Файл: азастан тарихы жне оамды пндер кафедрасы (gzaaн 6305) ылыми зерттеу дістері жне академиялы хат пніні.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 03.02.2024
Просмотров: 227
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
, пікірлер айтылса, онда мұндай мәтіндер бастапкы мәтінге талдау жасалған, осы мәтiндегi акпараттарды колданған зерттеу мәтiндерi, яғни екін шi ретті дереккөздi (secondary source) мәтін болып саналады.
Академиялык жазылым барысында турлi академиялык мәтiн дердi окуға және жазуға тура келеді. Жогары оку орындарында окуға тура келетiн мәтіндер өз кызметi мен түрлерiне карай оку лыктар, оку кұралдары, моногрфиялар, макалалар және т.б. түрiнде жарияланады. Жазылым үдерiсiн бастамас бұрын пәнге, такырып ка байланысты аталған мәтін түрлерiн карап шығуға тура келедi. Академиялык окылым барысында жиi окуға тура келетiн негiзгi мәтін түрлерiне мыналар жатады:
Окулыктар пән бойынша мәлімет беруге бағытталып, бiлiм алушыларға арналып жазылғандықтан, тілі жеңіл, параграф құры лымдары жүйелі болып келедi. Онда күрделі терминдерге аныкта ма берiлiп, окырманнын назарын аудару үшін кажеттi деген сөздер дiң асты сызылып немесе курсивпен белгiленiп берiледi.
Монографиялар -зерттеу барысында окуға қажеттілік туын дататын мәтіндердiн бiрi. Мұнда бiр немесе бірнеше автор бiр та кырыпка катысты толык жасалған зерттеу жұмысын жариялайды. Сондыктан мұндай мәтіндерді оку такырып туралы тереңірек бi лiмдi кажет етедi. Мәтінде таныс емес терминдер, тусiнуге киын дык тудыратын күрделі ойлар берілуі мүмкін. Монографияны Академиялык жазылым негiздерi окымас бұрын оның мазмұнын карап шыгу кажет, тек зерттеу жу мысына кажеттi тарауларын немесе белiмдерiн ғана окуга бола ды. Мәтiннiн керек жерiне көз жүгірту аркылы кажеттi акпараты бар деген беттердi белгiлеп алу кажет. Монографиядағы кажеттi акпараттарды тез табу үшiн: автордын ойын түсінуге тырысу; анықтамалар мен тұжырымдарды анықтау, негізгі ұстаным. дарды белгілеу; мәтіндегі қажетті жерлерін анықтау сияқты амалдарды колданган орынды. Рецензияланган кiтаптарда осы кезге дейiн ғылыми журнал дарда жарияланып, окырмандар тарапынан көп сұраныска ие бол. ган макалалар басылып шыгады. Мундай кiтаптар такырыпка ка тысты материалдарды табуга мумкiндiк бередi және аргументтерге сілтеме жасау үшiн таптырмас дереккөздер ретiнде карастырыла ды. Сондай-ак бул кiтап турлерiне бiр такырып бойынша құрас. тырылган, бiрак белiмдерiн әртүрлі авторлар жазған кітаптар да жатады. Мұндай кiтаптар мiндеттi
турде редакцияланып, кiрiспе белiмiнде зерттеу жұмысынын белiмдерi туралы және авторлары жайлы кыскаша мәліметтер берiледi.
Зерттеу мақалалары академиялык мәтіндер iшiнде ерекше ба ғаланады. Себебi кез келген зерттеушi өзiнiн ашкан жаналығын, нәтижесін мақала түрінде жариялауға тырысады. Бұл мақалалар арнайы редакторлык тексерістен өткеннен кейін ғана жарыкка шығады. Мақалалар эмпирикалык әдiстердi колданып немесе тео риялык деректерге гана негiзделiп жазылуы мүмкін. Эмпирикалык әдiс әлеуметтік зерттеу жұмыстарында колданылады. Олар ба кылау, тәжірибеден өткiзу сиякты зерттеу әдiстерiн колданады. Әдетте, мұндай макалалардын негiзгi кұрылымы кiрiспе, әдісі, зерттеу нәтижесі, талқылау және қорытынды болiмнен тұрады. Дереккөздерге негізделген макалалар әлеуметтік, тарихи, тіл білімі сиякты салаларда көбірек жарияланады. Олар негiзiнен теориялык мәселелердi карастырады және тақырыпқа байланысты түрлі пікір лердi жан-жақты талдайды.
