Файл: 1 Азат орта мектебі кмм таырыбы Толеранттылы (тзімділік) деген не.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 08.11.2023
Просмотров: 659
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
СОДЕРЖАНИЕ
Демонстративтік (жасанды) мінез-құлық
Аффективті (қатты ашу-ыза) суицидті мінез-құлық
Білім алушылармен жүргізілетін жұмыс барысы
Білім беру ұйымының бес маманы бір-бірімен тығыз байланыста жұмыс жасайды:
Әлеуметтік педагогтың мәліметтері
Мектеп инспекторының мәліметтері
«Пікірталас – ұрыс емес» жаттығуы
«Интонация» немесе «Дауыс ырғағы» ойыны
«Аспан көк (жұмақ) пен тозақ» жаттығуы
«Мен... айтып салар едім» сөйлемін құрастыру
Жаттығудың аяқталуы «Шеңбер бойынша қол алысу» Сабақтың қорытындысы
«Қауіпті жағдайлар. Сыпайы бас тарту»
«Мен кіммін» серпімділік ойыны
«Мен өткен, осы және келер шақтамын» жаттығуы
«Шеңбер бойымен қошемет» жаттығуы
: «Күйзелістен қалай құтылуға болады?»
«Проблемаларды қиып тастаймын» жаттығуы
Нақты көмек көрсету жаттығулары (SOS!)
«Сенің маған ұнайтын қасиеттерің,..»жаттығуы:
«Жаңбыр жауып тұрғанда мен... туралы ойлаймын» жаттығуы
«Өтініш және менің оған деген қарым-қатынасым»
«Қолымда бардың бәрін беремін» ойыны
«Біз және біздің құқықтарымыз» ұжымдық ойыны
«Мен саған ... тілеймін» жаттығуы
« Қиын жағдайлардан не үйренеміз?»
Ертегіні балалар өздері аяқтайды.
«Ешкім де білмейді...» жаттығуы
«Үшжаңғырық (акустика) жаттығуы»
«Толеранттылық ағашы» қорытынды жаттығуы
«Жан дүниемнің бау–бақшасы» жаттығуы (15 мин.)
Жаттығудың 2-ші бөлімі — арт-терапия.
9-10-11 СЫНЫП БІЛІМ АЛУШЫЛАРЫМЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН ЖҰМЫС ЖОСПАРЫ
Тұлғаның эмоционалды саласы (Эмоциональная сфера личности)
Ынта мен ерік (Мотивация и воля)
Тұлғаның ахуалы (Состояния личности)
Тұлғааралық қарым-қатынас (Межличностные отношения)
«№1 Азат орта мектебі» КММ
Тақырыбы:
«Толеранттылық (төзімділік) деген не?»
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы
Білім беру ұйымдарының білім алушылары арасындағы аутодеструктивті мінез-құлықтың алдын алу
БАҒДАРЛАМАСЫ
Нұр-Сұлтан 2021
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы Ғылыми-әдістемелік кеңесімен баспаға ұсынылды (2021 жылғы 04 қараша № 18 хаттама)
Пікір жазғандар:
Абдрашитова Т.А. – психология ғылымдарының докторы, ЕАГИ профессоры Маханова А.С. – Алматы қаласы, «Зердеш» орта мектебінің педагог-психологы Сақтағанов Б.К. – PhD, Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, Психология, тәрбие және тұлғаны дамыту орталғының жетекші сарапшысы
Білім беру ұйымдарының білім алушылары арасындағы аутодеструктивті мінез-құлықтың алдын алу бағдарламасы. Бағдарлама. – Нұр-Сұлтан:
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2021. – 46 б.
Авторы:
Елшібаева Күлмаш – PhD, профессор
Вероцкая Гүлжан - психология ғылымдарының кандидаты Мирзаканова Жанар - психология ғылымдарының кандидаты
Тәрбиедегі ақаулық, дене жазасының басымдылығы, балада эмоциялық тұрақсыздықтың дамуына, эмоциялық қимыл-қозғалыс деңгейінің жоғарлауына әкелетіні жиі кездеседі. Ата-аналардың тым қаталдығы, олардың өз беделдерін басты орынға қоюы немесе балаға шектен тыс қамқорлық жасау – жасөспірімдерге кері әсерін тигізеді. Көктем, күз мезгілдеріндегі, яғни «құс қайтып, құстар келер» кезеңдеріндегі табиғат құбылысы да адам ағзасына, әсіресе психикаға салмақ салып жатады. Осы тұрғыда білім алушылардың психологиялық ахуалын бақылау, психологиялық түзету жұмысының бағдарламасы әзірленді.
