Файл: Дипломды Жмыс 6B01823 леуметтік педагогика жне зін зі тану.docx

— Бұл жалпыға бірдей білім беру туралы Заңды орындау міндетін шешу, бірақ білім беру ұйымы балалар мен жасөспірімдердің мүддесі үшін құрылуда.

- Бұл мектепте оқу жұмысымен бірдей деңгейде тәрбие жұмысын ұйымдастыру.

-Бұл мектептің барлық іс-әрекетін баланың жеке басын, оның мүдделері мен қабілеттерін орталыққа қою, балаларға шынымен қамқорлық жасауды ұйымдастыру, "зорлық-зомбылықсыз педагогиканы"бекіту үшін қайта бағдарлау.

- Бұл балалардың белсенділігін, балалардың өзін-өзі басқаруын дамытуда, түрлі балалар бірлестіктерін, клубтар құруда мектептің барлық жұмысын ұйымдастыру.

Мектептің негізгі әлеуметтік міндеті адамды, азаматты тәрбиелеу және баланың білім алу құқығын жүзеге асыру болып қала береді [14, б.12].

Қазіргі мектепке "Қазақстан балалары" президенттік бағдарламасын орындау міндеті жүктелген, оған сәйкес әлеуметтік қорғауды қажет ететін балаларға педагогикалық және әлеуметтік көмек көрсетіледі.

Қазіргі жағдайда мектеп баланы әлеуметтік қорғау мәселелерін қалай шеше алады?

Мектеп әкімшілігі, сынып жетекшілері, ұзартылған күн топтарының тәрбиешілері аз қамтылған отбасылардан шыққан балаларға материалдық көмек бөлуді, мектепте тегін тамақтануды ұйымдастырады. Сынып жетекшілері, ұзартылған күн топтарының тәрбиешілері баланың отбасындағы жағдайын зерттейді, қиын балалармен жеке жұмыс істейді.

Мектепте психологтар баланың қабілеттері мен қызығушылықтарын зерттейді, оның жеке даму жолдарын, оқуы мен тәрбиесін анықтайды; психотерапиялық және психологиялық көмек көрсетеді, ата-аналар мен балаларға кеңес береді.

Мектепте жұмыс істейтін денсаулық сақтау қызметі оқушыларды терең тексеруден өткізеді, дене шынықтыру топтарын құрады, әлсіреген балаларға арнайы тамақ ұйымдастырады және карантиндік сыныптарды бақылайды.

Директордың орынбасарларының бірі мектептегі әлеуметтік жұмысты басқарады. Балалармен және ата-аналармен әлеуметтік жұмыс мәселелері ата-аналар конференциялары мен педагогикалық кеңестерде талқыланады.

Босатылған әлеуметтік педагог жоқ мектептерде оның барлық қызметкерлерінің міндеттері қайта қаралды.

Сонымен, мектеп әкімшілігі педагогикалық ұжымды басқарудың және жалпыға бірдей білім беру туралы Заңды жүзеге асырудың дәстүрлі мәселелерінен басқа, сабақтан тыс уақытта тәрбие жұмысын ұйымдастыруды бөледі, ата-аналар комитетінің жұмысын қиын балалары бар отбасылармен бірге жібереді.

---

Директордың тәрбие замест жөніндегі орынбасары мектептің мектептен тыс балалар мекемелерімен, түрлі білім беру ұйымдарымен, кәмелетке толмағандар істері жөніндегі инспекциясымен байланысына көп көңіл бөледі.

Директордың оқу работе жөніндегі орынбасары өз қызметінде үйірмелерді, секцияларды, клубтарды ұйымдастыру мен олардың жұмысын, мұғалімдердің оқушылармен жеке жұмысын, тұрғылықты жері бойынша оқушыларға консультациялар өткізуді, қиын балалармен, ерекше педагогикалық назар аударуды қажет ететін балалармен жұмыс істеуді бөліп көрсетеді.

Бастауыш сынып мұғалімдері мен сынып жетекшілері шағын ауданның отбасылары мен оқушыларын зерттеп, әлеуметтік көмекке мұқтаж балаларға назар аударады; қиын балаларды тәрбиелеуде отбасына көмектеседі.

