Файл: азастан республикасы денсаулы сатау министрлігі марат оспанов атындаы батыс азастан медицина университеті.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 05.12.2023
Просмотров: 241
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Зерттеудің қорытындысын сөздерді ажырату қисығы түрінде арнайы бланктерге түсіреді, абcцис осі бойынша –сөйлеу қарқындылығы децибелмен, ал ординат осінде – сөйлеуді талдауды пайызбен көрсетеді. Құлақ мүкістігінің түрлерінде сөзді ажырату сызығы бірдей болмайды, бұл дифференциалды-диагностика жүргізгенде өте маңызды.
Кішкентай балаларда, көбінесе ойын аудиометриясы түрінде шартты-қимыл реакциясы қолданылады. Балаларға аудиометр телефоны арқылы берілген дыбысты естігенде тетікті басу керектігі туралы түсіндіріледі, яғни тетікті басқан кезде сурет пайда болады. Алғашқысында қатты дыбыстар беріледі, естігеннен кейін дыбыстың қарқындылығын есту табалдырығын ажыратқанға дейін төмендетеді. Ойын аудиометриясының әртүрлі варианттарын қолдануға болады.
Дыбыстаудан шақырылған потенциалдар әдістері (21 сурет). Дыбыстаудан шақырылған потенциалдардың (ДШП) зерттеу әдісі- акустикалық стимуляциядан пайда болған мидың электрикалық белсенділігін анықтау болып табылады. ДШП -мидың және бұлшық еттің белсенділігінен және электрикалық әсерден пайда болған шудан қажетті сигналдарды тіркейді.
Генератордың орналасу орнына (электрикалық белсенділіктін көзі) және дыбыстаудан шақырылған потенциалдарға жауап сигналының пайда болу уақытына байланысты мынандай топтарға бөлінеді: қысқалатентті, орташалатентті және ұзақлатентті.
21 сурет. Дыбыстаудан шақырылған потенциалдардың түрлері.
Қысқалатентті ДШП электрокохлеографиясында ұлу, есту нервісіндегі және ми бағаны (милық бағандық ДШП) құрылымындағы потенциалды тіркеу, терезенің пайда болу уақыты 1-15 мс. Ортаңғылатенттіде ДШП ішкі имек дененің және мидың біріншілік есту қыртысының потенциалын білдіреді және терезенің пайда болу уақыты 10-50 мс. Ұзақлатентті ДШП бірінші және екіншілік есту қатпарының белсенділігі әсерінен айқындалады және оның тіркелу интервалы 50-400 мс.
2.5.Тимпанометрия
Тимпанометрия - сыртқы есту жолындағы ауалық қысымының (қалыпты көрсеткіші +200-ден -400 ммсу.бағ. дейін) өзгеруіндегі акустикалық кедергісін немесе акустикалық икемділік көрсеткішін тіркеу. Алынған қисықты тимпанограмма деп атайды (22 сурет).
22 сурет- Тимпанометрия
Икемділік – сыртқы есту жолындағы қысымды жоғарылатқанда және төмендеткенде алынған дыбыс қысым деңгейінің салыстырмалы нәтижесі. Дыбыс толқындары дабыл жарғағына жеткенде энергияның бір бөлігі сол жерден шағылысады, кейбір бөліктері ортаңғы құлақ арқылы өтеді, қалған бөлігі жойылады. Шағылысқан толқындардың жиілігі зондталған тонның жиілігіне сәйкес келеді де, бірақта фазасы мен амплитудасында айырмашылықтар болады. Осы айырмашылық өлшемі дабыл жарғағымен ортаңғы құлақ жүйесінің импеданс сипаттамасын береді. Тимпанограмманың ең жоғары икемділік нүктесі дабыл қуысындағы және жабық тұрған сыртқы есту жолындағы қысыммен сәйкес келеді.
Қысым +200 мм су.бағ.дейін жоғарылағанда дабыл жарғағының (ортаңғы құлақтың барлық жүйесі) қаттылығы күрт өседі де, дыбыс энергиясының көп бөлігінің шағылысуына ұласып, дыбыс қысымының жоғарғы деңгейін көрсетеді. Осыдан кейін қысым азайып, дабыл жарғағының икемділігі артады да, тіркелетін дыбыс қысымының көрсеткіші азаяды. +200 мм су.бағ.қысымында тимпанограмманы анықтау біршама референтті мәндегі көрсеткіш, ал сыртқы есту жолының көлемі тимпанограмманың амплитудасына әсер етпейді.
