Файл: ан айналымы биохимиясы модулі бойынша апаратты топтама.docx

Скачать файл
Заказать решение

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 12.12.2023

Просмотров: 362

Скачиваний: 1

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.

СОДЕРЖАНИЕ

«ҚАН АЙНАЛЫМЫ БИОХИМИЯСЫ» МОДУЛІ БОЙЫНШААҚПАРАТТЫҚ ТОПТАМА№1 САБАҚТақырыбы: Анаэробты және аэробты жағдайлардағы метаболизм. Анаэробты және аэробты жағдайларда тіндер мен мүшелерді энергиямен қамтамасыз ету. Жүрек биохимиясы және кардиомаркерлері Анаэробты тіндерге жатады: -бүйректің милы заты тіні, - аталық без,- қол-аяқ тіндері (қаңқа бұлшықеттері, шеткі жүйкелер), - эритроциттер (өйткені оларда оттегі бар болса да, тотығудан фосфорлану үшін пайдаланылмайды, эритроциттер оттегінсіз өмір сүре алады).Аэробты тіндерге жатады: - ми,- жүрек, - бауыр, - бүйрек қыртысы, - ащы ішек, -көздің тор қабығы.Барлық аэробты тіндер қандағы оттегінің жетіспеушілігіне және қан айналымының бұзылуына шыдамайды, өйткені бұл тіндер тотыға фосфорлану арқылы АТФ-ң көп мөлшерін өндіру үшін оттегін қажет етеді. Қан ағымы бұзылғанда немесе оттегі жетіспегенде аэробты тіндер зақымдалады. Сондықтан да қанда оттегісі бар қалыпты қан ағымын сақтау қажет.Қан ағымының бұзылу себептерінің мысалдары: қан ұйығымен (тромбпен) бітеліп қалу, атеросклероз, бұрау салу, тіндерді қатты немесе ауыр затпен басу, күретамырлық (артериялық) қысымның түсуі, жүрек-қан тамыр қызметінің жеткіліксіздігі. Қанда оттегінің жетіспеу себептерінің мысалдары: анемия, ыс газымен (СО) улану, гемоглобиннің тотығуы кезінде оның қызметінің бұзылуы, өкпенің зақымдануы (мысалы, шылым шегетіндерде өкпе эмфиземасы), респираторлық аурулар. АнаэробиозГликолиз – бұл цитозольда глюкозаның ыдырау процесі. Гликолиз – оттегінің қатысуымен де (пируват -> ацетил-КоА) және қатысуынсыз да (пируват - > лактат) жүретіндігімен ерекшеленеді. Гликолиздің энергия көзі ретіндегі маңыздылығы әртүрлі тіндердерде әр түрлі (мысалы, жүректе төмен және ми мен эритроциттерде жоғары). Қаңқа бұлшықеттерінде аэробты алмасу жеткіліксіз болған кезде гликолиз қарқынды жүреді. Қаңқа бұлшықеттерінің демалу кезінде үшкарбон қышқылдарының циклінде қолданылатын ацетил КоА-ның жартысына жуығы гликолиз нәтижесінде пайда болады. Бұл процесте алты көміртекті глюкоза үш көміртекті пируватқа, содан кейін ацетил КоА-ға дейін ыдырайды, нәтижесінде 2 НАДН және 2 АТФ шығарылады. Гликолиз кезінде пайда болған НАДН митохондрияға малатты шөрнек арқылы тасымалданады және тыныс алу тізбегінде НАДН-ң 1 молекуласынан 2 АТФ түзіледі. Осылайша, аэробты жағдайда 1 моль глюкозаның толық тотығуында гликолизде 8 АТФ және үшкарбон қышқылы циклінде 30 АТФ түзіледі.Қаңқа бұлшықеттері анаэробиозға оңай ұшырайды. Бұл қасиет оларға аэробты жағдайға қарағанда әлдеқайда қарқынды қысқа мерзімді әрекет етуге мүмкіндік береді. АТФ-ң қайта синтезінің үш механизмінің екеуі анаэробты алмасу (яғни оттегі жоқ жағдайда) кезінде жүреді. Анаэробты гликолиз деп те аталатын анаэробты энергия алмасуында көмірсулар сүт қышқылына дейін толық ыдырамайды. Анаэробты гликолиз қысқа уақытқа, яғни бірнеше минутқа созылатын бұлшықет белсенділігіне қатысады, көп энергияны қажет ететін бұл процеске аэробты алмасу қолайсыздау болып табылады. Бұл процесс цитоплазмада жүреді және АТФ-ң тез түзілуіне қарамастан, анаэробты гликолиз аэробты гликолизге қарағанда тиімділігі төмен. Анаэробты энергия алмасуының соңғы өнімі сүт қышқылы

