2. ЕПА (ет-пептон-агарын) дайындау.

Ол үшін 1 литр ет -пептонды -сорпаға 2-3 % мөлшерде агар-агар қосады. Агар-агарды эмальды кастрюльге салып, үстіне сорпа құяды да 120ºС темп-да 30 минуттай автоклавта заласыздандырады. Дайын агарды тұндырады. Агарды автоклавта 1 күнге қалдыру керек. Сонда ол жайлап суыйды. Қатқан тұнбаның төменгі жағын кесіп алып тастайды да, ал беткі жағын алып балқытады. рН 7,2-7,4-ке жеткізеді де пробиркаларға құйып 120ºС ыстықта 15-20 минут автоклавта заласыздандырады. Егерде агарды қиғаштап қатыру керек болса, агары бар пробирканы көлденеңінен орналастырады.

---

3. Картопты орта. Ортадайындау үшінбүлінбеген картоп түйнектерін таңдап аламыз. Егер де микробтар Петри табақшасында өсірілетін болса, картопты жалпақ етіп, ал пробиркада өсірілетін болса, ұзынша етіп кесіп, содан соң оны ұзынан ортасынан екіге бөледі. Клетканың шырынын бейтараптау үшін картоп тіліміне бор ұнтағын жағып Петри табақшасына салады. Петри табақшасының түбіне сүзгіш қағаз төсейді, ал пробирка түбіне суды сорып алу үшін мақта салады. Егерде қоректік ортаны пробиркада ұзақ уақыт сақтайтын болса, картоп тілімі құрғап ктепес үшін түбіне салынған қағаз астына су құйып қояды. Ортаны 1 атм. қысыммен 30 минут залалсыздандырады.

Орта даярланған соң бірден залалсыздандыруға беру қажет. Өйткені картоп көп тұрса қарайып кетеді де қолдануға жарамсыз болып қалады. Ал бірден қыздыру картоп ферменттерін ыдыратып, оның қарайып кетуін тоқтатады.
Блиц тест:

1.Қоректік ортаға қаттылық (тығыздық) қасиет беретін зат? А) пептон Б) агар-агар В) көмірсулар С) индекатор D) физ ерітінді	4.Залалсыздандыру дегеніміз? А) Материалдар мен еріткіштерді барлық тірі организмдерден босату Б) Микрофлораны азайту В) Ауру қоздырғыш микроогранизмдерді жою С) Вегетативті клеткаларды жою D) Түрлердің көптігін азайту
2.Бактерияларды жасанды қоректік орталарда өсіріп, бөліп алу әдісі? А) бактериоскопиялық Б) бактериологиялық В) серологиялық С) вирусологиялық D) микологиялық	5.Лабораториялық жағдайда өнеркәсіптік штамдарды өсіруге арналған қоректік орталарға қойылатын негізгі талаптар? А) Физиологиялық қажеттілігіне сәйкес Б) Залалсыздандыруға жеңіл В) Ортаның консистенциясы С) МемСТ-қа сәйкес D) Құрамының күрделігі
3.Қоректік орта тығыздығына қарай нешеге бөлінеді? А) 1 Б) 2 В) 3 С) 4 D) 5	6.Қоректік орта химиялық құрамына қарай нешеге бөлінеді? А) 1 Б) 2 В) 3 С) 4 D) 5

Бақылау сұрақтары:

1. Микроорганизмдерге сыртқы орта факторларының әсері

2. Физикалық фактор

3. Химиялық фактор

4. Биологиялық фактор
Глоссарий:

Қоректік орталар – микроорганизмдердің жеке түрлерін өсіруге арналған орталар.Негізіне олар мынадай топтарға бөлінеді: 1) табиғи; 2) қатты және сұйық; 3)арнаулы қоректік орталар.

---

ЕПС (ет-пептон-сорпасы) – ет сорпасы,пептон және ас тұзы қоспаларынан даярланған микроорганизмдерге арналған сұйық орта. Сорпасы- (Китт-Тарроции)- анаэроб микробтарды өсіруге арналған қоректік орта.

ЕПА (ет-пептон-агары) – ет-пептонды сорпа мен агар қоспасынан жасалған микроорганизмдерге арналған қатты қоректік орта.
Лабораториялық жұмыстың орындалу есебінің нысандары
Қорытынды

Әдебиеттер

1. https://mbook.kz/

2. https://aknurpress.kz/books Динмухамедова, А. С. Микробиология [Текст] : оқу құралы / А. С. Динмухамедова. - Алматы : CyberSmith, 2019. - 180 бет. - ISBN 978-9965-31-966-2 (мұқ.)