Зерттеу баяндамалары ғылыми конференция жинақтарында жарияланады. Мұндай еңбектердің авторлары өз зерттеулерінің нәтижелерімен немесе такырыпка катысты мәселелердің шешім дері жөніндегі жайттармен бөлісуді мақсат етеді. Көп жағдайда ғылыми баяндамалардын кұрылымы эмпирикалык зерттеу мака лаларына ұксас болып келеді. Сондыктан оларды оку барысында кабарои диты эмпирикалық зерттеу мақалаларына қатысты оку стратегиясын колдануға болады.
Жоғары оқу орындарында тапсырма ретінде берілетін академия лық мәтін түрлеріне эссе, баяндама, сыни пікір, зертханалық баян дама, жоба, реферат, курстық жұмыс пен дипломдық жоба/жұмыс тар жатады.
Баяндама. Көп жағдайда экономика және жаратылыстану ма мандықтары бойынша білім а латын студенттер үшін жазуға беріле тін тапсырма түрі. Эссе мен баяндаманың құрылымы ұқсас болып келгенімен, өзара айырмашылықтары бар. Эссе абстрактілі және теориялық бағыттағы тақырыптар бойынша жазылса, баяндама жағдаяттық немесе болған жағдайды сипаттауға бағытталып, тақы рыпқа тереңірек тоқталады. Сонымен қатар баяндаманы жазу ба рысында бастапқы және екінші реттік дереккөздердің ақпараттары қолданылады. Мысалы: жүргізілген зерттеу жұмысы, зертханалық эксперименттер мен сауалнама нәтижесі және т.б. Баяндама құры лымы мынадай ақпаратты қамтиды:
Кіріспе: тақырыпқа қатысты жалпы мәселе; зерттеу жұмысын жүргізудің маңызы; тақырыпқа қатысты өзге зерттеулерге шолу. Әдісі: зерттеу жұмысы калай жүргiзiлдi; зерттеу барысында колданылған әдістер, құралдар.
Нәтижесі: анықталған жайттар; зерттеу нәтижесіне байланысты пікірлер. Талқылау: анықталған негізгі жайттар, зерттеудің тиімділі жөніндегі пікірлер. с арти Қорытынды: жұмысты қорытындылау; алдағы зерттеу жұмысына қатысты ұсыныстар.
Баяндама құрылымы Факультет бекiткен талаптарға қарай бас каша болуы да мүмкін, бiрак жоғарыдағы құрылым көп жағдайда ортақ құрылым болып саналады.
Зерттеу/эксперименттік баяндама. Бұл жазба түрі жоғарыда берілген баяндама құрылымын сақтай отырып жазылады. Сондай ак түйіндеме мен колданылған әдебиеттердің берiлуi мiндетті бо лып саналады. Окырман жүргiзiлген зерттеу жұмысымен кеңінен таныс болуы үшін қосымшалар (сауалнама/сұхбат алу барысында қойылған сұрақтар, кестелер т.б.) берілуі мүмкін. Бұл жұмысты жазу инженерлік және психологиялық бағытта білім алатын сту денттерден жиі талап етіледі.
Академиялык жазылым негiздерi окымас бұрын оның мазмұнын карап шыгу кажет, тек зерттеу жу мысына кажеттi тарауларын немесе белiмдерiн ғана окуга бола ды. Мәтiннiн керек жерiне көз жүгірту аркылы кажеттi акпараты бар деген беттердi белгiлеп алу кажет. Монографиядағы кажеттi акпараттарды тез табу үшiн: автордын ойын түсінуге тырысу; анықтамалар мен тұжырымдарды анықтау, негізгі ұстаным. дарды белгілеу; мәтіндегі қажетті жерлерін анықтау сияқты амалдарды колданган орынды. Рецензияланган кiтаптарда осы кезге дейiн ғылыми журнал дарда жарияланып, окырмандар тарапынан көп сұраныска ие бол. ган макалалар басылып шыгады. Мундай кiтаптар такырыпка ка тысты материалдарды табуга мумкiндiк бередi және аргументтерге сілтеме жасау үшiн таптырмас дереккөздер ретiнде карастырыла ды. Сондай-ак бул кiтап турлерiне бiр такырып бойынша құрас. тырылган, бiрак белiмдерiн әртүрлі авторлар жазған кітаптар да жатады. Мұндай кiтаптар мiндеттi турде редакцияланып, кiрiспе белiмiнде зерттеу жұмысынын белiмдерi туралы және авторлары жайлы кыскаша мәліметтер берiледi.
