ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 10.11.2023
Просмотров: 229
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Р 4 – ісік тоқ ішектің барлық қабаттарын қамти отырып, жапсарлас тіңдер мен ағзаларға
тараған.
TN – бейнемелері
233
Тоқ ішек рагының клиникалық белгілері
1. Ішектік дисфункция синдромы. Ол нәжістің ішек бойымен жүруінің бұзылуы, яғни
іштің қатуы мен өтуінің алмасып тұруыменен, іштің кеуіп құрылдауыменен сипатталады. Ісік
орналасқан жердің төңірегінде қабыну үрдісі пайда болып,ішектің шырышты қабаты қабынады.
Ісік өскен сайын ішек қуысы тарылып, нәжіс жүрісі іркіледі немесе іш қатады. Бірнеше күн бойы
жиналған үлкен дәрет ішектік микрофлораларды қоздырып, қабыну үрдісін жеделдетеді, ішектік
секреция көбейеді, перистальтика күшейеді, ішекте сіңірілу үрдісі бұзылады да газ көбейіп
іш кебеді. Осылардың салдарынан дәрет сұйылып, науқастың ішін өткізеді. Бұл белгілердің
жиынтығы көбінесе ісік тоқ ішектің сол жақ бөлігінде, әсіресе, қима ішекте орналасқанда жиі
байқалады. Ісік тоқ ішектің сол жақ бөлігінде орналасқанда байқалатын синдром.
2. Нәжістегі патологиялық бөлінділер синдромы – нәжіспен бірге қан, шырыш, ірің
шығады. Экзофитті бағытта өскен қатерлі ісіктің көлемінің ұлғаюына байланысты ішектің
шырышты, шырышасты қабаттары қабынып, ондағы қан тамырларының архитектоникасы
өзгереді, ісік өліеттеніп, ыдырап қанайды және қанды шырыш бөлінеді, қатты нығыздалған
нәжіс ісікті одан әрі жарақаттайды. Егер ісік экзофитті тұрғыда дамыса, онда нәжістегі
патологиялық бөлінділер ерте байқалады, ал эндофитті бағытта өскен ісіктерде аталмыш
белгілер кеш байқалады. Бұл белгілер қатерлі ісіктің ішектің сол жақ бөлігінде орналасқанда
байқалатын синдром.
3. Іштің шаншып, сыздап ауруы белгісі (сол жақ мықындық аймақта, іштің шамадан
тыс қатты бүріп, әлсін-әлсін көшпелі шаншуы). Ісік тоқ ішектің қима, тік ішектік бөлігінде
орналасқанда байқалатын белгі. Бұл белгі қатерлі ісіктің тоқ ішектің оң жақ бөлігінде
орналасқанына қарағанда, сол жақ бөлігінде 2-3 есе жиі кездеседі. Егер ісік бүйен немесе өрлеме
бөліктерде орналасып, ішектің сыртындағы бұлшық ет пен нервтерге жабысса, онда оң жақ
мықындық аймақтан сыздаған аурулық сезім байқалады, ал ісік қима ішекте орналасып, ішек
234
қуысын жаба бастағанда іш құрсақтың сол жағында шамадан тыс қатты бүріп түйрегендей
көшпелі аурулық сезім әлсін-әлсін қайталанады. Себебі сол жақтағы тоқ ішек өзегі тарлау,
сондықтан экзофиттік ісіктен ішек қуысы тез тарылып, нәжіс бөгеледі. Осыған орай нәжіс
пен газ ісіктің жоғарғы жағына кептеле жиналып,өтуге жол таба алмайды, ісіктің жоғары
жағындағы ішек қуысындағы газ өтуге жол таба алмай, ішек қуысын кеңейтеді, сондықтан
ішектің перистальтикасы жоғарылайды да, ауырлық сезім пайда болады. Ісік тоқ ішектің қима,
тік ішектік тарылған бөлігінде орналасқанда байқалатын белгі.
