Файл: араанды аласы білім блімі Келісілді Бекітемін араанды аласыны білім араанды аласыны білім блімі.docx

Менің болжамым	Мәтін тақырыбы және көтерілген мәселе
Тақырып:	Тақырып:
Мәселе:	Мәселе:

---

3. Сұраққа жауап беріңіз.

- Сіздің болжамыңыз мәтін мазмұнымен сәйкес келді ме? Неге?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Айтылым

4. «Күлтегін жыры» ескерткіші жайында ауызекі стильде хабарлама айт. Хабарламада берілген сөздер мен сөз тіркестерін қолданыңыз:дербес, сюжет, қаған, әскери жорықтар, мәңгілік ел, асыл текті
ІІ – нұсқа
ТЫҢДАЛЫМ. Мәтінді мұқият тыңдаңыз, тапсырмаларды орындаңыз.

Көне Түркі жазуының құпиясын ашқан даниялық ғалым Вильгельм Томсен болатын (1893 жылы бастап). Кейін орыс түркітанушылары аударып, көп зерттеді. Оған 20 ғасырда Түркі елдерінің ғалымдары – татар, өзбек, түрік, қазақ, әзірбайжан зерттеушілері қосылды. Кейде «руна (руникалық) жазулары» деп аталады. Оның себебі жазудың құпиясы ашылмай тұрғанда, бұл жазулар бір қарағанда ежелгі скандинавия халықтарының жазбаларына ұқсайтын еді. Алайда ғылыми зерттеулер Түркі жазулары екенін анықтады. Томсен ең алғаш рет «Түрк» және «Теңрі» сөздерінен бастап оқыған екен. Бұл жазулардың жалпы көлемі ұзақ. Қазіргі өлшеммен алғанда орта көлемдегі кітапты құрайды. Көптеген тарихи, мәдени, жағраппиялық, саяси деректер бар, сол кездегі халықтың өмірінен, таным-түсінігінен, дүниетанымы мен салт-дәстүрінен хабар береді. Тарихи оқиғалар тізбегі Ұлы қағандардың жорықтары жыраулық-жорықтық үлгідегі әдемі, көркем тілмен баяндалған. Сондықтан көптеген зерттеушілер оларды көркем шығармаларға жатқызады. Жазбаларды Көне Түркілер мен Көк Түркілер дәуіріндегі болған оқиғалар сипатталып, географиялық атаулар, сол кездегі тайпалардың атаулары мен орналасу, таралу аймағы көрінеді. Өкініштісі, Түркі жазба ескерткіштері манихейшіл Ұйғырқағандығыкезіндеаяусызқиратылған.

1. 
   Берілген сөздер мен сөз тіркестері арқылы тақырыпты, көтерілетін мәселені болжаңыз. Себебін түсіндіріңіз. Өз жауабыңызды бірінші бағанға жазыңыз.
   

Ұсынылатын сөздер мен дәйексөздер: зерттеу,Түркі елдерінің,жазу, оқиғалар тізбегі, географиялық атаулар

---

2. 
   Мәтінді тыңдап, тақырыбы мен көтерілген мәселені кестенің екінші бағанына жазыңыз.
   

Менің болжамым	Мәтін тақырыбы және көтерілген мәселе
Тақырып:	Тақырып:
Мәселе:	Мәселе:

3. Сұраққа жауап беріңіз.

- Сіздің болжамыңыз мәтін мазмұнымен сәйкес келді ме? Неге?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Айтылым

4. «Тасқа қашалған армандар» тақырыбында өз пікіріңізді білдіріңіз, берілген сөздер мен өздік етісті қолданыңыз

Берілген сөздер мен сөз тіркестерін қолданыңыз:көшірме, нұсқа, құлыптас, қашап жазу, көне түркі, жазба ескерткіштері

Бағалау критерийі	Тапсырма	Дескриптор	Балл
Фразалар мен дәйексөздерге сүйеніп, тақырып пенкөтерілетін мәселені болжайды	1-2-3	- Кілт сөздер арқылы тақырыпты болжайды - Дәйек сөздер арқылы мәтінде айтылған мәселеге болжам жасайды - Мәтіннің тақырыбын анықтайды - Мәтін мазмұны бойынша көтерілген мәселені нақтылайды - сұраққа жауапбереді.	1 1 1 1 1
Сөздерді қолданып, мақсатты аудиторияға сай ауызша мәтіндер құрастырады	4	- берілген сөздер мен сөз тіркесін қолданады - өздік етісті тиімді қолданады - ойын жүйелі жеткізеді - стиль мен жанр ерекшелігін сақтайды - ауызша мәтін құрайды	1 1 1 1 1
Барлығы			10

9 сынып.