Пән мұғалімдері балалардың бейімділігін зерттеп, оларды әртүрлі үйірмелер мен секцияларға тартады, мектепте жаппай іс-шаралар дайындайды, оларды өткізуге ата-аналар мен бұрынғы оқушыларды тартады, мектепке қызықты адамдарды шақырады.

Әлеуметтік педагог ата-аналар мен оқушыларға қарым-қатынасты қалыпқа келтіруге көмектеседі, оқушының мектепке бармауының себептерін анықтайды. Ол балаларға қатыгездікпен қарайтын отбасыларды, физикалық және ақыл-ой дамуында артта қалған балаларды, кедейліктен зардап шегетін балаларды анықтайды. Балаға немесе отбасына көмектесу үшін ол адвокат, дәрігер, полиция, әлеуметтік қорғау қызметкерлерін тартады. Мектеп дәрігерінен ол баланың ұзақ мерзімді ауруы, оның оқудағы артта қалудың алдын алу себептері туралы біледі, үйде немесе ауруханада жаттығуға көмектеседі. Бұл мектептегі әлеуметтік мәселелерді шешудің схемасы, қазіргі білім беру жүйесінде кең таралған.

Отбасы мен мектеп-балалық және жасөспірімдік кезеңдегі жеке тұлғаны әлеуметтендірудің екі негізгі және тең құқылы субъектісі. Мектеп пен отбасы арасындағы қарым-қатынас туралы айтатын болсақ, ең алдымен, олар білім беру қызметіндегі өзара байланыс, сабақтастық және толықтыру принциптеріне негізделуі керек екенін атап өткен жөн. Функцияларды ажырату емес, отбасының жауапкершілігін төмендету емес, оған педагогикалық ұжымды қосу арқылы тәрбие процесін тереңдету — білім беру мен тәрбие сапасын арттырудың жалғыз дұрыс жолы. Ата-аналар қоғамы осы білім беру мекемесінің контингентін және оның отбасылық-тұрмыстық ортасын ескере отырып, нақты тәрбиелік міндеттерді, педагогикалық ықпал ету бағдарламаларын әзірлеу және іске асыру кезінде педагогикалық ұжымның серіктесі ретінде сезінуі керек. Қарым-қатынас процесінде мұғалімдер ата-аналардың назарын отбасылық тәрбие әдістері мен мазмұнындағы кемшіліктерге аударып қана қоймай, сонымен қатар ата-аналар мұғалімдерге мектеп жұмысындағы осындай "сәтсіздіктерді" көрсетуі керек. Алайда, өзара сын орынды және сындарлы болуы керек. Жалпы сөздер емес, нақты фактілер мен сөйлемдер оның негізінде болуы керек [14, б. 222].

---

Мұғалімдердің әсер ету объектісі отбасындағы бала ғана емес, сонымен бірге отбасының ересек мүшелері де, жалпы отбасының өзі де ұжым бола алады.

Педагогикалық ұжымдардың отбасымен қызметі педагогикалық көмектің үш негізгі құрамдас бөлігін қамтиды: бір-бірімен тығыз байланысты білім беру, психологиялық, делдалдық.

Компоненттердің әрқайсысының сипаттамасына тоқталайық.

Білім беру компоненті екі бағытты қамтиды: отбасына балаларды оқыту мен тәрбиелеуге көмектесу.

Оқытуға көмек отбасында туындайтын проблемалардың алдын алуға және ата-аналардың педагогикалық мәдениетін қалыптастыруға бағытталған.

Педагогикалық ұжымдардың қызметі ата аналарға отбасылық тәрбиенің әртүрлі мәселелері бойынша білім беруді қарастырады:

* ата-аналардың болашақ балаларды тәрбиелеуге педагогикалық және әлеуметтік-психологиялық дайындығы;

* ата-аналардың бала тәрбиесіндегі жеке үлгісі мен беделінің, ана мен әкенің рөлінің, олардың арасындағы қарым-қатынастың маңызы;

* отбасындағы әртүрлі ұрпақтардың қарым-қатынасы, балаларға педагогикалық әсер ету әдістері, балалар мен ересектер арасындағы оң қарым-қатынасты қалыптастыру;