Білім беру ұйымдарындағы педагог-психолог, әлеуметтік педагог, сынып жетекшілері, тәрбие жөніндегі орынбасарларына арналды.
Нұр-Сұлтан 2021
Білім беру ұйымдарының білім алушылары арасындағы аутодеструктивті мінез-құлықтың алдын алу бағдарламасы
Мақсаты:білім алушылардың психикалық саулығын сақтау
Суицидтік іс-әрекетке тікелей себеп - дау-дамайдың пайда болуы. Дау- дамай дегеніміз - белгілі бір адамның маңызды, құнды ұстанымына әсер етуші жағымсыз әрекет, күйзеліс тудыратын жағдай. Бұл жақын адамның қазасы, түсініспеген махаббат, жауапсыз махаббат, жалпы қарым-қатынастың бұзылы және т.б. болуы мүмкін. Басқаларға қарағанда өзін төмен сезіну, айтылған кез- келген сөзді жазғыру сияқты қабылдаудан пайда болған күйзелістен туындайтыны жиі кездеседі.
Кейбір сынып жетекшілері өз міндеттеріне атүсті қарап, баланың басындағы болған жағдаяттан хабарсыз болады, оқушының сабаққа қатсуы мен үлгеріміне бақылау жасамайды. Осындай салғырттық оқушыға қажетті көмекті дер кезінде көрсетіп, тиісті шаралар ұйымдастыруға кедергі келтіреді.
Баланы балағаттау, кемсіту, тіл тигізу, жағдайларын, педагогтар тарапынан психологиялық және дене зорлығын болдырмау мақсатында мектеп әкімшілігі мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынасты қатаң қадағалап, бақылауға алғандары дұрыс.
Психолог-маман мұғалімдер мен ата-аналарға суицидтің не екендігін, оның көрініс беру факторларын, күйзелісте, жабығуда журген балалардың қандай күйде болатындығын жете түсіндіру қажет. Ата-анасына қарсы шығып, шарапқа әуестенген, темекі тартқан, буллинг, төбелескен кез келген жасөспірімнің күйзелісті күйде жүруі әбден мүмкін.
Сонымен қатар жеткіншектерде түпкі ойы өлімге негізделмеген, суицидтік әрекетті қулық ретінде жасау жиі байқалады. Өзінің өлімінің жақындарына қалай әсер ететіні білгісі келу, мысалы, «Менің атым – Қожа» повесіндегі Қожа мен Сұлтан әрекеттері немесе «екінші рет туылам» деген аңғал үмітінің болуы.
Жас суициденттердің басым көпшілігенде өз мүмкіндіктеріне сәйкес келмесе де өздеріне жоғары талап қою жиі кездеседі.
Белгілі бір нақты себептермен баласын рухани және эмоциялық тепе- теңдікпен қамтамасыз ете алмаған отбасы, оның суицидтік әрекет жасауына түрткі болып табылатынын атап өткен жөн. Жасөспірімдердің арасындағы суицидтің 92%-на дейін, отбасындағы келеңсіз жағдайларға байланысты туындайтынын өмір тәжірибесі көрсетіп отыр.
Өз-өзіне қол жұмсау себептері
Көмек іздеу – өзіне қол жұмсауды ойлайтындардың көбісі өлгілері келмейді. Өзін-өзі өлтіруді олар бір нәресеге қол жеткізу үшін құрал ретінде пайдаланады (мысалы,өзіне назар аударту, сүйіспеншілік, махаббат, проблемалардан құтылу, үмітсіздік сезімінен арылу...).
Үмітсіздік – өмір мәнсіз, болашаққа үміт артуға болмайды. Өмірді жақсартуға өзгерістер енгізуге еш үміттің жоқтығы.
Шарасыздық - барлық проблемалар шешілмейтіндей көрінеді. Оларды бір-бірлеп шешуге ойын шоғырландыра алмайды.
Басқа адамның жанын ауыртуға әрекет жасау - «олар әлі өкінетін болады», яғни кек алу.
