Файл: азастан халы Ассамблеясы оамдаы тратылы пен келісімні сенімді, берік іргетасына айналды. Сіз бл тжырыммен аншалыты келісесіз Жауабыызды олдау шін бірнеше длел келтірііз.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 07.11.2023
Просмотров: 200
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
44 сұрақ
Берілген деректер мен тарихи білімдерді пайдалана отырып, қазақтардың тайпалық құрамын түсіндіріңіз.
Қазақ рулары туралы
Кіші жүз қазақтарына сипаттама. Күшті ру – Алшын, ал Алшын екі рулық бірлестікке бөлінеді: Қаракесек, Байұлы. Қаракесек – бәрінен де күшті, оған алты текті, атап айтқанда: Шекті, Қаракесек, Шөмекей, Төртқара, Қаракете, Қарасақал кіреді. Бұл алты ру Әбілқайыр ханға бағынады. Кіші жүздің тайпалық бірлестіктері Ор өзенінің жоғарғы ағысы, Елек, Жем және Жайық өзендерінің бойына, Каспий теңізінің жағалауына дейін ...
Орта жүздің күшті руы – он алты руды біріктіретін Арғын. Бұл рулардың басшылары Барақ пен Абылай сұлтандар. Найман руы он бір тектен, қыпшақ тоғыз рудан тұрады. Тәуке хан тұсында Кіші жүзден Уақ пен Керей, Жетіру рулары Орта жүзге енді. Орта жүз Тобыл, Есіл өзендерін, Ертіс өзенінің жоғарғы ағысын, Көкшетау маңын жайлайды...
Аға жүзге он ру кіреді. Бұлардың барлығы «усун» деп аталады. Аға жүздің ең күшті руы – қоңырат...
Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы: оқулық-оқырман. – Астана: «Фолиант», 2003 ж
Қазақтар – түрлі түркі тайпаларынан тараған халық. Тарихта қазақ халқының рулық құрамдары әртүрлі болып қалыптасуының бірнеше кезеңдері болды.
Мәтіндегі руларды сипаттау бойынша қазақ руларын Кіші жүз, Орта жүз және Үлкен жүз деп үш топқа бөлуге болады. Әрбір жүз бірнеше күшті руларды біріктірді, олар өз кезегінде «жүздер» деп аталатын бірнеше ұсақ тайпаларға бөлінді.
Аға жүзге Үйсін деген он ру кіреді. Солардың ішіндегі ең мықтысы – қоңырат.
Орта жүздің күшті руы – 16 руды біріктіретін Арғын, оның ішінде екі сұлтан бар – Барақ пен Абылай.
Кіші жүзге өз кезегінде Шекті, Қаракесек, Шөмекей, Төртқара, Қаракете, Қарасақал сияқты алты ру жататын Қаракесек руы кіреді.
Сонымен, қазақтардың рулық құрамына көптеген тайпалар мен рулар кіреді, олар өз кезегінде жүздерге біріктірілген. Бұл топтардың әрқайсысы Қазақстан тарихындағы басты тұлғалар болып табылатын күшті рулар мен маңызды көшбасшылармен сипатталады.
45 сұрақ
Сызба мен тарихи білімді пайдалана отырып, дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік топтардың қызметін түсіндіріңіз.
Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы: Оқулық-оқырман антологиясы. – Астана: Томе, 2003 ж
1. Ру – қазақ қоғамындағы негізгі әлеуметтік топ. Әке арқылы туыстық байланыстар адамның қоғамдағы мәртебесі мен орнын, оның құқықтары мен міндеттерін анықтады. Тұқым ортақ ата-бабалар негізінде қалыптасып, адамдардың бірнеше ұрпағын қамтыған. Клан мүшелері бір-біріне барлық өмірлік жағдайларда, соның ішінде жаулардан қорғауда, науқастар мен қарттарға қамқорлық жасауда, жанжалдарды шешуде көмектесті.
