Файл: азастан республикасыны денсаулы сатау министрлігі аз мма жоары жне жоонан кейінгі мамандытар бойынша білім беру оудістемелік секциясы.doc

Тиреотоксикозды консервативті емдеу тәсілдеріне біз толық тоқталмаймыз. Өйткені мұндай емдеу терапевті клиникада (эндокринология) жүргізіледі.

Хирургиялық емдеуді - қолдану алдында әр қашанда ауру операцияны көтере алама, ол операцияға толық дайындалындыма деген сұрақтарға жауап беру қажет. Егер бұл шарттар орындалмаса ауруды одан әрі операцияға консервативті емдеумен "даярлау" оның жағдайының ауырланып ауруды операциямен емдеудің мүмкінсіздігіне соғатындығын ұмытпау қажет.

Науқасты операцияға дайындау үшін йодтың микродозасын. тиоурацил, Шерешевскийдің таблеткасы, бромидтер, дигиталис қолданылады. Ауруды жеке бөлмеге немесе операциядан соң асқыныссыз тәуір болып келе жатқан науқастар арасына жатқызады. Тиреотоксикозды емдегенде аурудың дәрігерге сенімі зор болуы қажет, оның хирургке сенімі, операцияның қажеттігін түсінуі және оның жақсы аяқталынатындығына сенімі зор болуы қажет. Егер мұндай сенім болмаса операцияны уақытша кейінге қалдырғанның өзі дұрыс.

Бұрынғы уақытта операцияны жалпы ингаляциялы наркозбен орындайтын. Бұл операциялардың ақыры онша жақсы еместін. Өйткені тиреотоксикоз салдарынан уланған ағзаға наркоздың жағдайсыз әсерлері қосылып операциядан соңғы өлім жиі кездесетін. Уақытында Крайлъ "Мен жемсау ауруың операциямен емес, ұрлап аламын" деп жазған. Тиреотоксикозбен науқасты палатада 1-2-3-4 қайтара наркозбен ұйықтататын. Ауру адам бұл ұйықтатудың қайсысында струмэктомия орындалатынын және орындалынғанын түсінбейтін.

Струмэктомия операциясы қазіргі уақытта нейролептоаналъгезия қосылған жергілікті новокаин анестезиясымен және эндотрахеальды наркозбен субфасциальды, субтотальды резекциялау тәсілімен орындалады.

Операцияның (струмэктомияның) орындалу шарттары - безді аз жарақаттау, қан ағуын азайту және сапалы жансыздандыру.

Төртінші шарт операциядан соңғы токсикоздың алдын алу. Бұл үшін қалқанша безінің тінін аз қалдыру және жараны дренаждау қажет.

Тиреотоксикозбен ауыратынды операцияға даярлауда - барбамил, резерпин, йод препараттары, мерказолил, преднизолон, витамин В, жүректі қолдағыш препараттар пайдаланылады.
Операцияның түрлері

1. 
   Безді толық сылып алу.
   
2. 
   Қалқанша безінің резекциясы (Мартынов, Микулич) экономды резекция, кеңейтілген резекция, толықша субтотальды резекция.
   

а) қан тамырларын Кохер тәсілімен байлау,

---

б) Николаев тәсілімен субфасциальды струмэктомия.

3. Қалқанша безін толық алып тастау.
Тиреотоксикоздың ақыры

Науқасты кешіктірмей дұрыс емдегенде аурудың жұмыс қабілеті дұрысталады, науқас салдарынан пайда болған бұзылыстар жойылады. Тек экзофтальм ұзақ уақыт сақталады.

Кеш, ауру асқынғаннан соң басталған емде ішкі мүшелердің ауыр декомпенсациялануы болжамды нашарландырады.

7.3 ҚАЛҚАНША БЕЗДІ ТЕКСЕРУ ТӘСІЛДЕРІ

1. Физикальдық тексерістер:

а) Көру - мен қалқанша безінің жағдайы бұзылғандарға тән көріністер - науқастың мінезінің бұзылуы, көз симптомдары, саусақтар дірілдеуі, бездің төс сүйегі артында өсуінде - мойын, кеуде көк тамырларының созылғандығы анықталады.

б) Безді сипау (пальпация).

Безді көру және сипау арқылы қалқанша безінің үлкеюінің дәрежесі анықталады:

0- дәрежеде - бездің мөлшері бұзылмаған,

I - дәрежеде без жұтынғанда ғана анықталады (көзбен көрінбейді, қолмен сипалады),

II - дәрежеде без жұтынғанда анық көрінеді, мойын өзгермеген,

III- дәрежеде мойын түсі өзгерген (жуан мойын),

ІV - дәрежеде мойын формасы ауыр өзгерген,

V – дәрежеде без ауыр өскен, мойын ауыр "ісінген", өңеш, кеңірдек қысылған -жұтыну, тыныс алу бұзылған.

