ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 06.12.2023
Просмотров: 324
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Кардиогенді
Бұл жүректің денеден қанды жеткілікті түрде айдай алмауынан болады. Оның шығу тегі жүрек ауруымен немесе инфарктпен байланысты.
Нейрогендік
Шок күйінің бұл түрі бүкіл денеде қан айналымын төмендететін симпатикалық жүйке жүйесінің дисфункциясынан тұрады. Бұл қан тамырларының кеңеюіне, қанның жиналуына және қысымның төмендеуіне әкеледі.
Септикалық
Әдетте бұл бактериялардың, саңырауқұлақтардың немесе вирустың кез-келген түрімен өндіріледі (аз болса да). Бұл инфекциялар дұрыс емделмегенде, олар қан ағымында белгілі бір токсиндердің пайда болуына әкеледі.
Нәтижесінде жүрек бұлшықеті дұрыс жұмыс істемеуі мүмкін. Сондай-ақ ауыр артериялық гипотензиямен жүретін қан тамырлары диаметрінің кеңеюі.
Уытты заттар өкпені зақымдауы немесе жедел тыныс алу жеткіліксіздігін тудыруы мүмкін. Олар сондай-ақ бүйрек және бауыр жеткіліксіздігін тудыруы мүмкін.
Анафилактикалық
Бұл қан тамырларының кеңеюін тудыратын, қан қысымының төмендеуіне әкелетін ауыр аллергиялық реакция
33. Кома
Кома (
Соmа - терең ұйқы) - Толық есінен тану, сыртқы тітіркендіргіштерге реакцияларының жойылуы және организмнің өмірге маңызды функцияларының реттелуі бұзылатын орталық жүйке жүйесі қызметінің терең тежелу күйі.[1]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
-
↑ Патологиялық анотомия терминдерінің орысша – латынша – қазақша түсініктеме сөздігі.- Ақтөбе. ISBN 9965-437-40-8
Кома (коматозды жағдай) ( гр. κῶμα — терең ұйқы) — ОЖЖ сананың прогрессирлеп өшуімен жүретін , сыртқы орта тітіркеністеріне жауап бермейтін, өмірлік маңызды ағзалардың, тыныс алу және жүрек қан тамыр жүйесінің бұзылыстарымен жүретін жедел басталатын ауыр патологиялық жағдай. Яғни ОЖЖ қызметінің нашарлауы (әрі қарай ми өлімі) тек сананың сөнуімен емес, сонымен қатар арефлексиямен және өмірлік маңызды ағзалардың реттелуінің бұзылыстарымен жүреді. Кома жеке ауру емес; ол ОЖЖ қызметінің бұзылысы немесе ми тінінің зақымдалуы (бас миының ауыр жарақаты) нәтижесінде дамиды. Комалық жағдайлар шығу тегіне және патогенезіне байланысты ажыратылады, соған байланысты терапевтикалық шаралар қолданылады. Этиологиясына байланысты жіктелген команың классификациясында 30-ға жуық түрі көрсетілген. Соның ішінде бір бөлігі жеке ауруларға емес бір топ аурулар мен синдромдарға жатады. Біріншілік церебралды кома Команың бұл түрінің негізінде бас миының біріншілік зақымдануына байланысты ОЖЖ қызметінің бұзылуы жатыр. Жарақаттық кома (лат. coma traumaticum) — бас сүйек ми жарақаты кезінде орын алады. Эпилептикалық кома (лат. coma epilepticum) — эпилепсиялық ұстамалар кезінде дамиды. Апоплектикалық кома (лат. coma apoplecticum) — ми қан айналымының жедел бұылыстарында дамиды. Менингеалды кома (лат. coma meningeale) — инфекциялық менингиттерде интоксикация нәтижесінде дамиды. Апоплектиформды кома (лат. coma apoplectiforme) — екіншілік ми қан айналымының бұзылыстарында дамиды (Мысалы, миокард инфаркты). Ісіктік кома — ми және оның қабықтарының ісіктерінде дамиды.
