қызметін іздеу және белгілі бір атқарған зерттеушілік жұмыстың нәтижесін табу, т.б. қажеттіліктерден пайда болатын қабілеттілігі болып табылатындықтарын негіздеулері берілген.

Жүргізілген талдаулар зерттеушілік құзыреттілігі оқушының ізденушілік бойынша нәтижеге жету әрекетіндегі қызметін іздеу және белгілі бір зерттеушілік жұмыстың нәтижесін табуда қажеттілікке айналған қабілеттерінің сапасы ретінде күрделі құрылымдық жүйені құрайды. Сондай- ақ, біртұтастық қасиеттерді меңгерген және зерттеушілік іс-әрекет қабілеттіліктері негізінде көрініс беретін өзара байланыстылық сипатқа ие екендігіне дәлел [87].

Оқушының зерттеушілік құзыреттілігі деп тақырыпты, жобалық, т.б. зерттеушілік іс-әрекетті табысты орындауға қабілеттілігі мен дайындығын білдіретін жеке тұлғаның зерттеушілік жұмыстың нәтижесін табуда қажеттілікке айналған қабілеттерінің сапаларын атайды.

Зерттеушілік құзыреттілігі зерттеушілік іс-әрекет үдерісінде қалыптасады, зерттеушілік іс-әрекетті ұйымдастыру қабілеттілігінен көрінеді, арнайы білімдер, іскерліктер және дағдыларды игеруімен, ізденушілік пен шығармашылық іс-әрекетке қабілеттілігімен көрініс табады.

Бастауыштағы зерттеушілік жұмыстар - жобалық іс-әрекет, тақырыптық, оқушыларға оқу-танымдық бағыттағы кешендік білім алуға бағытталған ғылыми орта құру, пәнаралық байланыстық бағыттағы топтық, ұжымдық және жеке орындалатын ізденушілік іс-әрекеттері олардың зерттеушілік құзыреттіліктерін және ғылыми дүниетанымдықтарын бірге бір уақытта дамыта отырып, оның пайдалы әрі өнімділігіне мақсатты бағдар тұрғысында әсер етеді.

Осы негізден біз, өз зерттеулерімізде оқушылардың ізденушілік мақсатына мән беріп,

---

оқушылардың зерттеушілік іс-әрекетінің мәнді аспектілерін төмендегідей деп анықтап, ұсынамыз:

1. 
   Зерттеушілік іс-әрекеттің себеп-салдар байланыстарын зерттеуге алынған жобалық іс-әрекет, тақырыптық т.б. түрдегі жүргізілетін ізденушілік жұмыстың орындалу үдерісіндегі заңдылықтары мен қатынастарын, құбылыстары мен оқиғаларды түсіндіру мен дәлелдеуге бағыттылығын береді;
   
2. 
   Бастауыштағы жаратылыстану пәндеріне қатысты оқу материалдарын терең игеруде қоршаған орта мен және тірі табиғатпен байланысты оқу-танымдық әрекеттері негізінде өмірлік тәжірибемен байланыстырудағы тәжірибелік жұмыстар /бақылау-байқау, талдау мен салыстыру, эксперимент, т.б./ түрде орындалатын зерттеулер барысында бақыланатын немесе теориялық тұрғыда талданатын деректер бойынша қорытындылардың шынайлылығы мен ақиқаттылығы;
   
3. 
   Оқушының зерттеушілік іс-әрекеттегі танымға бағытталаған әдіс- тәсілдерді таңдаудағы өзіндік әрекеті;
   
4. 
   Оқушының ізденушілік жұмысында, яғни өз зерттеулерінде дидактикалық құралдарды қолдануы арқылы педагогтың зерттеушілік іс- әрекетті ұйымдастыруы және тиімді басқаруы [88].
   

Зерттеушілік іс-әрекет барысында бұрыннан белгісіз мәселені танып, білу және оның түсініксіздік жақтарын шешудегі болатын нәтижесінің нақты анықталмайтындығын ескеру, бірақ сенімдікпен ізденушілік жасау арқылы мақсатқа қол жеткізу. Бұндағы біздің көзқарасымыз бойынша, бұл жағдайдағы нақты анықтай алмау көбінесе жаңа /жиі субъективті түрде жаңа/ нәтижемен байланысты, ол әрине, зерттеудің жалпы идеясы немесе зерттеу болжамы шеңберінде орын алады.

