ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 04.12.2023
Просмотров: 136
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Жасырынкезеңорташа 10-14 күн (7-23 күнгедейінболуымүмкін). Аурудыңтиптіктүрінде ауру біртіндепбаяубасталады. Күнсайынденетемпературасы 1◦С жоғарлап (баспалдаққашыққансияқты), аурудың 4-5 күндеріолеңжоғарғышеккежетеді. Ауру жеделбасталуымұмкін. АурудыңжеделбасталуыныңжиілігіXXғасырдыңбасында 10-13% болса, 30-40-шы жылдарыол 33-45% жеткен, ал 60-шы жылдары-43-50%.
Аурудыңбастапқыкезеңінденауқастардажалпысырқатты хал, бүкілдененіңшаршағандайсезімдеболуы, бас ауыруы, ұйқы мен тәбеттіңнашарлауы, еңбеккеқабілеттіңтөмендеуі, субфебрилитет байқалған. Бастапқыкезеңбіраптағажуықсозылады. Дене қызуыныңкөтерілуіменқатар улану нышандары да үдеп, ішкімүшелерзақымданады: теріжабындылыарыныңбозаруыкүшейіп, бас ауыруы, брадикардия, анорексия білінген. Іштіңқатуынемесеөтуімүмкін. Бұлаурудыңерекшілігі: интоксикация нышандарыайқынболады. Науқасаурудыңбіріншікүнітөсектартыпжатады- адинамия. Сөйлеуге халы болмай, терісқарап, сұрақтарғажауапбермеуімүмкін( «тәртіпсізадам» сияқты). Бастапқыкезеңге аса тәннышандар: қызба, әлсіздік, бастыңайқынауруы, ұйқыныңбұзылуы. Бұлкөріністерэндоксинніңәсерінендамиды.
Аурудыңөршукезеңіндеаурудыңбарлықнышандықжинақтарыдамиды. Өршукезеңініңұзақтығы 1-2 апта. Дене қызуыәрқашанжоғарықалыптасақталады. Науқастардыңкөбіндесүзек статусы дамып, розеолаларбілінеді, орталықжүйкежүйесініңқызметібұзылып, жүрек-тамыржүйелері, ішектер, тынысалумүшелері де зақымғаұшырап, олардыңқызметтері де бұзылады.
Аурудыңнегізгінышаны - қызба. Өршукезеңіндеденетемпературасы - 39-40°С. Қызбаныңсипаты -тұрақты. Таңертенгітемператураменкешкітемператураныңайырмашылығы 1°С аспайды. Сондықтаннауқастақалтырау, тершеңдікбелгілеріболмайды. Науқас тек қызыпжатады. Қызбақисықтарыныңтүрлері: Вундерлих, Кюльдешевскийжәне Боткин қызбалары. Типтіқызбақисығы – Вундерлихқисығы. Дене температурасы трапеция тәрізді. Кильдюшевскийқисығы – жазықтық, ал Боткин қисығы - толқынтәріздіболады. Біраққазіргітаңдаантибиотиктерқолданғаннансоңқызбақисықтарыныңзаңдылығысақталмайды, оларәртүрліболуымүмкін. Айқын интоксикация дамыпStatustyphosus (естіңбұзылуы, сопор, кома, делирий) қалыптасуымүмкін. Бастыңайқынауруы, ұйқыныңқашуынауқастардықаттымазалайды. Науқастыңтеріжабындыларыбозғылт, кейдеалақандары мен табандарыныңсарғаюыдамуымүмкін – Филлипович симптомы. Ол бауырзақымдалғандакаротинніңалмасуыпайдаболуыныңәсерінендамиды.
Ағзаныңулануыдамығанкездежүрек-қантамыржүйеніңзақымдануыміндеттітүрдеқалыптасады. Ішсүзегіне аса тәнбұзылыстарғасалыстырмалы брадикардия, пульстыңдикротиясы, гипотония, миокардиодистрофия, миокардит жатады.
Негізігіпатологиялық процесс ас қорытужүйесіндедамиды. Науқастардафулигинозды (сүзектік) тіл симптомы пайдаболады. Тілісініп, калыңқоңыртүстіжабындыменжамылып, тістердіңіздеріменсипатталады.