34. Команың патогенезі
35. Коллапс
Коллапс (лат. collapsus – әлсіреген, құлаған)
-
медицинада — артерия және вена қан тамырларында қан қысымының күрт төмендеуінен болатын тамыр ауруы. Коллапс мида орналасқан қан тамырларының қызметін бақылап, реттейтін орталық жүйке жүйесі жұмысының әлсіреуінен пайда болады. Соның нәтижесінде адам организміндегі көптеген қан тамырларындағы қан көлемінің тұрақтылығы бұзылады, яғни адамның ішкі құрылысында орналасқан қан тамырлары қанға толып, көлемі ұлғайса, керісінше, ми, бұлшық ет, тері қан тамырларындағы қан мөлшері кенет төмендеп кетеді. Коллапс қан тамырларынан көп мөлшерде қан кеткенде (қансырау), микроб токсиндерінің және әр түрлі улы заттардың қан тамырлары қызметін реттейтін орталыққа теріс әсерінің нәтижесінде, көп жағдайда әр түрлі жұқпалы ауруларда, сондай-ақ, адам организмі уланған жағдайларда байқалады. Коллапстың клиникалық белгілері ауру адамның тері қабатының бозаруымен, көгеруімен, тамыр соғуының (пульс) әлсіреуімен, қан қысымының төмендеуімен сипатталады. Сондай-ақ, бұл кезде науқас адамның басы айналады, естен танып, денесін суық тер басады, бет пішіні өзгеріп, қол-аяғы мұздайды. Коллапстың ең ауыр түрі – артериялық қан қысымының күрт төмен түсіп кетуі. Бұл жағдай кейде науқасты өлім халіне соқтыруы мүмкін. Коллапс анықталған жағдайда ауру адамға дереу дәрігер шақыруы керек. Алғашқы көмек ретінде төсекке жатқызып, сырт киімін шешіп, бөлмені желдетіп, дұрыс демалуын қадағалаған жөн. Егер ауру адам есінен танбаса, ыстық шай, кофе ішкізу қажет; -
Гравитациялық коллапс — астрономияда тартылыс күші әсерінен болатын апатты құбылыс [
36. Бауыр патологиясы
Бауыр — қанды тазартуға және удан арылтуға көмектесетін, дененің құрсақ бөлігіндегі оң жақ қабырғалардың астына орналасқан ішкі мүше.
Бауыр — адам ағзасының орталық химиялық зертханасы. 300 миллиардқа жуық бауырдағы жасушалар қаннан ағзаға қажетті қышқылдар мен қорек болар өнімдерді бөліп алады. Оларды сүзгілеп, қажетті жеріне жеткізіп отырады.
Морфологиялық түрғыдан алғанда бауыр өте күрделі қүрылысқа ие, оның негізгі қүрылымдық бірлігі ацинус деп есептелінеді (Рапопорт 1959-1980). Ацинус екі орталық венаның аралығында орналасқан.
37. Ісіктердің даму кезеңі
Ісік(бластома,неоплазма,тумор) деп соматикалық жасушалардың мутацияға байланысты тоқтаусыз және бақылаусыз көбейіп кетуі нәтижесінде пайда болатын патологиялық үрдісті атаймыз.
Ісіктерді зерттеумен онкология ғылымы шұғылданады.Қатерлі ісіктердің ішінде ең көп кездесетіні рак. Рак негізінен жасы ұлғайған адамдарда кездесетін ауру. Кейінгі жылдары ракпен ауыратаындардың жасаруы байқалуда.
Ісіктің морфологиялық көріністері мен құрылысы.
Өсу ерекшеліктері.
Ісік қай тіннің немесе ағзадан өсуіне байланысты оның сыртқы көрінісі әр түрлі.Ісік ағза қуысына қарай немесе терінің сыртына полит тәрізді жіңішке сабаққа ілініп тұрса, оны экзофитті өсу дейді. Егер ісік құыс ағзаның қабырғасына немесе басқа ағзалардың ішіне қарай өссе, оны эндофитті өсу деп атайды.
Ісік көбінесе үлкенділі кішілі түйін түрінде өседі,оның көлемі қай жерде өсуіне байланысты. Бас сүйегінің ішіндегі ісіктер көп үлкеймей ақ ауыр клиникалық өзгерістерге соқтырса, ал іш құысындағы ісіктер шексіз өсе беруі мүмкін.