Жоғарыдағы талдаулар негізінде қарастырылып отырған бұл мәселе бойынша

---

төмендегідей тұжырымдар жасауға себеп болды:

---

• 
  зерттеушілік құзыреттілік оқушы тұлғасының ізденушілік оқу танымдық әрекетінде түрлі білімдерді өзара байланыстыру немесе кіріктіре білу ретінде қасиеттерін ашады және олардың біртұтастылық жүйесін тануға мүмкіндік береді;
  
• 
  оқушы тұлғасының бағдарлануын /ынтасын, қызығушылығын, құндылық бағдарларын/, жеке қабілеттері мен қасиеттерін беретін зерттеушілік құзыреттілік - «білім», «білік», «дағды» ұғымдарын топтастырып, жинақталуы барысында орын алатын әрекеттерін қамтиды деуге болады;
  
• 
  оқушының зерттеушілік іс-әрекетпен айналысуға, оның ізденушілік және жеке шығармашылдыққа бейім қасиеттерінің басымдығымен танылады;
  
• 
  зерттеушілік іс-әрекеттің өзіне тән құрылымдық құрамалары және ұстаным, әдістері т.б. күрделі құрылымын оқушының меңгере алуымен ерекшеленеді;
  
• 
  құрылымдық құрамалардың өзара байланысы мен кіріктірілу заңдылықтарына өзара тәуелділік қасиеттерін тани білуіне байланыстылығын білу.
  

Зерттеушілік құзыреттілікті қалыптастыру үдерісі оқушылардың мұғалімінің басшылығы мен немесе жеке өзіндік оқу-танымдық білімдерін тереңдету мақсатындағы әрекет нәтижелерін сипаттайтын, алдын-ала айқындалған талап ережелер ретінде ізденушілік және жеке шығармашалдық жұмыстары негізінде жүзеге асады.

Зерттеушілік құзыреттіліктің қалыптасуының нәтижесі немесе қалыптасу деңгейінің артуы - зерттеушілік құзыреттілікке ие болғандығын анықтайды, ол оқушының тұлғалық болмысының дамуындағы ізденушілік пен шығармашылық және қызығушылығының артуындағы ынталандырушы- құндылықтық жүйелердегі қасиеттердің жиынтығына көрініс береді.

Зерттеудің әдіснамалық негіздері ретінде зерттеу әрекетіндегі түрлі қызметтерді

---

жүзеге асыру ерекшеліктері және тиісті ұғымдар мен қағидаттарды меңгеру. Оқушылардың ізденушілік іс-әрекеттік-қызметтік қабілеттерін дамыту /зерттеу жүргізу іскерліктерін, әдіс-тәсілдерін меңгеру/ біртұтастықта жүреді және зерттеушілік құзыреттіліктің нұсқалық құрылымы мен мазмұнын береді. Зерттеушілік құзыреттілік - өз іс-әрекеті мен өзіне оның субъектісі ретінде қарайтын белсенді зерттеушілік ұстанымды ұстауға дайындығы арқылы байқалады. Жинақтаған білім және меңгерген іскерліктері арқылы зерттеушілік міндеттерді дербес және ізденушілік пен шығармашылық тұрғыда орындай алатын оқушы тұлғасының интегралдық сипаттамасы ретінде қарастыруға болады. Бұнда оқушы білім беру барысында оның субъектісі болып, оқу іс-әрекетіндегі зерттеушілік құзыреттіліктің мәнін, мазмұны мен мағынасын дұрыс саналы түрде түсінгенде және зерттеу жұмысының нәтижелерін алуға қызығушылық танытқан жағдайда ғана ол - өз бетінше жаңа білімді меңгереді және құрастыра алады. Сонымен қатар, оқушылар ақиқат пен шынайылықты тануда өзге оқушыларға және өзіне зерттеуші ретінде көзқарастық танытқан кездегі белсенділігі мен бастамашыл ынталық ниеті, дербестігі, ізденушілік жұмысқа қатынасы оның зерттеушілік құзыреттілік әрекетінің саналы түрде қалыптасуының орын алғандығы болып саналады [89].

Бастауыш білім беру кезеңінде оқушылардың зерттеушілік құзыреттілігін қалыптастырудың басты мәселелерінің бірі – олардың сыныптық және жас ерекшеліктерін басшылыққа ала отырып, дұрыс ұйымдастырылған зерттеу іс-әрекеті болып табылады. Бастауыштағы педагогикалық үдерісті жобалық білім беру бағдарламасы негізінде

---

Смотрите также файлы

• Правовое регулирование труда педагогических работников.docx

• Совершенствование системы мотивации на примере современной организации ооо Рубеж.doc

• Юридический состав правонарушения.docx

• Школа Н. А. Добромыслова и реформа образования Предметом постоянного внимания В. А. Добромыслова на протяжении всей его жизни были различные аспекты развития речи детей.docx

• 1. Инновационный проект, направленный на реализацию инноваций во внутренней среде организации, проект.docx