Ықтималдық негізінде іріктеу – бұл жерде, жиынтықтың әр мүшесінің таңдалу мүмкіндігі бірдей болады, Мысалы жалпы тұрғындардың кез келгенінің таңдалу мүмкіндігі. Ықтималды негізде іріктеу бірнеше түрге бөлінеді:

 Кездейсоқ негізде - берілген сан кездейсоқ түрде толығымен таңдалады. Мысалы, лоторея сияқты.

 Жүйелі негізде - халықтың әрбір n-ші элементі таңдалады. Мысалы, 1000 адамның әрбір 5-шісі таңдалса, сонда зерттеуге 200 респондент іріктелініп алынған болады.

 Кездейсоқ бӛлшектелінген негізде - популяция сегменттерге бөлінеді, мысалы, университеттің жұмысшыларын академиялық және әкімшілік жұмысшылар деп бөлуге болады. Содан кейін әр топтың кездейсоқ саны таңдалады.

 Кластер негізінде - белгілі бір кіші топ кездейсоқ түрде таңдалады. Кластердің ерекшелігі бұл жерде бір іріктемеде бірнеше респонденттерден құралған топтың таңдалуында. Ықтималды емес негізде іріктеу - популяцияның таңдау мүмкіндігі бірдей болмайды; оның орнына таңдау кейбір факторларға байланысты болады.

 Қолайлылық - белгілі бір уақытта болу, мысалы асханада түскі ас кезінде.

 Мақсатты - адамдарды әдейі таңдауға болады, өйткені олардың көзқарастары осы мәселеге қатысты. Яғни осы зерттеліп жатқан мәселеге қатысы бар адамдардан ғана іріктеу жүргізу.

 Квота - популяцияда кіші топтар бар деген болжам жасалды, ал респонденттердің квотасы осы әртүрлілікті көрсету үшін таңдалды.
№ 12 Лекция тақырыбы: Зерттеу әдістерін таңдау, мәліметтер

жинау

1 деңгейлі сұрақтар (20 ұпай)

1. Зерттеу әдістерін күшті және әлсіз жақтарына қарай таңдау мәні мен

маңызын ашып көрсетіңіз.

