ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.01.2024
Просмотров: 1774
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Педагогикалық технологиялардың қызметтері.
Көлтеген ғылыми-педагогикалық еңбектер мен зерттеулер өсіп келе жатқан адамның іс-әрекет тәсілдері мен тұлғаны қалыптастыруда мұғалім рөлінің анағұрлым жоғарлауына байланысты әрбір баланың потенциадды мумкіндіктерін ашып көрсетуге бағытталған, күнды идеялармен таныстыратын туындаған көлемді педагогикалық технологияларды зерттеудің қажеттілігін көрсетеді.
Педагогикалық технологиялар туралы толық түсінік алу ұшін С.С. Кашлев ұсынған, олардың мүмкіндік қызметтерін кейбір толықтырулармен қарастырамыз:
1) Педагогикалық технологияның ұйымдастырушылық іс-
әректтік қызметі ұсынады:
- педагогтын педагогикалық процестің әрбір бөлігінде нақты
немен айналысуын анықгайтын, ұйымдастырушылық іс-
әрекетін;
365
- баланың педагогикалық процестің әрбір бөлігінде не істеу керектігін
нақтылайтын педагогтың ұйымдастырумен болатын іс-әрекетін;
- педагог пен баланың бірлескен іс-әрекетінің өзара ұйымдастырылуын;
- баланың өзіндік белсенділігін дамытатын өзінің іс-әрекетін
ұйымдастыру;
2) Педагогикалық технологияның дәйектілік қызметін бейнелейді:
- педагогикалық процестің шынайы жағдайын диагностикалау;
- педагогикалық процеске қатысушылардың мүмкін нәтижелерін алдын
ала көру;
- педагогикалық әрекеттестікті үлгілеу;
- педагогикалық технологияны жүзеге асыру процесіңде бала мен
педагогтың даму деңгейін болжау;
3) Педагогикалық технологияның қатынастық қызметі ұсынады:
- мұғалім мен оқушының қатынастық мүмкіндіктерін дамытуды;
- педагогиқалық процеске қатысушылардың, мұғалім мен оқушының
арасында ақпарат алмастыруды;
- педагог пен тәрбиеленушінің өзара түсіністік жағдайын жасауды;
- балалар арасындағы интерактивті қатынас үшін жағдай жасауды;
- педагогтар мен ата-аналардың қатынастық іс-әрекетін;
4) Педагогикалық технологияның рефлексиялық қызметі
қамтамасыз етеді:
- педагог пен баланың өзінің тұлғалық өсуін жете түсінуін;
- педагогикалық әрекеттестік нәтижесін объективті бағалауын;
- әрекеттестік тәжірибесін саналы түсінуі мен меңгеруін;
- педагогикалық процеске қатысушылардың іс-әрекетін өзіндік талдауын,
өзіңдік бағалауын;
- даму себептері мен жағдайын белгілеуін;
5) Педагогикалық технологияның дамытушылық қызметі
қорытындыланады:
- бала мен педагогтың дамуына қажетті жағдай жасаумен;
- оқушы мен мұғалімнің өзін-өзі дамыту құралдарын қамтамасыз етумен;
- әрбір баланың потенциалды мүмкіндігінің дамуын;
- педагогтың кәсіби шеберлігінің дамуын.
Жалпы алғанда, педагогикалық технологиялардың негізгі қызметі педагогикалық процеске қатысушылардың іс-әрекетін өзгерту мен жаңадан жасаудың жүйелі құралы ретінде тұлғаның даму міндеттерін нәтижелі шешу, процесті басқарудың сапасын көтеру болып табылады.
366
Тұтас педагогикалық процесс теориясы педагогикалық
технологияны пайдаланулың әдіснамалық негізі.
Кез-келген педагогикалық технология әдіснамалық, философиялық теория негізінде дайындалады. Қазіргі кезеңдегі педагогикалық технологиялардың көпшілігі оқушылардың тұлғасын жоғары құндылық ретіңде жағымды қабылдауда, өзара әрекеттестікте теңдік қалыпта, сенімге кіруде көрінетін ізгілікті бағытты бейнелейді.
Н.Н. Хан педагогикалық тұрғыдан дұрыс құрастырылған технологияның маңызына ерекше көңіл аудара отырып, «педагогикалық технология педагогикалық процестің тұжырымдамасына сәйкес байланысты болуы керек; оның бір деңгейін (технологиялық) көрсетуі; технология оқу-тәрбие процесі, оның мәнді ерекшелігін жүзеге асыруға арналған, яғни оның құралдар жиынтығы болып табылуы, оқыту технологиясының құрылымы оқу процесінің тұп нұсқалы жобасы болуы; яғни қатысушылардың бірлескен іс-әрекетін ұйымдастыру мен жүзеге асыруға байланысты, педагогикалық технология құралдар жиынтығын мұғалімнің, оқушының да меңгеруін талап етуі; педагогикалық дұрыс құрастырылған технология оқу-тәрбие процесінің тиімділігін, педагог пен оқушының шығармашылығын арттыруға тиіс» - деп көрсетеді (13).
