Добавлен: 23.11.2023
Просмотров: 396
Скачиваний: 7
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Келесі сұрақтарға жауап беретін сыни ойлауды қалыптастырудың белгілі бір алгоритмі бар.
1. Бұл танымдық іс-әрекеттің мақсаты қандай? Мақсаттар шешім нұсқаларының бірін таңдауды, нұсқалар болмаған кезде шешім шығаруды; ақпаратты жалпылауды; дәлелдердің сенімділігін бағалауды; оқиғалардың ықтимал дамуын бағалауды; ақпарат көзінің дұрыстығын тексеруді: белгісіздікті сандық бағалауды қамтуы мүмкін.
2. Не белгілі? Бұл бағытталған немесе сыни ойлаудың бастапқы нүктесі. Бұл кезең сонымен қатар жетіспейтін ақпаратты табуды қамтиды.
3. Не істеу керек? Қандай ойлау дағдылары мақсатқа жетуге мүмкіндік береді? Маршруттың бастапқы нүктесінен соңғы нүктесіне қалай жетуге болатынын білу сыни ойлаудың қозғаушы күші болып табылады. Мұнда бұрын қалыптасқан интеллектуалды дағдыларды қолдану болжанады.
4. Алға қойылған мақсатқа қол жеткізілді ме? Тапсырмаларды орындау кезіндегі дәлдік сәттіліктің шешуші факторы болып табылады. Қабылданған шешім мағынасы бар ма? Не үшін?
1.5 Сыни ойлауды дамыту технологиясының моделі.
ТРКМ негізі үш фазалы процесс: шақыру-мағынаны жүзеге асыру (мазмұнды түсіну) - рефлексия (Рефлексия).
1 кезең - "шақыру" (таза парақты жою).
Осы кезеңде білім беру процесінің субъектілері келесі міндеттерді орындайды:
* тақырып бойынша қолда бар білімді өз бетінше өзектендіру және танымдық белсенділікті ояту;
* студенттердің тақырыпты зерттеудегі бағыттарын, оның талқылап, түсінгім келетін аспектілерін өз бетінше анықтауы;
* ақпаратпен жұмыс істеудің осы кезеңінде оқушы өзі үшін мағынаны анықтайды: "бұл Мен үшін нені білдіреді?", "Маған Бұл не үшін керек?
Мұғалімнен зерттелетін материалға байланысты қолда бар білім мен мағынаны қайта құру процесін ұйымдастыру талап етіледі. Зерттелетін тақырыпқа байланысты танымдық белсенділіктің оянуы байқалады. Кейде бұған оқушыларды гипотеза, болжам жасау қызметіне тарту арқылы қол жеткізуге болады; кейде – жоғары деңгейлі мәселені тұжырымдау арқылы. Немесе-оқу топтарында жұмысты ұйымдастыру арқылы. Тақырыпқа деген қызығушылықты оятудың көптеген тәсілдері бар. Бұл қызығушылық сіз толтырғыңыз келетін "ақпараттық бос орын" сияқты нәрсені тудырады. Бала өзіне сұрақ қояды: "Мен не білемін?"бұл мәселе бойынша. Сіз балаға мәселе бойынша сұрақтармен жұмыс ұсына аласыз. Сұрақтармен жұмыс екі кезеңде жүргізілуі мүмкін:" Мен өзім"," Біз біргеміз " (жұптық немесе топтық жұмыс). Осы кезеңде қолдануға болатын жақсы әдіс - бұл "ми шабуылы". Шақыру кезеңінде балада идея пайда болуы керек, ол не білмейді, " Мен не білгім келеді?".
2 кезең - "түсіну" (түсінуді жүзеге асыру).