---

1-тоқсан. «Жолың болсын, жолаушы» бөлімі бойынша жиынтық бағала
Оқу мақсаты: 9.3.4.1.Мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшелігін салыстырып, талдау

жасау

9.4.3.1. Жазба жұмыстарында афоризмдерді тиімді қолданып жазу
Бағалау критерийі: Білім алушы:

• 
  Мәтіндердің стилін, жанрлық ерекшелігін ажыратады
  
• 
  Жазба жұмысында афоризмдерді қолданады
  

Ойлау дағдыларының деңгейі: Қолдану, Жоғары деңгей деңгейлері

Сөйлеу әрекетінің түрлері: Оқылым, Жазылым

Орындау уақыты: 20 минут
І – нұсқа
Оқылым.

1-тапсырма. Мәтіндерді оқып, стилін, жанрын салыстырыңыз.
І мәтін

Жолдар, жолдар, қиялды алып қашып,
Қырлардың қырқасынан қалыпты асып.
Келеді тұтқын етіп сырлы ақынын,
Сансыз арман тұс-тұстан торып, қашып.
Жолдар – жолдар, алысқа жетелейді,
Кейде оралып, ал кейде төтелейді.
Кей жолдар таспадай боп тартылғанмен,
Япыр-ау, үмітіңді өтемейді.
Жолдар – жолдар, бесіктей тербетеді,
Қария шындарға да өрлетеді.
Кей жолда басқан аяқ кері кетіп,
Самайдан тарау–тарау тер кетеді.
О, жолдар, соқпағыңдай арыстанның,
Өзінде озған талай жарысқан күн.
Сан тағдырды өзінде тоғыстырып,
Сан арманмен өзінде табысқанмын.
ІІ мәтін
Жол – кеше мен бүгінгінің, бүгін мен ертеңнің арасын жалғап тұрған бейнелі сөз. Жол – ұрпақ көшінің үмітті болашағы. Ендеше, ата-анаңның ақ батасын алып жолға шық, жас досым!

Жолаушы тасымалы көлікпен жолаушылар тасымалдау жұмысы. Жолаушы тасымалы магистральдық және қала көліктерімен жүзеге асырылады. Жолаушы тасымалы қашықтығы мен жылдамдығына және көлік түрлерінің ерекшелігіне қарай ажыратылады. Темір жол көлігінде тасымалдау қашықтығына байланысты ол жергілікті жолаушы тасымалы, қала маңындағы жолаушы тасымалы, алыс қашықтықтық жолаушы тасымалы, болып, жылдамдығына қарай жай жолаушы тасымалы және жүрдек жолаушы тасымалы болып бөлінеді.
2-тапсырма. Берілген кестені толтырыңыз.

1-мәтін	2-мәтін
Стилі
Жанры
Ұқсастығы
Айырмашылғы

---

3-тапсырма. «Менің алғашқы сапарым» тақырыбында берілген афоризмді қолдана отырып, эссе жаз.
Афоризмдер:

1. Ай жүр, аман жүр.
2. Жол сұрамай жолға шықпа.

3. Білем десең, көре бер.

4. Көрем десең, жүре бер.
ІІ – нұсқа
Оқылым.

1-тапсырма. Мәтіндерді оқып, стилін, жанрын салыстырыңыз.
І мәтін
Қыран бізді көтеріп биіктеді,
Бұлт ішінде ойнаған киік пе еді.
Бөлендім кең даламда бір рахатқа,
Салқын лепті самалың сүйіп тегі.
Алдымнан қыр көтеріп шықты гүлін,
Шалқиды көңіл ғажап тіпті бүгін.
Үстінен ақ бұлттарды лақтырады,
Көрсетіп күз - алыптар мықтылығын.
Артымызда қап жатыр шаңдақ белең,
Қиял алыс, ақ күспен самғап келем.
Күбір-күбір ішімнен сыр толғаймын.
Шабыт келсе қонысты тандап па өлең.
Балқаш жатыр сырласып даласымен,
Құшағыма сан қысып алатын ем,
Қиқулаған шағала сабап өтті
Жал-жал әппақ толқынның қанатымен.
Көзінен қыраттардың сағым ұшты,
Шертеді бір ғажайып сағынышты.
Сезді ме әдейі аңсап келгенімді,
Кеудемді кең даланың әні құшты.
ІІ мәтін

Ағам- болашақ қаржыгер. Ол «Болшақ» бағдарламасы бойынша шетелде оқиды. Ол жазғы демалыста үйге келді. Бүгін қайтадан оқуына кетеді. Ағам отыратын ұшақ бүгін кешкі алтыда ұшады. Біз отбасымызбен ағамды шығарып салу үшін әуежайға келдік. Әуежайда әрлі-берлі жүрген адам көп екен. Біреулер келіп, біреулер кетіп жатыр.

Әуежайдың екінші қабатына көтерілдік. Ағам жүк тексеретін орынға сөмкелерін тапсырды.

«Сапарың сәтті болсын, құлыным!» - деді анам. Біз ағаммен қимай қоштастық.

1-мәтін	2-мәтін
Стилі
Жанры
Ұқсастығы
Айырмашылғы

3-тапсырма. Берілген афоризмді қолданып, жолаушының бір күнін сипаттап жаз.
Афоризмдер:

1.Жолға шықсаң, жолдасыңды сайлап шық.

---