Файл: Дипломды Жмыс мамандыы 5В051100 Маркетинг.docx

Кесте 2.10 жалғасы

Интерьер	8	9	8
Тағам ассортименті	9	9	9
Тұтынушыға  қызмет көрсету деңгейі	7	9	8
Барлығы	60	81	76

Белгілі бір фактор бойынша ең жоғарғы  рейтингте тұрған асхана бәсекелестерінен осы фактор артықшылығы көп болады. Рейтингтегі орташа мәнін салыстыру арқылы компанияның қандай орында екенін, бәсекелестердің қаншалықты артықшылығы бар екенін білуге болады. Берілген факторларды «семантикалық дифференциал» шкаласына қойып, барлық бәсекелес мейрамханалардың рейтингін болжауға болады.

Бағалау нәтижесінде «Каравай.kz» асханалары 2 орын алған. Алынған рейтингтерді қарап, Каравай.kz» асханаларының бәсекеге қабілеті жоғары және таңдап алынған нарық сегментіндегі үлесін үлкейуге мүмкіндігінің  жоғары екенін айтуға болады, себебі олардың өнімдерінің сапасы жоғары.

Екінші  жағынан рейтинг бойынша «Каравай.kz» асханаларында жасалатын тағамдарының бағалары төмен тұрғанын көреміз.

Бұл «Каравай.kz» асханаларының шығындарды төмендету шараларды қарастыру керек. Стратегияны қалыптастыру кезінде «Каравай.kz» асханаларының қызметіне өз компанияларының артықшылықтары мен кемшіліктерін біліп, ұзақ мерзімдік бәсекелестік орнын анықтау қажет.

Бәсекелестік  күресте ерекше рөл тағамда, оның сапасы, сипаттамасы мен тұтынушылардың сұранысымен қанағаттандырылуында.

Сонымен келесідей қорытындыларға келуге болады:

• 
  «Каравай.kz» асханалары нарық сегментінде кез келген жастарға арналған асхана ретінде орын алған;
  
• 
  Жасалған тағамдардың сапасы жоғарғы деңгейде, бірақ өндіріс процесте сапалы жоғары арзадау шикізаттардың пайдалану керек. Немесе жаңа өндіріс технологияларды қолдану керек;
  

• 
  «Каравай.kz» асханалары даярлайтын тағамдар ассортименті тар, кеңейту үшін нарықты толығырақ зерттеу қажет;
  

• 
  Қызмет көрсететін топты қатаң талап бойынша таңдау қажет, даяшыларға арналған біркелкі форма қажет, арыздар мен ұсыныстар жазылатын кітапты бастау қажет;
  

• 
  Өнім көлемін ұлғайту мақсатында мерекелік жеңілдіктер, студенттер күні, ғашықтар күні, зейнеткерлер күні сияқты салыстырмалы түрде аса қымбат емес маркетингтік тәсілдер қоданылмайды;
  

---

• 
  Конъюнктура тәуелді түрлендірілген баға белілеу тәсілі қолданылмайды.
  

Сонымен қатар «Каравай.kz» асханаларының бәсеке қабілетін жоғарылату мақсатында нарық конъюктурасының өзгеруіне тұтынушылардың талғамына тұрақты бақылау жүргізуді ұсынуға болады. Оған қоса бәсекелестердің баға және тауар саясатын талдап, нарықты сегменттеп - өз тұтынушыларын тани біліп және коммуникацияның құралдарын пайдалану керектігін айта кеткен жөн.

2. 
   ОҚО-ғы қоғамдық тамақандыру нарығын сегменттеу
   

ОҚО қоғамдық тамақтандыру нарығын сегменттеу мақсатында тұтынуштармен сұхбат жүргізілді.

Сұхбатқа 300 адам қатысты, оның ішінде 47,2% әйелдер; қалғаны ер адамдар. Әлеуметтік зерттеулер бойынша негізгі жас санаты 15-65 жаска дейін болды (2.3 Сүретке сәйкес).


Сүрет 2.3. Әлеуметтік зерттеулерге респонденттердің

жас категория бойынша қатысуы
Тұтынушылардың негізгі сегменті 2.11- кестеде көрсетілген.