Лактат деңгейі бойынша анаэробты шекті анықтау Дені сау адамның тыныштық кезінде лактаттың концентрациясы 1-2 ммоль/л болады. Лактаттың концентрациясы 2-4 ммоль/л деңгейінде аэробты-анаэробты транзиттік зонаға сәйкес келеді. Біртіндеп өсіп келе жатқан тесті орындау кезінде 4 ммоль/л деңгейінен асып кету, әдетте, анаэробты шекке қол жеткізуді көрсетеді. Лактат концентрациясының күрт артуы, әдетте, желдетудің және оттегі бойынша желдету эквивалентінің күрт артуы үшін анаэробты шекті анықтаудың инвазивті емес әдістерімен корреляцияланады. Сүт қышқылының концентрациясын және газоанализ графигін талдау негізінде энергиямен қамтамасыз етудің аэробты және анаэробты механизмдерінің арақатынасын зерттеу және жаттығу жүктемелерінің одан әрі жоспары бойынша ұсыныстар жасау үшін анаэробты шектің мынадай сипаттамалары анықталады: анаэробты шек - мин уақыты; анаэробты шек қуаты - Вт; анаэробты шек - уд/мин импульсі; анаэробты шек қарқындылығы – анаэробты шек деңгейінде П02 МПК қатынасы -%. Аанаэробты шек көрсеткіші бойынша жаттығу процесінің бағытын анықтау Анаэробты шек анықтамасы жаттығу жүктемелерінің қарқындылық аймақтарын мақсатты түрде анықтауға мүмкіндік береді. Жүктеме қарқындылық аймағын анықтау үшін ең жақсы бағыт болып табылады. Яғни спортшының жеке анаэробты шегі – анаэробты шек деңгейінде ЖЖЖ, лактаттың концентрациясы 4 ммоль/л-ге жақындайды және оның жетістіктерінің басқа белгілері айқындалады. Анаэробты шек жүктеме қарқындылығы болып табылатындықтан, оның үстіне энергиямен қамтамасыз етудің анаэробты механизмдері басым болады, ал бұлшықеттерде сүт қышқылының концентрациясы жоғарылайды, содан кейін осы деңгейден төмен немесе одан жоғары мақсатты түрде жаттығулар жасай отырып, дененің аэробты немесе анаэробты өнімділігін арттыруға болады. Егер анаэробты шектен жоғары қарқындылықпен жаттығу негізсіз болса, дененің аэробты қабілеті нашарлауы мүмкін. Бұдан басқа, анаэробты шек дегеніміз – жоғары жылдамдықта жүгіру, велосипедпен жүру, шаңғымен жүру немесе суда жүзу, бұл жағдайда спортшы уақытынан бұрын шаршамай ұзақ уақытқа шыдай алады. Бұл жылдамдық шегі деп аталады. Спортшының ұзақ қашықтықтағы нәтижесі жылдамдық шегіне байланысты. Анаэробты шекті деңгейдегі жаттығулар шекті жылдамдықтың жоғарылауына ықпал ететіні дәлелденген. Барлық спортшылар үшін анаэробты шектің мәні максималды жүрек соғу жиілігінің 90% құрайды. Алайда, шын мәнінде, анаэробты шек деңгейі олардың мамандануы мен жаттығу деңгейіне байланысты әртүрлі спортшылар арасында әртүрлі болуы мүмкін. Әуесқой спортшының анаэробты шекті деңгейі жүрек соғу жиілігінің 75%, ал жоғары білікті спортшының жүрек соғу жиілігінің 95% құрайды. Шыдамдылыққа машықтанатын спортшының жаттығу бағдарламасының негізгі бөлігі спироэргометрия (лактат концентрациясы 2-4 ммоль/л) кезінде анықталатын, яғни анаэробты шектен жоғары болмайтын, анаэробты шек импульсі деңгейінде орындалуы тиіс. Қалпына келтіру жаттығулары кезінде ұсынылған жүрек соғу жиілігі анаэробты шек пульсінен 60-80% болуы керек, ал лактат деңгейі 2 ммоль/л-ден аспауы керек.