Педагогикалық процесс анықтамасынан оқушылардың тұлға болып қалыптасуының шарты болып табылатын педагогикалық процестің оқу мен оқудан тыс бірлігінің қажеттілігі туындайды. Барлық қоғамдық қатынастардың жиынтығы ретінде басқа адамдармен ынтымақтастық оқушылар үшін іс-әрекеттің алуан түрлерінің тәсілдерін тезірек меңгерудің, тұлға болып қалыптасудың шарты болып саналады.
Педагогикалық процесс жүйе астынан тұрады («педагогтар-оқушылар», «оқушылар-оқушылар», «пән мұғалімі — оқушылар» және т.б.). Бірақ, тұтастық барлық жүйе астының тығыз өзара әрекеттестігін талап етеді. Н.Д. Хмельдің пікірінше, педагогикалық процесс «егер субъектінің өзара әрекеттестігі ретінде арнайы ұйымдастырылған іс-әрекеті болса, тұтас құбылыс ретінде көрінуі керек». Тұтас педагогикалық процесте педагогикалық технологияларды пайдалануда субъектілердің әрекеттестігімен арнайы ұйымдастырлған іс-әрекетке байланысты оның барлық жүйе асты жұмыс істейді.
Н.Д: Хмельдің педагогикалық технологияның мәнін ашып түсіңдіруінен педагогикалық зерттеулердің технологиясын көрсететін төмеңдегі критериилер негізделген:а) түпкі ойдың тұжырымдылығы;
367
ә) зерттеушілердің айқын әдіснамалық бағыты;
б) нақты педагогикалық құбылыстарға жүйелілік тұрғыдан қарауы;
в) технологияда педагогикалық процестің екі жақты сипатының бейнеленуі;
г) педагогикалық процесте субъектілер және олардың өзара әрекеттестік орнының анықталуы;
д) алынған нәтижелердің диагностикалығы;
е) кез-келген оку-тәрбие мекемелерінің жұмыс жағдайында технологияның өндірістігі;
Бұл критериелердің барлығына ғалымның тұтас педагогикалык процесті жүзеге асыру технологиясы сәйкес келеді.
Қазақстан ғалымы дайындаған педагогикалық процесс теориясы (бұл процестің мәні, құрылымы, заңдылықтары, қозғаушы күштері, қозғалтқыш және тәрбиелік механизмдері т.б.) тәрбиелеу мен оқыту технологиясының әдіснамалық негізі болып табылады.
Бұл технологияның шынайы іске асырылған 20-шы жылдар ғалымдарының (Н.Н. Крупская, А.С. Макаренко, С.Т. Шацкий) педагогикалық ізденістерінен бастау алған, 80-90-шы жылдары жаңашыл педагогтар (Ш.А. Амонашвили, В.Ф. Шаталов, С.Н. Лысенкова және т.б,) тәжірибесінде жалғасын тапкан, мектептерде оқушылардың ұжымдық шығармашылық жұмыстарын ұйымдастыруда теориялық дәлелденген және практикада қабылданған (В.Н. Дъяченко, Ғ.М. Құсайынов, Н.Н. Хан және т.б.) ынтымақтастық педагогикасы болып табылады. Мұғалімдердің педагогикалық технологияны тиімді қолдануы оның кәсіби іс-әрекет объектісінің заңдары мен заңдылықтарын, қозғаушы күші мен механизмдердің терең және негізді түрде білуіне тікелей байланысты. Мұғалім педагогикалық процесті жүзеге асыру теориясымен технологиясын меңгере отырып, іс-әрекет пен қатынасты (өзара әрекеттестікті) алдын-ала дайындалған оқушылармен (отбасыңда) ғана емес, бүкіл сыныппен ұйымдастыра алады. Басқа қазіргі педагогикалық технологиялар мұғалімдер арқылы осы технологияға негізделіп (мысалы проблемалық оқыту, ойын арқылы оқыту және т.б.) «құрастырылуы» мүмкін.
Жалпы алғанда, педагогикалық технология түрлерін таңдау білім беру саясатына, білім беру реформасына, дидактикалық тұжырымдамаға немесе оқыту теориясы, мақсаты мен тәрбиелеу және оқыту міндеттеріне, педагогтың кәсіби және жеке-тұлғалық қасиеттеріне, әдіснамалық бағытына
368
байланысты жүзеге асырылады.
Өзін-өзі бақылау сұрақтары
1. «Теория» ұғымына анықтама беріңіз.
2. «Оқыту әдістері» ұғымына анықтама берініз.
3. «Оқыту әдістемесі» ұғымын сипаттаңыз.
4. Оқыту технологиясының мәнін ашып көрсетіңіз.
5. Педагогикалық технологияға анықтама беріңіз.