Аурудыңкелесімаңыздынышаны – ол метеоризм –іштіңкебуі. Науқастардаішектіңпарезідамығаннансоңдәретітоқтапқалуымүмкін, кейде диарея дамуымүмкін. Нәжістіңсипатыащыиістібұршақтәріздісорпағаұқсайды. Оңжақилео-цекальдыаймақтаіштің ауру сезімі, шырылдауы, анықталады, салыстырмалы перкуссия жүргізгендеоңжақмықынаймағындаперкуторлыдыбыстұйықталады (Падалка симптомы). Гепатомегалияжәне спленомегалия дамиды.
Ішсүзегініңмаңыздыдиагностикалықбелгілерінебөртпежатады. Бөртпемономорфтыболады: морфологиялықсипаты – розеола (көлемі 2 мм дейінмайдадақ). Бөртпеніңденегешығумерзіміішсүзегікезіндезаңдылықтытүрде бактериемия кезеңінесәйкескеледі: аурудың 8-10 күндеріндепайдаболады. Бөртпеніңорналасатынжері - қарынныңалдыңғықабырғасы, кеуде. Розеолалардың саны 1-5-10. Бөртпегетағы да біртәнсипаттамасыбар -олүстемелі феномен: бөртпеденегебіртіндепшығады. Бұрынпайдаболғанрозеолаларжойылыпжаңабөртпелерпайдаболады. Бөртпеніанықтаудәрігердіңтәжірибесінебайланысты. Бұлбөрпелерді табу үшінаурудыңкүнінанықтауқажет, теріжабындыларынкүнсайынтексеріптұрутиісті. Пайдаболғанрозеолалар 1-5күн аралығындаізқалдырмайжойылыпкетеді.
Ішсүзегікезіндетынысалумүшелерініңбұзылуы, соңғыжылдарысиреккездесіпотыр.
Ішсүзегініңтиптікжәнеатиптікағымыажыратылған. Типтіктүріциклдіөтеді. Ал атиптітүріжекемүшелер мен жүйелердіңбұзылунышандарыныңбасымдығыменөтетінібелгілі. Аурудыңабортивтітүрідамығында ауру типтібасталып, бірақкөріністеріқысқамерзімдіболады, айығукезеңі тез қалыптасады. Аурудыңамбулаторлытүріаурудыңжеңілтүрінеұқсасболады. Аурудыңкөмескітүріндеклиникалықбелгілераздапбіленеді, оғаннауқастардакөңілаудармауымүмкін. Бактериотасымалдаушылықкезіндеклиникалықкөріністермүлдемпайдаболмайды. Транзиторлыбактериотасымалдаушылықкезіндеқоздырғышкейдесоқтүрдебөлінеді, жеделбактериотасымалдаушылықкезінде – қоздырғыш 3 айғадейін, созылмалыбактериотасымалдаушылықкезінде – 6 айғадейінбөлінеді. Өтесирекжағдайдақоздырғышұзақуақытбөлінуімүмкін.
Реконвалесценция кезеңіқызбаныңжойылуыменжәнемүшелердіңбарлыққызметтерініңбіртіндептұрақтануыменсипатталған. Кейбірнауқастардаұзақуақытбойыәлсіздік, шаршағандықтыңжоғарылауысақталмақ. Науқастардың 3-10% аурудыңқайталануы – рецидивідамуымүмкін.
Ішсүзегініңклиникалықжіктелуі
1. Типтіктүрі –жеңіл
орташаауыр
ауыр
2. Атиптіктүрі – абортивті
амбулаторлы
көмескі
3. Сиреккездесетінтүрлері
менинготиф
пневмотиф
колонотиф
нефротиф
4. Бактериятасымалдаушылық
транзиторлы
жедел
созылмалы
5. Асқынулары
тән:
- ішектенқан кету
- ішекперфорациясы, перитонит
- инфекциялық-токсикалық шок
тәнемес:
- пневмония
- менингит
- пиелит
- паротит
- тромбофлебит
Асқынулары. Ішсүзегініңасқынуларыарнайыжәнеарнайыемесболады. Арнайыасқынулар осы аурудыңқоздырғышыныңәсерінендамиды. Сүзектікжараларпайдаболғанжағдайдажараныңтүбіқантамырыболсаішектенқан кету асқынуыдамуымүмкін. Жараныңтүбіішектіңқабықшасыболсаішектесіліп (перфорация), перитониткеәкеліпсоғуымүмкін. Бұласқынулардыжараныңпайда болу мерзімінде, яғниаурудың 2-3 апталарындапайдаболуынескеріпалдыналушараларынқолдану керек. Ішектенқанкетудіңнышандары - терініңбозаруы, құрғауы, денеқысымыныңтөмендеуіжәнетүсуі, пульстіңжиілеуі, күретамырқысымыныңтөмендеуі, іштіңкебуіжәнеперистальтиканыңкүшеюі. Аурудыңарнайыасқынуларыныңқатарынаинфекциялық-токсикалық шок жатады, себебіолқарқынды бактериемия, токсинемиякезіндедамиды.