2. Лабораторлы және аспапты тексерістер:

а) Негізгі алмасуды тексеру,

б) йодтың қалқан безімен сіңірілуін анықтау.

Қалыпта 131 - йодтың 2 сағатта - 5-10%, 24 сағатта - 20-30% сініріледі. Гипертиреозде сіңіру көбейеді, гипотиреозда - азаяды.

в) Ұйқы безін сканерлеумен - 131 йодтың безде орналасқан көлемін, аумағын анықтау (аденома, киста, ісік)

г) Қалқанша безінің гормондарын анықтау (қалыпты 64-128 н/моль/л/); трийодтиронинді (қалыпты 0,9-216 н/моль/л).

д) Рентгенді тексеріс - бездің кальцификацияланған бөлшектерін эхография көрсетеді.

е) Улътрадыбыстық эхография (УЗИ).

ж)Биопсия.

з) Ларингоскопия.

и) Лимфография.

к) Ангиография - (бұғана асты немесе сыртқы ұйқы артерияға контрасты зат жіберіліп орындалады)

29-шы науқас - 37 жасар әйел клиникаға келесі шағымдармен түскен. Мойынның алдыңғы бетінің ісініп жуандауы. Тағам жұтқанда осы ісіктің тұсының ауырсынуы, бас ауыруы.

Бұрын безгекпен, тұмаумен ауырған. 4 жыл бұрын гинекологиялық ауру себебінен операция жасалып, жатырдың екі түтігі байланған.

Тұрмыс жағдайы орташа. Шылым шекпейді. Суды құдықтан алады. Ақырғы 5-6 жыл эпилепсиямен ауырады. Сондықтан жұмыс істемейді. Мойында кішкене, қозғалғыш ісіктің пайда болғаны бұдан 4 жыл бұрын анықталған. Бұл ісік мысқылданып үлкейе басталғанмен дәрігерге бір жыл бұрын ғана көрінген. Осы уақыттан бастап йод препараттарын пайдаланған. Бірақта одан көмек болмаған. Мойынның алдынғы бетінде 2 бөлшектен құралған қозғалғыш, ауырмайтын ісікшелер (2-3 см) анықталады. Грефе, Мебиус симпомдары жоқ, қол саусақтарының, бастың қалтырауы байқалады. Көз бадырағы жоқ. Негізгі алмасу + 24% (+10%). Диагноз - эутиреоидты диффузды - түйіншекті (аралас) жемсау.

---

VIII - ТАРАУ. СҮТ БЕЗДЕРІНІҢ АУРУЛАРЫ

---

VIII – ТАРАУ. СҮТ БЕЗДЕРІНІҢ АУРУЛАРЫ.

8.1. CҮТ БЕЗДЕРІН ТЕКСЕРУ ТӘСІЛДЕРІ

ҮТ БЕЗДЕРІН ексеру тәсілдері .Анамнез (сұрау, анықтау) көмегімен бұрын ауырған науқастары, бездердің ауыруы, олардың қатаюы, еміздіктерден сұйық шығуы, емшектер терісінің өзгеруі, жүктілік ерекшеліктері, саны, баланы емізу, аборт, жыныс мүшелеріне жасалған операциялар.

Физикалды тәсілдер - Науқас әйелді тексеруді оның кеудесін толық шешіндіріп, ашып, қолдарын көтеріп - түсіріп, ауруды жатқызып - тұрғызып, бір қырына жатқызып тексереді.

а) Пальпацияны еміздіктің айналасынан (ареоладан) бастап барлық аймақтарын тексерумен аяқтайды. Егер ісік байқалса - оның аумағын, қатаңдығын, қозғалғыштығын айырады. Бұдан соң қолтық асты, бұғана үстінің және астының лимфа бездерін тексереді - олардың аумағын, қозғалғыштығын, қатаңдығын, ауырғыштығын анықтайды.

б) Өзін өзі тексеру - сүт безінің ісіктерінің алғашқы белгілерін ерте анықтау үшін әр-бір 25 жастан асқан әйелдер етек кірі циклінің алғашқы жұмасында өз сүт безіні өзі сипап тексеруді үйрену қажет. Емшек еміздігінен қанды, қызғылт немесе түссіз сүйықтың шығуына көңіл бөлінеді.

Бұдан соң емшектерін айнаның алдында қолдарын көтеріп, түсіріп тексереді.