* балаларды отбасында жынысы мен жасын ескере отырып тәрбиелеу;

* педагогикалық тұрғыдан қараусыз қалған балаларды тәрбиелеудің әлеуметтік-психологиялық мәселелері, қараусыздық пен панасыздықтың баланың психикасына теріс әсер ету мәселелері;

* өзін-өзі тәрбиелеудің мәні және оны ұйымдастыру, балалар мен жасөспірімдердің өзін-өзі тәрбиелеу процесін басқарудағы отбасының рөлі;

* отбасындағы балаларды тәрбиелеуде көтермелеу және жазалау;

* ата-аналардың бала тәрбиесіндегі ең көп кездесетін қателіктері;

* физикалық және психикалық дамуында ауытқулары бар балаларды тәрбиелеу ерекшеліктері;

* отбасындағы еңбек тәрбиесі, балаға мамандық таңдауға көмектесу;

* отбасында балалардың еңбек, оқу, демалу және бос уақытын ұйымдастыру;

* балалардың адамгершілік, дене шынықтыру, эстетикалық, жыныстық тәрбиесі;

* балалық шақтағы қарым-қатынас туралы идеяларды дамыту;

* балалардың маскүнемдігінің, нашақорлық пен нашақорлықтың, жезөкшеліктің себептері мен салдары, ата-аналардың қазіргі балалар патологиясындағы рөлі, балалардың денсаулығының ата-аналардың қоғамға тәуелділігімен байланысы [6, 41-бет].

Ата-аналардың осындай білімді беруімен қатар, мұғалімдер балаларды тәрбиелеудегі отбасының рөлін едәуір арттыруға көмектесетін практикалық сабақтар ұйымдастыра алады.

---

Тәрбиеге көмекті педагогтер бірінші кезекте ата — аналармен — оларға кеңес беру арқылы, сондай-ақ баламен-отбасына оны нығайту және оның тәрбиелік әлеуетін барынша толық пайдалану мақсатында уақтылы көмек көрсету міндетін шешу үшін арнайы тәрбиелеу жағдайларын жасау арқылы жүргізеді.

Тәрбие функциясы іске асырылатын отбасылық өмірдің негізгі салалары-ата-аналық борыш, махаббат және қызығушылық салалары.

Педагогикалық көмектің психологиялық компоненті екі компонентті қамтиды: әлеуметтік-психологиялық қолдау және түзету.

Әлеуметтік-психологиялық қолдау қысқа мерзімді дағдарыстар кезінде отбасында қолайлы микроклимат құруға бағытталған. Бұл жұмысты мектеп психологы тиімді орындай алады. Көмек жан-жақты болуы керек: мәселе анықталады, отбасындағы тұлғааралық қатынастар, ондағы баланың жағдайы талданады. Әр түрлі әдістердің көмегімен отбасында жанжалға әкелетін себептер анықталады.

Тұлғааралық қатынастарды түзету негізінен отбасында балаға психикалық зорлық-зомбылық болған кезде пайда болады, бұл оның жүйке-психикалық және физикалық жағдайының бұзылуына әкеледі. Зорлық-зомбылықтың бұл түріне баланы қорқыту, қорлау, оның ар-намысы мен қадір-қасиетін қорлау жатады.

Педагогикалық көмектің делдалдық құрамдас бөлігі үш құрамдас бөлікті қамтиды: отбасылық тәрбие мәселелерінде ұйымдастыруға, үйлестіруге және ақпараттандыруға көмектесу.

Ұйымға көмек отбасылық демалысты ұйымдастыруға бағытталған, оның ішінде: қызығушылық клубтарын, отбасылық мерекелерді, жазғы демалысты және т. б. ұйымдастыру.

Үйлестіруге көмектесу белгілі бір отбасының проблемасын және ондағы нақты баланың жағдайын бірлесіп шешу үшін әртүрлі ведомстволар мен қызметтерді жандандыруға бағытталған. Мұндай проблемалар: баланы патронаттық тәрбиеге беру; баланы осы отбасына бейімдеу процесін бақылау; балаларды баспаналарға, балалардың уақытша болатын жерлеріне орналастыру; баланы отбасына қайтаруға көмектесу және т. б. болуы мүмкін.