Арнайыемесасқынубасқамикрофлораменқоздырылады. Арнайыемесасқынуғаөкпеқабынуы, ми қабықшаларыныңқабынуы, бүйректіңқабынуыжәнетағыбасқаларыжатады. Басқаасқынулардаөкпеніңқабынуымүмкін, аурудыңбарлықкезеңінде отит, паротит, цистит, пиелонефрит, тромбофлебит, остеомиелит жәнет.б. дамиды.
Диагностикасы. Ішсүзегінанықтауалгоритмі №1 кестедекөрсетілген.
Ішсүзегінтанып-білуүшінклиникалықмәліметтерденбасқа, зерттеудіңлабораториялықәдістерініңнәтижелеріне, эпидемиологиялықанамнезгесүйену керек.
Салыстырмалыдиагноздықызбаменсипатталатынбарлықжұқпалыжәнежұқпалыемесауруларменжүргізуқажет: жеделреспираторлыаурулармен, өкпеқабынуымен, милиарлытуберкулезбен, туберкулездыменингитпен, бруцеллезбен, безгекпен, мононуклеозбен, лептоспирозбен, сепсиспенжәнет.б.
№1 кесте
Ішсүзегінерте (аурудыңалғашқы 7 күнінде) анықтауалгоритмі
Маңыздыдиагностикалықбелгілер:
1. қызба (5 күндейжәнеоданкөп) → инфекция
2. бастыңауруы
3. ұйқыныңбұзылуы
4. бауыр мен көкбауырдыңұлғаюы → жайылмалы
инфекция
↓
Жұқпалыаурулардың 4 тобыныңбірінеішек, тынысжолдары, қанарқылы, сыртқытеріарқылыжұғатынауруларжатуымүмкін
↓
Әртүрлісепсистер мен басқажұқпалыжәнежұкпалыемесауруларменсалыстырмалы диагностика жүргізу
↓
5. Іште дискомфорт сезіну, энтерит синдромы, тістіңдақтары бар ісінгентіл, илеоцекальдымаңайдағықұрылдау мен ауырсынусезімі, «оң» Падалка симптомы жәнеШтернбергтіңоң «қиылысу» симптомы
↓
ЖАЙЫЛМАЛЫ ІШЕК ИНФЕКЦИЯСЫ
↓
Қосалқыдиагностикалықбелгілер:
↓
1. Эпидемиологиялықанамнез (аурудыңбасталукезеңінедейінгі 3 аптауақытындаүштүрліжұғужолдарын – су, тағам, қарым-қатынас/ анықтау).
2. Аурудыңкішібелгілері (ваготониябелгілері).
3. Гемограмманыңөзгеруі (аурудың 5-ші күніненкейін лейкопения мен тромбоцитопения, салыстырмалы лимфоцитоз, анэозинофилия).
↓
Шешушідиагностикалықбелгілер:
1. Қаннан ауру қоздырғышын табу (қандыөтсорпасынанемесе Раппопорт ортасынасебу)
↓
ІШ СҮЗЕГІ
Сүзек-парасүзекауруларыныңдиагностикасыүшіналғашқы 5-6 күндекелесіклиникалықмәліметтердіңүлкенмаңызы бар: жоғарытұрақтықызба, айқын интоксикация, “сүзектіктіл”, гепатолиеналды синдром, метеоризм, «оң» Падалка нышаны. Гемограммадаішсүзегінетәнөзгерістер: лейкопения, анэозинофилия, таяқшаядролынейтрофилдердіңжоғарлауы.