Тестілеу нәтижелері бойынша қорытынды жасалады, жаттығу жүктемесін (аэробты немесе анаэробты бағыттарда) түзету бойынша ұсыныстар беріледі, қажет болған жағдайда қалпына келтіру рәсімдері мен қажетті фармакологиялық қолдау тағайындалады. Тақырыбы: Миокард метаболизмі. Қан электролиттері өзгеруі эффектілерінің миокардқа әсері. Клиникалық маңызды миокард ферменттері және басқа кардиомаркерлер. Липопротеиндердің метаболизмі және оның бұзылуы.МИОКАРД МЕТАБОЛИЗМІ Жүрек бұлшықеті қаңқа бұлшықетінің және бірыңғай салалы бұлшықеттің кейбір сипаттамаларына ие. Қанның тұтқырлығына байланысты жүрек бұлшықетінің жиырылуы жүрек камераларын босату үшін жеткілікті ұзақ болуы керек. Энергия тамырлардың серпімді қабырғаларында сақталады, соның арқасында қан тамырлары арқылы үнемі қозғалады. Қаңқа бұлшықетінің ырғақты жиырылуы қан айналымы үшін де маңызды екенін есте ұстаған жөн. Жүрек бұлшықетіне уникалды аэробты алмасу тән. Бұл ұлпада анаэробты гликолиз арқылы энергия алу мүмкіндігі шектеулі. Демалу кезінде жүрек бұлшықетінің 1 грамм оттегін қабылдауы ауыр физикалық жүктеме кезіндегі қаңқа бұлшықетінің оттегін тұтынуға қарағанда көп. Дене жаттығулары кезінде жүректегі қан айналымы 4 есеге дейін артады, ал жүрек бұлшықеті қаннан оттегін шығарудың ерекше қабілетіне ие.Жүрек ауқымды жұмыс атқарады. Қалыпты жұмыс істейтін қарыншадағы энергияның шамамен 20% - ы жиырылуға байланысты емес жұмыстарға жұмсалады деген болжам бар. Энергияның шамамен 70% - ы сол жақ қарыншаның механикалық жұмысына жұмсалады. Ол автоматты түрде жұмыс істейді және секундына бір рет (ауыр жаттығулар кезінде үш рет) қысқарады. Осылайша, оның оттегі шығыны, тіпті демалу кезінде де, қаңқа бұлшықетіне қарағанда 4-5 есе көп. Оттегі қысымының артериовеноздық айырмашылығы да жоғары. Жасуша көлемінің негізгі бөлігі (20-30%) - митохондрия, ал қалған бұлшықеттерде олар көлемнің 10% - дан азын алады.Жүрек бұлшықеті үздіксіз жұмыс істейтіндіктен, оның әртүрлі заттарды тұтыну қабілеті өзгереді. Жүрек бұлшықеті уникалды метаболиттік сипаттамаларға ие. Демалу жағдайында зат алмасу кезінде жүрек бұлшықетінің энергияға деген қажеттілігінің 70% май қышқылдарынан келеді. Бос май қышқылдары, сондай-ақ ацетосірке қышқылы және бета-гидроксимай қышқылы секілді олардың өзгерген өнімдері, ашығу кезінде бауырдан көп мөлшерде шығарылады. Алайда, мысалы, карнитинпальмитоилтрансферазасының белсенділігіне байланысты май қышқылдары арасында тұтынудың ыңғайлылығында айырмашылықтар бар.