2. Байлық – халықты кәсіптік бағытта біріктірген әлеуметтік-экономикалық топ. Байлықтар белгілі бір қызмет түрлерімен, мысалы, мал шаруашылығымен, қолөнермен, саудамен, т.б. Байлық мүшелері бизнесті дамытуда бір-біріне көмектесіп, тәжірибе және білім алмасты, сонымен қатар құқықтар мен салықтар бойынша өз мүдделерін қорғады.
3. Ауыл – белгілі бір ауылдың немесе елді мекеннің тұрғындарын біріктірген аумақтық топ. Ауыл белгілі бір дәстүрлермен, әдет-ғұрыптармен байланысты болды, сонымен қатар өзін-өзі басқарудың өзіндік жүйесі болды. Ауыл адамдары су, жер, мал сияқты ортақ ресурстарды басқаруда, сондай-ақ ауру, апат сияқты ортақ мәселелермен күресуде бір-біріне көмектесті.
4. Табын – рухани көсемнің немесе данышпанның төңірегіне топтасқан адамдар тобы. Табындар діни дәстүрлермен және әдет-ғұрыптармен, сондай-ақ рәсімдер мен рәсімдермен байланысты болды. Табыншылар рухани мәселелерде ақыл-кеңес сұрап, көмек сұрап, басшыларға жүгінді, сонымен қатар ортақ дұғалар мен мерекелерге қатысты.
Осылайша, дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік топтар адамдардың өмірін ұйымдастыруға байланысты әртүрлі қызметтерді атқарды. Олар халық өмірінің барлық саласында экономикадан руханиятқа дейін көмектесіп, қазақ халқының мәдениеті мен салт-дәстүрінің маңызды элементі болды.
46 сұрақ
Мақаланың жоғарыдағы үзіндісін және тарихи танымдарды пайдалана отырып, ерте көшпелілер өркениетінің әлемдік тарихи үдерістердің барысына әсерін талдаңыз.
Атқа міну мәдениеті
Адамның жылқыны қолға үйретуі алғаш рет қазіргі Қазақстан аумағында орын алғанын еліміздің солтүстігіндегі Ботай қалашығының қазбалары дәлелдейді. Жылқының қолға үйретілуі біздің ата-бабаларымызға сол кезең үшін елестету мүмкін емес артықшылық берді және планеталық ауқымда экономика мен әскери істерде ең үлкен төңкеріс жасады. Сонымен қатар, жылқының қолға үйретілуі ат спорты мәдениетінің негізін қалады. Садақпен, шортанмен немесе қылышпен қаруланған атқа мінген шабандоз көшпелі халықтар құрған қуатты империялар тарихта алдыңғы орынға шыққан дәуірдің өзіндік символына айналды.Автокөлік қозғалтқыштарының қуаты әлі де ат күшімен өлшенеді. Бұл ұзақ дәстүр жылқышы планетада үстемдік құрған ең ұлы дәуірдің символдық құрметі болып табылады.
Біздің ата-бабаларымыз жүйрік садақ атуды жетілдірді - бұл қарудың дизайнын да өзгертті: ол композициялық, ыңғайлы және өлімге әкелетін болды, ал жебелер қауырсындарды және сауыттарды тесіп өтетін металл ұшын алды.
https://e-history.kz/ru/projects/show/23300 сайтының материалдары негізінде
Атқа мінумен және салт аттылар мәдениетімен байланысты ерте көшпелілер өркениеті әлемдік тарихи процестердің барысына айтарлықтай әсер етті. Жылқының қолға үйретілуі адамдардың тарихи дамуындағы шешуші сәт болды және көшпелі халықтардың қалыптасуына әкелді, бұл империялар мен мемлекеттердің құрылуына және кеңеюіне себеп болды.
