Файл: Фоб012016 . А. Ясауи атындаы Халыаралы азатрік университеті Медицина факультеті Зертханалы пндер кафедрасы.docx

Мақсаты: Тікелей билирубин диазореактивпен бірге күлгін-қызғыш түс береді. Қан сарысуына кофеинді реактивті (кофеиннің сулы ерітіндісі, а⁺ бензоин қышқылы және а⁺ сірке қышқылын) қосқанда тікелей емес билирубин еріткіш күйге ауысады және, диазореактив қосып, жалпы билирубиннің құрамы колориметрикалық жолмен анықталады. Жалпы және тікелей билирубиннің сандық ерекшеліктерін біле отырып тікелей емес билирубиннің концентрациясын табамыз.
Жұмыс әдісі:

Тікелей билирубин диазореактивімен ашық қызыл күлгін түс береді.
Анықтау әдісі:

Қан сары суын 2 есе физиологиялық ерітіндімен сұйылтамыз, үш пробиркаға “Жалпы билирубин”, “тікелей билирубин санын анықтау үшін” төмендегі келтірілген реактивтерді аламыз.

Реактивтер	1 жалпы билирубин	2 тікелей билирубин	3 бақылау
Қан сары суы (сҒйытылған) (1:2) Кофеин реактиві Физиологиялық ерітінді (физ. р-р) Диазореактиві	0,5 мл 1,75 — 0,25	0,5 — 1,75 0,25	0,5 1,75 0,25 —

Пробиркада ашық қызыл, күлгін түс пайда болады. Фотоэлектроколориметрде жасыл светофильтрде тығыздығын өлшейміз “жалпы билирубин” санын анықтау үшін 20 минуттан соң диазореактивін қосып колориметрде тығыздығын өлшейміз.


Қан сары суындағы жалпы және тікелей билирубиннің деңгейін билирубин “ДДС“реагенттер жиынтығымен анықтау.
АНЫҚТАУ ПРИНЦИПІ.

Тікелей (коньюгирленген) билирубин құрамында қос азоты бар сульфанил қышқылымен әрекеттесуі нәтижесінде боялған қосылыс түзіледі, түзілген қосылыстың тығыздығын ФЭК-те 546 нм жиілікте анықтаймыз.

Жалпы билирубин (тікелей және коньюгирленбеген) құрамында қос азотты дихлоранилиннің қатынасуымен азотпен бірігу реакциясына түсуі нәтижесінде түсті қосынды пайда болады, ерітіндінің түсі билирубиннің концентрациясына тура пропорционалды.

Қалыпты жағдайда қан сары суындағы:

жалпы билирубин деңгейі: 8,5 - 20,5 мкмоль/л

тікелей билирубин - 2,2 - 5,1 мкмоль/л
АНАЛИЗДІ ДАЙЫНДАУ.

---

а) Жалпы билирубинді анықтау үшін жұмыс реагентін дайындау. Коникалық колбада 200мл керекті 1 және 2 реагенттердің көлемін 100:1қатынасы бойынша араластырамыз, түзілген реагентті +18-25С температурада қараңғы жерде 15 минуттай ұстаймыз.

б) Калибраторды дайындау. Ішінде - 4 реагенті бар флаконға 1,0 мл дистилденген су құямыз. Флакондағы ерітінділерді +18-25С бөлме температурасында мұқият араластырамыз.

Түзілген калибраторда билирубиннің а мкмоль/л мөлшері бар.
АНАЛИЗДІ ЖҮРГІЗУ ЖОЛДАРЫ.

Жалпы билирубиннің деңгейін анықтау.

Ерітінділер (мл)	Тәжірибелік сынама	Бақылау (бос) сынама	Калибрлік сынама	Калибрлік (бос) сынама
Жұмыс реагенті Реагент 1 Қан сары суы Калибратор	1,0 - 0,1 -	- 1,0 0,1 -	1,0 - - 0,1	- 1,0 - 0,1

Сынамаларды араластырып, бөлме температурасында 10 минут инкубация жасаймыз. Тәжірибелік сынаманың оптикалық тығыздығын бақылау (бос) сынамаға қарсы, және калибрлік сынаманың тығыздығын бос калибрлік сынамаға қарсы 546 нм ұзындықта ФЭК-те өлшейміз. Түзілген ерітіндінің түсі 30 мин дейін сақталады.
Тікелей билирубинді анықтау.