Ыңғайлы заттар бауырда қан липидтерінен пайда болған триацилглицериндер, сондай-ақ ішек шырышты қабатында синтезделген хиломикрондар болып табылады. Глюкозаның энергия қоры ретіндегі рөлі аз, ал айналымдағы май қышқылдарының көп мөлшері жүрек бұлшықетіндегі глюкоза алмасуын баяулатады. Инсулин мен глюкоза гликолизді ынталандырады және май қышқылдарының тотығуын тежейді. Алайда, диабет жағдайында, лактат тотығуының кенеттен төмендеуі жоқ дегенде егеуқұйрықтарда байқалады. Үшкарбон қышқылдарының циклінің баяулауы жиырылудың жылдам аяқталуына әкеледі. Адениннің митохондриялық тасымалдаушысы - жүрек бұлшықетіндегі тыныс алуды бақылайтын реттеуші сайттардың бірі болып табылады.Жүрек қуыс мүше және қанды қайта айдау үшін қажет болғандықтан әртүрлі жасушалардың бір-бірімен өзара әрекеттесуі (кардиомиоциттердің желісі) қажет, кардиоциттер бір-бірімен әлсіз қарсыласқан көпірлер арқылы байланысады, бұл жиырылу толқынын жылжытуға мүмкіндік береді. Үздіксіз жиырылу циклдеріне байланысты демалыс кезеңдері қысқа болады. Әр циклде абсолютті рефракторлы кезеңнің болуы жүрек бұлшықетін әлсіреуден қорғайды.Осы кезеңде жиырылу тоқтатылмау қажет. Кальций иондарының сорылуы бірнеше механизм бойынша жүреді. Кальций жиырылу үшін қажет болғандықтан, ол жүрек жасушаларына плазмалық мембрана арқылы цитоплазмаға да, саркоплазмалық ретикулумға да енеді. Қалыпты жұмыс істейтін сол жақ қарыншадағы энергияның 10% - дан астамы қозу және электромеханикалық түйіндесу процестерінде Na+/K+ және Сa++ АТФ-азаларының жұмысы кезінде тұтынылатындығы есептелінген. Кальций иондары жиырылу қабілетінен басқа тотыға фосфорлануды да ынталандырады. Кальцийдің цитозолды тасымалдануының бұзылуы жүрек соғуындағы жанамалы жиырылу дисфункциясында маңызды рөл атқарады. Жүрек аурулары өте жиі кездеседі, ал жүректің тәждік жеткіліксіздігі батыс елдерінде өлімнің жиі кездесетін себептерінің бірі болып табылады. Жүрек бұлшықетінің метаболизмі аэробты болғанымен, жүрек бұлшықеттерінде оттегі болмаған анаэробты және ишемиялық жағдайда, бұлшықет энергияны анаэробты гликолизден алады. Ишемия кезінде гликолиздің едәуір жоғары болуы глюкозаны көп мөлшерде тұтынылуымен және сүт қышқылының көп түзілуімен байланысты. Бұл ишемия кезінде кеудедегі ауырсыну себептері болып табылады. Алайда, қайталама орташа ишемия глюкозаның аэробты метаболизмінің жоғарылауын, жүрек гендерінің экспрессиясының өзгеруін және бағдарламалы жасушалардың өмір сүруі үшін арнайы механизмдердің дамуын (дайындық, "кептелу" және "ұйқтау") қоса, жасушалық реакцияға әкелуі мүмкін. Жүрек бұлшықеттерінде жұмсалған энергияның шамамен 95%-ы митохондриядағы АТФ синтезі үшін қолданылады. Ауыр ишемия кезінде АТФ-ң ыдырауы нәтижесінде АДФ, АМФ және аденозин түзіледі. Аденозин жүрек бұлшықетінің мембранасына ене алады, ал ишемияда оның шығарылуы оның толық жойылуына әкеледі. 30 минутқа созылған ишемия жүрек бұлшықет жасушаларында аденозин қорын 50%-ға төмендетеді. Аденозинді сақтау