Зерттеу мақалалары академиялык мәтіндер iшiнде ерекше ба ғаланады. Себебi кез келген зерттеушi өзiнiн ашкан жаналығын, нәтижесін мақала түрінде жариялауға тырысады. Бұл мақалалар арнайы редакторлык тексерістен өткеннен кейін ғана жарыкка шығады. Мақалалар эмпирикалык әдiстердi колданып немесе тео риялык деректерге гана негiзделiп жазылуы мүмкін. Эмпирикалык әдiс әлеуметтік зерттеу жұмыстарында колданылады. Олар ба кылау, тәжірибеден өткiзу сиякты зерттеу әдiстерiн колданады. Әдетте, мұндай макалалардын негiзгi кұрылымы кiрiспе, әдісі, зерттеу нәтижесі, талқылау және қорытынды болiмнен тұрады. Дереккөздерге негізделген макалалар әлеуметтік, тарихи, тіл білімі сиякты салаларда көбірек жарияланады. Олар негiзiнен теориялык мәселелердi карастырады және тақырыпқа байланысты түрлі пікір лердi жан-жақты талдайды.
Зерттеу баяндамалары ғылыми конференция жинақтарында жарияланады. Мұндай еңбектердің авторлары өз зерттеулерінің нәтижелерімен немесе такырыпка катысты мәселелердің шешім дері жөніндегі жайттармен бөлісуді мақсат етеді. Көп жағдайда ғылыми баяндамалардын кұрылымы эмпирикалык зерттеу мака лаларына ұксас болып келеді. Сондыктан оларды оку барысында окымас бұрын оның мазмұнын карап шыгу кажет, тек зерттеу жу мысына кажеттi тарауларын немесе белiмдерiн ғана окуга бола ды. Мәтiннiн керек жерiне көз жүгірту аркылы кажеттi акпараты бар деген беттердi белгiлеп алу кажет. Монографиядағы кажеттi акпараттарды тез табу үшiн: автордын ойын түсінуге тырысу; анықтамалар мен тұжырымдарды анықтау, негізгі ұстаным. дарды белгілеу; мәтіндегі қажетті жерлерін анықтау сияқты амалдарды колданган орынды. Рецензияланган кiтаптарда осы кезге дейiн ғылыми журнал дарда жарияланып, окырмандар тарапынан көп сұраныска ие бол. ган макалалар басылып шыгады. Мундай кiтаптар такырыпка ка тысты материалдарды табуга мумкiндiк бередi және аргументтерге сілтеме жасау үшiн таптырмас дереккөздер ретiнде карастырыла ды. Сондай-ак бул кiтап турлерiне бiр такырып бойынша құрас. тырылган, бiрак белiмдерiн әртүрлі авторлар жазған кітаптар да жатады. Мұндай кiтаптар мiндеттi турде редакцияланып, кiрiспе белiмiнде зерттеу жұмысынын белiмдерi туралы және авторлары жайлы кыскаша мәліметтер берiледi. Зерттеу мақалалары академиялык мәтіндер iшiнде ерекше ба ғаланады. Себебi кез келген зерттеушi өзiнiн ашкан жаналығын, нәтижесін мақала түрінде жариялауға тырысады. Бұл мақалалар арнайы редакторлык тексерістен өткеннен кейін ғана жарыкка шығады. Мақалалар эмпирикалык әдiстердi колданып немесе тео риялык деректерге гана негiзделiп жазылуы мүмкін. Эмпирикалык әдiс әлеуметтік зерттеу жұмыстарында колданылады. Олар ба кылау, тәжірибеден өткiзу сиякты зерттеу әдiстерiн колданады. Әдетте, мұндай макалалардын негiзгi кұрылымы кiрiспе, әдісі, зерттеу нәтижесі, талқылау және қорытынды болiмнен тұрады. Дереккөздерге негізделген макалалар әлеуметтік, тарихи, тіл білімі сиякты салаларда көбірек жарияланады. Олар негiзiнен теориялык мәселелердi карастырады және тақырыпқа байланысты түрлі пікір лердi жан-жақты талдайды.