3. https://elib.kz/ru/search/read_book/4524/ Салхожаева, Г. М. Микробиология [Текст] : оқу-әдістемелік құрал / Г. М. Салхожаева. - Алматы : TechSmith, 2018. - 124 бет. - ISBN 978-601-327-734-93

№ 9 Зертханалық сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ашу процесі

Сабақтың мақсаты: микроорганизмдердің көмегімен жүретін әр түрлі ашу процестерін зерттеу

Сабаққа қажетті материалдар мен құрал жабдықтар: 250 мл колбалар, пробиркалар, сахароза, нан ашытқысы, өлшегіш цилиндр, иілген шыны түтіктер және тығын, барит суы, су моншасы, тік ұзын шыны түтік өткізілген тығындар, спиртовка, электр плиткасы, конц. Н₂SO_4, К₂Сr₂O₇, метилен көгінің ертіндісі, сүт қышқылды өнімдер, қияр, капуста және сүрлем сығындысы, ілмек, пинцет, микроскоптар, 10% Н₂SO₄, ішінде дистелденген суы бар 100-лік колбалар, пробиркалар, қыртысты сүзгіш қағаздар, натрий перманганатының 2 %-ті ертіндісі, күміс нитратының 5%-ті ертіндісі, концентрлі күкірт қышқылы, тиофеннің 2%-ті спиртті ертіндісі, мыс купоросының қаныққан ертіндісі, 95 %-ті этил, картоп.
Сабақтың жоспары: І. Білімнің бастапқы деңгейін анықтау.

ІІ. Лабораториялық жұмыстарды орындау

ІІІ. Тапсырмаларды орындау

IV. Білімнің ақырғы деңгейін анықтау
Жұмысты орындау тәртібі мен мазмұны:

І. Спирттік ашу процесі

Сыйымдылығы 250 мл колбаға50 мл 20% -ті қант ерітіндісін (сахароза) және 1 гр нан ашытқысын (алдымен10 мл сахароза ерітіндісіне езіп) салады. Ашытқыларды сабақ басталардан бұрын 1 сағат бұрын даярлап, жылы жерге қою керек. Сонда оның белсенділігі артады. Колбаға имек шыны орнатады да, оның шетін бариті бар колбаға кигізіп қояды. Ішінде ашитын сұйығы бар колбаны су моншасына (темп. 35-40

---

⁰С) орналастырады да әлсін-әлсін қыздырады. Бірнеше минуттан соң бариті бар колбада газ көпіршіктері жинала бастайды. Газ түзілу жиілене түскеннен бастап ашу өнімі көмірқышқыл газы бөлініп жатқаны белгілі болады. Ал барит суы көмірқышқыл газымен реакцияға түсіп, ВаСО₃ түзіп лайланады. Дәл осы тәжірибеде спирт жиналуын көрсету қиын. Колбаны тығынмен жауып келесі сабаққа қалдырады.

Колбадан 2 мл сұйықтық алып, оған 2-3 мл ерітіндісіне – бихромат калийдің кристалдарын және бірнеше тамшы концентрлі күкірт қышқылын (Н₂SO₄ ) қосып, қоспаны спиртовка жалынында қыздырады. Бұнда хромның тотығуы әсерінен сұйық жасыл түске боялады.
K₂Cr₂O₇+4H₂SO₄+3C2H5OH→ K₂Cr₂(SO₄)₄+3CH₃CHO+7H₂O
Спиртті оның арнаулы аспабта айдау әдісімен анықтайды. Аспап ішіне ашитын сұйық құйылған колбаны тығындайды. Тығынға ұзын (40-50 см) шыны түтікті орнатады. Колбаны ішіндегі сұйық бірқалыпты қайнағанға дейін қыздырады. Сонда шыны түтіктің сыртқы ұшынан спирт буы бөліне бастайды. Дәл сол жерге жанып тұрған шырпыны ұстаса спирт біткен соң ол өшіп қалады. Сұйықты қатты қайнату керек. Олай болмаса сұйық шыны түтіктен шығып кетеді де жалынды өшіріп тастайды.
ІІ. Сүт қышқылды ашу процессі

Сүт қышқылы бактерияларында ең қолайлы орта сүт немесе көк сүт (майы алынған) және оның қатысуымен алынған орталар. Дайын сүт тағамдарын (айран, ацидофиль айраны, кефир) және ашыған капуста және қияр суларын пайдаланады. Осы өнімдерден біреуінен кішкене бөлігін ілмешекпен алады да заттық әйнек бетіне салып, жұғынды даярлайды. Жұғындыны спиртовка жалынында фиксациялайды. Препаратты 3-5 минут бойына метилен көгімен бояйды, сумен шайып кептіреді.