Осы кезеңдегі негізгі міндеттер:
* ақпаратпен белсенді жұмысты ұйымдастыру;
* зерттелген материалды бұрыннан белгілі мәліметтер мен пікірлермен тәуелсіз салыстыру
Бұл кезеңде бала мұғалімнің басшылығымен және жолдастарының көмегімен бірінші кезеңде өзіне қойған сұрақтарға жауап береді (Мен не білгім келеді). Ақпаратпен жұмыс барысында студент ең бастысы бөледі, мазмұнына баға береді:" Мен мұны білемін"," білдім, бірақ ұмытып кеттім"," бұл менің идеяларыма қайшы келеді"," Білмедім"," ешқашан олай деп ойламадым " және т. б.
3 кезең - "Рефлексия" (Рефлексия).
Бұл жағдайда Рефлексия жаңа тәжірибені, жаңа білімді жеке мағыналар жүйесіне "енгізу" деп түсініледі. Қарапайым тілмен айтқанда, үшінші кезең жаңа материалды сөздің толық мағынасында оқушы үшін өз материалы етуге бағытталған. Ол үшін сізге қажет:
жаңа материалды өз бетінше ұйымдастырыңыз, тақырыпты одан әрі зерттеудің бағыттарын анықтаңыз.
Осы мәселе бойынша сабақта баланың "не білгенін" ойлау және жалпылау. Бұл кезеңде оқушының дәптерінде анықтамалық реферат жасалуы мүмкін. Сонымен қатар, мыналар жүзеге асырылуы мүмкін: а) шақыру кезеңіне оралу; б) кілт сөздерге оралу; в) төңкерілген логикалық тізбектерге оралу; г) кластерлерге оралу.
1.5.1 Сыни ойлаудың әдістемелік әдістері
1. Шақыру
Жұптасқан ми шабуылы.
Топтық ми шабуылы. (Бас тартқан жағдайда: жазыңыз, неге бас тартасыз? Топта отырыңыз және тыңдаңыз).
Негізгі терминдермен жұмыс.
Инверттелген логикалық тізбектер (ақпарат элементтерінің реттілігін қажетті ретпен байланыстыру).
Еркін жазу (тақырып қойылады, бірақ іске асыру тәсілі берілмейді; ойға келгеннің бәрін жазыңыз: бұл байланыстырылған мәтін немесе тірек сөз тіркестері болуы мүмкін).
Кластерлерге бөлу (логограф құру-идеялар блоктарын бөлектеу).
ЗХУ механизмі (Білемін, білгім келеді, білдім).
Сабақтың кез келген кезеңінде жұқа және қалың сұрақтарды қолдануға болады
"Нәзік" сұрақтар: Кім... ? Не... ? Қашан... ? Мүмкін... ? Болады... ? Мүмкін бе?..? Аты қалай... ? Болды ма...? Сіз келісесіз бе... ?Дұрыс... ?
"Қалың" сұрақтар: себебін түсіндіріңіз... ? Неге ойлайсың... ? Неге сенесіз... ? Айырмашылық неде... ? Егер солай болса, не болатынын болжаңыз... ? Егер...?
2. Түсіну кезеңі
Таңбалау кестесі (v-Мен ойладым, + - жаңа ақпарат,! - өте құнды ақпарат, - - менде басқаша,? - өте түсінікті емес, Мен таң қалдым).
Өзара сұрақ және өзара оқыту (мысалы, бір-біріне сұрақтар қою).
Қос күнделік (бет екі бөлікке бөлінеді: сол жақта - не ұнады, есте қалды, оң жақта - неге, қандай бірлестіктер).
3. Рефлексия
Қоңырау кезеңіне оралу (не сәйкес келетінін талқылау).
Кілт сөздерге оралу.
Төңкерілген логикалық тізбектерге оралу.
Кластерлерге оралу (оларды толтыру).
Zhu - ға оралу.
Қосымша амалдар
А) үш бөлімнен тұратын күнделік (үшінші бағанда - мұғалімге хат, әсерлердің сипаттамасы, ұсыныстар).
Б) материалды графикалық ұйымдастыру (тұжырымдамалық кесте).
В) Текше. Шеттері
Сипаттама беріңіз.
