Файл: Дипломды Жмыс 6B01823 леуметтік педагогика жне зін зі тану.docx

Дағдарыстық жағдай тез әрекет етуді қажет ететіндіктен — мұғалімнің міндеті-ата — аналарды "педагогизациялау" арқылы белгілі бір дәрежеде мұндай жағдайдың пайда болуына жол бермеу, ал егер ол пайда болса-тікелей эмоционалды қолдау көрсету арқылы стресстік оқиғаның әсерін азайту және дағдарысты жеңуге отбасының күш-жігерін жұмылдыру.

Ата-аналар жиналысы барысында оқушының жеке басын қалыптастыру бойынша бірлескен бағдарламалар қабылдау, мектеп пен отбасының оларды орындау жөніндегі бірлескен іс-шаралар жоспарларын келісу қажет.

Ата-аналардың педагогикалық мәдениетін арттырудың маңызды нысаны-соңғы педагогикалық қоғамдық тапсырмаларды орындау. Бұл форма балаларды тәрбиелеу дағдыларын дамытуға ықпал етеді, белсенді педагогикалық ойлауды ынталандырады. Оқу жылының басында бірінші ата-аналар жиналысында сыныптың тәрбие жұмысының жоспарын талқылағаннан кейін ата-аналар арасында сауалнама жүргізген жөн: "сіз сыныпқа, мектепке қандай көмек көрсете аласыз?». Тақтада ұсынылатын істердің тізімін алдын ала жазуға болады (балалардың демалыс кештеріндегі кезекшілік, үйірмелерге басшылық ету, экскурсиялар барысында сүйемелдеу, бос уақытты және спорттық-бұқаралық іс-шараларды өткізуге көмектесу және т.б.). Ата-аналар осы тізімді оқығаннан кейін олар қатыса алатын істерді жазбаша түрде тізімдейді, сондай-ақ өз ұсыныстарын енгізеді. Осыны ескере отырып, белгілі бір педагогикалық Қоғамдық тапсырмалар бөлінеді.

Ата-аналарға арналған конференциялар негізінен балаларды отбасында тәрбиелеу бойынша тәжірибе алмасуға арналған. Белгілі бір материалды жинап, ата-аналардың назарын аудару үшін кейде конференция қарсаңында қысқаша сауалнама ұсынылады. Конференция тақырыптары ата-аналар үшін нақты және өзекті болуы керек, мысалы: "бастауыш сынып оқушысының өміріндегі ойын және еңбек", "жасөспірімдерді отбасында адамгершілікке тәрбиелеу", "жоғары сынып оқушыларынан Мамандық таңдау мәселелері" және т. б.

Ата-аналарға арналған кеңестер, әсіресе жеке адамдар, құнды, өйткені көзбен сөйлескенде, сіз ең науқас, ең жақын, бір себептермен немесе басқа себептермен жиналыста сөйлесуге ыңғайсыз нәрсені бөлісе аласыз. Мұндай әңгімеде сіз көптеген нұсқалардың ішінен балаға қажетті әсер ететін біреуін таба аласыз.

Егер ата-аналар пассивті тыңдаушылардың жағдайына қойылса, консультациялар тиісті нәтиже бермейді. Мұғалім кеңес түрінде кеңес беріп, ата-анасымен бірге қателіктер мен кемшіліктерді жою жолдарын іздеуі керек. "Кеңес берейік...", "Сіз қалай ойлайсыз?", "Сіздің пікіріңіз қандай?"- мұндай тоналдылық тәрбиенің белсенді қатысушылары болуға деген ұмтылысты тудырады, педагогикалық ойлауды оятады [9, 47-бет].

---

Біз ата-аналардың педагогикалық мәдениетін арттыру бойынша жұмыстың кейбір түрлерін ғана қарастырдық. Олардың барлығы бір-бірімен байланысты және бір жүйеге сәйкес келуі керек.