Зерттеу баяндамалары ғылыми конференция жинақтарында жарияланады. Мұндай еңбектердің авторлары өз зерттеулерінің нәтижелерімен немесе такырыпка катысты мәселелердің шешім дері жөніндегі жайттармен бөлісуді мақсат етеді. Көп жағдайда ғылыми баяндамалардын кұрылымы эмпирикалык зерттеу мака лаларына ұксас болып келеді. Сондыктан оларды оку барысында мамандыгына байланысты белгiлi бiр мәселені жан-жақты талкылап, талдап, сыни пікірін білдіріп, оны жетiлдiру үшiн ұсыныстарын бiл дiре алатындыгана көз жеткізу. Дипломдық жұмыс курстық жұмыс. ка ұксас болып келедi және зерттеу жұмыстарының құрылымдары мен талаптары толык сакталады. Бірақ ол студенттiң осы кезге де йiнгi жазған зерттеу жұмыстарынан әлдекайда күрделi әрi көлемді болып келеді (60-80 бет). Студент дипломдық жұмысты жазу бары сында өзінің үйренген жазылым мен оқылым, зерттеу және т.б. кабі. леттерінің барлығын колдана алуы тиiс. Жұмыстың тақырыбы мен жетекші кафедрада бекітіледі және студент қашанда жетекшімен тығыз байланысты жұмыс жүргізуі қажет. Жұмыс аяқталғаннан ке йін ауызша қорғалатын болады және қолжазба кафедрада бекітілген талапқа сай безендіріліп, түптеледі және белгілі бір уақытқа дейін сақталуы үшін мұрағатқа өткізіледі.
Академиялық бағытта білім алушыдан талап етілетін жазба жұмысының қай түрі жазылатындығы, олардың безендірілуі, кө лемі (бет санымен немесе сөз санымен есептелуі), өткізілу мерзі мі сиякты талаптар қашанда оқытушы немесе тақырыпқа қатысты пәнді оқытатын кафедра тарапынан белгіленетінін естен шығар мау керек. Сондай-ақ Қазақстанда білім беретін мекемелер мен ғылыми жұмыстарды жариялауға, басуға қабылдайтын орындар дың басым көпшілігі сілтеме жасау мен қолданылған әдебиеттер тізімі (дереккөздері) ГОСТ 7.1-2003 ережесіне сәйкес безендірі луін талап етеді.
Академиялык жазылым барысында турлi академиялык мәтiн дердi окуға және жазуға тура келеді. Жогары оку орындарында окуға тура келетiн мәтіндер өз кызметi мен түрлерiне карай оку лыктар, оку кұралдары, моногрфиялар, макалалар және т.б. түрiнде жарияланады. Жазылым үдерiсiн бастамас бұрын пәнге, такырып ка байланысты аталған мәтін түрлерiн карап шығуға тура келедi. Академиялык окылым барысында жиi окуға тура келетiн негiзгi мәтін түрлерiне мыналар жатады:
Окулыктар пән бойынша мәлімет беруге бағытталып, бiлiм алушыларға арналып жазылғандықтан, тілі жеңіл, параграф құры лымдары жүйелі болып келедi. Онда күрделі терминдерге аныкта ма берiлiп, окырманнын назарын аудару үшін кажеттi деген сөздер дiң асты сызылып немесе курсивпен белгiленiп берiледi.
Монографиялар -зерттеу барысында окуға қажеттілік туын дататын мәтіндердiн бiрi. Мұнда бiр немесе бірнеше автор бiр та кырыпка катысты толык жасалған зерттеу жұмысын жариялайды. Сондыктан мұндай мәтіндерді оку такырып туралы тереңірек бi лiмдi кажет етедi. Мәтінде таныс емес терминдер, тусiнуге киын дык тудыратын күрделі ойлар берілуі мүмкін. Монографияны Академиялык жазылым негiздерi окымас бұрын оның мазмұнын карап шыгу кажет, тек зерттеу жу мысына кажеттi тарауларын немесе белiмдерiн ғана окуга бола ды. Мәтiннiн керек жерiне көз жүгірту аркылы кажеттi акпараты бар деген беттердi белгiлеп алу кажет. Монографиядағы кажеттi акпараттарды тез табу үшiн: автордын ойын түсінуге тырысу; анықтамалар мен тұжырымдарды анықтау, негізгі ұстаным. дарды белгілеу; мәтіндегі қажетті жерлерін анықтау сияқты амалдарды колданган орынды. Рецензияланган кiтаптарда осы кезге дейiн ғылыми журнал дарда жарияланып, окырмандар тарапынан көп сұраныска ие бол. ган макалалар басылып шыгады. Мундай кiтаптар такырыпка ка тысты материалдарды табуга мумкiндiк бередi және аргументтерге сілтеме жасау үшiн таптырмас дереккөздер ретiнде карастырыла ды. Сондай-ак бул кiтап турлерiне бiр такырып бойынша құрас. тырылган, бiрак белiмдерiн әртүрлі авторлар жазған кітаптар да жатады. Мұндай кiтаптар мiндеттi
турде редакцияланып, кiрiспе белiмiнде зерттеу жұмысынын белiмдерi туралы және авторлары жайлы кыскаша мәліметтер берiледi.