Арнайы тәсілдер:

а) маммография - бездерді рентгенмен тексеру. Екі проекциямен рентгенография орындалады.

б) Галактофорография - сүт тамырларына рентген контрасты зат енгізгеннен соң орындалатын рентгенография. Спиртпен аласталынған еміздік тесігі арқылы 5-6 мм. тереңдікке үші доғал жіңішке ине енгізіледі де ол арқылы 0,3-1% - 60 мл. верографин немесе урографин егіліп рентгенография орындалады.

в) Тепловидение (термография) - теловизор экранында адам денесінен шығатын жылуды бақылау.

г) Ультрадыбысты эхография - сүт безінде пайда болған қатерлі ісікті қатерсіз ісіктерден айыру үшін қолданылады. Рак ісігінде дыбысты күшейтетін қатаң структуралар анықталады.

д) Магнитті-резонансты томография (МР-томография) - сүт безіндегі өзгерістерді және без тіндерінің жағдайын көрсетеді.

е) Морфологиялық тексеріс - пунктаттың цитологиялық тексерісі.

Сүт бездері ауруларының жіктелуі

I. Даму аномалиясы:

а) амастия - бір немесе екі бездің жоқтығы,

б) мономастия - бір бездік,

в) анизомастия - бір бездің өспегеніндегі еінші бездің үлкеюі,

г) полимастия - қосымша бездер,

д) микромастия - екі емшектің бір мөлшерде өспеуі,

---

е) макромастия - бездің өсуі,

ж) мастоптоз - бездердің созылып төмен түсуі.

II. Жарақаттары:

а) Еміздіктер жарылуы (трещина). Баланы емізуден бұрын және кейін -40-50% спиртпен, 1:500 фурациллинмен сүртеді, метилурацилді маймен майлайды, улътракүлгін сәулемен қыздырады.

б) Соғылу, гематома, жалған киста. Гематома іріңдесе, кистаға айналса – операция қажет.

III. Сүт бездерінің қабыну аурулары: (спецификалық емес қабыну аурулары) – маститтер.

ІV. Сүт бездерінің созылмалы спецификалық аурулары:

а) Сүт бездері түберкулезінің - түйінді, ойық жаралы, склерозданған (қатаң) және жыланкөзді түрлерін бөледі. Туберкулез микобактериясы емшекке сүт тамырлары, лимфа және гематогенді жолдарымен жайылады.

Науқасты емдеу туберкулезге қарсы жалпы емнен (спецификалық) құралады.

б) Сүт бездерінің мерезі.

в) Актиномикозы – алғашқы түрінде – саңырауқұлақ тері жаракаты арқылы, екінші актиномикозда - лимфогенді жолмен ауруға ұшыраған қабырғалардан, плеврадан, өкпеден тарайды.

Емшек актиномикозын емдегенде оның резекциясы жасалады, актинолизаттар, пенициллин, витаминдер, иммунотерапия қолданылады.

V - Сүт бездерінің дисгомональды дисплазиясы:

а) Мастопатия (Реклю, Шиммелъбуш ауруы) - гормональды реттіліктің бұзылуында безде қатаң ісік және гипертрофия өседі. Мастопатияны қатерлі ісіктен айыру қиын және оның кейбіреулері ісікке шабуы мүмкін. Көбінесе мастопатия 30-50 жастағы әйелдерде кездеседі.

Мастопатияның диффузды түрінде менструация алдында және ортасында емшекте ауырғыш ісік, кейде еміздіктен сұйық пайда болады.

Түйінді мастопатияда ісік ауырмайды, ісік терімен, еміздікпен байланыссыз, ісік қозғалғыш. Лимфа бездері ісінбеген. Ісік менструальды циклге байланысты өзгермейді.

Маммограммада - қатаң тартпалар (тяжи), кейде безде кальций тұзының жиналуы анықталады. Бұл қатаң бөлшектер жұмсарған (кисталар) бөлшектерімен аралас.

Мастопатияның қатерлі ісікке ауысуында ісік одан әрі катаяды, тартпалар, көлеңкесі күшейеді.

Диагнозды анықтауда бездің секторальды резекциясын жасап биопсиялы морфологиялы тексерісті орындау өте маңызды.

б) Гинекомастия - еркектерде эндокринді бездер (жыныс, бүйрек үсті бездері, гипофиз) қызметінің бұзылуы әсерінен пайда болатын емшектің дисгормональды ауруы. Жас өспірімдерде диффузды, ал ересектерде түйінді түрлері кездеседі. Гормональды емге көнбеген түрлерінде тері астылы мастэктомия операциясы орындалады.

VI. Сүт бездерінің қатерсіз ісіктері:

---