4. Токсико-анамиялық синдром – себепсіз дене қызуының үнемі жоғары болуы, қан
құрамында анемия мен лейкоцитоз, бет әлпеттің қуқылдығы. Бүйендік тоқ ішекте орналасқан
ісікке тән. Бұл синдром науқастың көңіл күйінің бұзылуы, бет әлпеттің бозғылт тартуы,
себепсіз дененің тұрақты қызулануы, қан құрамында анемия мен лейкоцитоздың болуымен
сипатталады. Токсико-анемиялық синдром негізінен экзофитті бағытта өрбитін ісіктің бүйен
және өрлеме тоқ ішекте орналасқан кезінде кездеседі. Өйткені тоқ ішектің бұл бөліктерінің
ішкі қуысы кең, сондықтан экзофитті бағытта өсіп келе жатқан қатерлі ісік ішектің қуысын
көпке дейін бітей алмайды, ісік көлемі үлкейеді, ісік түйіннің аноксиялық қабатының мөлшері
үлкейеді, ол қабатта ісікке қоректі заттар мен оттегі жетіспегендіктен, ісіктік түйін өліеттеніп
ыдырайды, осыған байланысты ісік ыдырағандағы өнімдер қанға сіңіп, денені уландырып
қызлулатады. Ісік ыдырай бастағанда қанау үрдісі өрбиді. Міне, осындай құбылыстардың
әсерінен гипохромдық анемия, дене ыстығының үнемі көтерілуі, көңіл-күйдің бұзылуы секілді
белгілер пайда болады. Ісік тоқ ішектің бүйендік бөлігінде орналасқанда байқалатын синдром.
5. Іш қуысын сипап қарағанда байқалатын ісіктік түйін. Бұл белгі жиі қатерлі ісіктің
тоқ ішектің бүйендік бөлігінде, сиректеу қима тәрізді бөлігінде орналасқанда байқалады.
Тоқ ішектің бүйендік қуысы кең (6-8см ), сондықтан көп уақытқа дейін өсіп, көлемі үлкейіп,
іш қуысын қолмен сипап қарағанда табылады. Оның сырт жағы кедір-бұдыр, тығыздығы
жоғары, қозғалмалы болады, қан құрамында лейкоциттер саны қалыпты жағдайда. Бұл
белгіні созылмалы аппендициттік инфильтраттан ажырата білу керек. Соқыр ішектегі жедел
қабыну үрдісі мезгілінде анықталмай, ол созылмалы, қайталанбалы үрдіске айналған кезде
инфильтраттың сырт беткейі тегіс, тығыздығы босаңдау және қозғалмайтын болады, дәл үстінен
бармақпен басыңқыраған кезде ауырлық сезім ұлғая түседі, қан құрамында лейкоцитоз болады.
Осындай клиникалық белгілері бар адамдарды 10-15 күн бойы антибиотиктермен, тағы басқа
дәрі-дәрмектермен емдесе, инфильтраттың көлемі азайып, жұмсарады, тіпті жойылып кетуі
де ықтимал, ал аталмыш емдер тоқ ішек рагына ешқандай әсер тигізе алмайды.
6. Тоқ ішек рагының жалпы белгілеріне науқастың тез шаршауы, әлсіздіктің пайда болуы
мен тағамға тәбеттің нашарлауы, жүдеп-жадау, қанның азаюы (анемия) жатады. Аталмыш
белгілер ішектің қызметі бұзылмай тұрып білінеді. Бұл белгілер көбінесе ісік тоқ ішектің оң
жақ бөлігінде орналасқанда жиі кездеседі.
Тоқ ішек рагының клиникалық түрлері
Тоқ ішектің әр бөлігінің функциялық қызметінің, анатомиялық құрылысының
ерекшеліктеріне, ішектің құрсақ қуысындағы басқа ағзалармен қарым-қатынасына және ісіктің
өсу бағытына байланысты тоқ ішек рагы төмендегідей 6 клиникалық түрлерге бөлінеді:
1. токсико-анемиялық немесе уланғышты анемиялық;
2. энтороколиттік;
3. диспепсиялық;
4. обтурациялық немесе ішек өзегінің бітеліп қалуы;
5. жалған қабынбалы;
6. ісіктік.