Ерітінділер (мл)	Тәжірибелік сынама	Бақылау (бос) сынамасы
Реагент 3 Реагент 2 Дистилденген су Қан сары суы	1,00 0,02 - 0,10	1,00 - 0,02 0,10

Сынамаларды араластырып, бөлме температурасында 3 минут ішінде инкубирлейміз де ФЭК-те 546 нм толқын ұзындығында бақылау (бос) сынамаға қарсы анықталады.
Есептеу әдісі: С=E_on.xF,

С - зерттелетін сынамадағы тікелей және жалпы билирубиннің концентрациясы. ммоль/л.

Е_оп. - тікелей және жалпы билирубиннің тәжірибелік сынамадағы оптикалық тығыздығы

F - оптикалық тығыздықты есептеу факторы мкмоль/л.

---

№9. Тақырыбы: Тұз-су алмасу.
2. Сабақтың мақсаты:

Болашақ дәрігерлер үшін қалыпты зәрдің химиялық құрамын, физико-химиялық қасиетерін білу әр-түрлі патологиялық жағдайлардағы зәр құрамының, физико-химиялық қасиеттерінің өзгерістерін талдауда диагностикалық маңызы бар.
3. Оқыту мақсаты:

Студенттердіңбүйректің қызметін және зәр туралы түсінігін, зәрдің түзілу жолдары, химиялық құрамы, физико-химиялық қасиеттері, нефронның ролі жөнінде білімін қалыптастыру.
4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Несеп қышқылы, химиялық табиғаты, тәуліктік бөліну мөлшері, патология кезінде өзгерісі.

2. Су-минерал алмасуы.

3. Гомеостаздың реттелуі.

4. Қалыпты зәрдің бейорганикалық құрамы, олардың түзілетін процесстерін анықтау.

5. Патологиялық зәрдің құрам бөліктері.

6. Протеинурия, түрлері, түзілу себептері сапалық реакциялары және зәрдегі белоктың мөлшерін анықтаудың диагностикалық маңызы.

7. Глюкозурия, түзілу себептері, сапалық реакция, зәрдегі глюкозаны анықтау.

8. Протеинурия, түрлері, түзілу себептері сапалық реакциялары және зәрдегі белоктың мөлшерін анықтау.

9. Кетонурия, кетон денелерінің түзілуі, кетонурия себептері. Ацетонға сапалық реакция.

10. Гематурия және гемоглобинурия, пайда болу себептері сапалық реакциясы. Гематуриядан гемоглобинурияны қалай ажыратуға болады.

11. Билирубинурия, түзілу себептері. Тікелей билирубиннің химиялық табиғаты. Өт пигменттеріне сапалық реакция.

12. Креатинурия, түзілу себептері жануар организмдегі креатиннің тағдыры.

13. Қышқылды-сілтілі тепе-теңдікте бүйректің қызметі.

---

5. Білім берудің және оқытудың әдістері: шағын топтар, есептеді шығару, жұптасып жұмыс істеу.

6. Әдебиет:

Орыс тілінде:

Негізгі:

1.Тапбергенов С.О. Медицинская биохимия.- Астана, 2001.

2.Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. Биологическая химия.- М.,2005, 2007.

3.Биохимия, под ред. Чл.-корр. РАН, проф. Е.С. Северина.- М.,2005, 2007.

4. Шарманов Т.Ш., Плешкова С.М. Метаболические основы питания с курсом общей

биохимии – Алматы, 1998, 2008
Қосымша:

1.Тапбергенов С.О, Тапбергенов Т.С. Медицинская и клиническая биохимия.-

Павлодар,2004.

2.Марри Р., Греннер Д., Мейес П., Родуэлл В. Биохимия человека. 2003

3.Кольман Я., Рем К-Г. Наглядная биохимия.- М.: Мир, 2004.

4.Биохимия. Тесты и задачи: Учебное пособие для студентов медвузов , под ред. Чл.-

корр. РАН, проф. Е.С. Северина.- М.,2005.

5.Биохимия в вопросах и ответах. Под. Ред. чл.-корр. НАН РК, д.х.н.,

проф. С.М. Адекенова. -Астана, 2003.
Қазақ тілінде:

Негізгі:

1.Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды.-

2007.

2. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

2.Сеитов З.С., Биологиялык химия, 2007

3.Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.
Қосымша:

1. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред.

басшылығымен.-Астана,2003.
Ағылшын тілінде:

1. Lehninger « Principles of biochemistry», Fourth Edition, David L.Nelson, Michael M. Cox,

2005.

2. Murray R.K., Granner D.K., Mayes P.A., Rodwell V.W., Harpers Biochemistry.1988.

3. Saini A.S., Kaur J., Textbook of biochemistry.- New Delhi,1995.

7. Бақылау: (сұрақтар, тесттер, есептер және т.б.)