Эндотелий арқылы секрецияның бұзылу механизмдері



Стресс глюкокортикоидтардың өндірісін арттырады, бұл БМҚ этерификациясын және бауырда ТӨТЛП түзілуін ынталандырады. Сондықтан стресс, әсіресе ұзақ мерзімді және созылмалы стресс гиперлипопротеинемияға әкелуі мүмкін. ТӨТЛП концентрациясының жоғарылауынан басқа, созылмалы және қайталанған стресс кезінде ТТЛП деңгейінің жоғарылауы мүмкін, өйткені жоғары концентрациядағы глюкокортикоидтар орган клеткаларымен плазмадан ТТЛП сіңірілуіне қатысатын апопротеин-В сезімтал рецепторларының мөлшерін азайтады. Концентрациясы стресс кезінде жоғарылауы мүмкін липопротеидтердің екі класы да атерогенді.

Феохромоцитомалардың (әдетте бүйрек үсті безінің милы қабығының қатерсіз ісіктері) пайда болуы катехоламиндердің (адреналин, норадреналин, дофамин) хромаффин ісік жасушаларының шамадан тыс түзілуінен туындайды. Симптомдар адреналин мен норадреналиннің арақатынасы мен мөлшеріне байланысты өзгеруі мүмкін. Феохромоцитомадағы гипертензияның патогенезінде катехоламиндердің артық мөлшері басты рөл атқарады. Ренин-ангиотензин-альдостерон жүйесінің гипертония генезисінде де маңызы бар. Феохромоцитомадағы ренин белсенділігінің жоғарылауы, бір жағынан, катехоламиндермен ренин секрециясын тікелей ынталандырумен, ал екінші жағынан, ішкі ішек қанайналымының бұзылуымен байланысты деп санайды. Катехоламиндердің артық болуына байланысты коронарлық артериялардың атеросклерозының ерте дамуы жүреді. Онда салыстырмалы коронарлық жеткіліксіздік және ондағы сүт қышқылының жинақталуымен және гликогеннің азаюымен миокард гипоксиясы бар. Натрийдің жасуша ішіндегі концентрациясы жоғарылайды, ал калий азаяды. Жүрек бұлшықетінде некрозды өзгермеген коронарлық тамырлармен де байқауға болады. Катехоламиндердің көптігі салдарынан қант диабетінің дамуына дейін көмірсулар алмасуының бұзылуы мүмкін. Егер ісік қан кетсе, ол құлап кетуі мүмкін.
Адамның жынысының атеросклероздың дамуына әсері

Эстрогендер жүрек-қан тамырлары жүйесінің жұмысының маңызды аспектілерін реттеп қана қоймай, сонымен қатар жүрек-қан тамырлары ауруларының даму қаупіне әсер ететіндігі дәлелденген. Халықты зерттеу барысында жүрек-қан тамырлары ауруларының даму ерекшеліктеріне байланысты әйелдер мен ерлер арасындағы айырмашылықтар көрсетілді.

Еркектерде атеросклероз тез дамиды. 65 жасқа дейінгі ер адамдардың барлық топтарында маңызды қауіп факторы болып саналады. 65 жастан кейін ерлер мен әйелдердегі атеросклероздың даму қаупі бірдей болады.


Эстрогендер антиатерогенді ТЖЛП холестеринді өндіруге ықпал етеді, оның деңгейі ерлерде айтарлықтай төмен. Андрогендер ТТЛП деңгейін жоғарылатады. Эстрогендер холестериннің бауырмен тотығуын тездетеді, ал андрогендер бұл процестерді тежейді. Эстрогендердің әсерінен бауырдағы ТТЛП рецепторларының саны көбейеді.

Әйелдерде жүрек-қан тамырлары жүйесі эндотелийдің, қан тамырлары қабырғаларының тегіс бұлшықет жасушаларының, сондай-ақ миокард жасушаларының қызметін реттейтін биологиялық механизмдердің арқасында эстрогендермен қорғалған.

Эстрогендер жүрек-қан тамырлары жүйесіне жергілікті және жүйелік әсер етуі мүмкін.

Эстрогендер арқылы тамыр қабырғасы мен миокардтың бірқатар жасушаларының функцияларын модуляциялау эстроген рецепторлары арқылы геномды және геномды емес әсер ету арқылы жүзеге асырылады. Эндотелий, тегіс бұлшықет жасушаларында және кардиомиоциттерде α- және β-эстроген рецепторлары кездеседі.
«Кардиомаркерлер» элективті ақпараттық блогына қосымша материал (эстрогендер және қан айналымы)

Қазіргі уақытта эстроген рецепторларының екі түрі белгілі: ЭР-a және ЭР-r. Эстрогенді рецепторлар жүрек пен қан тамырларында экспрессияланады, бұл жүрек-қан тамырлары жүйесі эстрогендердің әсер етуінің мақсатты органы деген идеяны қолдайды. Гендердің экспрессиясының өзгеруін көрсететін эстрогендердің әсері «геномдық» деп бағаланады. Алайда, эстрогенге тәуелді сигнал беру жолдары мен ЭР функциясы әлдеқайда күрделі. Тамырлық ЭР-ді транскрипциялық жолмен, эстрогенмен байланыспай-ақ белсендіруге болатындығы, бірақ рецептордың әртүрлі киназалармен тікелей лигосфоляциялануы арқылы (лиганд-тәуелсіз рецепторлардың активтенуі) болатындығы көрсетілген.

