе. Оқушы берілген тапсырманы орындау үшін қандай алгоритмді қолданады.
   
2. 
   Парта үстінде екі қара жәшік тұр, олардың біреуінде қызыл түсті, екіншісінде көк түсті шар бар, мұғалім оқушыға парта үстіндегі жәшіктердің ішінен қызыл шарды алып келесі оқушыға бер деген тапсырма берсе. Оқушы берілген тапсырманы орындау үшін қандай алгоритмді қолданады.
   
3. 
   Парта үстінде төрт қара жәшік тұр, олардың әр қайсысының ішінде әр түрлі зат бар, мұғалім оқушыға парта үстіндегі жәшіктердің біреуінің ішінде шар болса алып келесі оқушыға бер деген тапсырма берсе. Оқушы берілген тапсырманы орындау үшін қандай алгоритмді қолданады.
   

Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Циклдік оператор.

Берілген есепті шешуде алгоритмніњ кейбір бµліктері біренеше рет ќайталанып орындалуы м‰мкін. М±ндай ќ±рылымды алгоритмді ќайталану алгоритм немесе циклдік ќ±рылымды алгоритм деп атаймы. Turbo Pascal – да Циклдік ќ±рылымды алгоритмді программалауды ‰ш т‰рлі жолмн ±йымдастыруѓа болады.

1. 
   Алдын – ала шартты тексеру арќылы.
   
2. 
   Келесі шарт бойынша.
   
3. 
   Параметрдіњ мєніне тєуелді.
   

‡ш т‰рлі жолмен ±йымдастырылаын циклѓа арнайы операторлар ќолданылады. Олардын єрќайсысына тоќталайыќ.
While операторы.

Алдын – ала берілген шартты тексеру арќылы циклді ±йымдастыруѓа While операторы ќолданылады. While операторын циклдіњ ќайталану саны белгісіз болѓанда пайдаланѓан ыњѓайлы. Ќайталанушы процесс ќойылѓан шартты тексеру арќылы ж‰зеге асады. Яѓни шарт аќиќат болса цикл ќайталанады да, шарт жалѓан болса циклдан шыѓу орындалады. While операторы екі бµліктен т±рады: циклдіњ таќырыбынан жєне циклдіњ денесінен.

Жалпы жазылуы:

While <шарт> do

<циклдіњ денесі>;

М±ндаѓы, ќызметші сµздердіњ ќазаќша маѓынасы: While – “єзір”, do – “орында”. Ал, шарт- логикалыќ µрнек т‰рінде жазылады. Берілген шартќа тєуелді бірнеше рет ќайталанып орындалатын операторды – цикл денесі деп атаймыз.

W hile операторы алгоритмдік тілдегі “әзір” цикл командасына сәйкес. “әзір” цикл командасыныі жазылуы жєне блок схемасы:
әзір <шарт>

цб

<цикл денесі>

цс

бітті

Жоѓарыдаѓы блок схема While операторымен ±йымдастырылатын циклді толыќ сипаттайы. While операторында , єрбір ќайталанудыњ алдында берілген шарт тексеріледі. Шарт аќиќат болса цикл денесі орындалады. Егер, шарт орындалмаса, цикл денесі бір де бір рет орындалмайды.

Егер, цикл денесі екі немесе одан да кµп оператордан т±рса, оларды операторлық жаќша ішіне жазамыз.

While <шарт> do

begin

<цикл денесі>;

end;

Мысалы, y=x² функциясыныњ мєніњ есептеу, м±ндаѓы x=1,2,3,4,5,6. Программаныњ нєтижесінде х аргументі мен сєйкес функцияныњ мєні кесте т±рінде шыѓады. х-тіњ µзгеру ќадамы 1-ге теіњ.
Program esep1;

Var y,x:integer;

Begin

x:=1; {х-тіњ бастапќы мєніњ меншіктеу}

While x<=6 do {цикл тєуелді болатын шарт}

Begin

y:=sqr(x); {х-тіњ мєні бойынша y-ті есептеу}

Writeln(‘x=’,x,’_|_y=’,y); {х жєне у экранѓа шыѓару}

x:=x+1; {х-тіњ µзгеру ќадамы}

end;

end.

Нєтиже:

x=1 | y=1

x=2 | y=4

x=3 | y=9

x=4 | y=16

x=5 | y=25

x=6 | y=36

While операторында программалаушы циклдіњ µзгеру ќадамын µзі таѓайындап отырады. Мысалы, 1-ден 50-ге дейінгі ж±п сандардыњ ќосындысын есептеу ќажет болсын. Яѓни, S=2+4+6+…+20 Циклдіњ µзгеру ќадамы 2 болу керек.

Program esep2;

Uses crt;

Var S,x:integer;

Begin

Clrscr;

x:=2; S:=0; {x,S бастапқы мәнін меншіктеу}

While x<=20 do {цикл тәуелді болатын шарт}

begin

S:=S+x; {x-тің мәні бойынша у-ті есептеу}

x:=x+2; {x-тің өзгеру қадамы 2-ге тең}

end;

Writeln(‘S’,S); {қосындыны экранға шығару}

End.

Нәтиже: S=110
Тақырыпты бекіту:
Деңгейлік тапсырмалар:
7 бет № 5.1, 5.2, 5.6, 5.9, 5.12

Сабақты қорытындылау, оқушыларды бағалау:
Зейінділікті анықтаудың балдық жүйесі

Р/с	Аты-жөні	Балдық баға	Дәстүрлі баға
1	Алмаханов Нұрман
2	Зәуірбек Мағжан
3	Исмагулов Даурен
4	Қалдан Дархан
5	Кеңесбек Тұрғанбай
6	Көнебаев Бекжан
7	Мұңайтпас Гүлжан
8	Нұрхат Ерқанат
9	Орынбаева Анар
10	Өсербай Ардақ
11	Өсімжанұлы Ермек
12	Темірбектегі Нұржан
13	Төлеген Абілхайыр

Үй тапсырмасы:

7 бет №5.9, 5.10, 5.17

№22 Сабақ

Мерзімі:
Сабақ тақырыбы: Циклдік оператор Repeat-Until.
Сабақтың мақсаты: циклдік алгоритм ұғымдарымен және операторларымен таныстыру, жазылу структурасымен практикалық жұмыстар (есептер шығару) жасау арқылы меңгерту.
Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Келесі шарт бойынша циклді ұйымдастыру

Циклдік процесстерді ұйымдастыруда Repeat операторы циклдің қайталану саны белгілі болғанда қолданады. Repeat оператордың жалпы жазылуы.

Repeat

<цикл денесі>
0>0>0>

1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

---