Кесте 2.11

Тұтынушылардың негізгі сегменті   

Өзгермелі факторлар	Тұтынушылар сегменті
Демографиялық
Жасы	15-19 жас -6%тұтынушы, 20-35 жас-60 % 36-50 жас - 30%, 51-65 -4%
Отбасы  жағдайы	Жастар- 44%, жастар отбасын құрған -36% қарттар-11%, қалғандар- 9%
Табыс деңгейі	Төмен- 5%, орта -40%, жоғары-51%, өте жоғары- 4%
Психологиялық

Кесте 2.11 жалғасы

Өмір  стилі	Элитарлы -31%, жастық -45%, спорттық- 24%
Кездейсоқ сатып алу деңгейі	Тамақтану мекеме күнделікті пайдаланушылар -73%, Анда-санда пайдаланушы-27%
Пайда іздеу	Жоғары сапалы тамақ іздеушілер-20% Жақсы қызмет көрсетушілерді іздеу-45% Төмен баға іздеу -35%
Тамақтану мекемеде  тамақтанудың қажетті деңгейі	Аптасына бір  рет-40%, Анда-санда 60%

Жүргізілген зерттеулер бойынша қоғамдық тамақтандыру мекеменің тұтынушылары негізінен жоғары және орта табысы бар клиенттер екенін көруге болады. Олар үшін жақсы қызмет көрсету негізгі фактор болып табылады.

---

Әлеуметтік зерттеулердің нәтижелері келесі:

Сұрақ 1. Сіз қоғамдық тамақтандыру объектілеріне жиі барасыз ба?

ОҚО тұрғындары жиі қоғамдық тамақтану орындарына барады. Респонденттердің 65% -ы қоғамдық тамақтандыру ұйымдарына аптасына бір рет және одан да көп барады.

Біраз уақыттан бұрын біз қазақстандықтар арасында алкогольдік сусындардың артықшылықтарын анықтау мақсатында сауалдама жүргіздік. Сонда біз облыс тұрғындарының 46,5% -ы мүлдем ішпейтінін білдік.

1-ден 3 рет қоғамдық тамақтану мекемелеріне облыс тұрғындарының 20% -дан астамы қатысады.

10% -дан аз емес қоғамдық тамақтандыру ұйымдарына бармайды және үйде ғана тамақтанады.

Облыс тұрғындары қоғамдық тамақтану мекемелеріне жиі қатысады

Нәтижелер аймақтан аймаққа қарай өзгереді. Мәселен, Шымкент қаласында аптасына 5 рет қоғамдық тамақтану мекемелеріне баратын адамдардың саны көп. Бірақ ауыл тұрғындары аптасына тек 1-2 рет қоғамдық тамақтану мекемелеріне барады екен, соның ішінде ерлер саны әйелдер санынан асады екен.

Сұрақ 2. Сіз қоғамдық тамақтандыру мекемелерінде нені бағалайсыз?

Бұл сұрақтың жауабын алдық және талдағаннан кейін, біз нарықты таңдағанда тұрғындарының басты мотивтерін білдік:

«Бөлшектер аз болсын, бірақ тамақтың сапасы жоғары болуы керек!» - бұл 44% респондентердің пікірі.

Сұрақ 3. Қоғамдық тамақтандыру мекемелерінде қазақстандықтар нені бағалайды?

Респонденттердің көпшілігі үшін өнімнің сапасы мен тұтынушыларға қызмет көрсету деңгейі маңызды болды, қоғамдық тамақтандыру қызметтері тұтынушылары үшін порция мөлшерінің маңыздылығы аз болды.

Тұрақты тұтынушылар көрсеткіштердін арттыру мақсатында қоғамдық тамақтандыру мекеменің көптеген маркетингтік шаралар, жарнамалық акцияларды өткізу, сонымен қатар сервистің сапасын жақсарту мақсатында жаңа енгізулер ұйымдастыру қажет. Бұл шаралардың сипаттамасы мен нәтижелері келесі кестеде көрсетілген (Кесте 2.6).  
Кесте 2.12

«Каравай.kz» қоғамдық тамақтандыру мекемелерінің тұтынушыларын зерттеу 

Негізгі тұтынушылар	Тұтынушылардың  талғамдары
1	2
Төмен және орташа  табысы бар орта жастағы адамдар	қауіпсіздік дәмді тағам артымды сервис жанға жайлы әуен ыңғайлы көлік тұрақтары
Бизнес ұйымдардың жұмыскерлері	қауіпсіздік дәмді тағам тартымды сервис жанға жайлы әуен ыңғайлы көлік орындары тазалық тез қызмет көрсету қол жетерлік бағалар
Жанұялар	қауіпсіздік балаларға арналған ойнау аландардың болуы тартымды сервис жанға жайлы әуен ыңғайлы көлік тұрақтары тазалық тез қызмет көрсету оңтайлы бағалар

---

Сонымен қатар,қызмет көрсету сапасын бағалау жүргізілді, сұрау нәтижесінде  қызмет көрсетудің сапасы ондық шкала  бойынша орташа балл 7,9 болып шықты. Бұл қызмет көрсету дәрежесі орташа екенін көрсетеді.

Тұтынушылардың  қоғамдық тамақтандыру мекемеге қандай мақсатпен келетіндігін анықтау өте маңызды. Сондықтан қоғамдық тамақтандыру мекеме концепциясының басты құрауышы меню ғана емес,сонымен қатар  жағымды  интерьер,сапалы қызмет көрсету. Осының бәрі қонаққа жанға жайлы демалыс  өткізуге мүмкіндік береді.