Интерпретациясы. Алғаш рет тимпанометрия туралы еңбектерде кейбір патологияларға тән тимпанограммалардың сипаттамалары болған. Бұл патологияларға талдау жасап, жіктеп Jerger J (1970)., LidenG және қосымша авт., (1970) өздерінің жіктемесін ұсынды. Бұл саладағы ғылыми жұмыстар тимпанограмманың жаңа түрлерін дәлелдеуге, негіздеуге және әртүрлі ерекшеліктерін нақтылауға бағытталған.
Ортаңғы құлақта патология болмай, есту түтігі өзінің қызметін атқарса, дабыл қуысындағы қысым сыртқы ортадағы атмосфералық қысыммен бірдей. Сол себепті сыртқы есту жолындағы ең жоғары икемділіктің қысымы нолге тең болғаны. Бұл нәтиже тимпанограмманың А түрін көрсетеді.
Ортаңғы құлақта сұйықтық немесе дабыл қуысында адгезивті үрдістер болған жағдайда, сыртқы есту жолындағы қысымның және икемділіктің өзгеруіне айтарлықтай ықпал етпейді. Сондықтан тимпанограмма тегіс немесе сәл дөңестеу сызық сияқты болады. Бұл тимпанограмманың В түрі деп белгіленеді.
Евстахитте, мұрын-жұтқыншақ патологиясында және басқа да ауруларда есту түтігінің өткізгіштігі зақымдалып, ортаңғы құлақта теріс қысым пайда болады. Дабыл қуысындағы қысыммен бірдей, сыртқы есту жолындағы қысымды арттыру арқылы, дабыл жарғағының жоғарғы икемділігіне қол жеткізуге болады. Тимпанограмма қалыпты конфигурациясын сақтайды, бірақ оның шарықтау шегі теріс қысымға қарай ығысады. Бұл тимпанограмма С түрі деп аталады.
Жекелеген тыртықтар және дабыл жарғағындағы атрофиялық өзгерістері, икемділігінің өсуіне әсер етеді, бұл жағдай импедансометрдің зондирлеуші тонының жиілігіне байланысты, қисықтық биіктігінің амплитудасының жоғарылауына немесе ең жоғары икемділік аймағында қосымша толқындардың пайда болуымен ерекшелінеді. Оны тимпанограмманың D түрі деп атайды.
Жарақаттан соң, қабыну процесі немесе асептикалық некроздан есту сүйектері тізбегінің ажырауы, дыбыс өткізгіш жүйесінің икемділігін бірден арттырады. Бұл ретте алынған тимпанограмманың конфигурациясы зондталатын тоннан төмен, жиелігі жоғары және әртүрлі. Бірінші жағдайда амплитуда шегі прибордың жұмыстық диапазонын жоғарылатып, тимпанограммасы ажыратылған сызық түрінде кездеседі, оны Ad түрінде көрсетеміз. Жоғары жиілікте қисықтың қосымша шарықтау шегі пайда болады (кейде бірнеше қосымша шарықтау шектері), оны тимпанограмманың Е түрі ретінде белгілейді.
Отосклерозда дабыл жарғағынын қозғалғыштығы сақталады. Үзеңгінің қатаюы дыбыс өткізгіш жүйесіндегі тербелісті біршама төмендетеді, тимпанометрияда қисығының амплитудасы төмендеп, шарықтау шегі тұйықталады. Жіктемеге сәйкес бұл тимпанограмманы As түріне жатқызады (23 сурет).
23 сурет - Тимпанограмма түрлері
Есту сезімталдығының жеке табалдырығын, үстемелікпен қалыпты жағдайдағы 80-90 дБ акустикалық рефлекстің табалдырығы құрайды. Нейросенсорлы кереңдікте дыбыс жоғарылауының үдеу феномені оң мәнді болса, рефлекс табалдырығы біршама төмендейді, есту сезімталдығы 35-60 дБ-ге, ал кейкездеесту сезімталдығы 10-15 дБ-ге жетеді.
Ядроның және бет нервісінің патологиясы зақымданған жағындағы акустикалық рефлекстің төмендеуіне әкеледі. Кондуктивті кереңдік ауру жағындағы акустикалық рефлекстің болмауына алып келеді. Бірақта бұл ерекшілік /белгі/ кездеспейді, үзеңгі бұлшық етінің сіңірінің зақымдалуында және есту сүйекшелерінің ажырауында.