Айта кететін жәйт тек адамдар өміріне қатерсіз ісіктер ғана осындай дәрежеге дейін өсуі мүмкін. Рак негізінен ақшыл түсті болса,саркомасының түсі балық етінің түсіне ұқсас болады, ал май тінінің ісігі сары түске боялады.
Ісіктің жұмсақ немесе қатты болуы оның паренхимасы мен стромасының арақатынасына байланысты. Ісік құрамына паренхима басым болса ол әдетте жұмсақ. Ал стромасы көп болса онда қатты болады. Барлық ісіктерді гистологиялық құрылысына, клиникалық көріністеріне қарап қатерсіз,қатерлі,жергілікті тінді бұзып өсуші ісіктер деп үш топқа бөледі.
Қатерсіз ісіктер әдетте ұзақ уақыт өседі және организмді аса қауіпті өзгерістерге ұшыратпайды. Оларға негізінен тіндік атипизм тән. Тіндік атипизмге ісік құүрамындағы паренхима мен строма арақатынастарының бұзылуы,строманы түзуші дәнекер талшықтарының, нерв талшықтарының әр түрлі жуандықта болуы немесе олардың түрлі бағытта ретсіз орналуы, қан тамырларының бір жерде көп, бір жерде аз болуы және т.б. кіреді. Бірақ жасушалар түзілісінде өзгерістер болмайды. Қатерсіз ісіктер айналасындағы тінге бойламай, оларды ығыстыра өседі, олардың құрылысы өзі дамыған ағзаның құрылысына сәйкес болады,яғни гомологиялық ісіктер қатарына жатады. Қатерсіз ісіктер метастаз бермейді,ғ хирургиялық жолмен алып тастағанда кейбір сирек жағдайда болмаса қайта өспейді. Қатерсіз ісіктер өте үлкейіп кеткенде ғана жанындағы ағзаларды басып механикалық тұрғыдан әсер етеді және олардың қызметін бұзады. Сонымен қатар қатерсіз ісіктің қатерсіз ісікке айналу мүмкіншілігін де естен шығармау керек.
Қатерлі ісіктерге жасушалық атипизм тән. Оларды түзуші жасушалар өзі өсіп шыққан ағза не тін жасушалар өзгеше болып гетерологиялық ісіктер қатарына жатады. Жасуша ядролары бояуларды жақсы сіңдіріп микропрепаратта айқын көрінеді, ядрошықтары үлкейеді, жалпы ядро цитоплазма арақатынасы ядро пайдасына шешіледі. Қатерлі ісік жасушалары тез өсіп өнетіндіктен олардың арақатынасында митоз құбылысы көп кездеседі,кейде ісік жасушаларының 10%ы митоз жағдайында болады,олардың ішінде патологиялық митоздардың саны көбейеді. Кейбір жасушада хромосома саны үш жүзге жетеді. Жасуша атипизмнің айқын көріністерінің бірі ол ультрақұрылымдар атипизмі. Осы күнге дейін тек рак жасушасына ғана тән электрондымикроскоптық өзгерістер табылмағанымен бар екендігі даусыз. Жасушаішілік ультрақұрылымдардың саны да,сапасы да өзгереді,әсіресе митохондрилердің атипиялық,ірі түрлері көбейеді.
Қатерлі ісік айналасындағы тіндерге сіңе өсіп, әуел бастан метастаз береді. Метастаз деп ісік жасушаларының алғашқы ісік жасушаларының алғашқы ошағынан бөлініп шығып басқа бір ағзаларда жаңа ісік түйінін түзуін айтады. Метастаз дамуына өте күрделі құбылыс,ол бірнеше кезеңдерден тұрады:
Осылайша өтетін салылы өзгерістерді метастаздық каскад деп атайды.