Осылайша, мектеп пен ата-аналардың бірлескен жұмысының сәттілігі мұғалімнің оқушылар мен олардың отбасыларын терең білуіне байланысты. Отбасының тәрбиелік әлеуеті, оның өмір сүру жағдайлары мұғалім, ең алдымен сынып жетекшісі, әлеуметтік тәрбиеші, психолог жаңа оқушылар ұжымын қабылдау кезеңінде ғана емес, сонымен бірге баланың бүкіл оқу кезеңінде де оқиды. Бұл ретте әдістер мен әдістер кешенін қолданған жөн: балалардың мінез-құлқы мен оқуын, ата-аналардың тәрбиелік қоғамдық қызметін бақылау, отбасыларға бару, мектепте ата-аналармен жеке әңгімелесу, ата-аналар жұртшылығынан алынған мәліметтерді есепке алу, сауалнама жүргізу. Бұл, әрине, оқушылар мен олардың отбасыларын зерттеудің әдістері мен әдістерінің арсеналын сарқып алмайды. Оларды нақты шарттарға сүйене отырып таңдау керек.

2.5 Аз қамтылған отбасыларда өскен балалардың әлеуметтену проблемаларын зерттеу
Абай атындағы 87-ші мектеп гимназия 5 жуық уақыт болды, бұл мектеп құрамында: балалар тәулік бойы тамақтанатын және тұратын резидент емес балаларға арналған интернат. Тамақтануды балаларға төрт реттік тамақпен қызмет көрсетуге шарт жасалған "Геолог" ОРСа асханасы қамтамасыз етеді.

Мектепте он екі адамнан тұратын жеті сынып жиынтығы бар, өйткені сыныптарға арналған бөлмелер сыйыспайды, бірақ сонымен бірге бұл балаларды оқыту ретінде өзінің артықшылықтарын береді, өйткені мұғалімдердің балалармен жеке жұмыс істеу мүмкіндігі артады.

2022-2023 оқу жылының уақытша кезеңінде мектепте 4568 оқушы оқиды.

Орта мектепте оқитын 4568 баланың 329-сі аз қамтылған отбасылардан шыққан. 9-10 сыныптарға оқуға түсетін балалардың оқу үлгерімі бастапқыда орташадан төмен. Мектепке түсушілердің үлгерім статистикасы көрсеткендей, тоғызыншы және оныншы сыныптарға түскен 60 баланың ішінен "4" және "5" - ке 3 адам оқиды; 2-3 пән бойынша "3" бағасымен 30 адам; 5-8 пән бойынша "3" бағасымен 14 адам; барлық пәндер бойынша "3" бағасымен 13 адам оқиды (2-қосымшаны қараңыз). Мектеп аз қамтылған отбасылардан шыққан балаларды әлеуметтендіру, кәсіптік білім алуға көмек көрсету мақсатында құрылған. Статистика бойынша жылына орта есеппен мектеп-интернатта оқитын балалардың 75% - ы табысы орташадан төмен отбасыларда тәрбиеленеді.

---

Интернатқа оқу және тұру үшін ауданның түкпір-түкпірінен балалар келеді, себептері әртүрлі: отбасындағы қаржылық қиындықтар, өз ауылында 9, 10, 11-сыныптың болмауы балаларды кәсіптік оқуға да тартады. Қазіргі уақытта интернатта 15 адам тұрады, қалған 79 адам өз отбасыларында, Астана кентінде тұрады. Мектепке түсетін балалардың үлгерімінің нәтижелерін талдап, олармен сұхбат жүргізе отырып, балалар бастапқы кәсіптік білім алу үшін мектептің пайдасына мағыналы таңдау жасайды, өйткені олар осы кезеңде өздерінің күштері мен оқу қабілеттерін нақты және объективті бағалайды деген қорытынды жасауға болады.

Біз 2022-2023 оқу жылы, бірінші жартыжылдық кезеңіндегі балалардың денсаулығы мен үлгерімінің әртүрлі көрсеткіштерін қарастырамыз.

БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ.

МЕКТЕПТДІҢ аз қамтылған отбасыларындағы балалардың денсаулық деңгейін анықтау үшін біз статистикалық зерттеулер жүргіздік, соның арқасында біз келесі деректерді алдық:

1) аз қамтылған отбасылардан шыққан МЕКТЕПТДІҢ 62 оқушысы,

осы балалардан :

дені сау-10 бала;

жиі ауыратындар-52 бала;

созылмалы аурулары бар диспансерлік есепте тұрғандар-35 адам;

мүгедектік-5 адам (3-қосымшаны қараңыз сурет.1).

2) бірінші жартыжылдықта орташа табысы бар отбасылардан шыққан балалардың кіші тобында ауру бойынша оқу күндерін өткізу үлесі орта есеппен бір балаға — 6,5 күн; аз қамтылған отбасылардан шыққан балалардың кіші тобында бір балаға орта есеппен 10,2 оқу күні ауруына байланысты рұқсаттамалар бойынша келеді.