Зерттеу мақалалары академиялык мәтіндер iшiнде ерекше ба ғаланады. Себебi кез келген зерттеушi өзiнiн ашкан жаналығын, нәтижесін мақала түрінде жариялауға тырысады. Бұл мақалалар арнайы редакторлык тексерістен өткеннен кейін ғана жарыкка шығады. Мақалалар эмпирикалык әдiстердi колданып немесе тео риялык деректерге гана негiзделiп жазылуы мүмкін. Эмпирикалык әдiс әлеуметтік зерттеу жұмыстарында колданылады. Олар ба кылау, тәжірибеден өткiзу сиякты зерттеу әдiстерiн колданады. Әдетте, мұндай макалалардын негiзгi кұрылымы кiрiспе, әдісі, зерттеу нәтижесі, талқылау және қорытынды болiмнен тұрады. Дереккөздерге негізделген макалалар әлеуметтік, тарихи, тіл білімі сиякты салаларда көбірек жарияланады. Олар негiзiнен теориялык мәселелердi карастырады және тақырыпқа байланысты түрлі пікір лердi жан-жақты талдайды.
Зерттеу баяндамалары ғылыми конференция жинақтарында жарияланады. Мұндай еңбектердің авторлары өз зерттеулерінің нәтижелерімен немесе такырыпка катысты мәселелердің шешім дері жөніндегі жайттармен бөлісуді мақсат етеді. Көп жағдайда ғылыми баяндамалардын кұрылымы эмпирикалык зерттеу мака лаларына ұксас болып келеді. Сондыктан оларды оку барысында кабарои диты эмпирикалық зерттеу мақалаларына қатысты оку стратегиясын колдануға болады.
Жоғары оқу орындарында тапсырма ретінде берілетін академия лық мәтін түрлеріне эссе, баяндама, сыни пікір, зертханалық баян дама, жоба, реферат, курстық жұмыс пен дипломдық жоба/жұмыс тар жатады.
Баяндама. Көп жағдайда экономика және жаратылыстану ма мандықтары бойынша білім а латын студенттер үшін жазуға беріле тін тапсырма түрі. Эссе мен баяндаманың құрылымы ұқсас болып келгенімен, өзара айырмашылықтары бар. Эссе абстрактілі және теориялық бағыттағы тақырыптар бойынша жазылса, баяндама жағдаяттық немесе болған жағдайды сипаттауға бағытталып, тақы рыпқа тереңірек тоқталады. Сонымен қатар баяндаманы жазу ба рысында бастапқы және екінші реттік дереккөздердің ақпараттары қолданылады. Мысалы: жүргізілген зерттеу жұмысы, зертханалық эксперименттер мен сауалнама нәтижесі және т.б. Баяндама құры лымы мынадай ақпаратты қамтиды:
Кіріспе: тақырыпқа қатысты жалпы мәселе; зерттеу жұмысын жүргізудің маңызы; тақырыпқа қатысты өзге зерттеулерге шолу. Әдісі: зерттеу жұмысы калай жүргiзiлдi; зерттеу барысында колданылған әдістер, құралдар.
Нәтижесі: анықталған жайттар; зерттеу нәтижесіне байланысты пікірлер. Талқылау: анықталған негізгі жайттар, зерттеудің тиімділі жөніндегі пікірлер. с арти Қорытынды: жұмысты қорытындылау; алдағы зерттеу жұмысына қатысты ұсыныстар.