235
Аталмыш жіктелудің уланғышты – анемиялық, диспепсиялық, жалған қабынбалы, ісіктік
түрлері тоқ ішек рагының оң жақ бөлігінде, ал энтероколиттік, обтурациялық түрлері сол жақ
бөлігінде жиі кездеседі.
Тоқ ішек рагының асқынулары
1. Ісіктің соңғы даму сатыларында әртүрлі асқыну үрдістері пайда болады. Олар: ішек
өзегі ісікпен бітеліп, нәжіс пен газ жүрмей, іштің кенеттен қатуы немесе байлануы;
2. Ішектің ісік орналасқан жері жарылып, ішек қабырғасы тесіліп, іш перденің нәжістік
қабынуы;
3. Ісіктің өліеттеніп ыдырауынан ішектік қансырау;
4. Ісіктің тоқ ішекке жапсарлас ағзалар мен тіндерге жабысып, олардың қызметтерінің
бұзылуы;
5. Ісіктік қабыну үрдісінің әсерінен ішек сыртында немесе оның шажырқайында ірің
ұялауы.
Ауруханалардың жедел хирургиялық бөлімдеріне аталмыш асқынулармен көптеген
науқастар түседі, оларды емдеу өте қиын. Дейтұрғанмен, науқастың жалпы жағдайы
операцияны көтере алатын болса, оларға жедел хирургиялық емдеу тәсілдері қолданылады.
Тоқ ішек рагын анықтау тәсілдері
1. Науқастың шағымдарын және клиникалық белгілерін анықтап, олардың пайда болған
мезгілін біліп, әр белгіні сипаттап, өрбу үрдістерін анықтау.
2. Мануальдық тексеру (қарау, сипау, тыңдау, перкуссия).
3. Зертханалық зерттеулер:
- қан құрамын анықтау;
- нәжістің капрограммасы;
- нәжістен аскариданы іздестіру;
- нәжістен айқын және жасырынды қанның барлығын Григорсен сынамасы, фека-, гемакульт
тестілері арқылы анықтау;
- РЭА және С-9-19 маркерлерінің мөлшерін анықтау.
4. Арнайы зерттеу тәсілдері:
- рентгендік тексеру – ирригоскопия, ирригография арқылы тоқ ішектің шырышты
қабықшаның ішкі бедерінің өзгеруі, гаустрацияның бұзылуы, ішек қуысының тарылуы, шектік
толу деффектісі, перистальтиканың бұзылуы, жайпақ табақша тәріздес, ернеуі жұмырылған
ойық жара анықталады.
- фиброколоноскопия арқылы тоқ ішектің барлық бөліктеріндегі қалыптан тыс өзгерістерді,
ісіктерді анықтайды, биопсия алынады.
- морфологиялық тексеру арқылы ісіктің гистологиялық түрлері анықталады.
- УДЗ арқылы қатерлі ісіктің іш қуысындағы ағзалардағы метастаздары анықталады.
236
.
Тоқ ішек рагының әртүрлі даму сатысындағы макроскопиялық көрінісі
а – тоқ ішектегі колиттің ирригографиядағы рентгендік көрінісі
в – тоқ ішектегі рактың ирригографиядағы рентгендік көрінісі
237
Тоқ ішек рагын басқа аурулардан ажырату
Тоқ ішек рагының клиникалық белгілерінің алуан түрлі болуына байланысты, оны көптеген
құрсақ қуысында кездесетін аурулардан ажырату керек.
Егер аурудың клиникалық белгілері ішектің дисфункциясымен, аурулық сезіммен,
нәжістегі патологиялық қоспалармен сипатталса, онда ракты созылмалы спецификалық,
бейспецификалық колиттерден, ішектің полип пен полипоздарынан ажырата білген жөн.