Атқа мінген көшпелі халықтар мұндай мүмкіндіктері жоқ халықтарға қарағанда мобильді және ұзақ жол жүруге қабілетті болды. Олар үлкен аумақтарды тез және тиімді басып алып, басқара алды. Сонымен қатар, атқа міну әскери істерде жаңа мүмкіндіктер ашты: асықпен садақ ату және металл ұштары бар қарудың жаңа түрлерін қолдану, бұл шайқаста күш пен төзімділіктің айтарлықтай артуына әкелді. Бұл артықшылықтар көшпелі халықтарға өз мемлекеттері мен империяларын құруға және нығайтуға, сондай-ақ өз аумақтарын жау шабуылдарынан қорғауға көмектесті.
Өз кезегінде көшпелі халықтар өзара қарым-қатынаста болған халықтардың мәдениеті мен техникасының дамуына, соның ішінде тәжірибе алмасу, білім беру арқылы айтарлықтай әсер етті. Жалпы, орталығында жылқы бар ерте көшпелілер өркениеті әлі күнге дейін өмірде, өндірісте қолданылып келе жатқан, өркениеттің әлемдік ауқымда дамуы үшін маңызы зор көптеген жаңалықтардың қайнар көзіне айналды.
47 сұрақ
Мәтінді және тарихи білімді пайдалана отырып, Еуразия кеңістігінде орын алған саяси және экономикалық процестерге Алтын Орда мемлекетінің әсерін түсіндіріңіз.
Өзбек хан тұсында Алтын Орда ортағасырлық ірі мемлекеттердің біріне айналды. Өзбек хан 30 жыл бойы билік тізгінін өз қолында мықтап ұстап, қол астындағылардың тәуелсіздікке ұмтылуын аяусыз басып отырды. Жошы ұлысының көптеген ұлыстарының ханзадалары, соның ішінде Көк Орда билеушілері де Өзбек ханның талабын еш ойланбастан орындады. Оның қолында 300 мыңға дейін жауынгер болды. 14 ғасырдың 20-жылдарында Алтын Орданың Литваға жасаған бірнеше жорықтары литвалықтардың шығысқа қарай жылжуын уақытша тоқтатты. Өзбек хан тұсында Алтын Орданың Ресейдегі билігі бұрынғыдан да күшейе түсті.
Аманжолов Қ.Р. Түркі халықтарының тарихы. 2-кітап. – Алматы: «Білім», 2005 ж
Алтын Орда мемлекеті Еуразия кеңістігінде болып жатқан саяси және экономикалық процестерге айтарлықтай әсер етті. Алтын Орда мемлекеті өз заманындағы ірі мемлекеттердің бірі болды және қазіргі Қазақстан мен Ресейдің, сондай-ақ ішінара Украина, Қырғызстан және Тәжікстанның үлкен аумақтарын басқарды. Бұл Алтын Орда мемлекетіне Ұлы Жібек жолы бойындағы сауданы бақылауға және аймақта айтарлықтай экономикалық салмаққа ие болуға мүмкіндік берді. Сонымен қатар, Алтын Орда саяси процестерге айтарлықтай әсер етті, өйткені оның билеушілерін әртүрлі халықтар мен ұлыстардың билеушілері тағайындады, бұл олардың аумақтары мен процестерін бақылауға көмектесті.
49 сұрақ
Мәтінді және тарихи білімді пайдалана отырып, Қазақ хандығының құрылуына әсер еткен тарихи процестерді түсіндіріңіз.
Қазақ хандығының құрылуы Қазақстан территориясында көне замандардан бері үздіксіз жүріп келе жатқан барлық тарихи процестердің және Шығыс Дешті Қыпшақ аумағында және оған іргелес жатқан XIV-ші аумақтардағы саяси құрылымдардың дамуының қисынды нәтижесі болып табылады. XV ғасырлар. Қазақ хандығының құрылуы бір тарихи кезеңде қазақ халқының құрылуының аяқталуымен қатар жүргізілді. Қазақстан аумағындағы этникалық процестер қола дәуірінен басталып, біздің дәуіріміздің XIV-XV ғасырларында ұлттық деңгейге жетті.
