Файл: М.Озыбаев атындаы солтстік азастан мемлекеттік университеті к. Атыаева, Т. Ахметова, С. Жуанышпаева аза тілі (В1 дегей) пні бойынша.docx

... Жас кезінде кім қияшыл болмайды, кім бақыт дәл қасында тұрғандай, қолын созса болғаны, ұстай алардай көрмейді? Бірақ бақыт деген жақындаған сайын алыстай беретін түнгі жарық емес пе? Оған жету үшін қаншама жігер, күш керек! Кейде тіпті жеткізбей қою да мүмкін.

( І. Есенберлиннен).

Тапсырмалар:

1. 
   Мәтінге сөздік құрастырыңыздар: саң ғажайып, құпия, сыр, сүңгігіштер, түпсіз, тұңғиық, қанығу, таптау, асыраушы, бардаушы, қасиет және т.б.
   
2. 
   Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіздер:
   

Біздің заманымызда не көп?

Қандай мамандықтар көп?

Мәтінде қандай мамандықтар туралы айтылған?

Физиктер, альпинистер, космонавтар туралы не айтылған?

Кен барлаушы туралы не айтылды?

3. 
   Өзіңіздің болашақ мамандығыңыз туралы не білесіз. Мамандық алу үшін және оны игеру үшін не істеп жүрсіз?
   
4. 
   «Мамандық» пен «бақыт» ұғымдарының арасында қандай байланыс бар?
   
5. 
   Қорытынды ой.
   

3.2 Мамандық

Мамандықтың түрлері өте көп. Оны таңдау жас кезден басталады. Таңдаған мамандықты кәсіптік - техникалық мектептерден, кәсіптік орта оқу орындары мен жоғары оқу орындарынан алуға болады. Қазіргі кезде аз уақыттық курстар да мамандық беріп келеді. Орта және жоғары оқу орындарында оқу семестрі екіге бөлінеді. Мұнда студенттер теориялық алған білімдерін сынақ, емтихан арқылы, семинар және курстық жұмыстар тапсырумен көрсетеді. «Өте жақсыға» оқитындар әрі тәрбие жұмыстарының бар саласында үлгі атанғандар «Болашақ» бағдарламасына қатыса алады.

Студенттер мен оқушылар таңдаған мамандықтары бойынша әуелі оқу орны жанындағы шеберханаларда, кейін кесте бойынша өндіріс орындарында арнаулы тәжірибеден бірнеше рет өту арқылы кәсіпке үйренеді. Оқу орындарында мамандық бойынша түрлі мақсатта кездесулер, «Мамандықтағы таңдаулар» жарысы т.б. ұйымдастырылады.

Студенттердің келесі семестрі - еңбек семестрі. Мұнда олар Қазақстанның жер - жерінде жалақыға еңбек етеді. Курс оқушылары арасынан жеке отрядтар құрылады. Өз араларынан ұйымдастыру қабілеті бар жастардан жетекші тағайындайды. Олар жоспарын алдын - ала жасап, жергілікті ұжымдармен келіседі. Студенттер кейде кіші кәсіпордарында, фирмаларда т.б. мамандықтарына қатысы жоқ орындарда да еңбек етеді.

Тапсырмалар:

1. 
   Мәтінге сөздік құрастырыңыздар: сынақ, емтихан, орта оқу орындары, жоғары оқу орындары, аз уақытты курстар, кәсіптік-техникалық мектеп, шеберхана, өндіріс орындары, таңдау, жарыс, кездесулер, тәжірибе, жалақы, жетекші, бейімделу.
   
2. 
   Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіздер:
   

---

Таңдаған мамандықты қайдан алуға болады?

Оқу орындарында адам не алады?

Болашақ мамандыққа бейімделу нелер арқылы қамтамасыз етіледі?

Еңбек семестрі студенттерге не береді?

3. 
   Өзіңіздің болашақ мамандығыңыз туралы не білесіз. Мамандық алу үшін және оны игеру үшін не істеп жүрсіз?
   
4. 
   «Мамандық» пен «білім» ұғымдарының арасында қандай байланыс бар?
   
5. 
   Қорытынды ой.
   

3.3 М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті

Академик М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті Қазақстан республикасындағы ең ірі білім беру, ғылыми - зерттеу және мәдени орталықтарының бірі.