Эстрогендер қан тамырларына тез геномдық емес әсер етеді және қан тамырларының зақымдануына реакцияны төмендететін және атеросклероздың алдын алатын ұзақ мерзімді (геномдық) әсер етеді. Α- және β-рецепторларының әсерінен болатын эстрогендердің ұзақ мерзімді әсері тамыр жасушаларының гендік экспрессиясының өзгеруіне және ақуыз синтезіне әсеріне байланысты.

Эстрогендердің әсері эпителиальды және эндотелиалды тәуелсіз тәсілдермен қысқа мерзімді вазодилатацияға әкелуі мүмкін. Бұл жылдам әсерлер эстрогендердің геномды емес әрекеті арқылы жүзеге асады. Эстрогендердің әсерінен азот оксидіне және ионды каналдарға әсер ету қан тамырларының тез кеңеюін (вазодилатация) туғызуы мүмкін.


Бұл әсерлер эндотелий жасушаларының эндотелий азот оксиді синтазасын (eNOS - «азот оксидінің эндотелий синтезі») белсендіретін протеин киназасы каскадтары арқылы фосфорлану процестері арқылы мембрана кавеолдарындағы эстроген рецепторларының болуын болжайтындығымен байланысты.

• Эстрогенді рецепторлар жүрек пен қан тамырларында экспрессияланады, бұл жүрек-қан тамырлары жүйесі эстрогендердің әсер етуінің нысана органы деген пікірді қолдайды.

Эстрогенді рецепторлардың экспрессиясы жынысына, жыныстық жағдайына және атеросклероздың ауырлығына байланысты өзгеруі мүмкін. Эстрогендерге тамырлы реакциядағы айырмашылықтар ішінара тамыр қабырғасындағы эстроген рецепторларының деңгейіне байланысты. Кейінгі менопаузадағы әйелдерде (9-10 жылдан кейін) эстроген рецепторларының саны мен белсенділігі төмендейтіні анықталды, бұл эстрогеннің қан тамырларына әсерінің төмендеуіне әкеледі.
Эстрогендердің айналымдағы липидтерге әсері

Эстрогендердің липидтерге әсері пайдалы және зиянды болуы мүмкін. Пероральді эстрогендер тығыздығы төмен липопротеин (ТТЛП) және липопротеин (а) деңгейін төмендетеді, бірақ тығыздығы жоғары липопротеин (ТЖЛП) деңгейін жоғарылатады. Эстрогендерді пероральді түрде қабылдағанда, бұл әсерлер, ең алдымен, липидті бөлшектердің бауырда түзілуінің өзгеруіне, бауыр арқылы өтуіне байланысты болады, ал, бұл трансдермальді жабыстырғыш (пластырь) пен гельді қолдану кезінде болмайды.
• Азот оксиді мен иондық каналға әсерінің арқасында эстроген жылдам вазодилатацияны тудыруы мүмкін.

Овариэктомия жасалған приматтарға жүргізілген эксперименттік зерттеулер көрсеткендей, операциядан кейін бірден конъюгацияланған эквин-эстрогендерді (КЭЭ) енгізу атеросклероздың дамуын бәсеңдетеді. Жыныстық гормондардың жетіспеушілігінің ұзақ уақытқа созылатын әсеріне байланысты эстрогендік терапияның (ЭТ) кеш басталуы кері әсер етеді.

Оофорэктомиядан кейінгі атеросклероздың прогрессиясына қатысты ұқсас деректер әйелдерде байқалады. Ерте тағайындалған ЭТ атеросклероздың дамуын тежейді, ал постменопаузаның соңында тағайындалған ЭТ (9-10 жылдан астам) оның прогрессиясына әсер етпейді. Бұл зерттеулер WHI WHI Coronary Artery Calcium Study нәтижелерімен дәлелденді, бұл ЭT 50-59 жас тобында тәждік артерия кальцийленуін төмендеткенін көрсетті.


