Файл: Дипломды Жмыс мамандыы 5В051100 Маркетинг.docx

Баға бойынша

Аралас






Тауар категориясы бойынша

Пайдаланылатын шикізат түрлері бойынша




Тауар нарығын сегменттеу түрлері


Тауар тағайындау бойынша

тағам дайындау әдісі бойынша






Қоюлу дәрежесі бойынша

Жылу күйі бойынша

Сурет 1.2. Тауар нарығын сегменттеу түрлер


Сурет 1.3. Ассортимент бойынша өнім топтастыру

Мысалы, қоғамдық тамақтандыру нарығының тауар топтарына ыстық тағам, сорпа, салаттар, гарнирлер, шайнамалар және т.б. жатады.

Екінші қағида - тауардың тағайындалған орны (1.4-Суретке сәйкес ).

Сегменттерді таңдаудың бұл түрі ең көп таралған және кеңінен қолданылады. Өнім топтары бойынша нарықты сегменттеу әдісінің негізінде сатып алушының назарына алынатын тауарлардың негізгі функциялары мен сипаттамалары болып табылады. Тауарлардың негізгі функциялары бойынша сегменттеу неғұрлым егжей-тегжейлірек болса, соғұрлым компанияны дамыту үшін еркін нарықтық тауашаны табу оңайырақ болады.

Тағайындау бойынша тамақтану өнімдері жалпы тағамдары, диеталық, медициналық, мектеп балаларына арналған, жас балалар тағамдары, вегетариандық және арнайы тағамдарына бөлінеді.

---

Сурет 1.4. Тағайындалған орны бойынша өнім топтастыру
Үшінші қағида- баға сегменттері бойынша (1.5-Суретке сәйкес ).

Нарықтың қалыптасқан бағасының шекараларын түсіну үшін нарықтың осы сегменті маңызды. Уақыт өте келе, нарықта сатып алушыға өнімнің сапасы, оның күрделілігі, бірегейлігі және сыйақы туралы әңгімелейтін баға сегменттерінің айқын шекарасы белгіленеді. Кірістердің деңгейіне, өнімнің тиімділігіне немесе әлеуметтік мәртебесін растауға деген үміттерге сүйене отырып, сатып алушы белгіленген бағалық сегменттердің бірінен тауарларды таңдайды. Егер сатып алушы негізгі өнімді алғысы келсе, ол ең төмен баға бойынша өнімді сатып алады. Өнімнің сапасы, кепілдік берілген нәтиже мен мәртебе маңызды болса - қымбат өнімдерге көбірек назар аударатын болады.

Сурет 1.5. Баға сегменттері бойынша өнім топтастыру
Бағалық сегменттеудің ең кең таралған мысалы: төмен баға сегменті немесе эконом сегменті, орташа баға сегменті, жоғары баға сегменті, премиум сегменті.

Төртінші қағида-тағам дайындау әдісі бойынша (1.6-Суретке сәйкес ).

Пісіру тәсілі бойынша: маринадталған, қайнатылған, буланған, қуырылған (негізгі жолмен, қуырылған, грильде және т.б.) және т.б.


Сурет 1.6. Тағам дайындау әдісі бойынша өнім топтастыру
Бесінші қағида-пайдаланатын шикізат түрлері бойынша (1.7-Суретке сәйкес).

Бұл қағида бойынша қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының өнімдері келесі шикізаттар дайындалады: жұмыртқа, ірімшік, сүт және сүт қышқылынан жасалған өнімдер, жемістер мен жидектері, дәнді дақылдары, бұршақтар және макарон, ет, ет өнімдері, құс еті, қоян, балық, теңіз өнімдері ұн, аралас өнімдер және т.б.

Сурет 1.7. Пайдаланатын шикізат түрлері бойынша өнім топтастыру
Алтыншы қағида-жылу күйі бойынша (1.8-Суретке сәйкес).

Жылу күйі бойынша жылу күйі бойынша қоғамдық тамақтандыру өнімдері салқын, ыстық, салқындатылған, мұздатылған өнімдерге бөлінеді.



Сурет 1.8. Жылу күйі бойынша өнім топтастыру
Бірнеше әдістерді біріктіру.

Жылына бір рет сегменттеудің осы түрін еркін нарықтық тауарды іздеу үшін пайдаланады. Біріккен тәсіл өнім сегменттеуінің бірнеше түрлерін дәйекті пайдалануды білдіреді. Жалпы мысалдар:

• 
  Баға сегменттері бойынша сегменттеу, содан кейін әрбір баға сегментін брендтер бойынша сегменттеу;
  
• 
  Әрекет түрі бойынша нарықты сегменттеу, содан кейін әрбір сегментін брендтер бойынша сегменттеу;
  
• 
  Нарықты маркаларға сегменттеу, содан кейін қаптаманың көлемі мен түрлері бойынша бірнеше әдістер біріктіру.
  