Туберкулезбен көбінесе жас адамдар ауырады, ол ұзақ уақыт бойы дамиды, үнемі іші кеуіп,
кейде сыздап ауырады, іші өтеді, нәжіске шырыш және қан араласады. Науқастың басқа дене
мүшелерінде туберкулез ауруы болуы өте ықтимал. Манту сынамасы оң болады. Нәжісінен
туберкулез таяқшалары да табылады.
Бейспецификалық созылмалы колиттер көбінесе бұрын дизентерия, сальманеллез, іш
сүзегі, аскаридоз науқастарымен ауырғандарда кездеседі. Сондықтан науқастың анемнезін
жинағанда аталмыш науқастардың болған-болмағандығын, бар-жоқтығын анықтау қажет.
Бейспецификалық созылмалы колиттерде іш түйіліп, бүріп ауырады, үлкен дәретке жиі
отырады, нәжіс құрамында үнемі шырыш, кейде қанды ірің де араласады. Ішті сипап, басып
қарағанда сол жақ мықындық аймақтан қатты жиырылып, ішектегі ісік жіп-сабау тәрізді болып
сезіледі.
Тоқ ішекте полиптер, әсіресе бүрлік түрі өрбігенде ішектің дисфункциясы мен нәжістегі
патологиялық қоспалар болады. Колиттер мен полипоздан тоқ ішектегі ракты ажырату үшін
ирригография, колонофиброскопия тәсілдерді қолданып, өзгерісі бар жерден биопсиялық
материал немесе жағынды, жуындылар алынып, цито-морфологиялық зерттеуден өткізіледі.
Созылмалы аппендициттік инфильтраттың, рактың бір-біріне ұқсас белгілері бар. Ол
үшін аурудың анемнезін тиянақты жинаған жөн. Аппендициттік инфильтраттың бұрын
жедел ұстамасы болады, кейін оң жақ мықындық аймақта аурулық сезім тұрақтап, сырт
беткейі қатаяды, сипап қарағанда инфильтрат тұсының сыртқы беткейі тегіс, иілімді, бірақ
қозғалымдылығы тежелген және аурулық сезім күшейеді. Қанда лейкоцитоз өрбиді. Қатерлі
ісік біртіндеп дамып, алдымен науқасқа гипохромдық анемия, тұрақты субфебрильдік дене
қызуы, сипап қарағанда ісік қатты, қозғалмалы, беті тегіс емес, басқанда ауырмайды. Диагноз
колонофиброскопия арқылы дәл анықталады. Егер ісік тоқ ішектің бауыр, көкбауыр аймағында
орналасса, оны анықтау қиын. Сондықтан науқастарға іш құрсағын ультрадыбысты зерттеу,
компьютерлік томография, ирригография, холецистография т.б. қолданылады.
Тоқ ішек рагын емдеу тәсілдері
Тоқ ішек рагын емдеу үшін хирургиялық және химиотерапиялық тәсілдер жиі қолданылады
да, ал сәулелік тәсіл өте сирек қолданылады. Сәулелік емнің сирек қолданылуының себебі,
біріншіден, тоқ ішек рагы сәулелік емге сезімталдығы өте төмен, екіншіден, ішек өзегіндегі
ісікке және оның аймақтық лимфалық түйіндеріндегі метастаздарына (жоғарғы, төменгі
шажырақайлық қан тамырларына) дәлме-дәл сәуле шоғын бағыттау аса қиын.
Жалпы тоқ ішек рагын емдеу тәсілдерінің ең негізгісі – хирургиялық тәсіл. Ол түбегейлі
және паллиативтік тұрғыда қолданылады.
Хирургиялық операцияларды жасау үшін ісіктің дәл орналасқан жерін, даму сатысын, пісіп-
жетілу дәрежесін, науқастың жалпы жағдайын анықтап білу керек. Түбегейлі операцияларды
жасау кезінде хирургиялық абластика ережелерін сақтай отырып, ішектің ісік орналасқан жерін,
оның төңірегіндегі май шелдерін, қан тамырларының бойындағы және олардың түбіріндегі
лимфалық түйіндерін кең көлемде ісіктік ішекпен біртұтас тұрғыда кесіп алынады.