Нарықты зерттеуде қоғамдық тамақтандыру нарығында сұраныс пен ұсыныс арасында байланысы анық. ОҚО – да 2017 жылы қоғамдық тамақтандыру саласында 3650 мекеме іс-әрекет жасады.

Егер қоғамдық тамақтандыру қызметінің түрлерін бағалайтын болсақ, олардң ұүрылымын былаша көрсетуге болады (Кесте 2.13 )
Кесте 2.13

ОКО-ғы коғамдық тамақтандыру қызметінің құрылымы (%-бен)

N п/п	Қыметтердің түрлері	2016 жыл	2017 жыл
1	ОҚО-ғы мейрамханалар асханалар мен тамақтандыру кәсіпорындары көрсететін барлық қызмет түрлері	100	100
1.1	Мейрамхана қызметімен қамтамасыз ету	31,3	30,0
1.2	Көлікте (теміржолда,кемелерде және т.б.) тамақтандырумен қамтамасыз ету	1,41	1,42
1.3	Асханалардың қызметі	41,9	41,6
1.4	Өзіне-өзі қызмет көрсететін мекемелерде тамақтандырумен қамтамасыз ету	1,93	1,91
1.5	Даяр тамақты үйлер мен кеңселерге жеткізу жөніндегі қызметтер	4,14	4,09
1.6	Сусын сату жөніндегі қызметтер	3,1	2,9
1.7	Қоғамдық тамақтандырудың өзге де қызметтері	16,22	18,08

---

Кесте бойынша 2016-2017 жылдары мейрамхана қызметтері мен тамақты үйлер мен кеңселерге жеткізу жөніндегі қызметке сұраныстың түскені көрінеді. Алайда адамдар өзіне-өзі қызмет көрсететін және бағалар айтарлықтай төмен мекемелерде мұндай жағдай байқалмайды. Демек, қоғамдық тамақтандыру жүйесінің даму процесі көбінесе елімізде сатылатын шикізаттың бағасы мен жалпы инфляцияның деңгейі әсер ететін кәсіпорындар бағасының саясатына тәуелді. Сонымен бірге осы процесс тұтынушыларға үсынылатын тағам түрлерін ықтимал тиімді өзгертудің, өнім жасау үшін оларды сатып алатын жаңа көздердің және қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындары сатып алатын өнімнің багасын белгілейтін отандық ауыл шаруашылығы шикізатын өңдеу саласының дамуына ңегізделетін қоғамдық тамақтандыру жүйесіндегі бағаларды төмендетудің тәсілдерін іздестірумен тығыз байланысты.Салада шығындарды төмендеті үшін және өнімнің сапасын көтері белсенді түрде инновацияларды өолдану керек.

Денсаулық сақтау, сапалы тамақтанудың маңыздылығын түсіну - Қазақстанның дәстүрлі құндылықтары.

Бағасы, құны және техникалық қызмет көрсету және қызмет көрсету - бұл басқа да негізгі факторлар, бұл облыс тұрғындары қоғамдық тамақтандыру мекемесін бағалайды.

Сонымен. қоғамдық тамақтану саласында табысты бизнес үшін нарықтарды мұқият оқып, нарықтағы жағдайды түсіну қажет:

1. Нарықтың көлемі қандай?

2. Тұтынушы кім, ол не ойлайды, не айтады?

3. Неге ол жұмсайды?

4. Нарықтық әлеуеті қандай?

5. Қатысушылары кім?

6. Нарықтағы бәсекелестер кім?

Сондықтан, нарық сегменттерін мұқият зерттеп, табысқа жетудің негізгі факторларын анықтап, тиісті маркетингтік стратегияны әр қоғамдық тамақтандыу саланың кәсіпорыны әзірлеу тиіс.

3 Қоғамдық тамақтандыру нарығын сегменттеу үрдісін жетілдіру

3.1 Профайлинг қоғамдық тамақтандыру нарығын маркетингтік

зерттеулердің жаңа бағыты ретінде
Профильдеу ( «Eng «profile» - профиль) - бұл термин ең ақпараттық жеке белгілері, сыртқы түрі сипаттамалары, ауызша емес және ауызша мінез-құлық талдау негізінде адам мінез-құлығын бағалау және болжау психологиялық әдістері мен әдістеме жиынтығын білдіреді [13].

Тұтынуштың мінез-құлығын бағалау және болжамдау жасайтын профильдеу (Fizioprofayling) – бизнес дамытудағы белсенді қолданатын профильдеудің бағыттарының бірі [14].

Маркетингтік зерттеу тұрғысынан профильдеудің осы әдісімен шешілетін міндеттер:

- Клиенттерді зерттеу және клиенттің сипаттамасын жасау;

---