---

Егер саланы өнімдік сегменттеу мақсаты қойылған болса, онда нарықтың құрылымын мұқият бағалауға, сондай-ақ компанияның ауқымын кеңейту үшін еркін нарықтық қуысын табуға мүмкіндік беретін келесі әдістеме қолдануга болады (Кесте 1.2).
Кесте 1.2

Тауар нарығын сегменттеу кезеңдері

Кезең	Сипаттама
Бірінші қадам	Нарықта бар барлық тауарлардың тізімін көрсетіңіз: листингінде максималист болудың және нарықты 100% қамтудың қажеті жоқ. Үлкен және орта нарықтық ойыншылардың барлық өнімдерін көрсету жеткілікті.
Екінші қадам	Тізімде көрсетілген өнімдердің әр түрлі сипаттамаларын жазыңыз. Мұндай сипаттамалар: қасиеттері, көлемі, бағасы, ерекше дәмі, иісі, пайдаланатын шикізат және т.б. болуы мүмкін.
Үшінші қадам	Мақсатты нарық тұтынушыларына сауалнама жүргізіп, олар қандай қасиеттермен тауарларды нарыққа бөлетінін сұраңыз. Мақсатты аудиторияға шолу – кез келген нарықты сегменттеуінің маңызды сәті. Сондықтан, бұл тармаққа жеткілікті уақыт беріңіз. Ресурстарыңыз болмаса, нарықтың жалпы көрінісін қалыптастыру үшін кем дегенде 5-10 адамнан сұхбат алыңыз.
Төртінші қадам	2 және 3-тармақтарға негізделген сегменттеу критерийлерінің толық тізімін жасаңыз
Бесінші қадам	Әрбір өнімді сипаттамалар тізімі бойынша

1.3 Маркетингтік зерттеулер шетелдік тәжірибесі

 

Қазақстан мемлекет Дүниежүзілік Сауда Ұйымына кіру үшін көптеген шаралар атқаруда. Соның бірі индустриалды- инновация саласын дамыту, экспорттық сауда айналымын көбейту, шетел нарығына халықаралық стандартқа сай өнім өндіру. Ал шетел нарығына отандық тауарларды ұсыну үшін ол нарықтардың ерекшеліктері мен сипатын анықтайтын халықаралық маркетинг болып табылады. Көптеген компаниялардың болашағы өндірістің ұлғаюы мен олардың сыртқы нарыққа шығу мүмкіндігіне байланысты. Бүгінгі таңда ішкі нарықтағы бәсекелестік қатаң, ал халықаралық сауда либералды (ырықты) болуда. Қазіргі әлемге танымал компаниялар өнімдерін сыртқы нарықтарда жылжыту үшін халықаралық маркетингті дұрыс жүргізу нәтижесінде дүние жүзінің нарығын жаулап алған. Сондықтан халықаралық маркетинг негізінде шетел нарығын зерттеуді жүргізу кез келген кәсіпорыннын өзінің шетел нарығында поцизиясын ұстану үшін жасалатын міндетті іс-шарасы.  

---

Халықаралық маркетинг негізінен маркетингтің жоғарғы мектебі болып табылады. Мұны былай түсіндіруге болады: егер экспорт әрдайым сауда ісін ұйымдастырудың жоғары деңгейлігімен көзге түссе, ал сыртқы нарыққа жұмыс істейтін кәсіпорындар маркетингтің жетістіктерін қолдануды өте қажет етеді.

 Халықаралық маркетинг концепциясының пайда болуы мен дамуы XX ғасырдың 60-70 жылдарына сәйкес келеді. Дәл осы периодта маркетинг принциптері негізінде халықаралық масштабта нарықтық қарекеттің қайта құрылуына қажетті алғышарттар қалыптасып, маркетинг корпоративтік басқару мен ұлттық нарықтарда бәсекелік күрес құралы ретінде танылды. Әлемдік нарықтардағы бәсекелестіктің қарқындалуымен, өндірістің күрделі технологиялық және ұйымдастырушылық үлгілерімен, ақпараттық қанықтылықпен сипатталатын қоғамдағы шаруашылықтың бүгінгі даму жағдайында сыртқы экономикалық қызметтің эффективтілігі, жалпы экономикалық белсенділік сияқты, маркетинг құралдарын пайдалану әдістемесімен және оның мақсаттарымен тығыз байланысты. Сонымен қатар әлемдік экономиканың интернационализациялануы, халықаралық сауданың кеңеюі, капитал мен жұмыс күшінің динамикалық және массалық орын ауыстыруына сәйкес, оның халықаралық аспектілері біршама актуалданады.

Сыртқы экономикалық байланыстар барған сайын мекемелер мен ұйымдардың шаруашылық қызметінің маңызды құрамдас бөлігіне айналып отыр. Шет елдерден шыққан серіктестермен біріге отырып, экономикалық, өндірістік және ғылыми-техникалық мәселелерге ат салыса қатынасуға қызығушылық артуда. Осындай жағдайда көптеген өндірістік салалардың, шағын кәсіпорындар мен мемлекеттік мекемелердің қызметкерлері әлемдік нарық туралы, оның құрылымы, коммерциялық операцияларды жүзеге асыру техникасы жайында объективті ақпаратты қажет етеді. Осы орайда халықаралық маркетингті қолдану сыртқы нарықтарға қатысты ашықтықтың артуына байланысты өте маңызды рөлге ие болып отыр.