Диагноздырастауүшінбактериологиялықжәнесерологиялықәдістердіқолданады. Өтқосылғанқоректіорталарғанауқастыңқанын (гемокультура), зәрін (уринокультура), нәжісін (копрокультура) міндеттітүрдесебеміз. Өтті(билиокультура) бактериотасымалдаушыларданғанаалыпсебеміз. Қоздырғыштысүйеккемігініңпунктатынан (миелокультура), розеола пунктатынан (розеолокультура) бөліпалуғаболады, бірақбұләдістерқазіргіжағдайдақолданылмайды. Серологиялықәдістерденішсүзегініңанықтауында агглютинация реакциясы – Видаль реакциясы, О- , Н-, Vi – антигендерменжүргізілетінтікелейемес гемагглютинация реакциясы (ТГАР) қолданылады. Диагностикалық титр – 1:200.
Емдеуі. Ішсүзегініңағымы мен нәтижесідұрыскүтімге, диетаға, антибактериальдыжәнепатогенетикалық ем жүргізутәртібінебайланысты. Ішсүзегініңемдеуікомплекстіболуы керек.
Науқастытыныштықта, жайлытөсектекүту керек. Ауызқуысы мен терінікүтумаңыздыорыналады. Төсектежатурежимін 6-7 күнгедейінсақтағандұрыс. Ал 7-8-ші күндерінауқастыңотыруынарұқсатетіледі, 10-11-күндері денеқысымытұрақтанса, жүріп-тұруғарұқсатберіледі. Науқастарға №4 және 4б, сосын 4в, 2 диета тағайындалады. Ішсүзек-парасүзекауруларыкезіндеантибиотиктердіңішіненеңтиімдісі -левомицетин болыптабылған. Соныменқатарампициллинді де пайдалануқолайлы. Левомицетиндітәулігіне 6 реттен 0,5 г белгілейді, қалыптыденетемпературасының 3-ші күнінедейін, ал 3-10-шы күні - тәулігіне 4 реттен - 0,5 г. Ампициллинді 14 күнніңішіндетәулігіне 4 реттен 1г мөлшеріндепайдалану. Қоздырғыштарантибиотиктергетұрақтыболғанжағдайда бактрим (бисептол) күніне 2-3 ретқолданылады, немесенитрофуранпрепараттары (фуразолидон) күніне 4 реттен-0,15-0,2 г. Сонғыжылдарыфторхинолондартиімдіпрепараттарболыптабылды (пефлоксацин 0,4 г. х 2 рет, ципрофлоксацин 0,5 г. х 2 рет).
Ішектенқанкеткендеқатаңтөсекрежимі керек, шалқасынан 12-24 сағатбойыжатқызу. Қарынғасуықбасып, 10-12 сағатаралығындатамақішугетиымсалынып, ішетінсұйықтықтыңмөлшері 500 мл дейіншектеледі.
Науқастардыауруханадандәрігер-инфекционистіңбақылауыжәнерұқсатыбойыншашығарады. Қосымшааурулардыемдеумақсатқасәйкесжүргізіледі.
Болжамы. Ішсүзегітұсындаболатынөлімтудыратынжағдайсоңғыжылдарыедәуіртөмендегенжәнеол 0,3-0,2% құрапотыр. Десек те, әлікүнгедейінболжамыәрқашанжағымдыемес, тіптіжеңілағымында да, себебі, ауырасқынудыңдамуымүмкін (ішектенқан кету, ішекперфорациясыжәнет.б.).
Алдыналушаралары. Сүзек-парасүзекауруларыменкүресбойыншашараларбылайбағытталуы керек: жұқпалыаурулардыңкөзінзиянсызету; берілужолдарынқиыпөту; ұжымныңқарсытұраалмауыныңжоғарылауы. Ішсүзекпрофилактикасыалдыңғыкезектежалпытазалықшараларынажүргізіледі: суменжабдықтаудыңсапасынжақсарту, көпшілікорынды таза ұстау, канализациялардытазалау, шыбындарменкүрес. Науқастарауруханаданшыққаннанкейіндиспансерлікбақылауда 3 ай бойыболады. Науқастыңнәжісі, дәреті, өтібактериологиялықбақылауданөтеді. Сүзек-парасүзекауруларынақарсы иммунизация жоспарлытәртіпте, сондай-ақэпидемиологиялықкөрсеткіштербойыншаіскеасырылады.
Бақылау сұрақтары:
- 1 2 3 4 5