Баяндама құрылымы Факультет бекiткен талаптарға қарай бас каша болуы да мүмкін, бiрак жоғарыдағы құрылым көп жағдайда ортақ құрылым болып саналады.
Зерттеу/эксперименттік баяндама. Бұл жазба түрі жоғарыда берілген баяндама құрылымын сақтай отырып жазылады. Сондай ак түйіндеме мен колданылған әдебиеттердің берiлуi мiндетті бо лып саналады. Окырман жүргiзiлген зерттеу жұмысымен кеңінен таныс болуы үшін қосымшалар (сауалнама/сұхбат алу барысында қойылған сұрақтар, кестелер т.б.) берілуі мүмкін. Бұл жұмысты жазу инженерлік және психологиялық бағытта білім алатын сту денттерден жиі талап етіледі.
Академиялык жазылым негiздерi окымас бұрын оның мазмұнын карап шыгу кажет, тек зерттеу жу мысына кажеттi тарауларын немесе белiмдерiн ғана окуга бола ды. Мәтiннiн керек жерiне көз жүгірту аркылы кажеттi акпараты бар деген беттердi белгiлеп алу кажет. Монографиядағы кажеттi акпараттарды тез табу үшiн: автордын ойын түсінуге тырысу; анықтамалар мен тұжырымдарды анықтау, негізгі ұстаным. дарды белгілеу; мәтіндегі қажетті жерлерін анықтау сияқты амалдарды колданган орынды. Рецензияланган кiтаптарда осы кезге дейiн ғылыми журнал дарда жарияланып, окырмандар тарапынан көп сұраныска ие бол. ган макалалар басылып шыгады. Мундай кiтаптар такырыпка ка тысты материалдарды табуга мумкiндiк бередi және аргументтерге сілтеме жасау үшiн таптырмас дереккөздер ретiнде карастырыла ды. Сондай-ак бул кiтап турлерiне бiр такырып бойынша құрас. тырылган, бiрак белiмдерiн әртүрлі авторлар жазған кітаптар да жатады. Мұндай кiтаптар мiндеттi турде редакцияланып, кiрiспе белiмiнде зерттеу жұмысынын белiмдерi туралы және авторлары жайлы кыскаша мәліметтер берiледi.
Зерттеу мақалалары академиялык мәтіндер iшiнде ерекше ба ғаланады. Себебi кез келген зерттеушi өзiнiн ашкан жаналығын, нәтижесін мақала түрінде жариялауға тырысады. Бұл мақалалар арнайы редакторлык тексерістен өткеннен кейін ғана жарыкка шығады. Мақалалар эмпирикалык әдiстердi колданып немесе тео риялык деректерге гана негiзделiп жазылуы мүмкін. Эмпирикалык әдiс әлеуметтік зерттеу жұмыстарында колданылады. Олар ба кылау, тәжірибеден өткiзу сиякты зерттеу әдiстерiн колданады. Әдетте, мұндай макалалардын негiзгi кұрылымы кiрiспе, әдісі, зерттеу нәтижесі, талқылау және қорытынды болiмнен тұрады. Дереккөздерге негізделген макалалар әлеуметтік, тарихи, тіл білімі сиякты салаларда көбірек жарияланады. Олар негiзiнен теориялык мәселелердi карастырады және тақырыпқа байланысты түрлі пікір лердi жан-жақты талдайды.