Университеттің тарихы Қазақ КСР Халық коммисариаттары кеңесінің 1937 жылғы қаулысымен Петропавл қаласында ашылған мұғалімдер институтынан басталады. Оның негізінде 1955 жылы Петропавл педагогика институты ашылды, ол 1994 жылы Солтүстік Қазақстан университеті (СҚУ) болып құрылды.1996 жылы СҚУ-ға өңірімізде жоғары білімді инженер кадрларын даярлайтын жоғары техникалық колледжі қосылды. 2001 жылы университетке мемлекеттік мәртебе (СҚМУ) берілді.

Университет қызметінің негізгі басымдықтары - ғылым мен практикасының интеграциясы, оқу үрдісіне ақпараттық жүйелерді, компьютерлік техниканы, спутниктік телевидениені, жаңа оқу технологиясын, осы заманғы зертханалар мен мультимедиялық, лингафондық сыныптарды енгізу, білім берудің үздік сипаты, Қазақстан азаматын тәрбиелеу болып табылады.

СҚМУ - жоғары оқу орнына дейінгі, жоғары оқу орнын және жоғары оқу орнынан кейінгі жүйені қамтитын бірыңғай оқу - әдістемелік кешен. Білім сапасын жоғары білікті профессор - оқытушы құрамы қамтамасыз етеді. Университетте академик, ғылым докторлары, ғылым кандидаттары мен магистрлер еңбек етеді.

СҚМУ - да студенттердің білімдерін бағалаудың рейтінгтік жүйесі, компьютерлік тестілеу енгізілген. Қашықтықтан білім беру жүйесін енгізу жөнінде жұмыс жүргізілуде. Біздің университетте ғылыми - білім беру астрофизикалық орталығы бар. Оның құрамында Ричи - Кретьян жүйесіндегі 0,77 м. телескобымен жарақтандырылған обсерватория мен заманғы проекциялық қондырғысы бар планетарий кіреді. Жүзу бассейіні салынды. Бірнеше оқу ғимараты , өз жатақханалары бар. Университетте әскери кафедра жұмыс істейді. Әскери даярлықтың толық курсын аяқтаған студенттерге «запастағы лейтенант» атағы беріледі.

СҚМУ Қазақстанның ең үздік көп салалы он жоғары оқу орындарының қатарына кіреді. 2004 жылы 2 сәуірде Халықаралық қор ( Женева) басқармасының шешімімен СҚМУ « Іскерлік практикадағы жоғары сапасы үшін» алтын медальмен марапатталды. Біздің университет 2005 жылы ҚР - дің 3 жоғары оқу орнымен бірге халықаралық көрмеге қатысып, мақтау қағазбен марапатталды. СҚМУ - «Бірлескен Европа», «Европалық сапа үшін» және «Сократ» атындағы марапаттардың иегері.

---

Студентермен алмасу халықаралық қауымдастығына қатысу СҚМУ студенттеріне АҚШ-та, Германияда, Норвегияда, Тунисте, Финляндияда және басқа елдерде оқуға және өндірістік тәжірибеден өтуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, шетел студенттері де біздің университетте оқуда. Университеттің үздік түлектері магистратура, аспирантура арқылы жоғары оқу орнынан кейінгі даярлық жүйесіне тартылады.

Мыңнан астам компьютерден тұратын осы заманғы компьютерлік парк университеттің бөлімшелерінің жұмысын және студенттердің оқу жүйесін қамтамасыз етеді. Интернетке шығуды қамтамасыз ететін NKZU NET корпоративтік компьютерлік жүйе жұмыс істейді, ол мектептердің компьютерлік сыныптарын университет жүйесіне қосуға мүмкіндік береді.

Студенттердің бос уақытын «Жас дәурен» шығармашылық бірлестігі ұйымдастырады. Бұл бірлестіктің құрамында студенттер театрлары, хореография ансамблі, эстрадалық әндер клубы, т.б. шығармашылық ұжымдар бар. Ал спорт клубы студенттердің құрама командаларын өңірлік және халықаралық жарыстарға даярлайды.

СҚМУ-да «Парасат» телестудиясы жұмыс істейді. Апта сайын студенттердің «Парасат» газеті шығарылады. СҚМУ-дің тіл және әдебиет инситуты мен 6 факультетінде студенттер білім алады.

2003 жылы 30 мамырда ҚР Үкіметінің қаулысымен Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетіне Манаш Қозыбаев аты берілді.

Тапсырмалар:

1. 
   Мен студентпін. Мен Манаш Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінде оқимын. Менің болашақ мамандығым - мұғалім.
   
2. 
   Университет ректоры кім? Сіз қай факультетте оқисыз? Ол қай корпуста орналасқан? Ол факультетке қандай мамандықтар жатады? Факультет деканы кім? Кураторыңыз кім?
   
3. 
   Мәтінді оқып аударыңыздар, сөздік жасаңыздар.
   