  Халықаралық маркетинг дегеніміз – бұл елден тыс орналасқан ұйымның тауарлар мен көрсетілген қызметтер маркетингі [9-10]. Басқа сөзбен айтқанда, халықаралық маркетинг – бұл кем дегенде бір елдің сатып алушылары мен тұтынушыларына компаниялардың көрсететін қызметтерімен тауарлары ағымы бағытталатын іскерлік белсенділіктің бір түрі немесе көрінуі. Халықаралық маркетинг нарық белсенділігінің алуан түрлі нысандары үшін концепция әзірлеуді қарастырады. Ол тауарлардың басқа елдердің әр түрлі фирмалары арқылы өтуіне бағдарланған. Оған басқа мемлекеттерде өндірісті орналастыру жолымен шетел нарықтарын игеру мен өңдеу, сонымен қатар шетел нарықтарына кеңінен ену міндеті де тән болып келеді.

---

 Халықаралық маркетинг фирманың шетелдік қызметінің ауқымдылығын білдіреді. Ол екі жақты және көпжақты әрекеттермен сипатталады. Халықаралық маркетингінің бір ерекшелігі, оны ұйымдастыру мен жүргізу әдістері мынадай факторларды ескеруді керек етеді: ол мемлекеттің тәуелсіздігі; ұлттық валюталық жүйелер; ұлттық заң; мемлекеттің экономикалық  саясаты; мәдени, діни, тілдік, тұрмыстық және де өзге ерекшеліктер мен дәстүрлер. Бұл деген – халықаралық маркетингтің ұлттық маркетингтен кең екенін білдіреді, өйткені ол факторлардың толып жатқан гаммасын қамтиды.

Халықаралық маркетингтің ерекшелігі шетел тұтынушысына толық және айқын бағдар жасау, оның қажеттіліктері мен мұқтаждықтарын қанағаттандыруға ұмтылу болып табылады.

  Халықаралық маркетингтің  қызметі мыналарды қамтамасыз  етуі қажет:

• 
  бәсекелестер өндірген тауарларға қарағанда, халықаралық нарық талаптарын толық қанағаттандыратын тауар жасап шығару немесе қызмет көрсету;
  
• 
  шетел тұтынушыларының сұранысына сай келетін өнім үлгілерін жасау бойынша ғылыми-зерттеу және тәжірибелік- құрылымдылық жұмыстарды ұйымдастыру;
  
• 
  халықаралық нарық бойынша нақты бір тұтынушы сұранысының құрылымы мен серпіні, шетел тұтынушыларының талғамдары, ұнатулары туралы сенімді, шынайы, дер кезінде алынған ақпараттарға қол жеткізу;
  
• 
  фирманың өндіру, өткізу, қаржылық қызметін халықаралық нарықтың негізгі мақсатымен байланыстыра отырып, жоспарлау және үйлестіру;
  
• 
  тауар, өнімдерін сатудың әдіс-амалдарын жетілдіру;
  
• 
  халықаралық нарықта тауар қозғалысын оңтайландыру;
  
• 
  тауарлар мен қызмет көрсету салаларына халықаралық бақылау жасау;
  
• 
  нарық субъектісінің (фирмалар, компаниялар, кәсіпорындар, ұйымдар, жекелеген тұлғалар) барлық  қызметін реттеу және өндіру мен өткізу деңгейінде басты мақсаттарды қамтамасыз ету және оны басқару.   
  

Халықаралық маркетинг тәжірибесі негізінен қарағанда, нарық субъектісінің қолданып жүрген негізгі міндеті – сатып алушылар сұранысын оның коммерциялық мүддесіне сәйкес жүргізу болып табылады (Кесте 1.3).
Кесте 1.3

Халықаралық маркетинг даму деңгейі 

	Даму сатысы	Мәндік сипаты
	Дәстүрлі экспорт	Тауарды түпкі тұтынушыларға  қарай жылжытусыз шетелге сату. Экспортшының, сатып алушының алдында жауапкершілігі тауарды жеткізгенге дейін ғана болады және тауар сатылғаннан кейін  қапы болмайды.
	Экспорт маркетингі	Экспортшы жүйелі түрде шетел нарығын зерттейді және сол нарық  талабына сай өзінің өндірісін бейнелейді. Экспортшы тауардың түпкі тұтынушыларға жылжу жолын бақылауға тырысады.
	Халықаралық маркетинг	Экспортшы нарықты терең  зертейді және оны игеру үшін барлық маркетинг құралдарын, сонымен қатар, әртүрлі сыртқы экономикалық байланыстар  түрлерін (ғылыми- техникалық айырбасты, келісім –шарт өндірістері, бірлескен  кәсіпорындарын, еншілес кәсіпорындарын құру, экспорт) толық қолданылады.
	Әлемдік маркетинг (глобальді маркетинг)	Шетелге тек тауарды өткізу  ғана емес, сонымен қатар шетелдегі  кәсіпорын әрекеттерінің барлық іс-әрекеттері: жабдықтау, зерттеу мен өңдеу, кадр, қаржы және т.б. қамтылады.

---