6. «Теория», «әдістер», «әдістеме», «технология», «педагогикалық технология» ұғымдарының арақаттынасы қандай?
7. Дәстүрлі оқыту технологиясының тұжырымдамалық негіздерін атаңыз.
8. Дәстүрлі оқыту технологиясының жағымды және жағымсыз жақтарын атап көрсетіңіз.
9. Өндірістік технология педагогикалық технологиядан немен ажыратылады?
10. «Мониторинг» ұғымының мәнін ашып көрсетіңіз.
Әдебиеттер
1. Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. М. 1989.
2. Монахов В.М. Технологические основы проектирования, конструирования учебного процесса. Волгоград. 1995.
3. Пидкасистый П.И. Педагогика Учеб.пособие, М.: 1998.
4. Гузеев В.В. Методы и организационные формы обучения. Серия "Системные основания образовательных технологий", М., 2001.
5. Хайруллин Г.Т.Технология и техника взаимодействия. Хунджад. 1998.
6. Хмель Н.Д. Теория и технология реализации целостного педагогического процесса: Учебное пособие. Алматы: АГУ им. Абая. 2002.
7. Коменский Я.А. Великая дидактика. // Избр. Пед.Соч. в 2 т. М. 1982 г.
8. Кушнир А.М. Не спрашивай, а делай. // Школьные технологии, 1996.
9. Левитес Д.Г. Практика обучения: современные образовательные технологии. М., Воронеж, 1998.
10. Безрукова В.С. Образовательные технологии: ориентиры для выбора,
369
11Директор школы, № 8.11. Селевко Г.К.Современные образовательные технологии: учебное пособие, М., 1998.
12. Кашлев С.С. Современные технологии педагогического процесса: пособие для педагогов, Минск, 2002.
13. Хан Н.Н. Сотрудничество в педагогическом процессе школы. Алматы, 1997.
14. Амонашвили Ш.А. Личностно-гуманная основа педагогического процесса. Минск.1990.
15. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования. Уч. пособие. Под ред. Е.С. Полат. 2000.
16. Ксензова Г.Ю. Перспективные школьные технологии: Уч. метод. пособие.- М. 2001.
17. Педагогические технологии: учеб. пос. для студ. пед. специальностей. Под ред. Кукушина В.С.
Өзді
гінен орындайтын тапсырмалар
1. Ғылыми әдебиеттерден «технология», «педагогикалық технология», «тұтас педагогикалық процесс» ұғымдарын жазып алып, салыстырмалы талдау жасау.
2. Хмельдің «Теория и технология реализации целостного педагогического процесса» кітабы бойынша тұтас педагогикалық процесс тұжырымдамасына конспект жасаңыз.
3. Беспальконың «Слагаемые педагогической технологии» кітабы бойынша қысқаша конспект жасаңыз.
4. Педагогикалық технологияның түрлері туралы кесте, сызбанұсқа құрастыру.
5. Жоғары оқу орындарына арналған Н.В. Бордовская, А.А.Реанның «Педагогика» оқулығындағы «XX ғасырдың инновациялық білім беру жүйелері» материалдарымен танысу.
6. «Қазіргі кезеңдегі педагогикалық технологиялар» мәселесіне арналған жаңа басылымдар туралы мәліметтер дайындап, аннотациялық картотека жасаңыз.
Рефераттық тақырыптар
1. Педагогикалық технологиялар және ұстаз шеберлігі.
2. Ұжымдық - танымдық іс-әрекет технологиясы.
3. Педагогикалық технологияның тұтас тұлғаны қалыптастырудағы рөлі.
4. Тұлғалық-бағдарлық білім беру технологиясы.
5. Ынтымақтастық технологиясы: өзара қарым-қатынас стилі.
370
6. Интерактивті ойындар технологиясы.
7. Тұтас педагогикалық процесті іске асыру технологиясы.
8. Қазіргі кезеңдегі педагогикалық технологиялардың негізгі қызметтері.
9. Педагогикалық технологиялардың негізгі сипаттамасы.
10. Авторлық әдістемелер мен технологияны жобалау және енгізу бойынша инновациялық мектептер мен пән мұғалімдерінің шығармашылық іс-әрекеттері.
11. Дамыта оқыту технологиясы.
371
Үшінші модуль.
Мектептің тұтас педагогикалық процесін басқару
3.1 Мектеп ішілік басқару және оны әдістемелік жабдықтау
Мақсаты: білім беру жүйесі мен оқу орындарының қызметін және олардың даму жолдарын реттейтін маңызды нормативтік құжаттарды зерттеу.
Міндеттері:
а) Білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі принциптеріне сипаттама беру және Қазақстан Республикасы білім беру орындарының қызметтерін ашып көрсету.
ә) Білім беру стандарттары мен олардың негізгі қызметтерінің мәнін ашу.
в) Республикадағы орта білім беру жүйесінің маңызды жақтары мен даму барысын көрсету.
Жоспар:
1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы»3аңы.