4. 
   2 қыркүйек күні мен алғаш рет университет табалдырығын аттадым... .
   

Практикалық жұмыс 4.

7. 
   Тақырыбы: Қоғам және жастар
   
8. 
   Мақсаты:
   

1. Жастардың қоғамдағы орны, іс-әрекетін анықтау.

2. Қоғамның дамуына жастардың қосып жатқан үлесі туралы мәлімет беру.

Өткізу формасы: Деңгейлік тапсырмалар орындау/ZOOM платформасында сұхбаттасу (монолог, диалог)

Жалпы мәліметтер: мәтінмен жұмыс

4.1

Білімді, сауатты адамдар - бұл 21 ғасырда адамзат дамуының негізгі қозғаушы күші. Сондықтан күні ертең ғалым, қазақстандық компаниялардың менеджері болатын студенттер мұны жақсы түсінуі тиіс. Кім дамымаса, алға қарай жүрмесе, өз орнын басқаға, әлдеқайда бәсекеге қабілетті маманға беруіне тура келеді. Жетекші халықаралық консалдингілік «МакКинси» компаниясының консультанттары айтқандай: «Алға қарай жүр немесе жол бер». Қазіргі бәсекелі дүниеде нақ осы қағида көп ретте өмірлік ұстанымдарды анықтуға тиіс. Шын мәніндегі бақытты кезеңде өмір сүріп жатқан жастарға өзін таныту үшін мүмкіндіктер өте көп, бұл туралы аға ұрпақ жастық жылдарда армандай алмайтын.

---

Бүгінгі күн - талантты, жігерлі, өзіне сенетін адамдардың, арманға бай және оларды жүзеге асыруға ерік - жігері бар адамдардың уақыты. Мемлекет жастар үшін барлық жағдайды жасап отыр. «Жастық шақ - бұл тамаша нәрсе; оны рәсуа ету қылмыс...», - деген екен Бернард Шоу. Тек оқу, күш - қуатыңды аямастан еңбек ету керек, сонда ғана ойлаған арманына жетуге болады.

«Қазақстан» сөзі көне еліміздің жаңа жастық шағын, халқымыздың жаңа тарихтағы нық қадамын бейнелей отырып,әлемдік аренада қуатты естілуі тиіс. Қазіргі жастар тәуеліз Қазақстанда өсті, олардың көз алдында мемлекетіміздің қалыптасуы жүрді. Олардың ана сүтімен бойында патриотизм және өз тәуелсіз Отандарына деген сүйіспеншіліктің терең сезімі дарыған.

Қазақстанның әлемдегі барынша дамыған 50 мемлекеттің қатарына кіру жөніндегі барлық ойлар мен жоспарларды қисынды қорытысына жеткізетін де жастар болмақ. Жастардың білімдері, күш - жігерлері мен еңбектері күшті де өркенді Қазақстанды орнатуға жұмыс істейтіндігіне сенім мол.

Еркін елде өскен ұрпақтың рухы әрдайым биік болса, ол елдің еңсесі де биік болады. Өршіл, намысшыл жас отаншыл патриот келеді, халқына, өз ұлтына адал қызмет етуге ұмтылады.

Тапсырмалар:

1. 
   Мәтінді оқып аударыңыздар, сөздік жасаңыздар;
   
2. 
   Түсіндірме сөздігіне сүйніп, мына сөздер не білдіретінін жазыңыздар: отаншыл, намысшыл, өршіл қисынды, қозғаушы, еңселі.
   
3. 
   Сұрақтарға сүйеніп, шағын әңгіме құрастырыңыздар:
   

• 
  Өзін таныту үшін жастарға қандай мүмкіндіктер жасалған?
  
• 
  Бүгінгі күн қандай адамдардың уақыты?
  
• 
  Қазіргі жастар қандай Қазақстанда өсті?
  

• 
  Жастардың бойында не дарыған?
  

4. 
   «МакКинси» компаниясының консультанттарының «Алға қарай жүр немесе жол бер» девизін қалай түсінгеніңізді айтып беріңіздер;
   
5. 
   Мәтіндегі Б. Шоудың нақыл сөзін оқыңыз, Б. Шоудың ойымен келісесіз бе, келіспейсіз бе, өз пікіріңізді білдіріңіздер.
   