Жақында кардиопротекторлық әсердегі эстрогеннің липидті төмендететін негізгі рөлі туралы тұжырымдама қайта қаралды. Эндотелий дисфункциясы атеросклероз дамуының бастапқы кезеңі екендігі дәлелденді. Эндотелий функциясына жүрек-қан тамырлары қаупі және генетикалық бейімділік, сондай-ақ жыныстық гормондардың жетіспеушілігі мен қартаюы әсер етеді. Әйелдерде табиғи немесе хирургиялық менопаузадан кейін дамитын жыныстық гормондардың жетіспеушілігі эндотелия функциясының әлсіреуіне әкеледі, оны гормондарды алмастыру терапиясын тағайындағанда қалпына келтіруге болады.

Эстрогеннің әсерінен тамырдың қабыну статусына әсерінің рөлін зерттеу әйелдерде эстрогендердің тамыр жасушаларының адгезия молекулаларының (VCAM) және қабыну жасушаларының адгезия молекулаларының (ICAM) деңгейін төмендететінін көрсетті. Бұл ақуыздар тамырлы эндотелий жасушаларының бетінде пайда болып, айналмалы қабыну жасушаларының артерияның ішкі бетіне жабысып, олардың әрі қарай тамыр қабырғасына енуіне ықпал етеді.
• Ертерек тағайындалған ЭТ атеросклероздың дамуын тежейді, ал постменопаузадан кейінгі әйелдерде (9-10 жастан асқан) тағайындалған ЭТ оның прогрессиясына әсер етпейді.

Эстрогендер матрицалық металлопротеиназаның (ММП), соның ішінде арнайы MMP-9 экспрессиясын арттырады. Жасушадан тыс матрицаны бұза отырып, макрикстік металлопротеиназалар тамыр қабырғасын қайта құруда маңызды рөл атқарады. Эстрогендердің MMP-9-ға әсері әр түрлі болуы мүмкін және постменопаузадағы ерте немесе кеш әйелдерде гормондық терапия уақытына байланысты. Артериялары салыстырмалы түрде өзгермеген перименопаузалық немесе ерте постменопаузды әйелдерде эстроген әсерінен ММП-9 экспрессиясының жоғарылауы пайдалы болуы мүмкін, себебі артерияны «позитивті қайта құруды» жеделдете алады. Осы процестің арқасында ыдыстың диаметрі артады және оның люмені сақталады. Атеросклероздық бляшек дамыған әйелдерде ММП-9 экспрессиясының эстрогенмен туындаған жоғарылауы өткір коронарлық синдромның дамуымен бляшек эрозиясына ықпал етуі мүмкін.

Эстрогендердің айналымдағы қабыну маркерлеріне жүйелік әсері

Қабыну жүрек-қан тамырлары ауруларының патофизиологиясында маңызды рөл атқарады, сондықтан эстрогендердің қабыну факторларына әсері қызығушылық тудырады. Бұл салада С-реактивті ақуыздың (CRP) деңгейін жоғарылатуға көп көңіл бөлінеді. С-реактивті ақуыз деңгейінің жүрек-қан тамырлары ауруларының қаупін дербес болжайтындығы туралы дәлелдер болғанымен, бұл С-реактивті ақуыздың басқа этиологиялық факторлардың маркері екендігімен бе, әлде оның атеросклероздық процеске тікелей ықпал етуімен байланысты ма, әлде қайшылықты болып қала береді. Кез-келген жағдайда пероральді эстрогендер айналымдағы С-реактивті ақуыздың деңгейін жоғарылатады, ал трансдермальды эстрогендер жоғарыламайды. Бұл мәліметтер эстрогендерді енгізу жолдарының олардың әсеріне ықтимал маңыздылығын көрсетеді. Жүрек-қан тамырлары денсаулығын зерттеудің талдауы гормондық терапия қабылдаған әйелдердің С-реактивті ақуызының деңгейіне қарамастан, жүрек-қан тамырлары ауруларының қаупі төмен болғандығын көрсетті.