Ретрокохлеарлы патологияда дыбыс жоғарылауының үдеу феномені анықталмайды, себебі есту табалдырығы мен акустикалық рефлекс табалдырығы аралығындағы байланыс қалыпты. VIII бас ми нервісінің невриномасының стимуляция кезінде А ипси және контрлатералды рефлекс зақымдалған жағында анықталмайды.
Трапеция тәрізді дене деңгейіндегі сопақша ми патологиясында ипсилатериалды рефлекс сақталып,ал екі жақтығы контралатералды рефлекс жойылады. Екі жақты қиылысқан және бір жақты қиылыспаған жолдарының көлемді патологиялық процеспен зақымдалуында, сау жағында ипсилатералды рефлекс сақталады, қалған рефлекстер жойылады.
Ретролабиринтті патология диагностикасында акустикалық рефлекстің ыдырау тестісі (reflex decay test) қолданылады. Бұл тестті жүргізу үшін, зерттелетін құлаққа 200 және 1000 Гц жиілігі аралығында, ұзақтығы 10 с төмен емес, қарқындылығы 10 дБ болатын дыбыстар беріледі. Қалыпты жағдайда 10 с ішінде рефлекс амплитудасының тұрақтылығы сақталады немесе 50% ға дейін азаяды.
2.6. Отоакустикалық эммиссия
Ересектер мен жаңа туылған сәбилерде есту қабілетінің сапасы мен бұзылыстарын тексеру үшін отоакустикалық эмиссияны (ОАЭ) тіркеу жүргізіледі. Скрининг бұл әдісінің артықшылығы ерте болатын ауытқуларды уақытылы анықтайды.
Зерттеу барысында есту рецепторынан берілетін акустикалық жауапты тіркейді. Арнайы микрофон арқылы ішкі құлақтағы ұлудың ең әлсіз деген тербелісін ажыратуға болады. Отоакустикалық эмиссия-адамның ішкі құлағындағы ұлудың түкті жасуларының сезімталдығымен байланысты пайда болатын қабілет болып есептеледі. Отоакустикалық эмиссия анықталмаған жағдайда дәрігер науқаста нейросенсорлы құлақ мүкістігі немесе өзгеде бұзылыстың барына күмәнданады.
1948 жылы отоакустикалық эмиссияның қағидаларын алғашқы болып зерттеген Томас Голд. 1978 жылы Дэвид Кемп бұл әдісті тәжірибе жүзінде қолданды. Отоакустикалық эмиссия көпшілікті таңқалдырған зерттеу әдісінің бірі болды, одан алынған нәтижелер ішкі құлақтың «жұмысын» дәл анықтайтын тәсіл болып қабылданды.
Қазіргі таңда ОАЭ дәл, қауіпсіз және көптеген ақпарат беретін бірден-бір нәтижелі әдіс. Қолдану барысында бұл әдіске қарсы көрсеткіш жоқ.
Ғалымдардың санауы бойынша 1000 жаңа туылған сәбиге орташа есеппен 20-40 нәресте есту қабілетінің бұзылысымен және 1-2 бала керең болып келеді. Бұл перзентханада дүниеге келген балалардың аудиологиялық скринингтің маңызын көрсетеді.
Отоакустикалық эмиссияның түрлері. КШОАЭ (кешіктіріп шақырылған отоакустикалық эмиссия) кеңжолақты дыбыс шертпесі әсерінен кейін, ұлу жасушаларының тербелісті қозғалысынан пайда болады (24 сурет).
Нәрестедегі отоакустикалық эмиссияның нәтижелерін тіркеу
Қалыпты Дыбыс қабылдаудың бұзылуы
24сурет– Есту қабілетінің қалыпты және дыбыс қабылдауының бұзылуы
Дыбыс ішкі құлаққа жетіп және қайта /кері/ қайту үшін белгілі бір уақыт қажет. Бұл сигнал сыртқы есту жолында пайда болып, аз үзіліспен қалыптасады.
ЖКБЭ (жиілік көрсеткішінің бұрмалану эмиссиясы) есту жолына таза дыбыстардың (жиілігі f1 және f2) әсер етуі арқылы қалыптасады.
Ұлудың ерекшелігі: оның линиялық емес қасиеті, сондықтан акустикалық тоннан басқа құлақта бұрмалану пайда болуы мүмкін. Арнайы құрал арқылы ең қуатты сигнал беріледі.