4.2 Жасыл ел

«Жасыл ел» бағдарламасын ҚР Ауылшаруашылығы министрлігі жүзеге асыруда. 2008-2010 жылдар аралығында жүзеге асырылу тиіс бағдарламаның негізгі мақсаты еліміздегі экологиялық ахуалды тұрақтандыру мен жақсарту. Бұл үшін жастарды тарта отырып, орман алқаптарын қалыптастыру, орманды өңірлерді ұлғайту, ауылды аймақтарды көгалдандыру көзделген. Бағдарлама бойынша  3 жылда 145,18 мың гектар жерге ағаш отырғызу қарастырылған. Бұның 37,49 мың гектары 2008 жылы, 47,63 гектары 2009 жылы, 60,06 мың гектары биылғы жылы жүзеге асырылмақ. Сондай-ақ бағдарламаның басты мақсатының бірі - Астана маңындағы жасыл белдеуді 15 мың гектарға ұлғайтып, қалалар мен ауылды жерлерде 13 миллион дана жасыл ағаш отырғызу. Сондай-ақ бағдарламаның жүзеге асыруымен орман өртінен зардап шегетін алқаптар азайып, Астана маңында  санитарлық-қорғалатын аймақ қалыптасады және жыл сайын орман шаруашылығының 47 қызметкерінің кәсіби біліктілігі арттырылып, көшеттерді өсіруде жаңа технологиялар енгізіліп, жаңа селекциялық-тұқымдық нысандар көбейтілмек.

---

Тапсырмалар:

1. 
   Мәтінді оқып аударыңыздар, сөздік жасаңыздар;
   
2. 
   Мына сөз тіркестерін аударыңыздар: жасыл белдеу, негізгі мақсат, орманды өңірлер, экологиялық ахуал, ауылды аймақтар, жаңа технологиялар, санитарлық – қоғалатын аймақ, селекциялық – тұқымдық нысандар, жастарды тарту, өңірлерді ұлғайту, ахуалды жақсарту, аймақтарды когалдандыру, ағаш отырғызу.
   
3. 
   Сөз тіркестерімен сөйлемдер құрастырыңыздар.
   
4. 
   Сұрақтарға сүйеніп, шағын әңгіме құрастырыңыздар:
   

• 
  «Жасыл ел» бағдарламасының негізгі бағыты;
  
• 
  Бұл мақсатты жүзеге асыру үшін не істеу керек?
  

5. 
   Қорытынды жасаңыздар.
   

4.3 Жас Отан

«Жас Отан» ЖҚ қызметінің мәні: Қоғамның саяси өміріне қатысу. «Жас Отан» ЖҚ-ның бағдарламалық мақсаттары мен міндеттерін іске асыру болып табылады. Қазақстан Республикасы жастарының жан-жақты дамуы, олардың рухани-адамгершілік, зияткерлік және нақты әлеуетін, әлеуметтік мәртебесі мен экономикалық жағдайын, саяси, құқықтық, экологиялық және рухани мәдениетін арттыру үшін әлеуметтік-экономикалық, саяси және басқа да жағдай жасау «Жас Отан» ЖҚ-ныңнегізгі мақсаты болып табылады. «Жас Отан» ЖҚ — «Нұр Оан» ХДП саясатының белсенді жүргізуші, елдегі жастардң жағдайын жақсарту және оны мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық міндеттерін шешуге жұмылдыру бойынша іс жүзіндегі қадамдарды іске асыру орталығы.

«Жас Отан» ЖҚ-ның міндеттері:

Жастарды демократиялық, әлеуметтік әділ қоғам құру процесіне тарту;

Жастардың бойында қазақстандық патриотизм сезімін және азаматтық жауапкершілік ұстанымын, республиканың мемлекеттік рәміздеріне, Қазақстан халқының мәдени мұрасына, тіліне және дәстүрлеріне құрметпен қарауды қалыптастыру;

Қазақстан Республикасының мемлекеттік жастар саясатын іске асыруға жәрдемдесу;

Жастардың саяси экономикалық, әлеуметтік және өзге де құқықтарын қорғау жөніндегі қызметтерге қатысу;

Жастарды экономикалық, әлеуметтік саланы нығайту, қазақстандық қоғамның демократиялануын арттыру, елдегі қоғамдық-саяси тұрақтылықты, келісімді, оның тұрақты дамуын сақтап процестеріне тарту;

Жастар мәдениетін қалыптастыруға, жастардың білім, зияткерлік және кәсіби деңгейін арттыруға жәрдемдесу;

Салауатты өмір салтын, білім мен еңбекті насихаттау;

Жастар кәсіпкерлігін дамытуға жәрдемдесу, Қазақстанның жас азаматтарын жұмысқа орналастыруға көмектесу;

Жастардың әлеуметтік маңызды бастамаларына қолдау көрсету және оларды іске асыру;

---