Өзіндік жұмысқа арналған жаттығулар.

1. Гематурияны гемоглобинуриядан қалай ажыратуға болады?

2. Кетон денелерінің түзілу реакцияларын жазыңыз, қай жерде түзіледі. Зәрде қай реакция арқылы оны анықтауға болады? Зәрде қандай жағдайда пайда болады?

3. Қанның құрамында глюкозаның қандай концентрациясы кезінде, зәрде глюкоза пайда болады. Бұл жағдай қалай аталады?

4. Бүйрек арқылы зәрмен сыртқа шығарылатынкөмірсу, липид, белок алмасуының соңғы өнімдерінің формуласын жазыңыз.

5. Уремия дегеніміз не? Қай кезде байқалады?

6. Диурезге байланысты қалыпты зәрдің түсінің және тығыздығының өзгеруі.

---

7. Зәрдің патологиялық құрамын атаңыз.

8. Қай органның зақымдануы кезінде зәрде мочевинаның мүлдем көбейгені байқалады.

9. Анурия дегеніміз не? Түрлері, қай кезде байқалады

10. Сау адамда зәрдің тәуліктік мөлшері?
Ситуациялық есептер

1. Зәрде креатиннің анықталуы,қай кезде байқалады және бұндай жағдай қалай аталады?

2. Өт пигменттеріне сапалық реакция оң көрсеткіш көрсетті. Қандай патологиялық жағдай деп ойлауға болады? Зәрде қандай билирубин түзіледі? Оның химиялық табиғатын жазыңыз.

3. Зәрде 0,22г/л белок табылды. Қандай патология деп ойлауға болады? Бұл жағдай қалай аталады? Түзілу себептері.

4. Науқас адамның зәрінің мөлшері 300мл, тығыздығы 1,006 1 тәулікте. Қандай диагноз. Қандай жағдайды көрсетеді.

5. Науқас адамда зәрінің мөлшері өзгерген, әр тәуліктегі зәрдің тығыздығы өзгермеген. Бұл жағдай қалай аталады? Бүйректің қай функциясы бұзылғандығы байқалады?

6. Жаңадан бөлінген зәр бұлыңғыр түске айналды. Не себепті?Түсіндіріңіз

7. Пробиркадағы зәрді қатты шайқаған кезде сары түсті көпірік пайда болды. Бұл жағдай нені айтады?

Лабораториялық жұмыс

Зәрдің құрамындағы белокты анықтау

Белок: Зәрдегі белоктың сандық мөлшерін және сапасын анықтау тәсілдері негізінен олардың коагуляциялануына негізделген. Белоктың коагуляциясы зәрдің өзінде немесе зәр мен қышқылдық шекарасында жүруі мүмкін.

1. Сульфосалицил қышқыл пробасын анықтау жолы.

Екі пробиркаға 3 мл-ден сүзілген зәр құйып, тәжірибе жүргізетін, пробиркаға 6-8 тамшы реактив тамызып қара қағазды жанына ұстап екі пробирканы қарасақ, тәжірибе жүргізген пробирканың қоюланғаны байқалады. Бұл зәрде белок бар деген сөз. Проба оң деп саналады.

Реактив: 20%-ттік сульфосалицил қышқылы.

2. Унифицирленген Брандберг-Робертсстольников тәсілі.

Принципі: Жұмыс Геллердің сақиналы пробасына негізделген, азот қышқылы мен зәрдің шекарасында (егер зәрде белок болса) белок коагуляцияланып, ақ сақина пайда болады.

Анықтау жолы.

Пробиркаға 1-2 мл азот қышқылын (немесе Ларинова реактивін) абайлап құяды да, 1-2 мл сүзілген зәрді пробирка қабырғалы арқылы жайлап, қышқылмен араласып кетпейтіндей етіп құяды.Осы екі сұйықтықтың шекарасында жіңішке ақ сақина пайда болады. Бұл құбылыс 2-3 минут арасында байқалса зәрдегі белоктың концентрациясы шамамен 0,033 г/л. Егер сақина екі минуттан ерте пайда болса, зәрді сумен сұйылтып тәжірибені қайталау қажет. Пайда болған сақинаның жуан, жіңішкелігіне қарай, зәрді сұйылтуға болады. Егер жіңішке жіп тәрізді тұнба 2 минуттан ерте пайда болса зәрдегі 2 есе, ал сақина жалпақ болса 4 есе, ал тығыз болса 8 есе сұйылту қажет. Белоктың концентрациясын анықтау үшін 0,033 сұйылту дәрежесіне көбейтіп граммен есептейді (1 л).

---