Зерттеу әдістері	Күшті жақтары	Әлсіз жақтары
Пікір жинау (Opinion)	Байланыстарды зерттеуге, болжамды зерттеуге ыңғайлы; Үлкен көлемді үлгіні немесе мәліметтерді қолдана алады; Әдістемелік жағынан қолдануға қарапайым әдісі; Мәліметтерді талдаудың көптеген түрлерін қолдануға болады.	Пікір -ол факт емес, яғни әрбір адамның пікірі немесе көз қарасы шындықтан өзгеше болуы мүмкін; Әдістеме сауалнама құралында және адамдардың сұрақтарға бейімділігінде бейтараптыққа ие; Уақыт өте келе пікірлер тұрақсыз, ал топ пікірін жинақтап, талдау қиынға соғу мүмкін, себебі әр адамның пікірі әртүрлі болып шығуы мүмкін; Зерттеудің этикалық талабы да өте күшті, себебі жеке адамдардан көптеген рұқсат алуға тура келуі мүмкін.
Эмпирикалық (Empirical)	- Пікірлерге емес, фактілерге негізделеді;	- Жалпы, жағдайлардың тек аз ғана бөлігін егжей-тегжейлі
	Нақты мінез-құлықты талдауға, фактілерді табуға және шындықты іздеуге жақсы сәйкес келеді; Зерттеушінің белсенді қатысуын талап етеді; Кейс-стади және далалық зерттеулерге кең мазмұн береді; Зертханалық зерттеулерде ең көп бақылауды қамтамасыз етеді; Ойын және модельдеу сияқты күрделі математикалық әдістерді қолдана алады.	зерттеуге болады және осы оқшау жағдайлардан жалпылау мүмкіндігі шектеулі болады; Қазіргі уақытпен шектелген және көп уақытты қажет ететін әдіс; Далалық зерттеулер тәжірибелік дизайнға ие, бірақ бақылау жоқ; Зертханада эксперименттік дизайн және бақылау бар, бірақ бірнеше себептер бойынша бақылаулар жеткіліксіз болуы мүмкін.
Мұрағаттық зерттеу (Archival)	Деректерді, құжаттарды, тарихи талдауды, нақты дәлелдерді жинауды, трендтерді экстраполяциялауды және т.б. талдауға өте ыңғайлы; Тексерілген және көбінесе нақты ақпаратқа қол жеткізу мүмкіндігі. Қажетті ақпарат табылса, жылдам зерттеу жүргізу мүмкіндігі бар.	Таңдау аздығы - тек белгілі бір заттар ғана жазылады, мысалы, тек ақ көбелектердің өсу жағдайы бар, ал қалғандары жоқ болуы мүмкін; Селективті зерттеу- тек бар мәліметтерден пайдалану мүмкіндігі; Зерттеуге қажетті көп нәрселер жоғалып, жарияланбай қалуы мүмкін және т.с.с. іріктеп алу - іріктеу қателіктері болуы мүмкін; Кемшіліктерді толтыру – редакциялау қажет. Алдыңғы зерттеушілердің субъективті пікірлері мен зерттеу кемшіліктері болуы мүмкін.
Аналитикалық зерттеу (Analytic)	Қосымша деректерді іздеудің қажеті жоқ, бар деректерден максималды нәтижелер алуға болады; Аналитикалық зерттеулер тек қолда бар мәліметтермен шектелмейді, яғни аналитикалық жолмен қажетті мәліметтерді қалыптастыруға болады; Ол қиял мен шығармашылық үшін кең ауқымды мүмкіндіктерді қамтамасыз етеді; логика, философия, операциялық зерттеу әдістерін қолдануға жақсы сәйкес келеді.	Бұл зерттеу әдісін сынға алу қиын. Яғни тексеру қиын болу мүмкін. Сирек кездесетін бірінші деңгейдегі ақыл-ой қабілеттерін қажет етеді, яғни зерттеушінің аналитикалық қабілеттерінің жоғары болуын талап етеді. Ол логикалық қателерге ұшырауы мүмкін, мысалы семантика мәселелері және т.б. маңызды емес проблемаларға назар аударылып, адасуға жол берілуі мүмкін. Тек теория жасай алады, ешқашан дәлелдемейді.

---

2 деңгейлі сұрақтар (30 ұпай)

2. Мәліметтерді жинауда құрылымданған және құрылымданбаған

мәліметтердің айырмашылықтарын талдаңыз.

Мәліметтерді жинау және талдау әдістерін қарастырғанда ең алдымен, екі түрлі деректерді ажырату керек: 1)Құрылымданған деректер (Structured data)

2)Құрылымданбаған деректер (Unstructured data)

1)Құрылымданған деректер (Structured data) – бұл деректер жоғары деңгейде ұйымдастырылған және оларды оңай кодтауға және статистикалық талдауға болады. Бұл деректер құрылымданған әдістер арқылы жинақталады. Құрылымданған әдістер (Structured techniques) - бұл алдын ала қойылған балама жауаптарды таңдаумен бірнеше сұрақтарды ұсынуды білдіреді. Мысалы, сауалнамалық зерттеулерде жиі қолданылады және оларды басып шығаруға және пошта арқылы жіберуге, телефон арқылы немесе Интернет арқылы көбейтуге болады. Олар көптеген адамдармен байланысудың тәсілін білдіреді. Көбінесе құрылымданған әдістер жоғары құрылымданған мәліметтерді жинауға және жабық сұрақтарды (иә / жоқ, нұсқаны таңдау немесе Ликерт шкаласы) пайдалану үшін қолданылады. Құрылымданған әдістерде жауап беру жылдамдығын жоғарылату үшін анкетаны қысқа әрі оңай толтырылатындай жасалу қажет. Мысалы, Лайкерт шкаласы (сомалау арқылы бағалау әдісі) –объектіге қатысты сезімдердің қарқындылығын көрсетуге мүмкіндік беретін, кеңінен қолданылатын әдістеме. Мұндай жағдайда бағалау мынадай ұйғарымдарды пайдаланып, 5 балды (7, 10 болуы мүмкін) жүйемен жүргізіледі, ол: 5 – толығымен келісемін, 4 –келісемін, 3 – бейтараппын, 2 – келіспеймін, 1 – толығымен келіспеймін деген жауаптардан тұрады. Жауаптың жиынтық мөлшері қатысушыға әрбір ұйғарымы үшін алған баллдар жиынтығымен есептеледі. Салыстыру үшін іріктеме қатысушылары жиынтығының орташа стандартты мәні белгіленеді. Содан соң қорытынды шкалада сұрақтардың қайсысы жоғары және төмен баллдар арасында екендігін білу үшін жауаптарға баға беріледі. Бұл әдісті сауалнама құрастырғанда, мәнді сұрақтарды таңдау үшін пайдалануға болады.