Бір нәрсемен салыстырыңыз.
Ассоциация (бұл қалай көрінеді).
Талдау (неден тұрады).
Оны қолданыңыз.
Мысалдар келтіріңіз.
Г) Синквейн-шығармашылық рефлексия тәсілі-белгілі бір ережелерге сәйкес жазылған "өлең":
1 жол-бір зат есім,
2-ая-екі сын есім,
3-ші-үш етістік,
4-ая-қанатты сөз тіркесі,
5-ая-мәнін білдіретін бір зат есім.
1.6 Химия сабақтарында технологияны қолдану
Химия сабақтарында сыни ойлауды әртүрлі тақырыптарды зерттеуде қолдануға болады. Мысалы, атомдардың валенттілігі мен валенттілік мүмкіндіктерін зерттеу кезінде мен элементтің жоғары валенттілігі д.и. Менделеевтің периодтық жүйесіндегі топ нөміріне сәйкес келетінін хабарлаймын. Сондықтан азот пен фосфордың жоғары валенттілігі 5, оттегі мен күкірт – 6, Барлық галогендер-7 деп болжауға болады. Бірақ сонымен бірге азот, оттегі, фтор үшін бұл сәйкестік тән емес. Мәселе шешілуі керек.
Бұл жағдайда сыни ойлаудың 1 кезеңі-қиындық-элементтердің периодтық жүйесіндегі элементтің жоғары валенттілігінің топ нөміріне сәйкес келмеуі мәселесі.
Жаңа ақпаратты түсіну кезеңінде мен сыныпты топтарға бөліп, студенттерге азот пен фосфор, оттегі мен күкірт, фтор және хлор атомдарының құрылымының графикалық схемалары мен электронды формулаларын жасауды ұсынамын. Оқушылар топтарда жұмыс істейді, формулалар мен схемаларды салыстырады, қозған және қозбаған күйдегі атомның құрылымы туралы материалды талқылайды. Сонымен қатар, олар бұған дейін қандай жаңа білім алғанын және т.б. 3 кезең – рефлексия – еңбек нәтижелерін таныстыру түрінде ұйымдастыруға болатындығын өздері атап өтеді. Спикерлер оны тақтадағы формулалар мен схемалармен сүйемелдейді. Қорытындылар рефлексия түрінде ұйымдастырылады, мысалы,
1.Мен мұны білдім …
2.Мен үшін жаңа нәрсе болды …
3.Бұл менің ҰБТ және т. б. туралы идеяларыма қайшы келеді.
Сыни тұрғыдан ойлау технологиясы химия сабақтарында және заттарды анықтау бойынша эксперименттік есептерді шешуге байланысты практикалық жұмыстарды орындау кезінде қолайлы, мұнда қиындық міндет болып табылады, түсіну – заттардың физикалық және химиялық қасиеттерін зерттеу, заттарды анықтау жоспарын құру және жұмысты орындау, ал рефлексия-қорытынды жасау. Сыни тұрғыдан ойлау технологиясын біздің сабақтарымызда қолдану мүмкіндіктері ауқымды және келтірілген мысалдармен шектелмейді. Оның пайдасы сөзсіз, өйткені ол оқушының өзін-өзі жүзеге асыруына және өзін-өзі дамытуға бағытталған.
1.6.1.Химия сабақтарында қолданылатын әдістер:
1 КЕЗЕҢ-ҚИЫНДЫҚ
"Жадты қазу"әдісі
- Қандай тақырып? (оны атаңыз);
- Сіз бұл туралы не білесіз?
- Неге мұны білу керек?