Орындалу реттілігі: ОАЭ үшін арнайы медициналық құрылғылар (отоакустикалық эмиссия тіркеу жүйесі) пайдаланылады. Процедураның ұзақтығы бірнеше секунд. Зерттеу барысында құлаққа зондқа қосылған микрофон (немесе телефон) енгізіледі.
Кешіктіріп шақырылған отоакустикалық эмиссия тесттін жүргізу үшін бірканалды зонды бар құрылғы пайдаланылады.
Жиілік көрсеткішінің бұрмалану эмиссиясы тесттін жүргізу үшін екіканалды зонды бар құрылғы қолданылады.
Бірінші кезекте бір құлақты, содан соң екінші құлақ зерттеледі.
Сыртқы есту жолы тығыз жабылады да, тетіктің көмегімен аппаратты іске қосады.
Скринингтен алынған нәтижелер компьютердің экранынан көрсетіледі және прибордың жадында сақталады.
Жоғарыда көрсетілген зерттеу әдістері практикада үлкен қолданысқа ие, есту анализаторының қызметін бағалауда, атап айтқанда құлақ мүкістігінің дәрежесін, ерекшелігін және дыбыс анализаторының зақымдалған жерін анықтауда басты рөл атқарады.
2.7. Вестибулометрия
Вестибулометрия дегеніміз кординациялық сынама арқылы организмнің тепе-теңдікті сақтау қызметін тексеру.
Вестибулярлы аппаратты зерттеу барысында, ең алдымен (зерттеу кезінде немесе анамнезінде) спонтанды бұзылыстардың бар-жоқтығын анықтау керек. Оларға: бас айналу, жүректің айнуы немесе құсу, спонтанды нистагм, статиканың және жүрістің бұзылуы жатады.
Вестибулярлы аппараттың бұзылысы бас айналумен ерекшеленеді,ол айналадағы заттардың немесе науқастың өзінің осі бойынша денесінің айналуымен сипатталады. Бастың айналуы, басты бұрған кезде күшейіп, тепе-теңдігі бұзылып, құсу, лоқсу пайда болып, науқас бір орынында қозғалыссыз жатады. Вестибуляр аппарат тітіркенуінде спонтанды нистагм ауру құлақ жаққа, тежелуінде - сау жаққа қарай бағытталады. Спонтанды нистагмды анықтау үшін науқастың көз деңгейінен 60 см қашықтықта, дәрігер сұқ саусағын қарсы қойып соған қарай қарауын сұрайды да, қолын оңға және солға қарай қозғайды. Спонтанды нистагм 15-20 күнге дейін сақталады, содан кейін біртіндеп азаяды.
Тепе-теңдіктің бұзылысын анықтау үшін Ромберг (статикалық бұзылыс) және жүру сынамасын (көзді ашып және жұмып жүру, флангалы жүріс) қолданады. Вестибуляр аппараттың зақымдануында ауытқу немесе құлау нистагмның баяу компоненті жағына бағытталады, ал мишық зақымдалғанда бұл ауытқулар үнемі абсцесс жағында анықталады. Вестибулярлы зақымдану кезінде Ромберг сынамасында басын бұрған кезде ауытқу немесе құлау бағыты өзгереді. Ал мишық зақымдалғанда өзгермейді. Мишық зақымдалған кезде қанатты /флангалық/ жүрісті орындау кезінде, ауру жағына қозғалуы қиын немесе науқас зақымдалған жағына қарай құлайды. Сұқ саусақ сынамасында, науқас дәрігерге қарсы отырып, екі қолын алға созып, сұқ саусағын дәрігердің сұқ саусағына тигізеді. Бұл сынаманы алғашқысында көзін ашып, содан кейін көзін жауып орындайды. Вестибуляр аппарат зақымданғанда, науқастың екі қолыда баяу компоненті нистагмның жағына қарай ауытқиды. Мишық абсцесінде зақымдамдалған жағындағы бір қолы ауытқиды. Саусақ-мұрын сынамасында (науқас алдымен ашық, содан кейін жабық көзімен екі қолдың сұқ саусағын мұрын ұшына кезекпен тигізуі тиіс), осы ауытқу заңдылықтары сақталады. Мишықтың зақымдануына адиадохокинез белгісі анықталады. Қалыпты жағдайда екі қолымен супинация және пронацияны еркін жасайды. Адиадохокинез ауру жақтағы қол қозғалысының қалыс қалуымен сипатталады.