...13-15 ғасырлар аралығында Шығыс Дешті Қыпшақ аумағындағы мемлекеттік құрылымдар – Алтын Орда, Ақ Орда, Ноғай Ордасы, Әбілқайыр хандығы, Моғолстан мемлекеттері бір мезгілде өмір сүрді немесе олардың әрқайсысын ауыстырды. басқа, Орта ғасырлардағы Қазақстанның саяси картасын өзгерту. 15 ғасырдың ортасынан бастап әртүрлі саяси атаулардың орнына бір ғана саяси термин – Қазақ хандығының атауы бекітілді.
Кәрібаев Б.Б. Қазақ хандығы дәуірінің кезеңдік мәселелері. //
ҚазҰУ хабаршысы. Серия тарихы. № 4 (83). 2016
https://bulletin-history.kaznu.kz/index.php/1-history/article/download/869/629 сайтындағы материалдар негізінде
Қазақ хандығының құрылуы Қазақстан аумағындағы бірнеше тарихи процестер мен саяси өзгерістердің нәтижесі болды:
1. Алтын Орданың ықпалы: 13 ғасырда моңғолдардың қуатты мемлекеті Алтын Орда Орта Азиядағы, оның ішінде Қазақстанның бір бөлігіндегі үлкен аумақтарды өз бақылауында ұстады. Алтын Орданың ықпалымен қазақ елінің қалыптасуына және одан кейінгі Қазақ хандығының құрылуына әсер еткен жаңа саяси құрылымдар мен қоғамдық қатынастар қалыптасты.
2. Алтын Орданың ыдырауы және жекелеген хандықтардың пайда болуы: XIV ғасырдың аяғы – XV ғасырдың басында Алтын Орда Қазақстан жеріне ықпал ету үшін күрескен бірнеше тәуелсіз хандықтардың ыдырауы. Бұл хандықтарға Ақ Орда, Ноғай Ордасы және т.б. Өңірдің саяси картасының өзгеруі қазақтың этникалық-саяси бірегейлігінің қалыптасуы мен нығаюына ықпал етті.
3. Саяси одақтар мен қақтығыстар: бұл кезде Қазақстан жеріндегі әртүрлі хандықтар мен саяси құрылымдар билік пен ресурстар үшін өзара соғысты. Қазақ хандықтары мен көршілес Өзбек хандығы, Моғолстан сияқты мемлекеттер арасында одақтар мен қақтығыстар болды. Бұл қайшылықтар мен саяси өзгерістер Қазақ хандығының құрылуына ықпал етті.
4. Хандардың басшылығы: Бұл кезеңде қазақ хандары маңызды рөл атқарып, көшпелі тайпалар мен саяси құрылымдарды өз басшылығына біріктірді. Олар қазақтың салт-дәстүріне адалдық пен қандық жүйеге негізделген маңызды қоғамдық-саяси құрылымдарды құрды. Бұл қазақ болмысының нығаюына, Қазақ хандығының саяси күш ретінде қалыптасуына ықпал етті.
50 сұрақ
Мәтінді және тарихи білімді пайдалана отырып, «Зар заман» қозғалысы ақындарының қоғамдық-саяси ойларын түсіндіріңіз.
Зар заман – қазақтың қоғамдық ойы мен әдебиеті тарихындағы күрделі кезең. «Зар заман» қозғалысының ақындары ұлт мүддесін қорғай отырып, өз шығармаларында, ең алдымен, шетсіз-шексіз қазақ даласын толық меңгеру үшін түрлі шаралар жүргізген отаршылдық саясатын экономикалық және идеологиялық тұрғыдан әшкерелеуге ұмтылды. , осы ойларды халық санасына жеткізіп, қоғамдық ой деңгейіне көтеру.