Ісік жасушалары негізгі ісік түйінінен бөлініп шығуы олардың бір бірімен тығыз байланыспағандығының нәтижесі. Оның себептеріне ісік жасушаларының мембраналарында өткізгіштіктің артып кетуі,ісік жасушаларының арасындағы теріс зарядтың күшеюі,жасушааралық жанасудың әлсіреуі жэәне т.б. жатады. Көбінесе лимфогендік немесе гетатогендік метастаздар дамиды. Кейде ісік жасушалары лимфа ағымына қарсы бағытта тарайды. Мысалы, асқазан рагының аналық безге метастаз беруі. Ісік жасушалары нерв талшықтарын бойлай не айналадағы тіндерге жабыса, не өзек бойып қуалай да таралуы мүмкін.
Эпителидің қатерлі ісіктеріне негізінен лимфогендік метастаздар тән. Саркомалар дамитын ағзаларда лимфа жүйесі әлсіз болғандықтан олар бірден гематогендік метастаздар береді. Қатерлі ісік организмде бірден зілді өзгерістер тудырып адамның азып кетуіне улануына алып келеді. Қатерлі ісікке байланысты дамыған кахексияның белгілеріне денедегі май тіндерінің өте азайып немесе бүтіндей жойылып кетуі; қанқа бұлшықеттерінің семіп қалуы;бауырда, жүректе қоңыр атрофияның дамуы,терінің құрғақ және сұр түсті болуы жатады.
Қатерлі ісік әсерінде кейде паранеоплазмалық синдромлар байқалады. Оның айқын көріністерінің біріне эндокриндік синдром кіреді. Ол екі түрлі себептен дамуы мүмкін:
•Эндокриндік бездер өндіретін гормондардың әсерінен болатын бұзылыстар,мысалы,андростерома ісігінде андрогендік гормондар көп бөлініп шығуна байланысты жыныстық жетілу өте сирек басталады;
•Кейбір эндокриндік бездерге қатынасы жоқ ағзалар ісіктертерінің,мысалы өкпенің нейроэндокриндік ісіктерінің,гормонға ұқсас полипептидтер бөліп шығаруына байланысты дамитын эндокриндік синдром. Қазіргі кезде паранеоплазмалық синдромға ісікпен ауырған адамдарда кездесетін гиперкальцемия,гиперкоагулопатия,тромбопатия және т.б. құбылыстарды да кіргізеді.
Қатерлі ісік сылып тастағаннан кейін де қайта өсуі мүмкін. Жалпы қатерлі ісік жасушаларының өсіп өнуіне жағдай тудырылғанда, мысалы, экспериментте,олар шексіз өсу мүмкіндігіне ие болды.
Эпителидің қатерлі ісіктерінің гистологиялық жетілу деңгейіне байланысты оларды: жетілген, азырақ жетілген,жетілмеген деп үш топқа бөлінеді.
Жоғарыда айтылған өзгерістер қатерсіз және қатерлі ісіктердің бір бірінен ажырататын морфологиялық белгілерге,морфологиялық атипизмге жатады.
Ісіктерге бұдан басқа биохимиялық,гистохимиялық, антигендік атипизмдер де тән. Биохимиялық атапизмге ісік жасушаларындағы зат алмасу үрдісінің өзгерістері жатады. Ісік жасушаларында тотықтану үрдісінен көрі гликолиз басым,себебі олар өсіп өну үшін оттегін көп қажет етпейді,сондықтан оттегімен қамтамасыз ететін жүйенің көмегінсіз ақ өсе береді.
Гистохимиялық атипизм жасушаларда өтіп жатқан биохимиялық өзгерістерді көрсетуші белгі болып, ісік жасушаларының жетілу бағытымен дәрежесіне қызметтік қабілетіне байланысты. Гистохимиялық реакциялар қатерлі және қатерсіз ісіктерді бір бірінен ажыратуға мүмкіндік береді.
Антигендік атипизм организмде қалыпты жағдайда кездеспейтін тек ісікке тән не ісікке алып келуші вирустарға, консерогендерге тән, не эмбрион дәурінде ғана кездесетін антигендің қанда пайда болуын айтады. Жергілікті тінді бұзып өсетін ісіктер қатерлі ісіктер қатарына жатқанмен ,метастаз бермейді,сондықтан оларды сылып тастау мүмкін. М: терідегі базалиома ісігі осы ісіктер қатарына жатады.
38. Қоршаған ортаның патологиялық үдеріске жасайтын әсері
39. Бейімделу
Бейімделу (лат.