Зерттеу баяндамалары ғылыми конференция жинақтарында жарияланады. Мұндай еңбектердің авторлары өз зерттеулерінің нәтижелерімен немесе такырыпка катысты мәселелердің шешім дері жөніндегі жайттармен бөлісуді мақсат етеді. Көп жағдайда ғылыми баяндамалардын кұрылымы эмпирикалык зерттеу мака лаларына ұксас болып келеді. Сондыктан оларды оку барысында окымас бұрын оның мазмұнын карап шыгу кажет, тек зерттеу жу мысына кажеттi тарауларын немесе белiмдерiн ғана окуга бола ды. Мәтiннiн керек жерiне көз жүгірту аркылы кажеттi акпараты бар деген беттердi белгiлеп алу кажет. Монографиядағы кажеттi акпараттарды тез табу үшiн: автордын ойын түсінуге тырысу; анықтамалар мен тұжырымдарды анықтау, негізгі ұстаным. дарды белгілеу; мәтіндегі қажетті жерлерін анықтау сияқты амалдарды колданган орынды. Рецензияланган кiтаптарда осы кезге дейiн ғылыми журнал дарда жарияланып, окырмандар тарапынан көп сұраныска ие бол. ган макалалар басылып шыгады. Мундай кiтаптар такырыпка ка тысты материалдарды табуга мумкiндiк бередi және аргументтерге сілтеме жасау үшiн таптырмас дереккөздер ретiнде карастырыла ды. Сондай-ак бул кiтап турлерiне бiр такырып бойынша құрас. тырылган, бiрак белiмдерiн әртүрлі авторлар жазған кітаптар да жатады. Мұндай кiтаптар мiндеттi турде редакцияланып, кiрiспе белiмiнде зерттеу жұмысынын белiмдерi туралы және авторлары жайлы кыскаша мәліметтер берiледi. Зерттеу мақалалары академиялык мәтіндер iшiнде ерекше ба ғаланады. Себебi кез келген зерттеушi өзiнiн ашкан жаналығын, нәтижесін мақала түрінде жариялауға тырысады. Бұл мақалалар арнайы редакторлык тексерістен өткеннен кейін ғана жарыкка шығады. Мақалалар эмпирикалык әдiстердi колданып немесе тео риялык деректерге гана негiзделiп жазылуы мүмкін. Эмпирикалык әдiс әлеуметтік зерттеу жұмыстарында колданылады. Олар ба кылау, тәжірибеден өткiзу сиякты зерттеу әдiстерiн колданады. Әдетте, мұндай макалалардын негiзгi кұрылымы кiрiспе, әдісі, зерттеу нәтижесі, талқылау және қорытынды болiмнен тұрады. Дереккөздерге негізделген макалалар әлеуметтік, тарихи, тіл білімі сиякты салаларда көбірек жарияланады. Олар негiзiнен теориялык мәселелердi карастырады және тақырыпқа байланысты түрлі пікір лердi жан-жақты талдайды.
Зерттеу баяндамалары ғылыми конференция жинақтарында жарияланады. Мұндай еңбектердің авторлары өз зерттеулерінің нәтижелерімен немесе такырыпка катысты мәселелердің шешім дері жөніндегі жайттармен бөлісуді мақсат етеді. Көп жағдайда ғылыми баяндамалардын кұрылымы эмпирикалык зерттеу мака лаларына ұксас болып келеді. Сондыктан оларды оку барысында мамандыгына байланысты белгiлi бiр мәселені жан-жақты талкылап, талдап, сыни пікірін білдіріп, оны жетiлдiру үшiн ұсыныстарын бiл дiре алатындыгана көз жеткізу. Дипломдық жұмыс курстық жұмыс. ка ұксас болып келедi және зерттеу жұмыстарының құрылымдары мен талаптары толык сакталады. Бірақ ол студенттiң осы кезге де йiнгi жазған зерттеу жұмыстарынан әлдекайда күрделi әрi көлемді болып келеді (60-80 бет). Студент дипломдық жұмысты жазу бары сында өзінің үйренген жазылым мен оқылым, зерттеу және т.б. кабі. леттерінің барлығын колдана алуы тиiс. Жұмыстың тақырыбы мен жетекші кафедрада бекітіледі және студент қашанда жетекшімен тығыз байланысты жұмыс жүргізуі қажет. Жұмыс аяқталғаннан ке йін ауызша қорғалатын болады және қолжазба кафедрада бекітілген талапқа сай безендіріліп, түптеледі және белгілі бір уақытқа дейін сақталуы үшін мұрағатқа өткізіледі.
Академиялық бағытта білім алушыдан талап етілетін жазба жұмысының қай түрі жазылатындығы, олардың безендірілуі, кө лемі (бет санымен немесе сөз санымен есептелуі), өткізілу мерзі мі сиякты талаптар қашанда оқытушы немесе тақырыпқа қатысты пәнді оқытатын кафедра тарапынан белгіленетінін естен шығар мау керек. Сондай-ақ Қазақстанда білім беретін мекемелер мен ғылыми жұмыстарды жариялауға, басуға қабылдайтын орындар дың басым көпшілігі сілтеме жасау мен қолданылған әдебиеттер тізімі (дереккөздері) ГОСТ 7.1-2003 ережесіне сәйкес безендірі луін талап етеді.