---

2.4 АЗ ҚАМТЫЛҒАН ОТБАСЫМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУДІҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЫСАНДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
Ең төменгі күнкөріс деңгейі орташа деңгейден төмен отбасылардан шыққан ата-аналармен әлеуметтік-педагогикалық жұмыстың әдістері мен формаларын қарастырыңыз. Олар келесі факторлармен анықталады: ата-аналардың педагогикалық мәдениетінің деңгейі, отбасылық қатынастардың түрлері, мектеп жұмысының ерекшелігі, балалардың жас ерекшеліктері және т. б. әдетте бұқаралық (педагогикалық дәрістер; ата-аналарға арналған ғылыми-педагогикалық конференциялар; "дөңгелек үстелде" әңгімелер; сұрақ-жауап кештері; ата-аналар жиналыстары мен конференциялар), топтық (жұмыс сыныптың, мектептің ата-аналар комитетімен; ұлдардың немесе қыздардың ата-аналарына кеңес беру; ата-аналарға арналған психологиялық-педагогикалық семинарлар; топтық әңгімелер; ата-аналарға арналған практикумдар) және жеке (балалардың жас және жеке ерекшеліктерін ескере отырып педагогикалық консультациялар; балалардың өмірі мен өмірін, отбасылық тәрбиенің сипатын зерттеу мақсатында оқушылардың отбасыларына бару) жұмыс нысандары [12, 74-76 ББ.].

Аз қамтылған отбасыларда тәрбиеленетін балаларды тәрбиелеу бойынша педагогикалық іскерліктер мен дағдылар ата-аналарға арналған практикумдар арқылы қалыптастырылады. Олар ата-аналар дәрістері мен жиналыстарының соңында да, өзіндік жұмыс түрі ретінде де өткізілуі мүмкін. Семинарлар барысында ата-аналарға келесі тапсырмаларды ұсынуға болады: оқушының күн тәртібін құру; баласының жеке ерекшеліктерін сипаттау; оқылған үзінділер негізінде өз отбасындағы балалардың өзіне-өзі қызмет етуі мен жұмысына деген көзқарасын талдау; отбасындағы балаларды көтермелеу мен жазалаудың әртүрлі әдістерін қолдану туралы бірқатар үзінділерді тыңдап, осы мәлімдемелерге түсініктеме беріңіз, оларға деген көзқарасыңызды білдіріңіз. Ата-аналарға арналған семинарлар отбасылық тәрбиенің әртүрлі аспектілері бойынша жан-жақты тәжірибе алмасуға мүмкіндік береді.

Ата-аналардың педагогикалық мәдениетін қалыптастыру бойынша жұмыстың кең таралған түрлерінің бірі-жалпы мектептік және сыныптық ата-аналар жиналыстары. Өкінішке орай, олар көбінесе оқушылардың мінез-құлқы мен үлгерімін талқылауға дейін азаяды. Сонымен қатар, тәжірибе көрсеткендей, ата-аналар жиналыстары ата-аналарға білім беруде маңызды рөл атқара алады. Бірінші жиналыста ата-аналардың назарын белгілі бір сыныптағы балалардың жасына және сәйкесінше психофизиологиялық ерекшеліктеріне аудару қажет. Баланың жасына байланысты дағдарыстармен байланысты белгілі бір қолайсыз кезеңдер бар екені белгілі, бұл кезде отбасында психологиялық-педагогикалық проблемалар күшейеді. 3 жылдық дағдарыс жеке тұлғаның негізгі жеке психологиялық қасиеттерін қалыптастыру және әлеуметтік-адамгершілік қасиеттерін дамыту үшін алғышарттар жасау процесімен байланысты. 7-8 жаста оқушының жаңа әлеуметтік мәртебесіне бейімделу, өмірдің жаңа режимін игеру, мұғаліммен, балалар ұжымымен қарым-қатынас орнату бар. 12-17 жас аралығындағы кезең өзін-өзі растау, ата-аналармен және жалпы ересектер әлемімен қарым-қатынастың өзгеруімен сипатталады. 18-21 жылдары әлеуметтік өзін-өзі анықтау орын алады [8, б.254].

---