Сүт қышқылының бар екендігін анықтау үшін сапа реакциясын жүргізеді. Белгілі бір сүт өнімін қыртасталған сүзгіш қағаздан өткізеді. 2 мл сүзіндіге 5 мл концентрлі күкірт қышқылын (Н₂SO₄ конц) және 10 тамшы мыс купоросының қаныққан ертіндісін қосады. Су моншасында (100°С) араластыра отырып 5 минуттай қыздырады. Орта салқындағаннан кейін спиртте даярланған тиофеннің 2%-ті ерітіндісінің 2-3 тамшысын қосады. Сүт қышқылы болса орта қою қызыл түске боялады.
ІІІ. Май қышқылды ашу процесі

Топырақтағы май қышқылы бактерияларын анықтау үшін бірнеше қоректік орта қолданады. Солардың бірі картоп ортасы. Тазаланбаған картопты кесіп, пробирканы 1/3 көлемге дейін салып, сумен толтырады. Су моншасында 10-15 минутқа қояды. Тығынмен жауып, термостатқа 2-3 күнге қалдырады.

---

Май қышқылын сапа реакциясы бойынша анықтау.

Май қышқылы өскен қоректік ортадан 5 мл алып, оған 0,5 мл 95 %-ті этил спиртін және 1-2 мл концентрлі күкірт қышқылын қосады. Сонда ананас иісіне ұқсас май этил эфирі түзіледі.

Өзгерістерді бақылап, қорытындысын жазу керек.
Блиц тест:

1. Сүт қышқылдық ашудың аралас түрі? А) Гетероферментативті Б) Гомоферментативті В) Голофитті С) Ферментатифті D) Барлығы дұрыс	4. Тек сүт қышқылы түзетін ашу процесі? А) Гетероферментативті Б) Гомоферментативті В) Голофитті С) Ферментатифті D) Барлығы дұрыс
2. Қымыздағы ашу процесінің түрі қандай? А) Сірке қышқылдық Б) Сүт қышқылдық В) Сүт қышқылдық және спирттік С) Спирттік D) пропион қышқылдық	5. Спирттік ашу процесіне қолайлы орта рН? А) 4,5-6,0 Б) 4,5-7,0 В) 4,0-4,5 С) 4,0-5,0 D) 4,5-6,5
3. Практикада спирттік ашу процесінің түрлері: А) Түптік және орта Б) Төменгі, жоғары және беткі В) Беттік және түптік С) Төменгі және түптік D) Дұрыс жауабы жоқ	6. Спирт өндірісінде пайдаланылатын микроорганизмдер? А) Saccharomyces туысы Б) Pseudomonas туысы В) Mycobacterium С) Chlorella vulgaris D) Bacillus megaterium

Бақылау сұрақтары:

1. 
   Микроорганизмдердің тыныс алуы
   
2. 
   Ашу процесі туралы түсінік, онын түрлері
   
3. 
   Спирттік ашу процесі және оның тәсілдері
   
4. 
   Сүт қышқылды ашу процесі, оның түрлері
   
5. 
   Органикалық қышқылдарды алу
   

Глоссарий:

Ашу – жалпы органикалық заттардың (көмірсулардың,органикалық азот қосылыстарының) микроорганизмдер әсерінен тотығу. Бұл процестің сырын ашып,негізін қалаған француз ғалымы Л. Пастер.

Май қышқылды ашу – кейбір органикалық қышқылдар (сүт қышқылы т.б.) мен көмірсулардан (крахмал,клетчатка,пектин заттары) түзілетін өнім. Бұл май қышқылы бактерияларының әсерінен анаэробты жағдайда жүретін процесс.

Әдебиеттер

1. https://mbook.kz/

2. https://aknurpress.kz/books Динмухамедова, А. С. Микробиология [Текст] : оқу құралы / А. С. Динмухамедова. - Алматы : CyberSmith, 2019. - 180 бет. - ISBN 978-9965-31-966-2 (мұқ.)

3. https://elib.kz/ru/search/read_book/4524/ Салхожаева, Г. М. Микробиология [Текст] : оқу-әдістемелік құрал / Г. М. Салхожаева. - Алматы : TechSmith, 2018. - 124 бет. - ISBN 978-601-327-734-93

---

Смотрите также файлы

• Бюджетное образовательное.docx

• Wed like to go away at the weekend, but it depends the weather.docx

• Составьте тренировочную программу физических упражнений для студентов (возраст 1820 лет) длительностью 2 мезоцикла.docx

• Ручные методы нарезания резьбы.docx

• Статья 42. Классификация пожарной техники.docx