БАЛАЛАРДЫҢ ҮЛГЕРІМ КӨРСЕТКІШТЕРІ.

Үлгерім көрсеткіштерін қарастыру үшін біз балалардың екі тобын алдық: бірінші топ — аз қамтылған отбасылардың балалары, екінші топ — орташа табысы бар отбасылардың балалары. Жылдың басында шамамен бірдей орташа баллы бар балалар ерікті түрде таңдалды және бірінші жартыжылдықтан кейін біз үлгерім бойынша ерекше қорытынды жасадық және топтағы үлгерімнің төмендеу себептерін анықтау үшін аз қамтылған балалармен кіші топта жеке тестілеу жүргіздік. Әр топта мектепке түсу кезінде шамамен бірдей балл жинаған 22 бала бар.

Міне, зерттеу нәтижелері. 22 адамнан тұратын аз қамтылған отбасылардан шыққан балалар тобы (бұдан әрі-эксперименттік топ) бірінші жартыжылдықты мынадай нәтижемен оқудан шығарды:

барлық пәндер бойынша "4" және "5"— 1 бала;

1-3 пәннен "3" — ке-8 адам;

4-8 пәннен "3" — ке-6 адам;

"3" пәні бойынша-7 адам.

Орташа табысы 22 адамнан тұратын отбасылардан шыққан балалар тобы (қарапайым топ) бірінші жартыжылдықты келесі нәтижемен оқудан шығарды:

---

"4 "және" 5 " пәндері бойынша— 2 бала;

"3" пән бойынша 1-3 пән бойынша — 14 адам;

"3" — тен 4-8 пәнге-4 адам;

барлық пәндер бойынша "3" — те-2 адам.

Нәтижелермен танысқаннан кейін біз осындай төмен көрсеткіштердің себептерін анықтау мақсатында эксперименттік топтың балалары арасында анонимді сауалнама жүргізуді шештік. Күнкөріс деңгейі орташа деңгейден төмен отбасылардан шыққан балалардың оқуға деген ынтасы әлсіз, өз қабілеттеріне сенімсіздік бар екені белгілі болды, бұл да оқу үлгерімінің сапасын арттыруға ықпал етпейді.

Аз қамтылған отбасылардағы жасөспірімдердің психо-эмоционалдық жағдайын зерттеу үшін біз идеографиялық тестті қолдандық (Э.Махони әдістемесінің модификациясы) (5-қосымшаны қараңыз) және құрдастар ұжымындағы аз қамтылған отбасынан шыққан баланың психо-эмоционалдық жағдайын тікелей көрсететін сауалнама жасадық. Зерттеу нәтижесінде біз нәтиже алдық. Идеографиялық тест нәтижелері бойынша (Э. Махони әдістемесінің модификациясы) біз көңіл көншітпейтін нәтижелерге қол жеткіздік.

Тестті орындау кезінде олар мазасыздықты, алаңдаушылықты білдіретін тапсырма шарттарының бұзылуына тап болды (15 адамда);

Үшбұрыштардың болмауы-басқаларға үстемдік етуді қаламау (1 адамда), шеңберлердің болмауы — эмпатия қабілеті нашар дамыған (4 адамда), квадраттардың болмауы — конструктивті емес мінез-құлық (3 адамда).

Қолдар мен аяқтар жоқ-қорғаныс реакциялары, байланыстан бас тарту (2 адамда).

Қолдар көтерілді-агрессия (5 адамда).

Басындағы зат-мазасыздық, жасырын агрессия (4 адамда).

Бет-тартылмаған — қарым-қатынасқа деген қажеттілік азаяды (3 адамда); тартылған-қарым-қатынас, эмоционалдылық (19 адамда).

Тек көз немесе құлақ-мазасыздық (5 адамда).

Басы әдетте шеңбер түрінде болады. Үш суреттегі немесе үшбұрыш пен шаршы түріндегі әртүрлі бастар наразылық реакциялары болып табылады (4 адамда).

Бөлшектелген дене немесе оның болмауы психо — травматикалық фактор болып табылады (3 адамда).

Кішкентай сурет, әсіресе жапырақтың төменгі жағында орналасқан-өзін-өзі бағалаудың төмендігі, қаттылық (5 адамда).