Проблеманышешу/қашужолы- кейде адам өз-өзіне қол жұмсау арқылы проблемаларын өзімен бірге алып кетіп, отбасына жеңілдік жасаймын деп ойлайды.
Батылдығыменкүшінкөрсету - батыл және күшті адам ғана өз-өзіне қол жұмсауға қабілетті деген ұғым қалыптасқан.
Суицидтік мінез-құлық – суицидтік белсенділіктің-ойдың, талпыныстың, қастандықтың, суицидттік әрекеттер мен өзіне қасірет келтірудің пайда болуы.
Суицидтік мінез-құлық өз мөлшерінде де психоауытқуларсыз, психопаттық мінез-құлықта да өзіне назар аудару мінез-құлқында да кездеседі, соңғысы аса аффективті немесе мінез-құлықтың ауытқу (патохарактерологиялық реакция) кезінде девиантты іс-әрекет формаларының бірі болып табылады.
Суицидтік мінез-құлық төмендегідей типтерге бөлінеді.
Демонстративтік (жасанды) мінез-құлық
Аталған суицидттік мінез-құлық негізінде жасөспірімнің жеке басына және өз проблемаларына ересектердің назарын аударту, өмірінде кездескен ауыр жағдаяттармен күресуге дәрменсіздігін көрсету жатады. Бұл айналасындағылардан өзіне көмек сұраудың бір түрі. Әдетте, мұндай демонстративтік суицидттік мінез-құлық өзіне қасірет келтіру немесе өз өмірін қию мақсатында емес, тек айналасындағыларды қорқыту (мысалы, «Менің атым- Қожа» повесіндегі Сұлтанның әрекеті, Қожаның ойлары, т.б.), жасөспірімдік проблемалардың күрделі екендігін білдіру, ересектердің өздеріне деген көзқарастарының дұрыс еместігін дәлелдеу үшін жасалады. Суицидтік әрекет кезінде
көрсетілетін мінез-құлық көбінесе қан тамырын кесу, залалсыз дәрілерді қабылдау, асылуға талпындығын көрсету түрінде байқалады.
Аффективті (қатты ашу-ыза) суицидті мінез-құлық
Кенеттен пайда болған эмоциялардың әсері негізінде жасалған суицидтік әрекеттер аффективті (қаттыашу-ыза) типке жатады. Мұндай кезде жасөспірім өз әрекеттерін жоспарламай, қызуқандылықпен қимылдайды. Әдетте, ашу-ыза сияқты теріс эмоциялар жетегіндегі жасөспірім асығыс суицидтік әрекеттер жасайды. Аффективті суицидтік мінез-құлық кезінде жасөспірім асылады немесе улы токсинді препараттарды қабылдайды.
Шынайы суицидтік мінез-құлық
Шынайы суицидтік мінез-құлық ойластырылған, жоспарлы әрекеттер арқылы жүзеге асырылады. Жасөспірім суицидтік әрекет жасауға дайындалады. Суицидтік әрекеттердің мұндай типі кезінде жасөспірімдер, әдетте, туыстары мен достарының бәрімен қоштасып, өз өмірін қию себептері түсіндіріліп жазылған хат тастап кетеді. Мұндай әрекеттер түбегейлі ойластырылып жасалғандықтан, өліммен аяқталады. Шынай суицидтік мінез-құлық кезінде жасөспірімдер көбінесе асылады немесе жоғарыдан секіреді.
Өзіне-өзі қол жұмсау – түбегейлі қадам, сондықтан оны орындау туралы шешім бірден қабылданбайды. Оның алдында көбіне ұзақ немесе қысқа мерзімдік қобалжу, ренжу, түңілу, пайда болған кері жағдаятпен күресу және оны шешу жолдарын іздеуге талпыну кезеңі жүреді.
Білім беру ұйымдарының психологтары аутодеструктивті мінез-құлық бойынша ерекше назардағы балалармен (аутодеструктивтімінез-құлық өлшемдерібойыншаанықталған«тәуекел топ») жұмысты әлеуметтік педагогтармен, инспектормен,сынып жетекшілерімен, медбикемен, директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасарымен өзара бірлесіп атқарыланады. Педагогтармен жұмыстың негізгі міндет – балаға қатысты толеранттылықты қалыптастыру, балалармен және ата-аналармен өзара қарым-қатынаста психологиялық