Құрылымданған мәліметтерді талдау ерекшеліктері:

Деректер алдын-ала белгіленген санаттарға сәйкес келетіндіктен, оны символдармен кодтауға болады (әдетте сандар, бірақ кейде әріптер).

Талдау әдетте статистикалық деректер арқылы жасалады.

Статистикалық талдаудың екі негізгі формасы бар:

• Сипаттамалық талдау (Descriptive) - статистика заңдылықтарды анықтау және айнымалылар арасындағы айырмашылықтарды көрсету үшін қолданылады.

---

• Ықтималды талдау (Inferential) - статистикалық қорытынды жасау, себеп пен салдарды түсіндіру және болжау жасау үшін қолданылады. Мұнда зерттеушіні тәуелді айнымалылардың (оның мәні басқа айнымалыға байланысты немесе әсер ететін) және тәуелсіз айнымалылардың (бағынбайтын айнымалы) арасындағы байланыс қызықтырады. Деректерді Excel сияқты электрондық кестеге енгізіп, талдау жасау үшін SPSS, Statistica немесе Minitab сияқты статистикалық пакетті қолданған дұрыс.

2)Құрылымданбаған деректер (Unstructured data) - бұл деректер өзгеруі мүмкін, көбінесе ашық сұрақтар, байқау және т.с.с. жағдайларда туындайды және кодталудан бұрын біраз реттеу жұмыстарын қажет етеді. Бұл деректер жартылай құрылымданған әдістер арқылы жинақталады.

-Жартылай құрылымданған әдістер (Semi-structured techniques) - мұның бәрі белгіленген үлгіге сәйкес келмейтін жауаптар алуға мүмкіндік береді. Оған келесілерді атап өтсе болады:

-Сұхбат – респондеттен жеке пікір алу әдісі. Оның өзін келесідей түрлерге бөлуге болады:

• 
  Жартылай құрылымданған сұхбатта (semi-structured interviews) – сұхбатқа арналған «тақырып» және бірнеше мұқият анықталған сұрақтар қойылады, бірақ бұл жерде сонымен қатар басқа да танымдық салаларды талқылау мүмкіндігін ашық қалдырылады.
  
• 
  Негізгі ақпарат берушімен сұхбат (key informant) – бұл жерде сіздің зерттеуіңіз үшін негізгі ақпарат беруші бірнеше адам болуы мүмкін, олардың жоба туралы негізгі ақпарат алу үшін сұхбаттасу маңызды.
  
• 
  Фокус-топтар - осы әдіспен бір топ адамдар мәселені талқылау үшін әдейі жиналып, талқылау жазылып, содан кейін талданады.
  

Құрылымсыз бақылау - кейбір бағдарламалық пакеттерді қолдануға болатын кезде, деректерді жинаудың дәстүрлі нысандарына жазбалар, есептер және күнделіктер (қатысушылардан) кіреді.

• 
  Бейресми әңгімелесу - бұл сіздің зерттеу тақырыбыңыз туралы адамдармен бейресми сөйлескен кездегі жағдайларға қатысты, мысалы сіз зерттеп жатқан ұйымға барған кезде сіз сұхбаттасуды жоспарламаған адамдармен сөйлесіп қалуыңыз мүмкін. Сіз оларды зерттеуге қатысты тақырыптарға бейресми түрде бағыттай аласыз.
  
• 
  Құрылымданбаған мәліметтерді талдау ерекшеліктері: Әрине құрылымданбаған мәліметтерді талдау қиындау және зерттеушіден үлкен аналитикалық қабілетті талап етеді. Бұл жерде ең маңыздысы мәліметтерді кодтау үшін арнайы шаблондар мен тұжырымдамалар пайдаланған жөн.
  