Эксперименттік топтағы сауалнама-сауалнама нәтижелері бойынша (22 адам) келесі нәтижелер алынды:

1. А) 0 бала; Б) 3 бала; В) 19.

2. А) 15 бала; Б) 3 бала; В) 5 бала.

3. А) 9 бала; Б) 7 бала; В) 6 бала

4. А) 15 бала; Б) 7 бала; В) 0 бала.

5. А) 11 бала; Б) 9 бала; В) 2 бала.

6. А) 15 адам; Б) 5 адам; В) 2 бала.

7. А) 9 адам; Б) 5 бала; В) 8 бала.

8. А) 5 бала; Б) 10 бала; В) 7 бала.

9. А) 14 бала; Б) 8 бала; В) 0 бала.

---

Осылайша, аз қамтылған отбасылардан шыққан балаларды әлеуметтендіру мақсатында құрылған Астана П.СОШИ ЖББМ мектеп еңбек нарығында сұранысқа ие мамандықтарды оқытуға бағытталған.

МЕКТЕПТДІҢ аз қамтылған отбасыларындағы балалардың денсаулық көрсеткіштері балалардың денсаулық деңгейі төмен екенін көрсетеді, бұл орташа деңгейден төмен өмір сүру деңгейі бар отбасылар дұрыс тамақтануда өздерін қысқартуға мәжбүр, солтүстікте тұратын балаларды қажетті жазғы демалысты ұйымдастыруға мүмкіндік жоқ. Қоғамның дағдарыс жағдайындағы отбасының стресстік жағдайы балалардың әлеуметтенуіне теріс әсер етеді. Оқу үлгерімінің деңгейін анықтайтын жүргізілген зерттеудің көрсеткіштері, сондай-ақ аз қамтылған отбасылардан шыққан балалардың өмірлік жағдайларына байланысты оқуда қиындықтар, үй тапсырмаларын дайындауға кедергі келтіретін тұрмыстық қиындықтар, психологиялық ыңғайсыздық, өз қабілеттеріне деген сенімсіздік сезімі, бұл балалар қолдау мен назар аударуды қажет етеді әлеуметтік педагог және психолог.

Зерттеу нәтижелерінің арқасында біз келесі қорытындыларды жасай аламыз:

— орташа деңгейден төмен күнкөріс деңгейі бар топтағы жасөспірімдердің көпшілігі депрессияға ұшырайды, басқаларға айқын немесе жасырын агрессияны сезінеді, сағыныш, немқұрайлылық, сенімсіздік, қаттылық, сыртқы келбетінен ұялады, нашар киінген деп санайды, құрдастарымен және отбасымен қарым-қатынаста қиындықтар туындайды, балалардың көпшілігі алкогольді ішуге болады деп санайды ішкі кернеуді жеңілдету үшін;

- балалар Кәсіптік оқытудың қажеттілігін анық біледі, өйткені балалардың көпшілігі мектептегі ең тартымды Кәсіптік оқыту деп атады

— сонымен бірге, бұл топта қиын өмірлік жағдайларға төзімділік бар, балалар болашақта еңбек қызметін жүзеге асыру үшін білім алу қажеттілігін түсінеді, балалар мектептің қоғамдық өміріне белсенді қатысады;

- балаларға психологиялық-педагогикалық қолдау қажет.

Сонымен, әлеуметтену процесінде мектептің негізгі функцияларын мыналар деп санауға болады: адамды қоғам мәдениетімен таныстыру; жеке даму және рухани-құндылық бағдарлау үшін жағдай жасау; өскелең ұрпақты ересектерден автономизациялау; қоғамның нақты әлеуметтік-кәсіби құрылымына қатысты олардың жеке ресурстарына сәйкес тәрбиеленушілерді саралау. Стихиялық әлеуметтену процесінде мектеп кез-келген әлеуметтік-психологиялық қауымдастық ретінде оның мүшелерінің өзара әрекеттесуінің нақты тәжірибесі кезінде оған кіретін адамдарға әсер етеді, олар мазмұны, стилі мен сипаты жағынан бірдей емес, кейде тәрбиешілердің декларацияланған ұмтылыстарынан айтарлықтай алшақтайды. Білім алушылардың өздігінен алатын нақты өмірдегі білімі мен тәжірибесі, оның көп бөлігінде мектепте өзара әрекеттесу үшін "практикалық емес" болып табылады, оның негізгі қызметі - тәрбие, бірақ қоғам өміріне бейімделуге көмектеседі.

---