Мен сабақтың тақырыбын жариялаймын, мысалы: "Металдар – қарапайым заттар". Алайда, оқушылар әдебиетпен жұмыс жасамас бұрын, мен металдар туралы аздап ойлануды ұсынамын. Қағаз бен қалам алып, 3 минут ішінде сұраққа жауап беріңіз: металдар туралы не білесіз? Немесе сіз мұны білетін сияқтысыз ба? Немесе сіз мұны білемін деп ойлайсыз ба? Оқушылар металдар туралы білетіндерінің бәрін жазып алғаннан кейін, оны көршісімен талқылау керек. Кейін топ мүшелері металдар туралы білімдерімен бөлісуі керек. Олар өз білімдерімен бөліскен сайын, мен олардың идеяларын тақтаға жазамын. Кез келген келіспеушіліктер талқылауға шығарылуы керек. Талқыланатын мәселелер бойынша пікірталастар, Достық келіспеушіліктер де жақсы ықпал етеді.
"Қауымдастық"Қабылдау
Оқушыларға сабақтың тақырыбын оқып, сұраққа жауап беру ұсынылады:
- Сабақта не туралы айтуға болады?
- "- - - - "Деген сөзді естігенде сізде қандай бірлестік бар?
Оқушылар барлық пайда болған бірлестіктерді тізімдейді, олар да тақтаға жазады."Шатастырылған логикалық тізбектерді"қабылдау
Оқушылар жаңа түсінікке көшу үшін өз идеяларын мәтінде көрсетілген идеялармен біріктіреді.
Тақтада дұрыс және дұрыс емес дәйексөздер жазылған, оқушылар "+" белгісін оқып, қоюы керек, онда олар мәлімдеме дұрыс деп санайды және "-" белгісі дұрыс емес деп санайды.
"Нұсқаулық"Қабылдау
Шақыру кезеңінде студенттерге сабақ барысында олардың одан әрі жұмысы туралы нұсқаулар берілуі мүмкін. Мысалы, "химиялық реакция жылдамдығы"тақырыбындағы сабақ. Сынып мәтіндегі бөліктер санына бөлінеді.
Оқушыларға арналған нұсқаулық:
Әр топқа өз саласы бойынша сарапшы тағайындалады:
Сарапшы 1-Химиялық реакциялардың жылдамдығы.
Сарапшы 2-Химиялық реакция жылдамдығына әсер ететін факторлар.
Сарапшы 3-Катализаторлар.
Сарапшы 4-қайтымды және қайтымсыз реакциялар.
Сараптама тобындағы жұмыс ережелері:
Біз серіктестерге түсіндіре алатындай мәселені зерттеуіміз керек.
Ақпаратты ұсынудың тиімді жолдарын іздеңіз.
Басқаларға түсініксіз болып қалған нәрсені түсіндіріңіз.
1.7 Химияны оқыту әдістемесі
Осы кездегі химияны оқыту әдістемесі ғылым ретінде танылады. Ол химия кеңес өкіметі тұсында жалпы білім беретін орта мектептердің оқу жоспарына міндетті түрде оқу пәні ретінде дамыды және педагогика ғылымының дербес саласына айналды. Сөйтіп химия мұғалімдерін дайындайтын жоғары оқу орындарының оқу жоспарына химия әдістемесінің курсы енгізілді. Маңызды әдістемелік идеялардың бастамалары белгілі орыс химиктерінің ғылыми және педагогикалық еңбектерінде көрініс тапқан.[18 ].
Химияны оқыту әдістемесі - педаг. Педагогикалық ғылым ірі оқу пәні болғандықтан, еліміздің қазіргі дамуының қоғамдық мүддесіне қызмет етуде.
Химия материяны зерттейтін жаратылыстану ғылымдарына жатады. Химия-заттардың бір –біріне өзгеруін зерттейтін ғылым. Химия – заттардың құрамын, құрылысын, қасиеттерін, химиялық өзгерістер жағдайын, онда болатын әрекеттерді, оны басқаруға болатын әдістерді зерттейтін ғылым. Демек, химияны оқыту әдістемесі мектептің химия курсындағы осы заңдылықтарды оқушыларға үйрету жолдарын, түсіндіру тәсілдерін зерттейтін педагогикалық ғылым деп түсінуіміз керек [26].