• 
  Мазмұнды талдау (Content analysis) - құрылымданбаған деректерді талдаудың жалпы әдісі болып табылады. Бұл белгілі бір категорияларға сәйкес мазмұнды талдауды қамтиды. Мазмұнды талдау көбінесе баспа материалдары мен веб-сайттар үшін қолданылады.
  

---

---

3 деңгейлі сұрақтар (50 ұпай)

3. Мәліметтерді жинаудың жартылай құрылымданған әдістерін

анықтаңыз және мысал арқылы мүмкіндіктерін бағалаңыз.

Сауалнаманың бірінші бөлігін мысал ретінде келтіруге болаады

Жартылай құрылымды сұхбат тақырыптық блоктар тізімімен жалпы әңгімелесу жоспарын құруды қамтиды.

Өмірбаяндық - тақырыптық блоктар жеке адамның өмірлік циклына сәйкес келеді;

Лейтмотив - жеке тұлғаның өмірбаянының кез-келген аспектісінің оның өмірбаяндық жолында динамикасын қадағалау

Шоғырланған - жеке тұлғаның өмірлік циклдарының бірі туралы толығырақ ақпарат алу.

Сараптамалық қорытынды - бұл оның құзыретіне жататын кез-келген мәселелер бойынша құзыретті пікір, сарапшының пікірі. Олар, әдетте, сарапшылармен сұхбаттасу кезінде, яғни талқыланатын проблеманы кәсіби деңгейде білетін адамдарға сауалнама жүргізу кезінде жиналады.

Сарапшыларды таңдау мәселесі - бұл кім осы саланың маманы бола алады деген сұрақ - осы әдісті қолдану негіздемесімен байланысты және әр кезде ғылыми-зерттеу жұмысының мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес шешіледі. бағдарлама. Бұл әдістің сөзсіз артықшылықтарының бірі - сараптамалық сауалнамаға қатысушылардың көптігі қажет емес. Тағы бір плюс - сараптамалық сауалнаманы ұйымдастыру - бұл қарапайым жұмыс.

Сарапшылар шеңбері анықталғаннан кейін, іс жүзінде зерттеушіні қызықтыратын барлық сұрақтар тікелей сарапшыларға жіберілуі мүмкін. Мұнда мамандарды және мәселенің өзектілігін сендірудің, сондай-ақ нұсқаулық дайындаудың қажеті жоқ. Біз сондай-ақ сараптамалық сауалнаманың белгілі бір шектеулерін есте ұстауымыз керек, өйткені бұл, біріншіден, сырттай бақылау нәтижелері.
№ 13 Лекция тақырыбы: Нәтижелерді ӛңдеу және

интерпретациялау құралдары

1 деңгейлі сұрақтар (20 ұпай)

1. Зерттеу нәтижелерін өңдеу мен талдау ерекшеліктерін ашып көрсетіңіз.

Зерттеу нәтижелерін талдау әдістері диссертациялық жұмыс орындалатын ғылым саласына, жүргізілген зерттеу ауқымына, жиналған материалдың ерекшелігіне, ақпаратты жинаудың қолданылатын әдістеріне және т. б. байланысты. Зерттеу нәтижелерін талдау әдістерін таңдау үшін ізденуші осы мәселеге арналған арнайы әдебиетті оқып білуі тиіс. Зерттеу барысында алынған ақпаратпен жұмыс істеу үшін зерттеу нәтижелерін талдаудың статистикалық әдістерін қолдануға болады. Талдаудың осы әдістерінің көмегімен есептеуге болатын негізгі көрсеткіштер арасында келесілерді атап өтуге болады:

---

Смотрите также файлы

• Отчет о прохождении производственной практики патрикеевой Анастасии Сергеевны студента 3 курса, группы с218.docx

• План урока Раздел долгосрочного планирования 3С. Программирование на языке Python.docx

• Курсовая работа по дисциплине Финансы, денежное обращение и кредит.docx

• Бессоюзное сложное предложение Автор Лечкина Е. Ф. учитель русского языка и литературы, гбпоу колледж связи 54.pptx

• Занятие в условиях введения обновленных фгос ооо, фгос соо.docx