С-реактивті ақуызға баса назар аударғандықтан, эстрогеннің әсері көбінесе «қабынуға қарсы» ретінде қарастырылады. Бұл термин толықтай дұрыс емес эстроген көптеген басқа айналымдағы қабыну маркерлерінің деңгейін төмендетеді. Бұған бауыр CRP өндірісінің маңызды реттеушісі IL-6 кіреді. Эстрогендердің әсерінен IL-1 және MCP деңгейлері де төмендейді. Сонымен, эстрогендердің әсерінен қабыну жүйесіндегі өзгерістердің үлесін бағалау кезінде олардың әсер етуінің күрделілігін ескеру қажет.
• Әйелдерде эстрогендер тамыр жасушаларының адгезия молекулаларының және қабыну жасушаларының адгезия молекулаларының деңгейін төмендетеді.


ХХІ ғасырдағы өмірді ұзартудағы маңызды жетістіктер қазіргі заманғы әйел өмірінің үштен бірін постменопауза жағдайында өткізетіндігіне әкелді, сондықтан осы кезеңде әйелдің физикалық денсаулығын сақтаудан басқа, өмір сүру сапасын сақтау маңызды проблемаға айналады. Постменопауза кезеңінде дамитын жыныстық гормондардың жетіспеушілігі аясында әрбір екінші әйелде климакстық синдром пайда болатыны белгілі, бұл тек еріксіз өзгерістермен ғана емес, сонымен қатар бірқатар патологиялық синдромдармен, сондай-ақ кеш бұзылулар (остеопороз, жүрек-қан тамырлары аурулары, Альцгеймер ауруы) деп аталады.

Эстроген / гестаген терапиясының қосындысынан тұратын дәстүрлі гормонды алмастыру терапиясы (ГАT) вазомоторлық бұзылулардың төмендеуіне әкеледі (ыстық құбылыстар, көңіл-күйдің өзгеруі, қан қысымының ауытқуы, тахикардия) және басқа климактериялық белгілер, бірақ іс жүзінде көңіл-күй мен жыныстық қызметке әсер етпейді. Бұл факторлар мата селективті рецепторлы модуляторлардың (STEARs) тіндердің жаңа классын құруға түрткі болды, олардың бірі тиболон. Тиболон құрылымдық тұрғыдан белсенді емес синтетикалық стероид бола отырып, метаболиттердің активтенуі арқылы мақсатты тіндердің деңгейінде ғана әрекет етеді, бұл эстрогендік әсерлерде ғана емес (вазомоторлық симптомдарды теңестіру, когнитивті қабілеттерді жақсарту және қолдау), сонымен қатар әлсіз андрогендік әсер, сонымен қатар В- деңгейінің жоғарылауымен көрінеді. гипофиз және қан плазмасындағы эндорфиндер. Осылайша, басқа ГАT препараттарынан айырмашылығы, тиболон жыныстық функцияны жақсартады және көңіл-күйді жақсартады. Кариопикнотикалық индекс пен қынаптың шырышты қабатының жетілу индексінің қалыпқа келуіне байланысты тиболон атрофиялық вагинитті емдеуде тиімді. Тиболон соңғы етеккір кезеңінен бір жылдан кейін тағайындалады. бұл ГАT-ны мерзімінен бұрын тағайындау, ең нәтижелі нәтижеге ықпал етеді.

ГАT тағайындаудың маңызды аспектісі - бұл қауіпсіздік және жүрек-қан тамырлары оқиғаларына әсер ету, сондай-ақ қорғаныс әсері. 1988 жылдан бастап менопаузадан кейінгі әйелдерде тиболонды қолданудың ұзақ мерзімді клиникалық тәжірибесі остеопороздың дамуына қарсы айқын профилактикалық әсер көрсетті, липидтер алмасуына, майдың массасына әсер етпейді, жеңіл және орташа артериялық гипертензиямен ауыратын науқастарда қан қысымын төмендетеді және тіпті қалыпқа келтіреді тамырлы қабырғаға әсер етумен және эндотелий тамырларының қаттылығының төмендеуімен байланысты жаттығуларға төзімділіктің жоғарылауы. Сонымен қатар, тиболонға сүт безі тінін ынталандыру және эндометриядағы пролиферативті процестер жетіспейді.

ГАT және әсіресе тиболонды уақтылы енгізу климактериялық бұзылулар деңгейіне ие, жүрек-қан тамырлары жүйесіне, орталық жүйке жүйесіне, қаңқа жүйесіне қорғаныс әсерін тигізеді және әйелдің жыныстық саулығын сақтайды..

Смотрите также файлы